Ceny producentów
W II kw. 2020 r. dynamika cen produkcji globalnej w sektorze przedsiębiorstw niefinansowych (szacowana na podstawie wskaźników cen produkcji globalnej z wyłączeniem Rolnictwa, Działalności finansowej i ubezpieczeniowej oraz Administracji publicznej, Edukacji i Opieki zdrowotnej) wyraźnie przyspieszyła do 4,6% r/r, wobec 2,4% r/r w poprzednim kwartale. Do wzrostu dynamiki cen produkcji przyczynił się głównie istotnie szybszy wzrost cen w przemyśle (6,2% r/r), odpowiadającym za blisko 45%
produkcji globalnej z wyłączeniem rolnictwa, sektora finansowego i usług publicznych. Szybciej niż w poprzednim kwartale ceny rosły także w Gastronomi i zakwaterowaniu (5,9% r/r), Handlu i naprawach54 (4,3% r/r), Budownictwie (3,3% r/r) oraz Transporcie i gospodarce magazynowej (1,8% r/r). Lekko spowolnił natomiast wzrost cen w Obsłudze nieruchomości, Działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej (po 5,7% r/r) oraz w Informacji i komunikacji (2,4% r/r). Na wyraźne przyspieszenie wzrostu cen produkcji w II kw. br. wskazywały odpowiedzi przedsiębiorstw z czerwcowej edycji SM NBP.
Wykres 157 Roczna dynamika wskaźnika cen produkcji globalnej, zużycia pośredniego oraz PPI [w %]
Wykres 158 Wpływ zmian cen w sekcjach na dynamikę cen produkcji globalnej w sektorze przedsiębiorstw [w pp.]
Uwaga: dane o PPI w IV kw. 2019 r. w oparciu o październik oraz grudzień
Źródło: GUS, opracowanie NBP Źródło: GUS, opracowanie NBP
Silny wzrost cen w przemyśle, wynikający głównie z rosnących cen dóbr energetycznych i zaopatrzeniowych, a więc często wykorzystywanych w procesie produkcyjnym innych przedsiębiorstw, przyczynił się do wyraźnego wzrostu deflatora zużycia pośredniego. Ceny zaopatrzenia (w surowce, materiały, energię i usługi obce) sektora przedsiębiorstw niefinansowych w II kw. 2021 r. wzrosły o 5,1% r/r, tj. o 2,7 pp. szybciej niż w poprzednim kwartale. W rezultacie nastąpił wzrost ceny relatywnej zaopatrzenia względem produkcji, co wpłynęło ujemnie na kształtowanie się wskaźnika rentowności na działalności operacyjnej (por. rozdział Sytuacja finansowa).
Dotychczas dostępne dane o cenach produkcji sprzedanej przemysłu w lipcu i w sierpniu wskazują, że wzrost cen zaopatrzenia sektora przedsiębiorstw w III kw. br. może jeszcze przyspieszyć. W lipcu i sierpniu br. nastąpił bowiem dalszy wzrost rocznej dynamiki PPI (do przeciętnie 9% r/r, wobec 6,6% r/r w II
54 Ceny produkcji w handlu są odpowiednikiem marż.
-2%
0%
2%
4%
6%
8%
2016 2017 2018 2019 2020 2021
produkcja globalna sektora przedsiębiorstw zużycie pośrednie sektora przedsiebiorstw PPI
-2%
-1%
0%
1%
2%
3%
4%
5%
2 016 2 017 2 018 2 019 2 020 2 021
przemysł budownictwo handel transport pozostałe usługi
Ceny producentów
kw. br.), wynikający głównie z szybszego wzrostu cen dóbr zaopatrzeniowych (przeciętnie 12,7% r/r, wobec 8,3 w II kw. br.). Jednocześnie na wysokim poziomie (18,2% r/r, przeciętnie w lipcu i w sierpniu) utrzymała się dynamika cen w wytwarzaniu koksu i produktów rafinacji ropy naftowej. Wzrost cen tych kategorii wynika głównie z kształtowania się cen surowców przemysłowych, głównie ropy naftowej oraz metali, na rynku światowym. Szybciej niż w II kw. br. rosły także ceny dóbr konsumpcyjnych (o 4% r/r, przeciętnie w lipcu oraz w sierpniu br.) oraz kapitałowych (o 2,5% r/r). Istotnie niższa dynamika PPI kategorii produkcji bliższych popytowi finalnemu (niż cen dóbr zaopatrzeniowych) może oznaczać, że w III kw. nastąpi dalszy wzrost ceny relatywnej zaopatrzenia, względem produkcji, co wpłynie negatywnie na opłacalność działalności sektora przedsiębiorstw w III kw. br.
