in medical sets
Marek Skalski, Andrzej Jankowski, Jarosław Wojsa, Marian Dójczyński
Zakład Organizacji Ochrony Zdrowia Wojsk i Zdrowia Publicznego Wojskowego Instytutu Medycznego;
kierownik Zakładu: dr n. med. Marian Dójczyński
Streszczenie. Udział Polskich Sił Zbrojnych w misjach poza granicami kraju wymusza konieczność dostosowania wyposażenia do realizacji zadań, w tym też potrzebę unowocześniania wyposażenia medycznego.
Na potrzeby wojskowej służby zdrowia opracowano propozycje zestawów lekowych ZLek-1, ZLek-2 i ZLek-3, które mają wejść na wyposażenie 1, 2 i 3 poziomu zabezpieczenia medycznego. Na wniosek Inspektoratu Wojskowej Służby Zdrowia Zakład Organizacji Ochrony Zdrowia Wojsk i Zdrowia Publicznego Wojskowego Instytutu Medycznego dokonał oceny ilościowej i jakościowej proponowanych zestawów, a podejście metodologiczne do problemu przedstawia niniejsze opracowanie.
Słowa kluczowe: straty sanitarne, system leczniczo-ewakuacyjny, zestawy medyczne
Abstract. The participation of the Polish Army in missions conducted abroad requires adaptation of the equipment to fulfill military tasks, including modernization of medical equipment. The following medicine sets: ZLek-1, ZLek-2, and ZLek-3 have been proposed for military health service as part of the equipment of the first, second, and third level of medical support.
The Department of the Organization of the Army Health Protection of the Military Institute of Medicine carried out a quantitative and qualitative evaluation of the above sets for the Military Health Service Inspectorate and a methodological approach to this problem formed the basis of the present study.
Key words: medicine sets, sanitary loses, support and evacuation system Nadesłano: 9.11.2009. Przyjęto do druku: 11.03.2010
Nie zgłoszono sprzeczności interesów.
Lek. Wojsk., 2010; 88 (2): 180–186 Copyright by Wojskowy Instytut Medyczny
Adres do korespondencji: ppłk dr n. med. Marek Skalski Zakład Organizacji Ochrony Zdrowia Wojsk
i Zdrowia Publicznego WIM
al. 1 Maja 90, 90-973 Łódź 39 skr. pocz. 14 e-mail: oozw@wim.mil.pl
PRACE POGLĄDOWE
Zestawy lekowe ZLek-1, ZLek-2, ZLek-3 – metodologia oceny ilościowej i jakościowej leków w zestawach medycznych 181 względem wskaźników wysokości, jak i struktury ciężkości obrażeń. Maksymalne wskaźniki strat, dla strat w przypad-ku konfliktu konwencjonalnego, a średnie wskaźniki strat powstałych w czasie konfliktu z użyciem wszystkich rodza-jów broni, przy zmniejszeniu wskaźnika strat od broni kon-wencjonalnej o 50% opracowano na podstawie dostępne-go piśmiennictwa [3‑6] i przedstawiono w tabeli 1.
W tabeli 2 przedstawiono strukturę ciężkości obra-żeń, w oparciu o którą określono jak liczna grupa ran-nych wymaga podania określoran-nych dawek preparatów leczniczych.
Należy przyjąć, że liczba rannych przybywających na kolejne poziomy zabezpieczenia medycznego, w celu uzyskania pomocy medycznej, będzie się zmniejszała o tzw. wskaźnik powrotów w szeregi walczących wojsk.
W związku z powyższym dla strat od broni konwencjo-nalnej, jądrowej i chemicznej określono kierunki ewaku-acji i wskaźniki powrotów w szeregi walczących wojsk według ryciny [3,6].
