2. Obraz świata utrwalony w socjolekcie biegaczy nieprofesjonalnych
2.2. Charakterystyka pól tematycznych w socjolekcie biegaczy nieprofesjonalnych
W słowniku opracowanym na podstawie zebranego przeze mnie materiału znajduje się 612 jednostek leksykalnych. Już ich pobieżna analiza ujawnia widoczną odmienność od leksemów i połączeń wyrazowych stosowanych przez użytkowników innych omówionych powyżej socjolektów sportowych. Najbardziej adekwatne okazały się, oczywiście, nazwy pól tematycznych wydzielonych przez Szewczuk badającą – podobnie jak ja – język środowiskowy biegaczy. Ostatecznie zebrany materiał zaklasyfikowałam do następujących 5 pól tematycznych ogólnych:
TRENING – 254 jednostki – 42% wszystkich haseł,
ZAWODY BIEGOWE – 183 jednostki – 30% wszystkich haseł, ZDROWIE I KONDYCJA – 82 jednostki – 13% wszystkich haseł, SPRZĘT BIEGOWY – 55 jednostek – 9% wszystkich haseł, BIEGACZE – 38 jednostek – 6% wszystkich haseł.
Wykres 7. Obciążenie pól tematycznych (opracowanie własne) 42%
30%
13%
9%
6%
Obciążenie pól tematycznych
TRENING
ZAWODY BIEGOWE
ZDROWIE I KONDYCJA
SPRZĘT BIEGOWY
BIEGACZE
186 Odnosząc się do jednej z wymienionych wyżej tez, głoszącej, że wszystkie treści, jakie można wyrazić w danym języku naturalnym, dzielą się na pewne pola, a te z kolei na mniejsze pola, wyróżniłam także 18 pól szczegółowych31, będących subpolami (podpolami) pól ogólnych. W słowniku znajdują się jednostki i połączenia wyrazowe, które można zaklasyfikować do więcej niż jednego subpola lub pola, zostały one jednak przypisane do jednego – takiego obszaru semantycznego, w którym występują najczęściej. Decyzja o takim – często dość arbitralnym – podziale dała możliwość przejrzystego uporządkowania zebranego materiału oraz dokonania analizy statystycznej, zarówno obciążenia poszczególnych pól i subpól, jak i występującego w nich zróżnicowania frekwencyjnego.
Jednostki w wydzielonych podpolach zostały uszeregowane alfabetycznie, zaś pola i subpola w kolejności od zawierających najwięcej leksemów i połączeń wyrazowych do tych, które obejmują ich najmniej.
Sporządzona przeze mnie klasyfikacja przedstawia się następująco:
1. TRENING: 254 jednostki leksykalne
- TRENING BIEGOWY – 207 jednostek – 81%
- TRENING UZUPEŁNIAJĄCY – 47 jednostek – 19%
Wykres 8. Obciążenie pola tematycznego TRENING (opracowanie własne)
31 Pole BIEGACZE nie zawiera wydzielonych mniejszych podpól. W związku z tym podczas analizy obciążenia subpól tematycznych uwzględniam całe pole.
81%
19%
Obciążenie pola tematycznego TRENING
TRENING BIEGOWY TRENING UZUPEŁNIAJĄCY
187 2. ZAWODY BIEGOWE: 183 jednostki leksykalne
- RODZAJ BIEGU – 42 jednostki – 23%
- ORGANIZACJA I INFRASTRUKTURA ZAWODÓW – 40 jednostek – 22%
- WYNIKI I OSIĄGNIĘCIA – 37 jednostek – 21%
- SPOSÓB BIEGU – 32 jednostki – 17%
- DYSTANS – 11 jednostek – 6%
- RODZAJ I RANGA ZAWODÓW – 11 jednostek – 6%
- PLANOWANIE ZAWODÓW – 6 jednostek – 3%
- PRZEBIEG ZAWODÓW – 4 jednostki – 2%
Wykres 9. Obciążenie pola tematycznego ZAWODY BIEGOWE (opracowanie własne) 23%
22%
21%
17%
6%
6% 3%
2%
Obciążenie pola tematycznego ZAWODY BIEGOWE
RODZAJ BIEGU
ORGANIZACJA I INFRASTRUKTURA ZAWODÓW
WYNIKI I OSIĄGNIĘCIA
SPOSÓB BIEGU
DYSTANS
RODZAJ I RANGA ZAWODÓW
PLANOWANIE ZAWODÓW
PRZEBIEG ZAWODÓW
188 3. ZDROWIE I KONDYCJA: 82 jednostki leksykalne
- PARAMETRY FIZYCZNE – 30 jednostek – 36%
- STAN FIZYCZNY – 26 jednostek – 32%
- DIETA – 13 jednostek – 16%
- KONTUZJE – 10 jednostek – 12%
- CZĘŚCI CIAŁA BIEGACZY – 3 jednostki – 4%
Wykres 10. Obciążenie pola tematycznego ZDROWIE I KONDYCJA (opracowanie własne)
4. SPRZĘT BIEGOWY: 55 jednostek leksykalnych - OBUWIE – 23 jednostki – 42%
- AKCESORIA – 19 jednostek – 34%
