Cel działania zorganizowanej grupy oraz związku przestępczego

Ustawa w przepisie art. 258 § 1, 2 i 4 k.k. odwołuje się do celu zorganizo-wanej grupy albo związku przestępczego, którym jest „popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego”, a także „popełnienie przestępstwa o charakterze terrorystycznym”. Z powyższego wynika istotna konsekwencja, a mianowicie: na gruncie obowiązującego stanu prawnego możliwe jest, aby celem istnienia takiej struktury było popełnienie jednego „tylko” przestępstwa. A contrario, nie jest konieczne, by celem ich istnienia było popełnienie serii przestępstw. W doktrynie prezentowany jest pogląd, iż w sytuacji, gdy celem jest tylko jedno przestępstwo, musi być ono poważne, wymagające długich przygotowań572. Wydaje się jednak, że taka zawężająca wykładnia nie znajduje uzasadnienia w treści art. 258 k.k., a cel działalności zorganizowanej struktury stanowić może którekolwiek z prze-stępstw stypizowanych w kodeksie karnym, ale także w ustawach szczególnych. W takim przypadku zorganizowana grupa albo związek przestępczy przybiera postać historycznie wyróżnianej konstrukcji spisku, o którym była już mowa we wcześniejszej części pracy.

Należy również pokreślić, iż realizacja czynu zabronionego z art. 258 k.k. następuje już z chwilą założenia lub przystąpienia do związku albo grupy, nieza-leżnie od tego, czy w ogóle popełnione zostało przestępstwo, dla którego związek lub grupa istnieje.

Jak już wskazano, celem zorganizowanej grupy albo związku przestępne-go ma być: (1) popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarboweprzestępne-go (§ 1) albo przestępstwa o charakterze terrorystycznym (§ 2 i 4). Co prawda podstawowym pojęciem, jakim operuje prawo karne, jest „czyn zabroniony”, a nie przestępstwo, to jednak nie ulega wątpliwości, że także na gruncie tego przepisu chodzi o za-chowanie, którego znamiona określone zostały w ustawie karnej (art. 115 § 1 k.k.). Ustawodawca dopuszczając możliwość, aby celem zorganizowanej grupy albo

572 Z. Ćwiąkalski podaje nawet jako przykład zabójstwo czołowego polityka, wysadzenie w po-wietrze znaczącego obiektu, jak też poważne oszustwo podatkowe (Z. Ćwiąkalski, [w:] Kodeks karny: część szczególna. t. 2,…, s. 929).

związku było popełnienie tylko jednego przestępstwa (analogicznie przestępstwa skarbowego, przestępstwa o charakterze terrorystycznym), nie wprowadza – jak miało to miejsce jeszcze pod rządami poprzednich kodeksów karnych – ograni-czenia co do wysokości ustawowego zagrożenia czynu zabronionego, który można popełnić działając w ramach zorganizowanej struktury przestępczej. A zatem każde przestępstwo (niezależnie od rodzaju i wysokości przewidzianej sankcji karnej) może stanowić cel zorganizowanej grupy albo związku.

„Przestępstwo skarbowe”, o którym mowa w art. 258 k.k. powinno być rozumiane w sensie nadanym mu przez art. 53 § 2 k.k.s., a więc jako czyn zabro-niony przez kodeks pod groźbą kary grzywny w stawkach dziennych, kary ograni-czenia wolności lub kary pozbawienia wolności. Oprócz przestępstw skarbowych kodeks karny skarbowy wyróżnia wykroczenia skarbowe (art. 53 § 3). Te ostatnie z mocy wyraźnej dyspozycji art. 258 k.k. nie wchodzą w zakres celu przestępnego zorganizowanej grupy albo związku, który to cel podlega weryfikacji z punktu widzenia oceny znamion tego przestępstwa. Nie oznacza to jednak, że w ramach przestępczej działalności nie dojdzie do popełnienia wykroczenia (w tym wykro-czenia skarbowego).

Znamię „przestępstwa skarbowego” wprowadzone zostało do art. 258 k.k. w wyniku nowelizacji z 1999 r. Warto jednak podkreślić, iż mimo, że w wersji pierwotnej w art. 258 § 1 mowa była o celu zorganizowanej grupy albo związ-ku w postaci popełnienia „przestępstwa”, to już wówczas podnoszono, iż skoro powołany przepis stanowi o popełnieniu „przestępstwa”, to chodzi o każde prze-stępstwo bez jakiegokolwiek różnicowania. Ten kierunek wykładni potwierdził Sąd Najwyższy, przyjmując że: pojęcie „przestępstwa”, występujące w art. 258 § 1 k.k. w brzmieniu obowiązującym przed dniem 17 października 1999 r. (czyli przed nowelą), obejmowało także przestępstwa skarbowe573.

