2. Biegacze i bieganie w Polsce
2.1. Podstawowe informacje na temat biegania i grupy środowiskowej biegaczy
Środowisko biegaczy jest zbiorowością specyficzną, wytwarzającą silne poczucie wspólnoty. Osoby uprawiające ten sport czują się związane z innymi, nawet jeśli się osobiście nie znają. Elementem wspólnym jest łącząca je pasja. Bez względu na to, w jakim tempie ktoś biega oraz ile kilometrów pokonuje w tygodniu czy miesiącu, dobrym zwyczajem jest powiedzenie cześć do innego napotkanego biegacza. Słowne powitanie, które może zostać niezauważone przez to, że wiele osób podczas treningu słucha muzyki przez słuchawki, często bywa zastępowane podniesieniem ręki, skinieniem głowy lub choćby uśmiechem.
Biegacze znający się osobiście dzięki wspólnemu uprawianiu sportu lub regularnym startom w tych samych zawodach witają się przez podanie ręki, przybicie „piątki” i również słowo cześć, które występuje jako powitanie znacznie częściej niż dzień dobry. Takie zachowania obrazują niewielki dystans (lub jego brak) między biegaczami. Bez względu na wiek i długość znajomości prawie wszyscy zwracają się do siebie na ty. Biegaczy łączy silne
33 poczucie wspólnoty oraz atmosfera współodczuwania i życzliwości w owej wspólnocie – przyjaznej każdemu jej członkowi.
W związku ze zwiększaniem się popularności biegania w ostatnich latach, przeprowadzono badania, których celem było m.in. określenie profilu statystycznego biegacza. Takiej szczegółowej analizy dokonano na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Za pomocą metody CAWI (Computer-Assisted Web Interview) udało się ustalić, że biegacze to przede wszystkim mężczyźni (ponad 74%), osoby w wieku 31–35 lat (ponad 19%) oraz 26–30 lat (również ponad 19%). Miejsce ich zamieszkania to głównie duże miasta powyżej 100 tys. mieszkańców (prawie 55%), na drugim miejscu wieś (niecałe 15%).
W większości mają wykształcenie wyższe (ponad 69%), dużo rzadziej średnie (niecałe 27%).
Najwięcej biegaczy uprawia ten sport od 1 roku do 2 lat (ponad 31%), nieco mniej 3–4 lata (ponad 28%). Bardziej zróżnicowane są wyniki dotyczące liczby pokonywanych w tygodniu kilometrów. Najwięcej osób biega w tygodniu od 61 do 100 km (ponad 24%), następnie od 101 do 150 km (ponad 21%). Robią to przede wszystkim dla zachowania dobrej formy i kondycji (ponad 60%), ale kilka razy w roku startują też w zawodach (ponad 32%).
Powodem udziału w nich jest głównie chęć poprawy własnych wyników (prawie 76%). Jako ulubiony dystans badani podawali: 10 km (niecałe 40%) oraz półmaraton (prawie 37%).
Ponad połowa uprawiających ten sport (więcej niż 55%) przyznaje, że woli biegać samotnie.
Większość kupuje co najmniej jedną parę butów biegowych w roku (ponad 80%). Biegacze używają różnorodnego sprzętu, takiego jak m.in. stoper (ponad 50%), odtwarzacz MP3 (prawie 43%), pulsometr (ponad 44%), nadajnik GPS (ponad 67%), a także innych urządzeń treningowych. Chętnie korzystają z różnych portali biegowych, czytają też książki i czasopisma o bieganiu. Łączą się w grupy spotykające się i trenujące razem – realne, oraz wymieniające opinie i informacje o treningach, a także zawodach za pośrednictwem forów i portali społecznościowych – wirtualne.