- ODZIEŻ – 13 jednostek – 24%
36%
32%
16%
12%
4%
Obciążenie pola tematycznego ZDROWIE I KONDYCJA
PARAMETRY FIZYCZNE STAN FIZYCZNY DIETA
KONTUZJE
CZĘŚCI CIAŁA BIEGACZY
189
Wykres 11. Obciążenie pola tematycznego SPRZĘT BIEGOWY (opracowanie własne)
5. BIEGACZE: 38 jednostek leksykalnych
Najobszerniejsze z wyodrębnionych pól tematycznych jest pole TRENING. Zawiera ono 254 jednostki, czyli 42% wszystkich haseł słownikowych. Ze względu na bogactwo i zróżnicowanie leksemów związanych z tą tematyką, wyróżniłam dwie podkategorie:
TRENING BIEGOWY oraz TRENING UZUPEŁNIAJĄCY32. Zgodnie z powyższym podziałem do pierwszej grupy zaklasyfikowałam 207 jednostek, do drugiej zaś 47. Pozwala to na wyciągnięcie kolejnego wniosku, a mianowicie: trening związany stricte z bieganiem odgrywa w życiu badanej grupy środowiskowej dużo bardziej istotną rolę od jego innych form.
W podpolu TRENING BIEGOWY znajdują się przede wszystkim leksemy i połączenia wyrazowe określające różne typy biegów stosowanych podczas treningów (w odróżnieniu od jednostek dotyczących biegów i ich rodzajów związanych z zawodami oraz od sposobów biegania zawartych w polu tematycznym: ZAWODY BIEGOWE). Są to
32 Zastosowałam tu termin socjolektalny, gdyż dobrze oddaje on istotę zjawiska. Pojęcie TRENING UZUPEŁNIAJĄCY to w języku biegaczy (zgodnie z definicją zawartą w Słowniku tematycznym): ‘trening, w trakcie którego wykonywane są ćwiczenia poprawiające ogólną kondycję fizyczną, stanowiąc uzupełnienie treningów biegowych’ (środ. bieg.). Wyjątek stanowi jednostka leksykalna trening mentalny, który nie odpowiada słownikowej definicji treningu uzupełniającego. Znalazł się jednak w tym polu, ponieważ również stanowi „niebiegowe“ uzupełnienie treningu biegowego.
42%
34%
24%
Obciążenie pola tematycznego SPRZĘT BIEGOWY
OBUWIE AKCESORIA ODZIEŻ
190 głównie wyrażenia, takie jak: bieg ciągły, bieg długi I, bieg na czas, bieg progowy, bieg progresywny, bieg szybki, bieg tempowy. Wskazać tu można także pary skrótowców i ich wielowyrazowych odpowiedników, m.in.: BPS – bezpośrednie przygotowanie startowe, BS – bieg spokojny, BNP – bieg z narastającą prędkością, TM I – tempo maratońskie. Stosunkowo dużo jednostek znajdujących się w tym polu określa typ treningu ze względu na zakres (strefę) tętna, z jakim zawodnik biega. Wyraża się to zarówno za pomocą skrótowców, takich jak: BC1, BC2, BC3 oraz OWB1, OWB2, OWB3, WB1, WB2, jak i ich kilkuelementowych synonimów, np.: ogólna wytrzymałość biegowa II czy bieg ciągły. Te ostatnie w sposób dość ogólnikowy określają intensywność biegu. Natomiast skrótowce, zawierające dodatkowo liczebniki odnoszące się odpowiednio do pierwszego, drugiego i trzeciego zakresu tętna, charakteryzują wysiłek bardziej szczegółowo. Do tego podpola zaklasyfikowane zostały też nazwy etapów przygotowań do zawodów, np.: bezpośrednie przygotowanie startowe, budować bazę, rest, tapering, a także samego treningu, takie jak: rozgrzewka dynamiczna, sesja I, schłodzenie, czy różnych rodzajów treningu, m.in.: trening crossowy, trening interwałowy, trening tempowy, wysokoobjętościowy trening. Subpole TRENING BIEGOWY zawiera także jednostki nazywające różnego rodzaju ćwiczenia, takie jak: interwał, minutówka, podbieg, rytmówka, setka I, siła biegowa II. Podpole to obejmuje terminy angielskie i ich polskie odpowiedniki, np.: cool down – schłodzenie, easy run – bieg spokojny, lekki bieg, long run – bieg długi I, tempo run – bieg tempowy. Znajdują się w nim również jednostki leksykalne dotyczące obu typów treningu33: zarówno biegowego, jak i uzupełniającego, m.in.: dziennik treningowy, plan I, plan II, plan III, plan IV, plan treningowy itp.
