Odsetki, co zosta³o ju¿ podniesione, s¹ automatycznym nastêpstwem nieuisz-czenia w terminie kwoty wynikaj¹cej ze wiadnieuisz-czenia celnego. Regu³¹ jest, ¿e s¹ one naliczane bez wzglêdu na okolicznoci zwi¹zane z powstaniem zw³oki i wolê stron stosunku prawnocelnego. Podmioty, na których ci¹¿y obowi¹zek naliczania odsetek, s¹ zobowi¹zane je uwzglêdniaæ.
Przepisy Wspólnotowego Prawa Celnego przewiduj¹ wyj¹tki od zasady nalicza-nia odsetek od wiadczenalicza-nia celnego. I tak, organy celne mog¹ odst¹piæ od pobranalicza-nia odsetek za zw³okê w nastêpuj¹cych przypadkach45:
1) je¿eli mog³oby to, ze wzglêdu na sytuacje d³u¿nika, spowodowaæ powa¿ne trudnoci natury gospodarczej lub spo³ecznej;
2) je¿eli ich kwota nie jest wy¿sza od kwoty okrelonej zgodnie z procedur¹ Komitetu Celnego, o którym mowa w art. 247a ust. 1 WKC lub
45 Por. art. 232 ust. 2 WKC.
3) je¿eli uiszczenie nale¿noci nast¹pi w ci¹gu piêciu dni od up³ywu terminu p³atnoci.
Ewentualne rozstrzygniêcie w tej sprawie nale¿eæ bêdzie do naczelnika urzêdu celnego46. Wydaje siê, i¿ decydowaæ powinien o tym jednak dyrektor izby celnej, albowiem ten organ jest wierzycielem wiadczenia celnego i w tym organie umiej-scowione s¹ komórki finansowe. Ustawodawca nie przypisa³ jednak mu takiej kom-petencji zgodnie z art. 70 ust. 1 pkt 1 prawa celnego.
Jednak¿e nale¿y zwróciæ uwagê na u¿ycie przez prawodawcê unijnego zwrotu
mog¹ odst¹piæ, co wywo³uje w¹tpliwoci w postaci dania organowi celnemu wy-boru, czy d³u¿nika celnego nale¿y zwolniæ z obowi¹zku uiszczania odsetek od kwot nale¿noci nieuiszczonych w terminie, czy te¿ nie. Uwzglêdniaj¹c treæ dotychcza-sowych ustaleñ w kontekcie zasygnalizowanego wp³ywu na decyzjê o odst¹pieniu od pobrania odsetek za zw³okê, przyj¹æ nale¿y, i¿ rodziæ to mo¿e w praktyce w¹tpli-woci dwojakiego rodzaju. Po pierwsze, z uwagi na nieostroæ omawianych przes³a-nek brakuje jednoznacznoci w ustaleniu ich treci, a tym samym pewnoci w oce-nie, czy i w jakim zakresie zosta³y one spe³nione. Po drugie, brzmienie przepisów WKC nie udziela jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy badanie faktu wyst¹pienia przes³anek rozporz¹dzenia unijnego jest nieodzowne w ka¿dym przypadku odst¹pie-nia od pobraodst¹pie-nia odsetek za zw³okê od kwot nale¿noci nieuiszczonych w terminie.
Zdaniem autora z uwagi na fakt, ¿e mog¹ odst¹piæ jest zwrotem normatywnie niezdefiniowanym, nale¿a³oby przyj¹æ, ¿e ustalenie znaczenia tego pojêcia zawsze powinno byæ po³¹czone z ocen¹ stanu faktycznego sprawy, w której wydawane jest konkretne rozstrzygniêcie.