Znacznie poważniejsze wątpliwości interpretacyjne wzbudza natomiast po-jęcie „przestępstwo o charakterze terrorystycznym” jako celu działania struktury przestępczej, którego nie przewidywały kodeksy karne z 1932 i 1969 r. Podobnie jak charakter zbrojny zorganizowanej grupy albo związku, także cel w postaci popełnienia przestępstwa o charakterze terrorystycznym (§ 2), a nadto zakładanie lub kierowanie taką zorganizowaną strukturą (§ 4) stanowi okoliczność zaostrzającą odpowiedzialność karną.

Zgodnie ze współczesną definicją terroryzmu przedstawioną w Nowym Lek-sykonie PWN1 i w Nowej Encyklopedii Powszechnej PWN II termin „przestępstwo o charakterze terrorystycznym” oznacza „(...) różnie umotywowane ideologicznie, planowe i zorganizowane działania pojedynczych osób lub grup powodujące na-ruszenie istniejącego porządku prawnego, podjęte w celu wymuszenia od władz państwowych i społeczeństwa określonych zachowań, często naruszające dobra osób postronnych, realizowane za pomocą różnych środków (nacisk psychiczny,

przemoc fizyczna, użycie broni i ładunków wybuchowych) w celu nadania im rozgłosu i wytworzenia w społeczeństwie lęku”574.

Od aktów ściśle terrorystycznych (przestępstw o charakterze terrorystycz-nym) należy odróżnić jednak „zwyczajne” czyny kryminalne o pewnych znamio-nach terroryzmu, np. anonimowe telefony o podłożeniu materiałów wybuchowych w obiektach użyteczności publicznej lub eksplozje ładunków na tle porachunków, których podłożem są konflikty międzyludzkie. Współczesna doktryna czyny krymi-nalne o pewnych znamionach terroryzmu określa mianem „terroru krymikrymi-nalnego”, które de facto stanowi przejaw zwykłego bandytyzmu.

W doktrynie wyróżnia trzy konstytutywne elementy aktu terrorystycznego jako przestępstwa o charakterze terrorystycznym. Są nimi: (1) stosowanie prze-mocy, (2) polityczny charakter i (3) działania mające na celu wywołanie uczucia strachu. Należy podkreślić, że czyn ten może być skierowany przeciwko władzom państwowym, organizacji międzynarodowej lub społeczeństwu. Jednocześnie Rzeczpospolita Polska, jako państwo członkowskie Unii Europejskiej, została zo-bowiązana m.in. do przyjęcia definicji przestępstw terrorystycznych. Powyższe-mu obowiązkowi uczyniono zadość w drodze implementacji postanowień jednej z decyzji ramowych Rady Unii Europejskiej o czym będzie mowa w dalszej części opracowania.

W aktualnym stanie prawnym brak jest natomiast legalnej definicji pojęcia „terror kryminalny”. Termin ten pojawia się jednak w wielu aktach rangi podusta-wowej, związanych z działalnością służb mundurowych, np. w rozporządzeniach Komendanta Głównego Policji. Jest to stosunkowo nowe pojęcie. W doktrynie terror kryminalny jest uważany za jedną z metod działania organizacji przestępczych. Zakres tego pojęcia obejmuje przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, bądź też przestępstwa przeciwko mieniu, popełniane przy użyciu broni palnej lub materia-łów wybuchowych. Związany jest zwykle z odwetem, zemstą lub porachunkami między grupami przestępczymi. Znane są również akty terroru kryminalnego między członkami jednej grupy przestępczej.

Wspomniane zostało, że w wyniku konieczności dostosowywania prawa polskiego do standardów unijnych, wiążącego się m.in. z koniecznością implemen-tacji decyzji ramowej Rady Unii Europejskiej z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie

574 Nowy Leksykon PWN, Warszawa 1998, Nowa Encyklopedia Powszechna PWN II, t. 6, War-szawa 1998.

zwalczania terroryzmu575, ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r.576 o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw dokonana została nowelizacja kodeksu karnego. Wprowadzono definicję przestępstwa o charakterze terrorystycznym (art. 115 § 20), a także uzupełniono odpowiednio art. 65 k.k., rozciągając przewidziane w tym przepisie obostrzenia odpowiedzialności, które dotąd dotyczyły jedynie przestępczości zawodowej i zorganizowanej, na sprawcę przestępstwa o charakterze terrorystycznym. Uzupełniono także przepisy art. 258 k.k., przewidujące karal-ność udziału w związku lub zorganizowanej grupie przestępczej, na uczestników związków lub grup o charakterze terrorystycznym.