W subpolu tematycznym TRENING UZUPEŁNIAJĄCY znalazło się 47 jednostek określających trening biegaczy, który można scharakteryzować jako niebiegowy, dodatkowy lub właśnie uzupełniający, czyli stanowiący dopełnienie treningu biegowego. Podpole to zawiera m.in. połączenia bardziej szczegółowo nazywające odmiany owego treningu, np.:
trening funkcjonalny, trening obwodowy, trening uzupełniający, trening wzmacniający, a także jednostki określające wykonywane w jego trakcie ćwiczenia, m.in.: burpee, core, deska, martwy ciąg.
Drugie pod względem liczebności jest pole ZAWODY BIEGOWE zawierające 183 jednostki, czyli 30% haseł słownikowych. Wyodrębniono w nim najwięcej, bo aż osiem subpól.
33 Ze względu na większą częstość ich występowania w kontekstach związanych z treningiem biegowym uwzględniłam je w podpolu TRENING BIEGOWY.
191 W największym z nich, nazwanym RODZAJ BIEGU, znajdują się 42 leksemy i połączenia wyrazowe określające bieg ze względu na miejsce, w którym się on odbywa, np.:
bieg miejski, bieg górski, nawierzchnię na trasie, m.in.: bieg crossowy, przełaj, trail, specyfikę biegu, np.: bieg ekstremalny, bieg przeszkodowy, bieg survivalowy, jego rangę: bieg główny, bieg towarzyszący, a także dystans, np.: bieg krótki, bieg krótkodystansowy, bieg długodystansowy.
Kolejne pod względem liczby jednostek w polu ZAWODY BIEGOWE jest subpole ORGANIZACJA I INFRASTRUKTURA ZAWODÓW, obejmujące 40 jednostek związanych z przygotowaniem i organizacją zawodów przez instytucje, kluby, fundacje itp. Do tego podpola zaklasyfikowano jednostki i połączenia wyrazowe nazywające najważniejsze – związane z zawodami – miejsca dla biegacza, zlokalizowane zarówno na trasie biegu, takie jak: linia startu, wodopój, punkt kontrolny, jak i w okolicach startu i mety, np.: depozyt, biuro zawodów.
Trzydzieści siedem leksemów i połączeń wyrazowych znalazło się w podpolu WYNIKI I OSIĄGNIĘCIA. Są to przede wszystkim połączenia wyrazowe związane z poprawianiem rezultatów czy ustanawianiem nowych rekordów, np.: łamać – złamać x godzin / minut, robić wynik, robić życiówkę, wykręcić czas, a także odnoszące się do różnego rodzaju osiągnięć biegowych, np.: machnąć życiówkę, zdobyć / zrobić koronę, złamać trójkę jednostki dotyczące różnych typów klasyfikacji zawodników: generalnej nazywanej przez biegaczy generalką lub rankingiem OPEN oraz z podziałem na płeć: OPEN K, OPEN M.
Trzydzieści dwa hasła znalazły się w polu tematycznym SPOSÓB BIEGU. Są to m.in.
połączenia wyrazowe charakteryzujące intensywność biegu, takie jak: biec – pobiec / iść / jechać w trupa, bieg na samopoczucie, technikę biegu, np.: biec długim krokiem, biegać z palców, a także szybkość: cisnąć – pocisnąć, człapać, napierać, tuptać.
Określenia poszczególnych, najczęściej wybieranych przez biegaczy dystansów zostały osobno wydzielone i zaklasyfikowane do subpola DYSTANS. Znalazło się w nim 11 haseł, m.in. nazwy określające dystans maratonu: królewski dystans I, 10 km: dycha I, dyszka I, dziesiątka I, a także 100 km: setka II, stówka I.
