Decyzja ramowa Rady 2005/214

W chwili przyjêcia Decyzji ramowej Rady 2005/214/WSiSW z dnia 24 lutego 2005 r. w sprawie stosowania zasady wzajemnego uznawania do kar o charakterze pieniê¿nym¹ (dalej: Decyzja ramowa) pañstwa cz³onkowskie Unii Europejskiej wkroczy³y na dot¹d nieznany teren. Wczeœniej brak by³o bowiem skutecznego na-rzêdzia do egzekwowania kar pieniê¿nych na terytorium UE. Decyzja ramowa jest wiêc instrumentem, którego przedmiot nie ma w³aœciwie precedensu w klasycznym prawie miêdzynarodowym publicznym². Konwencja o wykonywaniu zagranicznych orzeczeñ karnych z 13 listopada 1991 r., zawarta miêdzy pañstwami cz³onkowskimi Wspólnot Europejskich, by³a stosowana jedynie przejœciowo miêdzy Holandi¹,

£o-1 Dz.Urz UE z 22 marca 2005 r., L 76/16, zmieniony przez art. 3 Decyzji ramowej 2009/299 (Dz.Urz. UE z 27 marca 2009 r., L 81/24). Tytu³ angielskiej wersji Decyzji ramowej brzmi: „[...] applica-tion of the principle of mutual recogniapplica-tion to financial penalties”; w wersji francuskiej: „[...] aux sancapplica-tions pécuniaires”; w wersji polskiej:„[...] w sprawie stosowania zasady wzajemnego uznawania do [podkr.

aut.] kar o charakterze pieniê¿nym”. W³aœciwe by³oby wiêc u¿ycie równie¿ w niemieckim sformu³owa-niu zwrotu „Anwendung des Grundsatzes der gegenseitigen Anerkennung auf Geldstrafen und Geld-bußen” (stosowanie zasady wzajemnego uznawania do kar pieniê¿nych i grzywien), a nie jak jest to w obecnej wersji: stosowanie zasady wzajemnego uznawania kar pieniê¿nych i grzywien.

Praktyczne doœwiadczenia zwi¹zane ze stosowaniem Decyzji ramowej zob. C. Johnson, First Experiences in Germany with Mutual Recognition of Financial Penalties, „Eucrim“ 2013, nr 2 s. 65;

H. Karitzky, F. Wannek, EU-weite Vollstreckung von Geldstrafen und Geldbußen, „Neue Juristische Wochenschrift“ 2010, Heft 47, s. 3393.

2 Por. R. Kierzynka, Wzajemne uznawanie kar o charakterze pieniê¿nym, „Europejski Przegl¹d S¹dowy” 2009, nr 8, s. 13.

tw¹ i Niemcami³ i w praktyce nie mia³a wiêkszego znaczenia. Niemiecko-austriacki Traktat o pomocy prawnej w sprawach urzêdowo-administracyjnych z 31 maja 1988 r.

by³ i jest nadal stosowany tylko w odniesieniu do grzywien orzeczonych urzêdo-wo⁴. Ponadto w Niemczech brak by³o jakiegokolwiek narzêdzia s³u¿¹cego wza-jemnej pomocy przy egzekwowaniu kar pieniê¿nych, równie¿ w obrocie prawnym z Polsk¹.

Nieograniczone mo¿liwoœci migracji osób na terenie zjednoczonej Europy i stopniowe znoszenie kontroli na wspólnych granicach sprawi³o, i¿ pañstwa cz³onkowskie siêgnê³y po instrumenty umo¿liwiaj¹ce szybsze i efektywne wyko-nanie orzeczonych kar o charakterze pieniê¿nym, tj. takie, które umo¿liwi¹ ich wykonanie niezale¿nie od tego, w jakim pañstwie kara zosta³a orzeczona i w jakim osoba skazana aktualnie przebywa. Instrumenty te winny zatem stanowiæ realny

œrodek zapobiegaj¹cy mo¿liwoœciom unikania odpowiedzialnoœci karnej sprawców przestêpstw i wykroczeñ, wobec których orzeczono kary o charakterze pie-niê¿nym⁵.

Z now¹ Decyzj¹ ramow¹ wi¹zano jednoczeœnie du¿e oczekiwania. Reguluje ona kwestie miêdzynarodowej pomocy prawnej w sprawach karnych, ciesz¹cej siê jak dot¹d zainteresowaniem jedynie w¹skiego grona specjalistów. W przeciwieñstwie do wiêkszoœci decyzji ramowych Rady omawiana tutaj Decyzja ramowa obejmuje swym zakresem równie¿ wykroczenia, a do listy przestêpstw lub grup przestêpstw, w przypadku których wzajemna karalnoœæ nie powinna podlegaæ weryfikacji, w³¹-czone zosta³y te¿ przestêpstwa drogowe. W³aœnie w odniesieniu do ruchu drogowe-go Decyzja ramowa zosta³a na pocz¹tku 2005 r. odebrana w prasie oraz w szerokiej opinii publicznej jako „regulacja dotycz¹ca mandatów drogowych”⁶. Spodziewano siê, ¿e od lata 2005 r. zarówno urlopowicze, jak i osoby przekraczaj¹ce granice w ma³ym ruchu granicznym na terytorium UE bêd¹ musia³y p³aciæ za przekroczenia prêdkoœci oraz inne naruszenia przepisów drogowych.

Podchodz¹c w ten sposób do nowej Decyzji ramowej, zapomniano o dwóch istotnych kwestiach. Po pierwsze, wymaga ona transpozycji do prawa krajowego.

