Charakterystyka respondentów

Przed przystąpieniem do badań nad relacjami łączącymi poszczególne zmienne dokonano ogólnej charakteryzacji przedsiębiorstw należących do próby badawczej. W pierwszej kolejności zbadano jej strukturę ze względu na wielkość zatrudnienia. Jak wskazuje rysunek 30, w badanej próbie dominowały mikroprzedsiębiorstwa (firmy o zatrudnieniu poniżej 10 pracowników). Liczną grupę stanowiły również małe przedsiębiorstwa (od 10 do 49 pracowników). Odsetek firm średnich (od 50 do 249 pracowników) wynosił prawie 19%. Największe przedsiębiorstwa, zatrudniające ponad 250 osób stanowiły łącznie ok. 7% próby badawczej.

Rysunek 30. Charakterystyka respondentów ze względu na wielkość zatrudnienia

Źródło: opracowanie własne

46,1% 28,1% 18,8% 5,5% 1,6% Poniżej 10 pracowników 10-49 pracowników 50-249 pracowników 250-999 pracowników Powyżej 1000 pracowników

Istotny aspekt przedsiębiorstw należących do próby badawczej stanowiła ich działalność na rynkach zagranicznych. Jednym z kluczowych kryteriów podziału należących do tych kategorii jest stosowana forma wejścia na rynki zagraniczne. Należy zaznaczyć, iż w tym przypadku respondenci mieli możliwość zaznaczenia kilku odpowiedzi, zatem suma ich liczebności przewyższa rozmiar całej próby. Jak wskazuje rysunek 31, zdecydowanie najpopularniejszą formę wejścia stanowił eksport bezpośredni, stosowany przez 82 przedsiębiorstwa. Eksport z wykorzystaniem pośredników wskazany został natomiast przez 50 respondentów. Za względnie popularną należy uznać formę zagranicznych inwestycji bezpośrednich, wykorzystywaną przez 24 przedsiębiorstwa. Wśród innych, niezawartych w kwestionariuszu form wejścia wskazywano targi oraz ekspansję poprzez współpracę z globalnymi partnerami biznesowymi.

Rysunek 31. Charakterystyka respondentów ze względu na wykorzystywane formy wejścia na rynki zagraniczne

Źródło: opracowanie własne

Innym ważnym kryterium związanym z międzynarodową działalnością był okres zaangażowania przedsiębiorstw na zagranicznych rynkach (rysunek 32). W próbie badawczej

3 24 4 8 82 50 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 Inne Własna inwestycja bezpośrednia Współpraca kapitałowa (joint venture) Współpraca niekapitałowa (licencjonowanie, franchising)

Eksport bezpośredni Eksport pośredni

wyraźnie dominowały firmy z bardzo bogatym doświadczeniem zagranicznym (czyli działające na międzynarodowym rynku powyżej 10 lat) – stanowiły one niemal 47% całej próby. Niecałe 27% stanowiła natomiast grupa przedsiębiorstw w początkowych fazach internacjonalizacji (od 1 do 2 lat działalności na rynku zagranicznym).

Rysunek 32. Charakterystyka respondentów ze względu na okres zagranicznego zaangażowania przedsiębiorstw

Źródło: opracowanie własne

Wykorzystane zostało również kryterium udziału sprzedaży zagranicznej przedsiębiorstw w ich sprzedaży całkowitej. Jak pokazuje rysunek 33, w przypadku ponad połowy respondentów odsetek ten nie przekraczał 10%. Jednocześnie dla ponad 16% przedsiębiorstw sprzedaż zagraniczna miała istotny, bo ponad 40% udział w sprzedaży całkowitej. 26,6% 11,7% 14,8% 46,9% Zaangażowanie zagraniczne: 1-2 lata Zaangażowanie zagraniczne: 3-5 lat Zaangażowanie zagraniczne: 6-10 lat Zaangażowanie zagraniczne: powyżej 10 lat

Rysunek 33. Charakterystyka respondentów ze względu na udział sprzedaży zagranicznej w sprzedaży ogółem

Źródło: opracowanie własne

Jak pokazuje rysunek 34 w badanej próbie zdecydowanie najliczniejszą grupę (niemal 84%) stanowiły przedsiębiorstwa prywatne stanowiące własność podmiotów krajowych. Własność podmiotów zagranicznych stanowiło niecałe 4% badanych przedsiębiorstw, zaś własność zarówno podmiotów krajowych jak i zagranicznych – niecałe 8%. Przedsiębiorstwa państwowe stanowiły natomiast 4,7% całej próby.