Ponadto przyjęto, że:
n 100% rannych otrzyma antybiotyki;
n 100% rannych stopnia ciężkiego i 50% rannych stop-nia średniego, otrzyma antybiotyki w postaci do‑
mięśniowej lub dożylnej;
n na 1. poziomie będą stosowane tylko antybiotyki o działaniu bakteriobójczym;
n 100% rannych otrzyma leki przeciwbólowe;
Tabela 1. Wysokość strat sanitarnych w zależności od środka rażenia
Table 1. The extent of sanitary loses depending on the centre of striking
bz BZ KZ
broń konwencjonalna
stan osobowy 500 3500 75000
TBC (całkowity wskaźnik
strat w %) 24,6% 8,3% 1,7%
WIA (ranni w walce)
w liczbach bezwzględnych 72 169 740
BS (stres pola walki)
w liczbach bezwzględnych 21 50 217
D (chorzy) w liczbach
bezwzględnych 7 48 1013
NBI (ranni poza polem walki)
w liczbach bezwzględnych 1 2 38
broń jądrowa
średnie straty sanitarne w % 35% 17,5% 4,5%
liczby bezwzględne 175 613 3375
broń chemiczna
średnie straty sanitarne w % 6% 6,5% 0,7%
liczby bezwzględne 30 228 525
bz – batalion zmechanizowany, BZ – brygada zmechanizowana, KZ – korpus zmechanizowany
Tabela 2. Struktura ciężkości obrażeń ze względu na czynnik rażenia Table 2. Severity of injuries depending on the factor of striking
stopień ciężkości obrażeń w %
orazwysokość strat w liczbach bezwzględnych
bz BZ KZ
broń konwencjonalna lekko ranni %
liczby bezwzględne 30
broń jądrowa lekko ranni %
liczby bezwzględne 30 broń chemiczna lekko ranni %
liczby bezwzględne 30 Skróty: patrz tab. 1
PRACE POGLĄDOWE
Omówienie
Zestawienie potrzeb lekowych dla przyjętej liczby rannych o określonym stopniu ciężkości obrażeń po-zwoliło na ocenę jakościową i ilościową proponowa-nych zestawów lekowych, przy czym przyjęto zasadę, iż omówienie dotyczy w pierwszej kolejności zabezpie-czenia możliwości lekowych dla strat od broni konwen-cjonalnej, a w dalszej części strat od wszystkich rodza-jów uzbrojenia.
Zestaw ZLek‑1 – zestaw lekowy do zabezpieczenia 1. poziomu pomocy medycznej:
n Niewystarczająca ilość antybiotyków domięśnio-wych w postaci gotowej o działaniu bakteriobójczym.
Z analizy wysokości i struktury strat wynika, iż 60%
ogółu antybiotyków powinny stanowić antybiotyki w postaci domięśniowej, a 40% doustnej.
n Zbyt mała ilość leków steroidowych.
n Zbyt duża ilość leków przeciwuczuleniowych i prze‑
ciw biegunkowych.
Zestawy ZLek‑2 i ZLek‑3 – zestawy lekowe do zabez-pieczenia 2. i 3. poziomu pomocy medycznej:
n Niewystarczająca ilość antybiotyków domięśniowych w postaci gotowej o działaniu bakteriobójczym.
n Niewystarczająca ilość leków przeciwwymiotnych do podawania domięśniowego.
n Zbyt duża ilość leków przeciwuczuleniowych i przeciw‑
biegunkowych.
W celu zabezpieczenia strat sanitarnych od wszyst-kich rodzajów broni konieczne są zwielokrotnione ze-stawy ZLek‑1, ZLek‑2, ZLek‑3 w ilości proporcjonalnej do wysokości strat z zachowaniem asortymentu po-zwalającego na udzielenie określonych rodzajów pomo-cy na poziomach zabezpieczenia medycznego działań bojowych.