Wykres 159 Roczna dynamika wskaźnika PPI w
głównych grupowaniach przemysłowych [w %] Wykres 160 Notowania cen ropy naftowej, węgla i miedzi na rynkach światowych [w USD, indeksy sty. 2016=100] oraz odsetek przedsiębiorstw postrzegających ceny zaopatrzenia jako barierę działalności
Uwaga: dane o PPI w III kw. 2020 r. na podstawie informacji z lipca oraz sierpnia.
Źródło: Eurostat Źródło: Szybki Monitoring NBP, Bloomberg
Na przyspieszenie wzrostu cen producenta w III kw. 2021 r. wskazują także odpowiedzi przedsiębiorstw ankietowanych w SM NBP. Wskaźnik presji cenowej od ponad roku charakteryzuje się bowiem tendencją wzrostową, a jego obecny poziom 41,9 pkt. jest najwyższy w historii badania. Największy wzrost tego wskaźnika, w relacji do poprzedniego kwartału, odnotowano w przemyśle, choć udział podmiotów podnoszących ceny wzrósł również w innych sektorach, tj. w Budownictwie, Handlu, a także w pozostałych usługach.
W IV kw. spodziewane jest dalsze przyspieszenie wzrostu cen produkcji przedsiębiorstw ankietowanych w SM NBP. Trzeci kwartał z rzędu wzrósł bowiem, względem poprzedniego kwartału, wskaźnik salda kierunku zmian cen produkcji. Odsetek przedsiębiorstw prognozujących wzrost cen produkcji przewyższa obecnie udział podmiotów oczekujących spadku o 67,3 pp. (s.a.), co jest poziomem najwyższym w historii badania. Jednocześnie (trzeci kwartał z rzędu) wzrosła skala prognozowanych podwyżek cen oferowanych produktów. W rezultacie zwiększył się poziom wskaźnika prognoz cen własnych SM NBP.
Do wzrostu prognoz cen oferowanych produktów przyczyniają się głównie rosnące ceny zaopatrzenia, co jest często związane z kształtowaniem się cen materiałów i surowców na rynku światowym. Dalszy
2016 2017 2018 2019 2020 2021
zaopatrzeniowe inwestycyjne
2016 2017 2018 2019 2020 2021
ropawęgiel miedź
ceny zaopatrzenia jako bariera działalności (prawa oś)
Ceny producentów
wzrost, do najwyższego w historii poziomu, odnotował bowiem wskaźnik prognozowanych cen materiałów i surowców SM NBP oraz cen importu. Wzrosty cen zaopatrzenia są niejednokrotnie związane z niedoborami materiałów i surowców wykorzystywanych w procesie produkcyjnym - w związku z niewystarczającą podażą i trudnościami logistycznymi. Przedsiębiorstwa, które doświadczają braku surowców, prognozują dwukrotnie szybszy wzrost cen zaopatrzenia w IV kw. br., niż podmioty, które takiego problemu nie miały.
W przypadku zaopatrzenia pochodzącego z importu różnica jest jeszcze większa – trzykrotna. W rezultacie szybciej rosną także ceny producenta – prognozowany wzrost cen produkcji (w horyzoncie kolejnego kwartału) w grupie przedsiębiorstw sygnalizujących problem z pozyskaniem zaopatrzenia jest o blisko 2 pp.
wyższy, niż w przypadku pozostałych podmiotów. Na wysokim poziomie (ponad 70%) utrzymał się także wskaźnik przełożenia rosnących cen surowców na ceny produkcji – udział podmiotów planujących podwyższyć ceny oferowanych produktów w reakcji na wzrost cen zaopatrzenia.