55,5% 18,8% 9,4% 4,7% 11,7% Poniżej 10% sprzedaży zagranicznej w całkowitej sprzedaży firmy 10-24% sprzedaży zagranicznej w całkowitej sprzedaży firmy

25-39% sprzedaży zagranicznej w całkowitej sprzedaży

40-54% sprzedaży zagranicznej w całkowitej sprzedaży firmy

Powyżej 55% sprzedaży zagranicznej w całkowitej sprzedaży firmy

Rysunek 34. Charakterystyka respondentów ze względu na formę własności przedsiębiorstw

Źródło: opracowanie własne

Kryterium o szczególnym znaczeniu dla określenia reprezentatywności próby badawczej stanowił obszar działalności przedsiębiorstw. Zastosowana w kwestionariuszu klasyfikacja branż różni się od powszechnie stosowanych (jak np. Polska Klasyfikacja Działalności), ponieważ nie uwzględniają one podziału ze względu na charakter nabywcy. W związku z tym ich użyteczność w odniesieniu do firm obsługujących jedynie nabywców finalnych jest ograniczona. Dlatego też konieczne było skonstruowanie specjalnej klasyfikacji branż dla firm B2C, którą prezentuje tablica 11.

Udział przedstawicieli poszczególnych branż można uznać za względnie wyrównany, przy czym największy odsetek stanowiły firmy produkujące maszyny, narzędzia i chemię (24,2%), a także przedsiębiorstwa usługowe (niecałe 19%).

3,9% 83,6% 7,8% 4,7% Własność podmiotów zagranicznych

Własność podmiotów krajowych Własność podmiotów krajowych i zagranicznych

Tablica 11. Charakterystyka respondentów ze względu na branżę

Branża _podmiotów ^Liczba Udział w %

Artykuły spożywcze 7 5,5% Rozrywka i rekreacja 4 3,1% Edukacja, kursy i szkolenia ^{2 1,6%} Sklepy i hurtownie 10 7,8% Elektronika, komputery i informatyka ^{14 10,9%} Transport 1 0,8% Meble i wyposażenie wnętrz oraz ogrodów ^{8 6,3%} Turystyka i gastronomia 6 4,7% Motoryzacja 1 0,8% Usługi 24 18,8% Odzież i tekstylia 9 7,0% Zdrowie i uroda 2 1,6% Budownictwo 5 3,9% Maszyny, narzędzia, chemia ^{31 24,2%} Poligrafia 2 1,6% Media 1 0,8% Finanse, inwestycje 1 0,8% Ogółem 128 100%

Źródło: opracowanie własne

Niestety, wykorzystanie autorskiego podziału na branże nieco utrudnia dokonanie porównania pomiędzy strukturą próby i całej populacji. Dodatkowe wyzwanie stanowi

ograniczenie zakresu badania jedynie do podmiotów prowadzących działalność zagraniczną. Pełna informacja dotycząca liczebności przedsiębiorstw reprezentujących poszczególne sektory publikowana przez Główny Urząd Statystyczny nie zawiera rozróżnienia na podmioty działające na rynkach zagranicznych i lokalnie. Fakt ten stanowi oczywiste źródło różnic strukturalnych pomiędzy próbą a tak sformułowaną populacją – charakter produktu lub usługi bezpośrednio wpływa na możliwości ekspansji zagranicznej. Porównanie próby zawierającej jedynie przedsiębiorstwa zinternacjonalizowane do populacji zawierającej zarówno podmioty o zasięgu międzynarodowym jak i krajowym nie byłoby miarodajne.

Alternatywne źródło poszukiwanych informacji stanowiło opublikowane przez GUS opracowanie statystyczne „Wyniki finansowe podmiotów gospodarczych I-XII 2015”, w którym zawarto przekrój branżowy polskich eksporterów według klasyfikacji PKD 2007. Pewną wadą tego rozwiązania był fakt, że w jego ramach uwzględnione zostały jedynie przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 50 pracowników, a brakujące dane nie zostały opublikowane w żadnym innym opracowaniu. Jednak po rozważeniu zalet i wad obu zaprezentowanych możliwości, podjęta została decyzja o zastosowaniu właśnie tego rozwiązania.