n u 100% rannych stopnia ciężkiego od broni konwen‑
cjonalnej na wszystkich poziomach zabezpiecze‑
nia medycznego wdrożono postępowanie przeciw‑
wstrząsowe;
n w przypadku konfliktu z użyciem wszystkich rodzajów broni, postępowanie przeciwwstrząsowe do 2. po-ziomu zabezpieczenia medycznego obejmie 100%
rannych stopnia ciężkiego, a na 3. poziomie 100%
rannych od broni chemicznej i 50% rannych od bro-ni konwencjonalnej i jądrowej;
n 100% przypadków stresu pola walki (BS) otrzyma leki przeciwdepresyjne i nasenne, 20% leki przeciwwy-miotne i 40% leki przeciwbiegunkowe;
n 100% rannych stopnia ciężkiego od broni che-micznej otrzyma leki przeciwwymiotne i przeciw‑
biegunkowe;
n 100% rannych od związków fosforoorganicznych musi mieć zapewnioną atropinę.
Wyniki
Analiza składu asortymentowego przedstawionych zestawów ZLek‑1, ZLek‑2, ZLek‑3, pozwoliła na wydzie-lenie niektórych grup leków i okreśwydzie-lenie liczby dawek leku znajdujących się w zestawie, w celach planistycz-nych wprowadzono dla antybiotyków pojęcie jednora-zowej dawki skutecznej (tab. 3).
Opierając się na powyższych założeniach i zestawie-niu liczby dawek jednorazowych preparatów w propo-nowanych zestawach, przeanalizowano i przedstawio-no w formie tabelarycznej potrzeby lekowe do zabezpie-czenia strat sanitarnych na poszczególnych poziomach zabezpieczenia medycznego w przypadku działań z uży-ciem tylko broni konwencjonalnej (tab. 4) i w warunkach zastosowania wszystkich rodzajów uzbrojenia (tab. 5).
Tabela 3. Zestawienie ilości dawek jednorazowych preparatów w proponowanych zestawach Table 3. Quantity of single doses in the proposed medicine sets
poziom
PRACE POGLĄDOWE
Zestawy lekowe ZLek-1, ZLek-2, ZLek-3 – metodologia oceny ilościowej i jakościowej leków w zestawach medycznych 183 Tabela 4. Potrzeby lekowe (ilość dawek) dla zabezpieczenia strat w konflikcie konwencjonalnym na poszczególnych poziomach zabezpieczenia medycznego
Table 4. The needs of medicines (the quantity of single doses) for the casualties support in conventional conflict on the medical support levels
wymagania według
struktury strat grupy leków antybiotyki leki
przeciw
bólowe
lekiprzeciw
wymiotne
lekiprzeciw
biegunkowe
lekinasenne i przeciw
depresyjne
lekisteroidowe leki narkotyczne
1. poziom zabezpieczenia medycznego bz
30 (100% ciężko
ranni) 41 i.m./i.v. 74 5 (15%
rannych stopnia ciężkiego)
30 30
11 (50% ranni
średnio) 33 p.o.
22 (lekko ranni) 21 – stres pola walki
(BS) 5 (20% z BS) 9 (40% z BS) 21
7 – chorzy (D) 2. poziom
zabezpieczenia medycznego BZ
70 (100% ciężko
ranni) 96 i.m./i.v. 174 11 (15%
rannych stopnia ciężkiego)
70 70
26 (50% ranni
średnio) 78 p.o.
52 (100% lekko ranni)
50 – stres pola walki
(BS) 10 (20% z BS) 20 (40%
z BS) 50
48 – chorzy (D) 3. poziom
zabezpieczenia medycznego KZ
312 (100% ciężko
ranni) 429 i.m./i.v. 780 47 (15%
rannych stopnia ciężkiego)
312 312
117 (50% ranni średnio) 117 (50% ranni
średnio) 351 p.o.