Kształtowanie ceny relatywnej zaopatrzenia, względem ceny produkcji, może wpływać negatywnie na opłacalność prowadzenia działalności w III i w IV kw. 2021 r. Ze względu na znaczną skalę wzrostu cen materiałów i surowców, pełne przerzucenie rosnących kosztów działalności badanych przedsiębiorstw na odbiorców może nie być możliwe. Wzrost cen zaopatrzenia jest obecnie najczęściej wymienianą barierą działalności ankietowanych przedsiębiorstw (sygnalizowaną przez 14,7% firm w pytaniu otwartym SM NBP o bariery działalności), i to pomimo dobrej sytuacji popytowej. Relatywnie mniejszy wpływ na sytuację kosztową przedsiębiorstw mają natomiast obecnie planowane podwyżki wynagrodzeń. Presja płacowa i rosnące koszty zatrudnienia były wymieniane (pośród sygnalizowanych barier działalności) wyraźnie rzadziej (przez 4,6% firm) - zarówno ze względu na mniejszą skalę spodziewanego wzrostu ceny tego czynnika produkcji, jak i mniejszy niż w przypadku zaopatrzenia udział w kosztach operacyjnych.
Wykres 161 Oczekiwania zmian cen produkcji własnej oraz cen materiałów i surowców w przyszłym kwartale [w pp.]
Wykres 162 Prognozy CPI w perspektywie roku [w pp.]
Źródło: Szybki Monitoring NBP Źródło: Szybki Monitoring NBP
Także w dłuższym okresie (w horyzoncie kolejnych 12 miesięcy) firmy wyraźnie częściej spodziewają się wzrostu cen producenta. Po wzroście o 8 pp. względem poprzedniej edycji badania SM NBP, odsetek podmiotów oczekujących wzrostu cen oferowanych produktów (64%) kształtował się wyraźnie powyżej średniej dla ostatnich dwóch lat (46%). Najczęściej podwyżki cen w horyzoncie kolejnego roku są planowane w Wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energie elektryczną (74% firm), Handlu i naprawach i Przetwórstwie przemysłowym (po 69%) oraz w Budownictwie (66%). Odsetek firm planujących podwyżki najbardziej
10
2016 2017 2018 2019 2020 2021
prognozy cen własnych s.a.
prognozy cen materialów i surowców s.a.
saldo prognoz kierunku zmian cen s.a. (P)
0
2016 2017 2018 2019 2020 2021
wzrost szybszy wzrost bez zmian wzrost wolniejszy
bez zmian spadek nie wiem
Ceny producentów
wzrósł w Transporcie (o 16 pp.) i w pozostałych sekcjach usługowych (bez Handlu) (o 11 pp.), a także w Przetwórstwie przemysłowym oraz Górnictwie i wydobywaniu (po 9 pp.).
Oczekiwania przedsiębiorstw dotyczące kształtowania się inflacji cen konsumenta (CPI w horyzoncie najbliższych 12 miesięcy) pozostały wysokie, pomimo dalszego wzrostu poziomu referencyjnego (do 5%
r/r w lipcu br.), do którego odnosiły się przedsiębiorstwa odpowiadając na pytanie w ankiecie SM NBP.
Obniżył się jednak odsetek przedsiębiorstw prognozujących przyspieszenie wzrostu cen konsumenta (o 4,5 pp.), przy wzroście udział firm oczekujących utrzymania dynamiki cen konsumenta na obecnym – wysokim – poziomie. Zdaniem badanych podmiotów podwyższony poziom inflacji cen konsumenta – około 5% r/r – może się utrzymać przez dłuższy czas. Większość przedsiębiorstw (57%) wskazuje bowiem, że poziom inflacji nie spadnie do 2023 r., przy czym 27% podmiotów uważa, że może jeszcze wzrosnąć. W rezultacie jedynie około 30% firm przewiduje spadek CPI poniżej górnej granicy odchyleń od celu NBP.
Na wysokie oczekiwania dot. inflacji cen konsumenta wpłynęły głównie spodziewane przez przedsiębiorstwa wzrosty cen materiałów i surowców potrzebnych do produkcji, a także (w mniejszym stopniu), planowane wzrosty cen oferowanych produktów. Nie stwierdzono natomiast statystycznie istotnej zależności pomiędzy prognozowanym (we wrześniowym badaniu SM NBP) wzrostem wynagrodzeń a oczekiwaniami inflacji CPI. Oznacza to, że w percepcji ankietowanych przedsiębiorców presja płacowa i rosnące koszty zatrudnienia nie są obecnie kluczowym czynnikiem kształtującym oczekiwania inflacyjne, a główną rolę odgrywają tu rosnące ceny materiałów i surowców.