Aby umożliwić porównanie struktur próby i populacji konieczne było dokonanie konwersji z zastosowanej w kwestionariuszu klasyfikacji branż na klasyfikację PKD 2007. Część branż posiadała swoje bezpośrednie odpowiedniki – taka sytuacja zachodziła w przypadku budownictwa, sklepów i hurtowni (handel wg PKD 2007), transportu oraz turystyki i gastronomii. Branże związane z wytwarzaniem rozmaitych produktów zaklasyfikowane zostały łącznie jako przetwórstwo przemysłowe. Media zaliczono do kategorii informacja i komunikacja. Pozostałe działy zaliczono do grupy usług – kategorii, którą w klasyfikacji PKD 2007 utworzono z sekcji działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, administrowanie i działalność wspierająca, obsługa rynku nieruchomości, dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami; rekultywacja oraz wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę. Tej modyfikacji klasyfikacji PKD dokonano, ponieważ nie istniała możliwość rozbicia zastosowanej w kwestionariuszu kategorii usług na analogiczne kategorie.

Porównanie przekrojów branżowych próby badawczej i badanej populacji prezentuje tablica 12. Jak widać, pomiędzy strukturami zachodzą pewne różnice. W próbie badawczej znajduje się większy odsetek firm z branży zakwaterowania i gastronomii oraz z sektora usług. W populacji badanej znalazło się natomiast więcej przedsiębiorstw z branży handlowej oraz transportowej. Należy jednak stwierdzić, iż ogólne proporcje pomiędzy poszczególnymi

branżami w znacznej mierze zostały zachowane – szczególnie zdecydowana dominacja działalności związanej z przetwórstwem przemysłowym, tworzącej ponad 60% całej próby badawczej.

Tablica 12. Charakterystyka respondentów ze względu na branżę

Branża Próba Populacja Liczba podmiotów Udział w % Liczba podmiotów Udział w % Przetwórstwo przemysłowe ^{78 60,9% 5 902 67,5%} Budownictwo 5 3,9% 223 2,5% Handel 10 7,8% 1 358 15,5% Transport 1 0,8% 418 4,8% Zakwaterowanie i gastronomia ^{6 4,7% 11 0,1%} Informacja i komunikacja ^{1 0,8% 257 2,9%} Usługi 27 21,1% 577 6,6% Ogółem 128 100,0% 8 746 100,0%

Źródło: opracowanie własne, na podstawie GUS, Wyniki finansowe podmiotów gospodarczych I-XII 2015, Warszawa 2016

Dokonana została również analiza próby ze względu na obsługiwane segmenty cenowe. Jak pokazuje rysunek 35, zdecydowana większość, bo aż 92 przedsiębiorstwa posiadały w swej ofercie produkty lub usługi należące do podstawowego segmentu cenowego. Dwa pozostałe segmenty, luksusowy i ekonomiczny, znalazły się w ofercie niemal dwukrotnie mniejszej liczby firm: 47 w przypadku tego pierwszego i 53 – drugiego. Należy zaznaczyć, iż respondenci mogli zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź (ponieważ całość portfela produktów nie musi znajdować się w pojedynczym segmencie cenowym). W związku z tym suma ich liczebności przekracza łączną liczbę firm znajdujących się w grupie badawczej.

Rysunek 35. Charakterystyka respondentów ze względu na segmentację cenową ofert przedsiębiorstw

Źródło: opracowanie własne

Próba badawcza została również podzielona ze względu na charakter oferowanych produktów i usług. Rysunek 36 wskazuje, że przedsiębiorstwa posiadające w swoim portfelu produktowym jedynie dobra wybieralne, będące przedmiotem jednorazowych zakupów (np. samochody, sprzęt AGD) stanowiły niecałe 15% całej próby. Ok. 21% wszystkich respondentów stanowiły te firmy, które oferowały tylko dobra nabywane w sposób rutynowy i powtarzalny (np. jedzenie, papierosy, usługi fryzjerskie). Zdecydowana większość, bo aż 64,1% próby stanowiły jednak przedsiębiorstwa, które w swojej ofercie posiadały produkty bądź usługi należące do obu powyższych kategorii.

53 92 47 0 20 40 60 80 100 Segment ekonomiczny Segment podstawowy Segment luksusowy

Rysunek 36. Charakterystyka respondentów ze względu na charakter oferowanych dóbr

Źródło: opracowanie własne