W 2014 roku został też przeprowadzony Narodowy spis biegaczy, na podstawie którego również próbowano opracować profil polskiego biegacza. W badaniach wzięło udział około 60 tysięcy osób (w omawianych wcześniej – tylko nieco więcej niż 4 tysiące). Ponad 61% to mężczyźni, a pod względem wiekowym najliczniejszą grupę (38%) stanowią osoby w przedziale 25–34 lata, następnie 35–44, czyli trochę starsze niż w badaniach Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Kolejną różnicą jest miejsce zamieszkania. W tej kwestii podobnie najwięcej biegaczy to mieszkańcy dużych miast – powyżej 500 tysięcy (36%), ale wieś zamiast na drugiej pozycji znalazła się na ostatniej. W Narodowym spisie biegaczy ankietowani również odpowiadali na pytania dotyczące sprzętu biegowego. Większość (58%)
34 przyznała, że lubi próbować nowych produktów, gadżetów i usług oraz że przywiązuje wagę do tego, w co się ubiera (64%). Wszyscy przynajmniej 1 raz w roku kupują nowe buty do biegania. Na pytanie, od kiedy dana osoba biega, padały zróżnicowane odpowiedzi.
Najwięcej (28%) wybrało sformułowanie „krócej niż 1 rok”, czyli także inaczej niż w opisanych wcześniej badaniach. Ponad połowa respondentów (59%) biega 2–3 razy w tygodniu, mniej (28%) robi to częściej. Badani w tygodniu pokonują najczęściej 11–20 km (33%) lub 20–30 km (31%). Główne powody uprawiania tego sportu to zachowanie zdrowia, kondycji (94%), chęć odstresowania się (62%), odchudzanie (49%)19. Ankietowani biegają w czasie wszystkich pór roku, chociaż szczególnie wiosną (94%) i latem (91%). Najczęściej robią to sami (85%), biorą jednak także udział w zorganizowanych treningach (76%). Biegają głównie po asfalcie i chodniku (85%) oraz ścieżkach polnych, leśnych i parowych (73%).
Dystanse wybierane na zawodach to 5–10 km (79%) oraz półmaraton (46%). Ponad połowa respondentów (56%) przyznaje, że w internecie czyta materiały i ogląda filmy związane z bieganiem, poszukując w ten sposób informacji o treningu (71%), planach treningowych (69%), biegach, w których może wziąć udział (60%), kontuzjach (60%), diecie (54%), sprzęcie (49%), motywacji (45%), zawodnikach (20%), lekkoatletyce i profesjonalnych zawodach (14%). Pozostali biegacze przyznają, że nie zależy im na konkretnych informacjach, ale że czytają to, co akurat jest zamieszczone na portalach. Ze względu na różnice w próbie badawczej oraz zastosowanych metodach wyniki przedstawionych badań są odmienne. Podobne różnice występują pomiędzy opisanymi wcześniej raportami a wynikami, które uzyskałam od biegaczy podczas gromadzenia przeze mnie materiału do niniejszej rozprawy. Ponieważ nie mogłam zbadać użytkowników wszystkich mediów, uwzględnionych jako źródła materiału badawczego (por. podrozdział 3.1. Źródła materiału badawczego), odniosłam się do badań przeprowadzonych wcześniej (Narodowy spis biegaczy oraz badania Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu). Sama zaś skoncentrowałam się na informacjach o osobach, które wypełniły przygotowaną przeze mnie ankietę oraz wzięły udział w wywiadach indywidualnym i grupowym. Była to grupa jeszcze mniej liczna niż w powyżej przedstawionych charakterystykach, bo jedynie 300 osób (100 osób, które wypełniły ankietę, 100 biorących udział w wywiadzie indywidualnym oraz 100 uczestniczących
19 Jakub R. Stempień, który zajmował się popularnością sportu (rozumianego ogólnie, bez podziału na dyscypliny) uprawianego w czasie wolnym, w swoich badaniach uwzględnił parametr płci. Zaobserwował wynikające z nich różnice, które wystąpiły przede wszystkim w kwestiach przyczyn zainteresowań sportem. W swoich analizach odwoływał się do badań przeprowadzonych przez GUS w 2012 roku, z których wynikało, że w tym czasie więcej mężczyzn niż kobiet uprawiało sport dla przyjemności (odpowiednio 70,8% i 61,8%). Dla kobiet natomiast ważniejsze były powody sprawności fizycznej (20% kobiet i 15,5% mężczyzn) i zdrowotne (12,3% kobiet i 7,4% mężczyzn) [Stempień 2014: 172–173].