Maj¹c na uwadze podjête wczeniej rozwa¿ania, nale¿y zwróciæ równie¿ uwa-gê, ¿e przepisy ordynacji podatkowej, pe³ni¹cej funkcjê lex specialis wobec prawa celnego, równie¿ przewiduj¹ przypadki i okresy, za które nie nalicza siê odsetek za zw³okê, pomimo ¿e mieszcz¹ siê one pomiêdzy zdarzeniami powoduj¹cymi rozpo-czêcie i zakoñczenie okresu, za który odsetki te s¹ naliczane47. Odsetek za zw³okê nie nalicza w nastêpuj¹cych przypadkach:
1) za okres zabezpieczenia od zabezpieczonej kwoty zobowi¹zania, je¿eli objê-te zabezpieczeniem rodki pieniê¿ne, w tym kwoty uzyskane ze sprzeda¿y objêtych zabezpieczeniem rzeczy lub praw, zosta³y zaliczone na poczet nale¿noci;
2) za okres od dnia nastêpnego po up³ywie terminu, w jakim organ I instancji powinien przekazaæ odwo³anie organowi odwo³awczemu, do dnia otrzymania
odwo-³ania przez organ odwo³awczy;
3) za okres od dnia nastêpnego po up³ywie terminu, jaki organ II instancji ma na rozpatrzenie odwo³ania, do dnia dorêczenia decyzji organu odwo³awczego, je¿eli decyzja organu odwo³awczego nie zosta³a wydana w terminie;
46 Art. 69 ust. 1 prawa celnego.
47 Art. 54 o.p.
197
Odsetki za opónienie wiadczenia celnego
4) w przypadku zawieszenia postêpowania z urzêdu od dnia wydania posta-nowienia o zawieszeniu postêpowania do dnia dorêczenia postaposta-nowienia o podjêciu zawieszonego postêpowania;
5) je¿eli wysokoæ odsetek nie przekracza³aby trzykrotnoci wartoci op³aty pobieranej przez operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe48 za traktowanie przesy³ki listowej jako przesy³ki pole-conej;
6) za okres od dnia wszczêcia kontroli celnej do dnia dorêczenia decyzji w sprawie, która by³a przedmiotem tej kontroli, je¿eli postêpowanie w sprawie celnej nie zosta³o wszczête w terminie 3 miesiêcy od dnia zakoñczenia kontroli;
7) za okres od dnia nastêpnego po up³ywie trzech lat od dnia z³o¿enia zg³osze-nia celnego od zaleg³oci zwi¹zanych z pope³nionymi w deklaracji b³êdami rachun-kowymi lub oczywistymi omy³kami, je¿eli w tym okresie nie zosta³y one ujawnione przez organ celny;
8) ponadto nie nalicza siê odsetek za zw³okê w zakresie przewidzianym w odrêbnych przepisach.
W interesie d³u¿nika celnego le¿y jak najszybsze zap³acenie wiadczenia celne-go i obci¹¿aj¹cych celne-go odsetek, które s¹ z mocy prawa naliczane za ka¿dy dzieñ zw³oki. Organ celny nie jest zobowi¹zany do ponaglania d³u¿nika celnego w formie wezwania do zap³aty zaleg³oci i odsetek za zw³okê, z wyj¹tkiem sytuacji, gdy egzekucja tych nale¿noci mo¿e byæ przeprowadzona na podstawie zg³oszenia nego, co stanowi podstawê wystawienia tytu³u wykonawczego. Wówczas organ cel-ny jest zobowi¹zacel-ny przed wszczêciem postêpowania egzekucyjnego przes³aæ zobowi¹zanemu pisemne upomnienie. Z upomnienia takiego wynika wezwanie do zap³acenia zaleg³oci z odsetkami, z zagro¿eniem skierowania sprawy na drogê postêpowania egzekucyjnego49.
Konkluzje
Podsumowuj¹c problematykê odsetek za opónienie wiadczenia celnego, mo¿-na j¹ z ca³¹ pewnoci¹ okreliæ jako zagadnienie niezmiernie interesuj¹ce oraz ob-szerny i istotny problem badawczy.