W literaturze przedmiotu podnoszone były wątpliwości, co do sposobu owej implementacji, który w rezultacie doprowadził do istotnych rozbieżności pomiędzy definicją przestępstwa o charakterze terrorystycznym, przyjętą w art. 115 § 20 k.k., a definicją zawartą we wspomnianej decyzji ramowej577. Zasadnicza różnica po-między wspomnianymi regulacjami sprowadza się do tego, iż polski ustawodawca nadał analizowanemu pojęciu znacznie szersze znaczenie, w szczególności poprzez przyjęcie, że przestępstwem o charakterze terrorystycznym może być każdy czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 5 lat. Z kolei decyzja ramowa operuje katalogiem przestępstw, których znamiona można uznać za charakterystyczne dla modus operandi sprawców prze-stępstw o charakterze terrorystycznym578. W konsekwencji nie każde zachowanie, które w myśl art. 1 ust. 1 decyzji ramowej oraz art. 115 § 20 jest przestępstwem

575 Zob. 202/475/WsiSW. Ponadto warto wspomnieć, iż Polska jest stroną czterech umów wie-lostronnych dotyczących terroryzmu: konwencji o zwalczaniu bezprawnego zawładnięcia statkami powietrznymi (Haga, 16 grudnia 1970 r., Dz. U. 1972, Nr 25, poz. 181), konwencji o zwalczaniu bez-prawnych czynów skierowanych przeciwko bezpieczeństwu lotnictwa cywilnego (Montreal, 23 wrze-śnia 1971 r., Dz. U. 1976, Nr 8, poz. 37 z późn. zm.), europejskiej konwencji o zwalczaniu terroryzmu (Strasburg, 27 stycznia 1977 r., Dz. U. 1996, Nr 117, poz. 557), konwencji w sprawie przeciwdziałania bezprawnym czynom przeciwko bezpieczeństwu żeglugi morskiej (Rzym, 10 marca 1988 r., Dz.U. 1994, Nr 129, poz. 635). Rzeczpospolita ratyfikowała nadto protokół z 15 maja 2003 r. do europejskiej konwencji o zwalczaniu terroryzmu (ustawa z 1 lipca 2004 r. o ratyfikacji protokołu zmieniającego do europejskiej konwencji o zwalczaniu terroryzmu, sporządzonego w Strasburgu 15 maja 2003 r., Dz. U. 2004, Nr 172, poz. 1803).

576 Dz.U.2004, Nr 93, poz. 889

577 Według decyzji ramowej przestępstwami o charakterze terrorystycznym są czyny, które ze względu na swój charakter i kontekst mogą wyrządzić poważne szkody krajowi lub organizacji między-narodowej, gdy zostaną popełnione w celu poważnego zastraszenia ludności, bezprawnego zmuszenia rządu lub organizacji międzynarodowej do podjęcia lub zaniechania działania, poważnej destabilizacji lub zniszczenia podstawowych politycznych, konstytucyjnych, gospodarczych lub społecznych struktur kraju lub organizacji międzynarodowej. W art. 1 decyzji w pkt a-h wyszczególnione zostały przykłady takiej destabilizacji. Charakter terrorystyczny ma również grożenie popełnieniem czynów mogących spowodować destabilizację.

578 C. Sońta, Przestępstwo o charakterze terrorystycznym w prawie polskim, WPP 2005, z. 4, s. 3 i n.

o charakterze terrorystycznym, stanowi czyn zabroniony w świetle polskiego prawa karnego579.

Komentowany przepis (art. 115 § 20 k.k.), niemający w poprzednim stanie prawnym swojego odpowiednika, zawiera ogólną definicję, zgodnie z którą prze-stępstwem o charakterze terrorystycznym jest czyn zabroniony zagrożony karą, której górna granica wynosi co najmniej 5 lat, a popełniony został w celu:

1) poważnego zastraszenia wielu osób;

2) zmuszenia organu władzy publicznej Rzeczypospolitej Polskiej lub innego państwa albo organu organizacji międzynarodowej do podjęcia lub zanie-chania określonych czynności;

3) wywołania poważnych zakłóceń w ustroju lub gospodarce Rzeczypospolitej Polskiej, innego państwa lub organizacji międzynarodowej – a także groźba popełnienia takiego czynu.