234 (100% lekko ranni)
217 – stres pola
walki (BS) 43 (20% z BS) 85 (40%
z BS) 217
1013 – chorzy (D) Skróty: patrz tab. 1
PRACE POGLĄDOWE
Tabela 5. Potrzeby lekowe (ilość dawek jednorazowych) dla zabezpieczenia strat w konflikcie z użyciem wszystkich rodzajów uzbrojenia na poszczególnych poziomach zabezpieczenia medycznego
Table 5. The needs of medicines (the quantity of single doses) for the support of casualties in conflict with use of all kinds of the armament on the medical support levels
rodzaj broni wymagania według
struktury strat grupy leków antybiotyki
drogi podania leki
przeciwbólowe leki
przeciwwymiotne leki przeciwbiegunkowe leki nasenne
i przeciwdepresyjne leki
przeciwuczuleniowe leki steroidowe leki narkotyczne 1. poziom
zabezpieczenia medycznego
broń
konwencjonalna 15 (100% ciężko ranni) 20 i.m./i.v. 37 3 (15% rannych stopnia ciężkiego) 15 15
5 (50% ranni średnio)
6 (50% ranni średnio) 17 p.o.
11 (lekko ranni)
21 – BS 2 (20% z BS) 9 (40% z BS) 21
broń jądrowa 70 (100% ciężko ranni) 96 i.m./i.v. 176 12 (16% rannych stopnia ciężkiego) 12 (16% rannych stopnia ciężkiego) 176 70
53 (100% ranni średnio)
53 (100% lekko ranni) 80 p.o.
broń chemiczna 14 (100% ciężko ranni) 18 i.m./i.v. 31 14 14 31 14
8 (100% ranni średnio)
9 (100% lekko ranni) 13 p.o.
2. poziom zabezpieczenia medycznego
brońkonwencjonalna 34 (100% ciężko ranni) 47 i.m./i.v. 86 6 (15% rannych stopnia ciężkiego) 34 34
13 (50% ranni średnio)
13 (50% ranni średnio) 39 p.o.
26 (lekko ranni)
50 – BS 10 (20% z BS) 20 (40% z BS) 50
broń jądrowa 246 (100% ciężko ranni) 338 i.m./i.v. 614 40 (16% rannych stopnia ciężkiego) 40 (16% rannych stopnia ciężkiego) 614 246 246
184 (100% ranni średnio) 276 p.o.
184 (100% lekko ranni)
broń chemiczna 103 (100% ciężko ranni) 131 i.m./i.v. 229 103 103 229 103
57 (100% ranni średnio) 98 p.o.
69 (100% lekko ranni) 3. poziom
zabezpieczenia medycznego
broń
konwencjonalna 56 (100% ciężko ranni) 215 i.m./i.v. 390 24 (15% rannych stopnia ciężkiego) 78 (50% ciężko rannych) 78 (50% ciężko rannych)
59 (50% ranni średnio)
58 (50% ranni średnio) 175 p.o.
117 (lekko ranni)
broń jądrowa 1350 (100% ciężko ranni) 1856 i.m./i.v. 3376 216 (16% rannych stopnia ciężkiego) 216 (16% rannych stopnia ciężkiego) 675 (50% ciężko rannych) 675 (50% ciężko rannych)
1013 (100% ranni średnio) 1520 p.o.
1013 (100% lekko ranni)
broń chemiczna 237 (100% ciężko ranni) 303 i.m./i.v. 527 237 237 527 237
132 (100% ranni średnio)
158 (100% lekko ranni) 224 p.o.