Instytucja odsetek celnych jest instrumentem wykorzystywanym przez prawo-dawcê unijnego w celu zwalczania negatywnego zjawiska gospodarczego, jakim jest zw³oka w p³atnociach wiadczenia celnego. Ze zw³ok¹ celn¹ mamy do czynienia wtedy, gdy d³u¿nik celny nie spe³nia wiadczenia w terminie. Opónienie w uiszcze-niu wiadczenia celnego oznacza, ¿e potencjalne korzyci z kapita³u uzyska³ nie
48 Dz. U. z 2012 r., poz. 1529 z pón. zm.
49 Por. art. 3 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postêpowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r., poz. 1015 z pón. zm.).
wierzyciel, ale d³u¿nik celny w³adaj¹cy rodkami pieniê¿nymi w czasie, gdy by³y ju¿ one nale¿ne wierzycielowi celnemu. Konsekwencj¹ pozostawania d³u¿nika cel-nego w zw³oce jest prawo wierzyciela celcel-nego do ¿¹dania spe³nienia tego wiadcze-nia oraz nale¿nych z tego tytu³u odsetek za zw³okê.
Analiza powo³anych przepisów prowadzi do wniosku, i¿ w zakresie unormowa-nym w art. 65 ust. 3 prawa celnego obowi¹zek zap³aty odsetek od kwot nale¿noci nieuiszczonych w terminie wynika wprost z przepisu prawa i wobec tego samoobli-czenie ich wysokoci przez d³u¿nika nie musi byæ poprzedzone wydaniem decyzji zobowi¹zuj¹cej. Co do zasady zobowi¹zanie do zap³aty odsetek od kwot nale¿noci nieuiszczonych w terminie, tak samo jak wiadczenie celne, ma charakter osobisty i nie jest mo¿liwe przeniesienie obowi¹zku uiszczenia tych nale¿noci na inne pod-mioty w drodze umowy. Jednak¿e w wyj¹tkowych sytuacjach, w których przepisy prawa celnego zezwalaj¹ na obci¹¿enie tymi obowi¹zkami innych podmiotów, kon-sekwentnie przenoszony jest równie¿ obowi¹zek zap³aty odsetek za zw³okê. Wyko-nanie tego zobowi¹zania mo¿e nastêpowaæ albo poprzez pojedyncze (niepowtarzaj¹-ce siê) zachowanie d³u¿nika (np. zap³ata kwoty wynikaj¹(niepowtarzaj¹-cej ze wiadczenia celnego), albo poprzez powtarzaj¹cy siê obowi¹zek wiadczenia (np. zap³ata kwoty wynikaj¹cej ze wiadczenia celnego w ratach).
Odsetki powstaj¹ tylko wtedy, gdy istnieje zobowi¹zanie g³ówne, które sta³o siê wymagalne, dziel¹c w ten sposób los zobowi¹zania g³ównego, przez niezap³acenie którego powsta³y. Odsetki pobierane na gruncie prawa celnego nie maj¹ samodziel-nego charakteru, lecz pe³ni¹ funkcjê akcesyjn¹ (uboczn¹) w stosunku do wiadcze-nia celnego.
W ramach stosunku celnoprawnego odsetki pe³ni¹ rolê wynagrodzenia za ko-rzystanie z cudzego kapita³u, kary, sankcji, jak równie¿ spe³niaj¹ funkcjê kompensa-cyjn¹ i wp³ywaj¹ dyscyplinuj¹co na d³u¿nika celnego oraz kszta³tuj¹ sprawiedliwe obci¹¿enie celne. Stanowi¹ swoiste odszkodowanie za to, ¿e wierzyciel celny otrzy-ma swoj¹ kwotê nieterminowo. S¹ równie¿ instrumentem transferu korzyci bezpod-stawnie uzyskanych przez opóniaj¹cego siê d³u¿nika w postaci posiadania mo¿li-woci eksploatowania cudzego kapita³u. Maj¹c zreszt¹ na wzglêdzie ich wysokoæ ustawow¹, trudno nie dostrzec, ¿e to najlepsza lokata posiadanego kapita³u dla wierzyciela celnego. Odsetki te nale¿¹ siê mimo braku szkody po stronie wierzyciela
st¹d nie w ka¿dym wypadku spe³niaj¹ funkcjê odszkodowawcz¹, natomiast za-wsze mo¿na orzec, ¿e sama ewentualna mo¿liwoæ korzystania z cudzego pieni¹dza stanowi korzyæ po stronie opóniaj¹cego siê d³u¿nika. Rozmiar tej korzyci zosta³ przez ustawodawcê arbitralnie ustalony na poziomie odsetek ustawowych.
199
Odsetki za opónienie wiadczenia celnego