Niekiedy w literaturze przedmiotu wskazuje się, iż na gruncie art. 115 § 20 k.k. można mówić o dwóch postaciach przestępstwa o charakterze terrorystycznym: (1) jako czynie zabronionym, który spełnia kumulatywnie następujące warunki: jest zagrożony karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 5 lat, został popełniony w jednym z trzech wskazanych alternatywnie celów; oraz (2) jako czynie zabronionym będącym groźbą popełnienia czynu spełniającego wskazane wyżej warunki580. Innymi słowy, warunki przestępstwa o charakterze terrorystycznym wypełnia także stosowanie groźby popełnienia czynu określo-nego w pkt 1-3, przy czym wystarczy wypełnienie znamion określonych choćby w jednym z tych punktów, które nie muszą wystąpić łącznie581.

Wspomniano już, iż w piśmiennictwie podniesiona została wątpliwość, dla-czego katalog przestępstw, które mogłyby mieć charakter terrorystyczny, ograni-czony został do zagrożonych w górnej granicy karą minimum 5 lat pozbawienia wolności, skoro istotą terroryzmu nie jest to, jak surowo jest karany dany czyn, lecz jaki jest cel działania sprawców. Słuszny w tym względzie pogląd przedstawia A. Rybak – Starczak, która postuluje, aby tylko ów cel wytyczał granicę pojęcia „przestępstwo terrorystyczne”. Jeśli bowiem sensem wyróżnienia „przestępstwa o charakterze terrorystycznym” ma być zaostrzenie kary, to tym bardziej należy je zaostrzyć przy zagrożeniu łagodną sankcją582.

579 J. Majewski (w:) G. Bogdan, Z. Ćwiąkalski, P. Kardas, J. Majewski, J. Raglewski, M. Szewczyk, W. Wróbel, A. Zoll, Kodeks karny. Część ogólna, t. I…, s. 1487.

580 J. Giezek, N. Kłączyńska, G. Łabuda, Komentarz LEX 2007 Komentarz do art. 115 kodeksu karnego (Dz.U.97.88.553), [w:] J. Giezek (red.), N. Kłączyńska, G. Łabuda, Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, LEX, 2007.

581 A. Marek, Komentarz do art. 115 kodeksu karnego (Dz.U.97.88.553), [w:] A. Marek, Kodeks karny. Komentarz, wyd. IV, LEX, 2007.

Wykładnia językowa przepisu art. 115 § 20 k.k. prowadzi do wniosku, iż z formalnego punktu widzenia ustawodawca polski uczynił zadość postanowieniom decyzji ramowej. Jednakże wprowadzenie zastrzeżenia, iż chodzi o czyny zabronio-ne zagrożozabronio-ne karą minimum 5 lat pozbawienia wolności, spowodowało faktyczzabronio-ne ograniczenie typów rodzajowych przestępstw, które będą mogły zostać uznane za terrorystyczne na gruncie polskiego kodeksu karnego, np. karalne przygotowanie do przestępstwa wzięcia zakładnika, zagrożonego karą do 3 lat pozbawienia wolności, groźba karalna z art. 190. Niejednokrotnie poza zakresem art. 115 § 20 k.k. znajdą się także te typy przestępstw, które sama decyzja ramowa uznaje za poważniejsze. W przeciwieństwie do art. 258 k.k., przepis art. 115 § 20 k.k. nie stanowi delictum

sui generis, lecz powoduje, że przestępstwem o charakterze terrorystycznym staje

się każdy czyn zabroniony, który spełni wspomniane warunki. Jeśli polski kodeks karny penalizuje najbardziej typowe przestępstwa, które w ujęciu powszechnym kojarzone są ze zjawiskiem terroryzmu (np. wzięcie zakładnika art. 252 k.k., za-machy na bezpieczeństwo powszechne (w tym zaza-machy bombowe – zob. art. 163 § 1 pkt. 3, zawładnięcia statkiem wodnym lub powietrznym – art. 166), to warun-kiem uznania ich na płaszczyźnie prawnokarnej za przestępstwa o charakterze terrorystycznym jest spełnienie przesłanek z art. 115 § 20 k.k. Z drugiej strony, przestępstwem terrorystycznym będzie każde inne poważne przestępstwo (choćby pozornie nie mające nic wspólnego z terroryzmem) jeżeli wypełni cechy określone w powołanym przepisie, w tym kontekście, trafne wydaje się spostrzeżenie C. Sońty, że z logicznego punktu widzenia wprowadza się w polskim prawie dychotomiczny podział przestępstw – na przestępstwa o charakterze terrorystycznym oraz inne przestępstwa583.