Jedenaście jednostek charakteryzujących zawody ze względu na ich wagę dla danego uczestnika zostało zaklasyfikowanych do subpola RODZAJ I RANGA ZAWODÓW. Te najważniejsze określane są przez biegaczy jako start docelowy, mniej istotne natomiast: start kontrolny, start treningowy. Wiele zawodów nazywanych jest biegowym świętem, imprezą oraz imprezą biegową.
Sześć jednostek zaklasyfikowano do subpola PLANOWANIE ZAWODÓW. Określają
192 one elementy bezpośrednio związane z przygotowaniem do zawodów przez uczestnika, np.:
kalendarz startowy, plan startowy, założenie przedstartowe.
Cztery jednostki dotyczące wydarzeń mających miejsce podczas zawodów, takie jak:
bieg się rozciągnął, dublować kogoś, odjechać komuś, wycof, znalazły się w polu PRZEBIEG ZAWODÓW.
Kolejne pod względem liczebności jest pole tematyczne ZDROWIE I KONDYCJA które zawiera 82 jednostki i połączenia wyrazowe, czyli około 13% wszystkich haseł słownikowych. W polu tym zostały wyróżnione subpola: PARAMETRY FIZYCZNE, do którego zaklasyfikowano 30 jednostek, STAN FIZYCZNY z 26 jednostkami, DIETA z 13 hasłami, KONTUZJE, w którym znalazło się 10 jednostek i połączeń wyrazowych, a także CZĘŚCI CIAŁA BIEGACZA zawierające 3 leksemy.
W podpolu PARAMETRY FIZYCZNE znajdują się leksemy i połączenia wyrazowe nazywające parametry służące do: opisania stanu fizycznego biegacza, takie jak: baza tlenowa, tętno maksymalne, wydolność aerobowa, do zaplanowania treningu, np.: strefa tętna, TM II, TS, zakres czy też do dopasowania odpowiedniego sprzętu, przede wszystkim butów:
neutral, pronacja, supinacja.
W subpolu STAN FIZYCZNY znajduje się 26 jednostek, przede wszystkim leksemy określające samopoczucie biegaczy, często w sposób metaforyczny, np.: być na gazie, biec / jechać / lecieć na oparach, złomotać się.
Subpole DIETA zawiera 13 jednostek, w tym m.in. nazwy typowych dla biegaczy składników posiłków i przekąsek, np.: supl, żel, żelek, napojów: izo, a także procesów żywieniowych: ładować węgle, ładowanie węglowodanami.
W subpolu KONTUZJE znalazło się 10 nazw często występujących u biegaczy urazów, takich jak: DOMS, ITBS, kolano skoczka, rozcięgno podeszwowe, shin splints.
W najmniej licznym subpolu CZĘŚCI CIAŁA BIEGACZA odnotowano 3 jednostki nazywające wybrane części ciała: czwórka, dwójka, kalafior.
Pole tematyczne SPRZĘT BIEGOWY zawiera 55 leksemów i połączeń wyrazowych, co stanowi 9% wszystkich haseł słownikowych. Wyróżniono w nim trzy subpola: OBUWIE z 23 hasłami, AKCESORIA zawierające 19 jednostek oraz ODZIEŻ, do którego zaklasyfikowano 14 leksemów i połączeń wyrazowych.
W największym pod względem liczebności haseł subpolu OBUWIE znalazły się jednostki utworzone od nazw marek, np.: Asicsy, brooksy, a także połączenia wyrazowe precyzujące miejsce i sposób użycia danego obuwia, np.: but treningowy, but startowy, treningówka, startówka I.
193 Do subpola AKCESORIA zaklasyfikowano 19 jednostek nazywających różnorodny sprzęt przydatny biegaczom, m.in.: Polar, roller, zapiętek.
Trzynaście haseł zawiera pole tematyczne ODZIEŻ, w którym umieszczono nazwy ubrań służących do biegania, np.: bufka, koszulka techniczna, nogawki, rękawki.
Najmniej jednostek znajduje się w polu BIEGACZE obejmującym 38 leksemów i połączeń wyrazowych, co stanowi 6% wszystkich haseł słownikowych. Zawiera ono nazwy określające biegacza ze względu na rodzaj biegów, w których bierze udział, np.: biegacz asfaltowy, biegacz górski, dystans, na jakim startuje: biegacz ultra, średniak, poziom sportowy: harpagan, trójkołamacz, truchtacz oraz funkcję pełnioną podczas zawodów:
balonik, pacemaker, pejs. W tym polu nie wyróżniono dodatkowych subpól.