BS – stres pola walki, i.m. – domięśniowo, i.v. – dożylnie, p.o. – doustnie, RR – ciśnienie tętnicze
PRACE POGLĄDOWE
Zestawy lekowe ZLek-1, ZLek-2, ZLek-3 – metodologia oceny ilościowej i jakościowej leków w zestawach medycznych 185 Tabela 5. Potrzeby lekowe (ilość dawek jednorazowych) dla zabezpieczenia strat w konflikcie z użyciem wszystkich rodzajów
uzbrojenia na poszczególnych poziomach zabezpieczenia medycznego
Table 5. The needs of medicines (the quantity of single doses) for the support of casualties in conflict with use of all kinds of the armament on the medical support levels
rodzaj broni wymagania według
struktury strat grupy leków antybiotyki
drogi podania leki
przeciwbólowe leki
przeciwwymiotne leki przeciwbiegunkowe leki nasenne
i przeciwdepresyjne leki
przeciwuczuleniowe leki steroidowe leki narkotyczne 1. poziom
zabezpieczenia medycznego
broń
konwencjonalna 15 (100% ciężko ranni) 20 i.m./i.v. 37 3 (15% rannych stopnia ciężkiego) 15 15
5 (50% ranni średnio)
6 (50% ranni średnio) 17 p.o.
11 (lekko ranni)
21 – BS 2 (20% z BS) 9 (40% z BS) 21
broń jądrowa 70 (100% ciężko ranni) 96 i.m./i.v. 176 12 (16% rannych stopnia ciężkiego) 12 (16% rannych stopnia ciężkiego) 176 70
53 (100% ranni średnio)
53 (100% lekko ranni) 80 p.o.
broń chemiczna 14 (100% ciężko ranni) 18 i.m./i.v. 31 14 14 31 14
8 (100% ranni średnio)
9 (100% lekko ranni) 13 p.o.
2. poziom zabezpieczenia medycznego
brońkonwencjonalna 34 (100% ciężko ranni) 47 i.m./i.v. 86 6 (15% rannych stopnia ciężkiego) 34 34
13 (50% ranni średnio)
13 (50% ranni średnio) 39 p.o.
26 (lekko ranni)
50 – BS 10 (20% z BS) 20 (40% z BS) 50
broń jądrowa 246 (100% ciężko ranni) 338 i.m./i.v. 614 40 (16% rannych stopnia ciężkiego) 40 (16% rannych stopnia ciężkiego) 614 246 246
184 (100% ranni średnio) 276 p.o.
184 (100% lekko ranni)
broń chemiczna 103 (100% ciężko ranni) 131 i.m./i.v. 229 103 103 229 103
57 (100% ranni średnio) 98 p.o.
69 (100% lekko ranni) 3. poziom
zabezpieczenia medycznego
broń
konwencjonalna 56 (100% ciężko ranni) 215 i.m./i.v. 390 24 (15% rannych stopnia ciężkiego) 78 (50% ciężko rannych) 78 (50% ciężko rannych)
59 (50% ranni średnio)
58 (50% ranni średnio) 175 p.o.
117 (lekko ranni)
broń jądrowa 1350 (100% ciężko ranni) 1856 i.m./i.v. 3376 216 (16% rannych stopnia ciężkiego) 216 (16% rannych stopnia ciężkiego) 675 (50% ciężko rannych) 675 (50% ciężko rannych)
1013 (100% ranni średnio) 1520 p.o.
1013 (100% lekko ranni)
broń chemiczna 237 (100% ciężko ranni) 303 i.m./i.v. 527 237 237 527 237
132 (100% ranni średnio)
158 (100% lekko ranni) 224 p.o.
BS – stres pola walki, i.m. – domięśniowo, i.v. – dożylnie, p.o. – doustnie, RR – ciśnienie tętnicze
PRACE POGLĄDOWE
chorych. Ilość leków w celu zabezpieczenia przewidywa-nych strat sanitarprzewidywa-nych powinna odpowiadać 8‑krotności zestawu ZLek‑1 przy zachowaniu odpowiedniego asorty-mentu leków do udzielania pomocy kwalifikowanej.