Przesłankami uznania czynu zabronionego za przestępstwo o charakterze terrorystycznym są: (1) odpowiednio surowe zagrożenie karą (górna granica kary pozbawienia wolności co najmniej 5 lat – wyznacza ją każdorazowo przepis prze-widujący dany typ przestępstwa) oraz (2) element strony podmiotowej, jakim jest jeden z wymienionych w tym przepisie taksatywne celów sprawcy. Oznacza to, że charakter terrorystyczny mogą mieć zachowania odpowiadające dowolnemu typowi przestępstwa, zagrożonego karą pozbawienia wolności w górnej granicy ustawowego zagrożenia przekraczającej 5 lat, a których okoliczności wskazują na choćby jeden z trzech wymienionych celów sprawcy. W ten sposób dochodzimy do drugiego (obok zagrożenia ustawowego) podstawowego elementu definicji przestęp-stwa terrorystycznego w polskim kodeksie karnym. Ustawodawca skoncentrował się bowiem przede wszystkim na celu, w jakim sprawca miałby popełniać tak ujmowany czyn zabroniony.

W nauce prawa karnego podkreśla się, iż przestępstwa o charakterze terro-rystycznym cechuje celowe działanie sprawcy (dolus directus coloratus), nakiero-wanie na osiągnięcie określonego efektu o charakterze politycznym (tj. osłabienia

państwa, zmiany jego polityki itp.). Bezpośrednie ofiary zamachu są najczęściej traktowane jak środki do realizacji tego celu. Przy czym przestępstwo nie traci charakteru terrorystycznego ze względu na motywy kierujące sprawcą (religijne, związane z walką pojmowaną jako wyzwoleńcza), jeżeli spełnia warunki określone w komentowanym przepisie584. Wydaje się również, iż ów cel niekoniecznie musi stanowić cel główny, co więcej warunkiem uznania danego przestępstwa za ter-rorystyczne nie jest faktyczna realizacja celu zamierzonego przez sprawcę585. Dla uznania przestępstwa za terrorystyczne nie jest także istotny sam sposób realizacji tych celów586.

Celem tym, determinującym zamiar bezpośredni zachowania sprawcy, jest poważne zastraszenie wielu osób, zmuszenie do podjęcia lub zaniechania okre-ślonych czynności przez organ władzy publicznej (Rzeczypospolitej Polskiej lub innego państwa) albo organ organizacji międzynarodowej, wywołanie poważnych zakłóceń w ustroju lub gospodarce wymienionych wyżej podmiotów. W doktrynie podkreśla się, że choć z jednej strony czynami, które w jakimkolwiek z wymie-nionych w definicji celów miałyby zostać podjęte, mogą być wszelkie zachowania, realizujące znamiona dowolnego typu czynu zabronionego, zagrożonego karą co najmniej 5 lat pozbawienia wolności, to z drugiej jednak strony istnieje wiele prze-stępstw o zagrożeniu sięgającym kary 5 lat pozbawienia wolności, przy których popełnianiu trudno wyobrazić sobie dążenie do osiągnięcia takiego stanu rzeczy jak poważne zastraszenie wielu osób czy zmuszanie organów władzy publicznej do określonego zachowania, np. przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece (bigamia, niealimentacja, rozpijanie małoletniego), w przypadku których trudno wyobrazić sobie cel terrorystyczny. Stąd też niektóre przestępstwa dałoby się wykorzystać (lepiej lub gorzej) do realizacji celu terrorystycznego, inne zaś – nawet gdyby do-konywać ich oceny in abstracto – zupełnie się do tego nie nadają587.

