Heterogeniczność gospodarki turystycznej sprawia, iż działalność inwestycyjna w sferze turystyki jest niezwykle szeroka. Łączy się ona bowiem z tyloma dzie-dzinami gospodarki narodowej, że inwestycje z nią związane będą dotyczyły bu-downictwa, handlu, infrastruktury technicznej, kapitału ludzkiego. Komplekso-wość popytu turystycznego sprawia natomiast, że będą one współwystępowały w miejscach recepcji turystycznej. Ważne jest zatem kompleksowe podejście do inwestycji turystycznych i przybliżenie terminów z nimi związanych.
Inwestycje turystyczne w oczywisty sposób dotyczą gospodarki turystycz-nej. Można je zdefiniować jako ponoszenie wydatków, które mają na celu przy-ciągnięcie turystów i zaspokojenie ich potrzeb. Jest to zatem pojęcie używane w bardzo szerokim znaczeniu, obejmujące zarówno inwestowanie w nowe obiek-ty lub modernizacje istniejących, jak i w zasoby ludzkie (Gołembski red. 2002a).
Kompleksowość popytu turystycznego sprawia, że w zaspokojenie potrzeb tu-rystów zaangażowanych jest szereg podmiotów, stąd termin inwestycja tury-styczna do działalności tych wszystkich podmiotów musi się odnosić. Dotyczyć jednak będzie nie tylko inwestycji przedsiębiorstw, ale także jednostek samorzą-du terytorialnego i instytucji otoczenia rynkowego, które także mają możliwości w zakresie wspierania projektów inwestycyjnych służących bezpośrednio bądź pośrednio turystyce. Mając na uwadze heterogeniczność gospodarki turystycznej, przy podziale inwestycji turystycznych należy pamiętać o funkcji, jaką w niej pełnią.
Możemy więc wyróżnić takie inwestycje, które nierozerwalnie łączą się z funkcją tu-rystyczną danego obszaru oraz które względem turystyki odgrywają niejako rolę po-mocniczą. Dlatego, możemy wyróżnić inwestycje stricte turystyczne, paraturystycz-ne oraz inwestycje niematerialparaturystycz-ne (Gołembski red. 1999). Te trzy rodzaje bywają również nazywane proturystycznymi, bo odnoszą się do tego fragmentu gospodar-ki narodowej, który bądź to bezpośrednio został przez turystykę wykreowany i jest
przez nią niemal wyłącznie zdeterminowany, bądź koegzystuje z turystyką, speł-niając równolegle swą rolę wobec innych grup odbiorców i branż (Gołembski red.
2002b). Inwestycje stricte turystyczne definiuje się jako inwestycje dotyczące tych obiektów, dzięki którym zaspokajane są podstawowe potrzeby turysty, to znaczy nocleg, wyżywienie, transport i rozrywka, bądź istnienie których stanowi atrakcję kulturalną. Natomiast, inwestycje paraturystyczne dotyczą obiektów i urządzeń sta-nowiących istotne uzupełnienie usług turystycznych i tym samym wchodzących w skład produktu turystycznego, który może być też określany jako całość prze-żytego przez turystę doświadczenia od chwili opuszczenia miejsca zamieszkania do chwili powrotu (Gołembski red. 2002a). Jak wcześniej wspomniano, definicje te ukazują bardzo szeroki zakres podmiotów zaangażowanych w przedsięwzięcia inwestycyjne związane z turystyką. Można więc powiedzieć, że wyróżniamy inwe-stycje bezpośrednio związane z turystyką oraz inweinwe-stycje pośrednio związane z tu-rystyką.
Inwestycje turystyczne to inwestycje w rozumieniu ogólnym, dlatego oprócz związku z turystyką muszą również wykazywać ogólne cechy inwestycji, jakie im się przypisuje w literaturze. Są to w szczególności:
rezygnacja z bieżącej korzyści i kumulacja pewnych środków (zamrożenie);
• przeznaczenie tych środków w celu osiągnięcia pewnych korzyści w
przy-• szłości (różnych w zależności od podmiotu inwestującego);
niepewne osiągnięcie owych założonych korzyści, co jest związane z
nie-• znajomością przyszłości (ryzykiem).