Wskazany dwuletni termin na jej wdro¿enie, czyli do 22 marca 2007 r., zosta³ zachowany tylko przez nieliczne pañstwa cz³onkowskie. Niemcy, przyjmuj¹c swoj¹

3 Federalny Dziennik Ustaw (Bundesgesetzblatt) 1997 II, s. 1351; 1998 II, s. 896; 2005 II, s. 172.

4 Federalny Dziennik Ustaw (Bundesgesetzblatt) 1990 II, s. 357, 1334. Dalszego wyjaœnienia wymaga relacja miêdzy Decyzj¹ ramow¹ (por. art. 18 Decyzji ramowej) a obowi¹zuj¹cym niemiecko-austriackim porozumieniem. W odniesieniu do niezale¿nych senatów administracyjnych w Austrii jako

„w³aœciwego s¹du w sprawach karnych” w znaczeniu art. 1 lit. a, cyfra iii Decyzji ramowej zob.

wyrok ETS z 14 listopada 2013 r. w sprawie Marián Baláž, C-60/12 (Dz.Urz.UE z 11 stycznia 2014 r., C 9, s. 5–6).

5 K. Szczechowicz, R. Dziembowski, Wystêpowanie do pañstw cz³onkowskich UE o wykonanie kar o charakterze pieniê¿nym w œwietle decyzji ramowej Rady 2005/214/WSiSW z dnia 24 lutego 2005 r.

i uregulowañ polskich po jej implementacji, Studia Prawnoustrojowe 2012, nr 15, s. 129.

6 Zob. K. Geiger, Für Deutsche blieben EU-Knöllchen bisher folgenlos, „Die Welt“, Berlin 3 lipca 2011 r.

173

Transgraniczne egzekwowanie kar pieniê¿nych – praktyczne doœwiadczenia...

ustawê implementuj¹c¹ z dnia 18 paŸdziernika 2010 r.⁷, te¿ przekroczy³y ten termin.

Natomiast W³ochy, Grecja i Irlandia nadal nie wdro¿y³y Decyzji ramowej do prawa krajowego. W Chorwacji znalaz³a ona zastosowanie z dniem przyst¹pienia do UE, tj. 1 lipca 2013 r. Po drugie, Decyzja ramowa jest narzêdziem pomocy egzekucyjnej.

Chodzi tu w g³ównej mierze nie tyle o œciganie przestêpstw lub wykroczeñ, ile o egzekwowanie w obcym pañstwie prawomocnie orzeczonych kar o charakterze pieniê¿nym. Takie transgraniczne œciganie czêsto wi¹¿e siê z wieloma przeszkoda-mi, a jedn¹ z nich s¹ wysokie koszty, co skutkuje zaniechaniem œcigania wykro-czeñ⁸. Ogólnie mo¿na zatem stwierdziæ, ¿e Decyzja ramowa znajduje zastosowanie do wielu przestêpstw i wykroczeñ (zastrzegaj¹c przy tym zasadê wzajemnego uzna-wania orzeczeñ na podstawie art. 5 ust. 3 Decyzji ramowej, jeœli nie dotycz¹ one katalogu przestêpstw zawartego w ustawie), nie tylko w zakresie naruszania przepi-sów ruchu drogowego⁹.

Decyzja ramowa jest ca³kiem nowym narzêdziem w zakresie stosowania prawa miêdzynarodowego, co uwidoczni³o siê przede wszystkim w praktyce. Nie dyspono-wano bowiem do tej pory ¿adnymi danymi lub informacjami pozwalaj¹cymi na wstêpne oszacowanie liczby orzeczeñ bêd¹cych podstaw¹ wniosków wp³ywaj¹cych czy przekazanych do w³aœciwego organu innego pañstwa cz³onkowskiego UE. Liczbê orzeczeñ maj¹cych wp³yn¹æ do Niemiec szacowano w granicach od 0 do 150 000, przypuszczano zaœ, ¿e liczba orzeczeñ przekazanych za granicê bêdzie stosunkowo ni¿sza. Brak jakichkolwiek doœwiadczeñ lub spostrze¿eñ w zakresie praktycznego stosowania Decyzji ramowej wynika z faktu, ¿e wiêkszoœæ pañstw cz³onkowskich UE dopiero niedawno implementowa³a do krajowego porz¹dku prawnego przepisy umo¿liwiaj¹ce wykonanie orzeczeñ dotycz¹cych kar o charakterze pieniê¿nym.

Przes³ankami ka¿dego wniosku o uznanie i wykonanie zagranicznego orzecze-nia na podstawie Decyzji ramowej s¹: zaœwiadczenie, którego standardowy formu-larz zawarty jest w za³¹czniku do niej, oraz podlegaj¹ce egzekucji prawomocne orzeczenie s¹du lub organu administracyjnego danego pañstwa (art. 4 ust. 1 i 2 Decyzji ramowej). Wymagane jest, aby zaœwiadczenie przet³umaczone by³o na jêzyk urzêdowy pañstwa wykonuj¹cego. Nie okreœlono jednak, w jakim jêzyku powinna odbywaæ siê dalsza korespondencja miedzy pañstwami – chodzi tu g³ównie o infor-macje dotycz¹ce przebiegu sprawy, wycofania lub odrzucenia wniosku. Praktyczne stosowanie Decyzji ramowej przez pañstwa cz³onkowskie, w tym dokonywanie nie-zbêdnych t³umaczeñ wi¹¿e siê z bardzo wysokimi kosztami.

7 Szerzej w czêœci II, s. 4.

8 W odniesieniu do skutków Dyrektywy 2011/82/UE por. F. Albrecht, Die Verfolgung von Ver-kehrsverstößen nach der Überführung der Richtlinie 2011/82/EU in deutsches Recht, „Deutsches Auto-recht“ 2013, s. 617.

9 Por. K. Szczechowicz, R. Dziembowski, op. cit., s. 130.

2. Implementacja Decyzji ramowej do niemieckiego systemu