35 w wywiadzie grupowym).
Uzyskane przeze mnie informacje potwierdzają to, co ustalono wcześniej. Przede wszystkim fakt, że biegacze, to głównie mężczyźni20.
Wykres 1. Płeć respondentów (opracowanie własne)
Podobne do przedstawionych wcześniej wyniki otrzymałam również w przypadku wieku badanych – różnice wynikają głównie z przyjęcia różnych progów w wyznaczonych przedziałach. Moi respondenci to przede wszystkim osoby w wieku od 31 do 40 lat.
Wykres 2. Wiek respondentów (opracowanie własne)
Miejsce zamieszkania biegaczy to – podobnie jak w badaniach przeprowadzonych przez
20 Większe zainteresowanie sportem u mężczyzn niż u kobiet również zaobserwował Jakub R. Stempień, który odwoływał się do przytoczonych wcześniej badań na temat udziału w zajęciach sportowych i rekreacji ruchowej.
W raporcie z nich wykazano, że w różnego rodzaju aktywnościach uczestniczy 48,8% mężczyzn oraz 43, 3%
kobiet [Stempień 2014: 171].
44%
56%
Płeć
kobiety mężczyźni
1%
28%
52%
17%
2%
Wiek
poniżej 20 lat od 21 do 30 lat od 31 do 40 lat od 41 do 50 lat od 51 do 60 lat
36 Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu – duże miasta oraz wieś.
Wykres 3. Miejsce zamieszkania respondentów (opracowanie własne)
Porównywalne wyniki uzyskałam także odnośnie do wykształcenia – najwięcej badanych przeze mnie biegaczy jest absolwentami szkół wyższych. Różnice wynikają zaś z tego, że uwzględniłam dodatkowo studia podyplomowe, które nie pojawiły się w metryczce kwestionariuszy ogólnopolskich.
Wykres 4. Wykształcenie respondentów (opracowanie własne) 13%
9%
10%
68% 0%
Miejsce zamieszkania
wieś
miasto do 50 tys.
mieszkańców
miasto od 51 tys.
do 150 tys.
mieszkańcow miasto od 151 tys.
do 500 tys.
mieszkańców miasto powyżej 500 tys.
mieszkańców
4%
8%
75%
13%
Wykształcenie
zawodowe
ponadgimnazjalne
wyższe
podyplomowe/tytuły naukowe
37 Duże rozbieżności wystąpiły natomiast w przypadku stażu biegowego badanych. Najwięcej respondentów odpowiedziało, że uprawia interesujący mnie sport od ponad 3 lat.
Wykres 5. Staż biegowy respondentów (opracowanie własne)
Wyniki podobne do tych z wcześniej przywołanych badań uzyskałam w zakresie częstości treningów – rozbieżności znów mogą być jedynie skutkiem przyjęcia różnych wartości progowych. W Narodowym spisie biegaczy przeważała odpowiedź 2–3, w moich badaniach 3–4 razy w tygodniu.
Wykres 6. Liczba treningów w tygodniu (opracowanie własne)
Omówione wyniki badań nie dają pełnej wiedzy na temat środowiska, którego język jest przedmiotem tej pracy. Przybliżają jednak jego ogólny zarys, możliwy do wykorzystania w dalszej części rozprawy w konfrontacji z obrazem świata i systemem wartości biegaczy
10%
42%
48%
Staż biegowy
od pół roku do 1 roku
od 1 roku do 3 lat
powyżej 3 lat
24%
60%
16%
Liczba treningów w tygodniu
1-2 razy w tygodniu
3-4 razy w tygodniu
więcej niż 4 razy w tygodniu
38 wyłaniającym się z analizy zgromadzonych socjolektalnych jednostek leksykalnych.