W piśmiennictwie trafnie zwrócono nadto uwagę, że w praktyce mogą po-jawić się wątpliwości, jak postąpić w sytuacji, gdy cel działania sprawcy jest – tak jak tego wymaga komentowana definicja – ewidentnie terrorystyczny, jednakże popełnione przez niego przestępstwo, ze względu na przyjęty sposób działania, nie dawało w rzeczywistości żadnej szansy zrealizowania tego celu. Oktawia Górniok dopatrywała się w takim przypadku podobieństwa do usiłowania nie-udolnego, które stanowi wszak jedno z karalnych stadiów czynu zabronionego,

584 A. Marek, komentarz LEX 2007 Komentarz do art. 115 k.k. [ w:] A. Marek, Kodeks karny. Komentarz, …, LEX 2007.

585 O. Górniok, Przestępstwo o charakterze terrorystycznym w art. 115 § 20 k.k., PS 2004, z. 10, s. 6.

586 J. Majewski, [w:] A. Barczak-Oplustil, G. Bogdan, Z. Ćwiąkalski, M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas, J. Majewski, J. Raglewski, M. Rodzynkiewicz, M. Szewczyk, W. Wróbel, A. Zoll, Kodeks karny. Część szczególna, t. II. Komentarz do art. 117-277 k.k., Kraków Zakamycze 2006, s. 1488.

587 J. Giezek, N. Kłączyńska, G. Łabuda, komentarz LEX 2007 Komentarz do art. 115 kodeksu karnego…, [w:] J. Giezek (red.), N. Kłączyńska, G. Łabuda, Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, LEX 2007.

podczas gdy wymienione w § 20 art. 115 k.k. elementy nie kreują odrębnego typu przestępstwa, lecz jedynie popełnianemu czynowi zabronionemu nadają charak-ter charak-terrorystyczny. Zdaniem O. Górniok rozsądek nakazuje zrezygnować w tego rodzaju sytuacji z przypisywania czynowi takiego charakteru, skoro nie osiągnął on faktycznie stopnia szkodliwości społecznej, uzasadniającego stosowanie zasad szczególnych, obostrzających karanie, mimo że zawierał cechy wymienione w § 20 art. 115 k.k.588. Pojawiająca się w tej wypowiedzi sugestia kryje myśl niewątpliwie trafną. Podążając tym tokiem rozumowania należy przede wszystkim zwrócić uwa-gę, że z łatwością dałoby się zakwestionować sytuowanie w grupie znamion strony przedmiotowej tego rodzaju sformułowań jak stanowiące cel zachowania sprawcy „poważne zastraszenie wielu osób” lub „zmuszenie (do określonego zachowania) organów władzy publicznej”. W istocie bowiem nie stanowią one typizacji skutku ani nawet sposobu zachowania sprawcy, lecz wyłaniają się właśnie w kontekście celu, jaki mu subiektywnie musi towarzyszyć. Niepodobna jednak zdystansować się od analizowania obiektywnej osiągalności owego celu, co sprzyja jego swoistemu, choć uzasadnionemu chyba uprzedmiotowieniu. W przeciwnym bowiem razie gro-ziłaby nam sytuacja, w której całkowicie oderwane od realiów stanu faktycznego zamierzenie sprawcy przesądzałoby o realizacji znamion. Wszak odpowiadałby on nawet wówczas, gdyby chciał osiągnąć to, czego osiągnąć w żaden sposób się nie dało. Przy takim ujęciu strona podmiotowa zdominowałaby nadmiernie stronę przedmiotową, doprowadzając do niedających się zaakceptować na płaszczyźnie kryminalno-politycznej rezultatów. W świetle tego, co powiedziano wyżej, staje się oczywiste, że komentowany przepis nie wymaga, aby wymienione w nim cele, ze względu na które dochodzi do popełnienia czynu zabronionego, zostały zreali-zowane. Ustawodawca określa natomiast zamierzony przez sprawcę stopień zastra-szenia lub wywołanych zakłóceń jako poważny, co w języku potocznym oznacza, że ma on być znaczny, niemały, ważny, czyli taki, którego nie należy lekceważyć. Kryteriami pomocniczymi przy ocenie, czy zastraszenie jest poważne, może być jego zasięg personalny lub przestrzenny, a także wysokie prawdopodobieństwo zrealizowania zdarzeń, które budzą obawę, wreszcie rozmiary samego wzbudza-jącego lęk zdarzenia. Oktawia Górniok przyjmowała, że niezależnie od rangi, jaką sprawca przypisuje łączonym celom, chociażby niewymienionym w § 20 art. 115 k.k., dla przypisania przestępstwu charakteru terrorystycznego wystarczy, ażeby jednym z nich – głównym lub ubocznym – był cel w tym przepisie wymieniony589. Pojawia się wątpliwość, czy w istocie wskazane przez ustawodawcę cele mogą być traktowane jako uboczne. Wątpliwość ta powiązana jest z zagadnieniem ogólniejszej natury, które dałoby się wyrazić w pytaniu, czy cel – będący wszak pożądanym