Oprócz określonego związku (bezpośredniego lub pośredniego) z turystyką inwestycja turystyczna musi spełniać ponadto trzy wymienione warunki. Wyda-je się, że najlepiej ich istotę oddaWyda-je definicja, w której inwestycWyda-je turystyczne to celowo wydatkowane środki przedsiębiorstw, jednostek administracji terenowej (województw, powiatów, gmin), funduszy lokalnych, krajowych i innych insty-tucji na powiększenie dochodów podmiotów gospodarczych (firm) i terytorial-nych (obszarów) w przyszłości, związane w sposób bezpośredni bądź pośredni z gospodarką turystyczną (Gołembski red. 2002b).
Wynikające z charakteru gospodarki turystycznej definicje inwestycji turystycz-nych sprawiają, że odnoszą się one do niezwykle szerokiego zakresu rodzajowego.
Istotne zatem jest ich uporządkowanie i pogrupowanie. Najważniejsze wydają się dwa kryteria klasyfikacyjne. Pierwsze grupuje inwestycje turystyczne w odniesieniu do siły powiązań z gospodarką turystyczną, co zostało już zasygnalizowane, a teraz wymaga rozwinięcia. A więc, można wyróżnić inwestycje: bezpośrednio związane z turystyką (IBT), pośrednio związane z turystyką (IPT) oraz niematerialne (Go-łembski red. 1999). Inwestycje niematerialne w sposób bezpośredni bądź pośredni związane są z szeroko rozumianą gospodarką turystyczną. Według tej klasyfikacji do IBT zalicza się (Gołembski red. 2002a):
budowę nowych obiektów noclegowych i ich modernizację;
• zakup środków transportowych (samolotów, promów, autobusów), a także
• budowę niezbędnej infrastruktury do ich wykorzystania (lotnisk, portów, parkingów);
budowę obiektów stanowiących tzw. infrastrukturę turystyczną (urządzeń
• sportowych, jak wyciągi, trasy narciarskie, baseny itp.);
znakowanie szlaków turystycznych;
• odnawianie i odrestaurowywanie dóbr kultury narodowej.
Do IPT możemy natomiast zaliczyć (Gołembski red. 2002a):•
infrastrukturę usługową (sklepy, stacje benzynowe, opiekę medyczną);
• infrastrukturę techniczną (gazociągi, kanalizację, wodociągi, elektryfi-
• kację);
sieć komunikacyjną;
• inwestycje w dziedzinie ochrony środowiska (oczyszczalnie wód, redukcję
• zanieczyszczeń pyłowych i gazowych, walkę z odpadami itp.);
inwestycje w dziedzinie gospodarki komunalnej.
• Warto zauważyć, iż ten podział odnosi się przede wszystkim do inwestycji o charakterze materialnym, ściśle związanych z elementami produktu turystycz-nego. W ich powstawanie zaangażowane są różne podmioty funkcjonujące w re-gionie turystycznym, ale i poza nim. Wydaje się także, że w wypadku inwestycji stricte turystycznych największą rolę odgrywa kapitał prywatny, w przeciwień-stwie do inwestycji paraturystycznych, które często ze względu na swój społeczny charakter finansowane są ze środków publicznych.
W literaturze stosunkowo najmniej miejsca poświęca się inwestycjom nie-materialnym w turystyce. Biorąc pod uwagę dominującą na rynku turystycznym sferę usług, podejście takie nie wydaje się uzasadnione. Wśród inwestycji niema-terialnych w sferze turystyki możemy wyróżnić inwestycje w (Gołembski red.
2002b):
ludzi,
• badania i rozwój,
• kulturę,
• ochronę środowiska.
• W wypadku inwestycji w kapitał ludzki niematerialny charakter nie budzi wątpliwości. Są to w szczególności wydatki na różnego rodzaju szkolenia pracow-ników, podnoszenie jakości pracy, systemy motywacyjne. To szczególny, trud-no mierzalny rodzaj inwestycji, biorąc pod uwagę efekty, jakkolwiek występują opinie, że tego typu przedsięwzięcia są najbardziej rentowne (Bryx, Matkowski 2001) i prowadzą do uzyskania przewagi konkurencyjnej (Listwan red. 2002).
Choć trudno w tym wypadku mierzyć rentowność, nie ulega wątpliwości, że od jakości czynnika ludzkiego zależy zdolność do odnoszenia sukcesu na
konkuren-cyjnym rynku turystycznym. Niewielkie więc zainteresowanie tymi aspektami wy-daje się niepokojące, choć może wynikać z niedużej skali tego rodzaju inwestycji.
W wypadku pozostałych grup inwestycji niematerialnych chodzi przede wszyst-kim o tego typu działania, jak na przykład utrzymywanie folkloru (inwestycje w kulturę) czy nierzeczowe działania związane z ochroną środowiska naturalnego.