Piśmiennictwo
1. AJP 4.10 (A) – Allied Joint Medical Support Doctrine, 2006 2. MC 326/2 NATO – Medical Support Principles and Polices
3. AD 85–8 – ACE Medical Support Principles and Polices. Policies and Planning Parameters. October 1993
4. FM 8–283 – Treatment of nuclear warfare casualties and low-level radiation injuries, US Army Medical Department Center and School Fort Sam Houston Texas April 2000
5. AMedP 7 (D) – NATO handbook on the concept of medical support in NBC environmental,2007
6. Metodyka oceny strat od uderzeń jądrowych i chemicznych (do ćwiczeń).
Chem. 398/2006, Warszawa 2006
Wnioski
Zestawy lekowe powinny zostać uzupełnione o wska-zane grupy leków i powinny spełniać konkretne wymaga-nia. Zestaw ZLek‑1 powinien zawierać leki umożliwiające leczenie 100 rannych od broni konwencjonalnej, zaopa-trzenia 50 przypadków stresu pola walki (BS) i 20 cho-rych, w związku z powyższym powinien zawierać:
– antybiotyki dla 100 rannych w stosunku 60% anty‑
biotyków domięśniowych i 40% antybiotyków doustnych,
– leki przeciwbólowe dla 100 rannych,
– leki przeciwwymiotne dla 10 rannych w formie domięśniowej,
– leki przeciwbiegunkowe dla 20 osób,
– leki nasenne i przeciwdepresyjne dla 50 przypadków BS,
– leki steroidowe i narkotyczne dla 40 rannych.
Zestaw ZLek‑2 powinien zawierać leki umożliwiające leczenie 100 rannych od broni konwencjonalnej, zaopa-trzenie 50 przypadków stresu pola walki (BS) i 20 cho-rych. Ilość leków w celu zabezpieczenia przewidywanych strat sanitarnych powinna odpowiadać 2‑krotności ze-stawu ZLek‑1 przy zachowaniu odpowiedniego asorty-mentu leków do udzielania pomocy kwalifikowanej.
Zestaw ZLek‑3 powinien zawierać leki umożliwiają-ce leczenie 100 rannych od broni konwencjonalnej, za-opatrzenia 50 przypadków stresu pola walki (BS) i 20
Rycina. Kierunki ewakuacji i powrotów w szeregi walczących wojsk w ramach systemu leczniczo-ewakuacyjnego Figure. Evacuation’s way and return to duty in the support and evacuation system
PRACE POGLĄDOWE
Zachowania zdrowotne jako element zdrowego stylu życia 187
Wstęp
Zdrowie to według World Health Organization (WHO) stan pełnego, dobrego samopoczucia fizycznego, psy-chicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby czy in-walidztwa [1]. Próby zdefiniowania zdrowia jednoznacznie wskazują na nierozerwalność dobrego samopoczucia fi-zycznego i psychicznego. Potoczne powiedzenie „w zdro-wym ciele zdrowy duch” od wieków wskazywało na ścisły związek pomiędzy utrzymaniem dobrej kondycji fizycznej a zachowaniem równowagi psychicznej. Warto pamiętać, że nasze samopoczucie w dużej mierze zależy od nas sa-mych. Ma na nie wpływ również środowisko, w jakim ży-jemy oraz kod genetyczny, z jakim przyszliśmy na świat.
Warunków szkodliwych, które nas otaczają, jednostka nie jest w stanie zmienić. W celu ich eliminacji powołuje się
zrzeszenia, organizacje, podejmowane są działania insty-tucjonalne, państwowe, międzynarodowe. Każdy człowiek pragnący dobrobytu i szczęścia swojego i swojej rodziny, ma świadomość dbałości o zdrowie własne i innych. Zro-zumienie istoty i wartości zdrowia oraz zaangażowanie w tworzenie warunków szczęścia i dobrobytu każdego człowieka świadczy o postawie wobec potrzeb zdrowot-nych, zwiększeniu i utrzymaniu wysokiego potencjału cech psychofizycznych.
Zachowania zdrowotne
Mianem zachowań zdrowotnych określa się indywi-dualne zachowania człowieka, od których zależy utrzyma-nie i umacniautrzyma-nie stanu zdrowia [2]. Uwzględniając związ-ki między zdrowiem a zachowaniem, przedstawiane są