Deklaracja z Johannesburga

Kolejny światowy szczyt zrównoważonego rozwoju odbył się w dniach 26 sierp-nia-4 września 2002 r., a jego podstawowy cel to 10-letni przegląd realizacji ustaleń konferencji z Rio de Janeiro. Jego efektem było przyjęcie dwóch doku-mentów: deklaracji johannesburskiej oraz planu implementacji. Kwestie porusza-ne w Deklaracji z Johanporusza-nesburga w sprawie zrównoważoporusza-nego rozwoju dotyczą m.in.: harmonizacji kapitałów, sprawiedliwości międzypokoleniowej, współdzia-łania na rzecz ochrony środowiska, zarządzania zasobami naturalnymi. W dekla-racji podkreślono konieczność dalszych działań społeczności międzynarodowej na rzecz: promowania dialogu między narodami i cywilizacjami; zapewnienia dostępu do podstawowych potrzeb (czystej wody, urządzeń sanitarnych, energii, ochrony zdrowia, bezpiecznej żywności); walki z zagrożeniami dla zrównoważo-nego rozwoju25.

Bardziej szczegółowy charakter ma przyjęty w Johannesburgu plan imple-mentacji. Został on podzielony na 11 rozdziałów:

– wprowadzenie,

– wykorzenienie ubóstwa,

– zmiana niezrównoważonych modeli konsumpcji i produkcji,

– ochrona i zarządzanie naturalnymi zasobami dla rozwoju gospodarczego i społecznego,

– zrównoważony rozwój w procesach globalizacji świata, – zdrowie a zrównoważony rozwój,

– zrównoważony rozwój małych wysp stanowiących państwa rozwijające się, – zrównoważony rozwój Afryki,

– inne regionalne przedsięwzięcia, – środki implementacji,

– instytucjonalne ramy dla zrównoważonego rozwoju26.

25 R. Rosicki, op. cit., s. 54. 26 Z. Bukowski, op. cit., s. 99.

79 Globalne wysiłki na rzecz zrównoważonego rozwoju

Plan implementacji wyraźnie wskazuje na konieczność zachowania równowagi pomiędzy trzema filarami zrównoważonego rozwoju: rozwojem gospodarczym, społecznym oraz ochroną środowiska. Przyjęto w nim także konkretne zobowią-zania wraz ze wskazaniem terminu ich realizacji. Większość z nich była powtó-rzeniem celów określonych w deklaracji milenijnej (np. zmniejszenie liczby osób żyjących za mniej niż 1 dolara dziennie, ograniczenie umieralności niemowląt i dzieci, zapewnienie dostępu do wody pitnej i edukacji), ale były też i nowe, zwłaszcza te, dotyczące ochrony środowiska (np. wprowadzenie globalnie zhar-monizowanego systemu klasyfikacji i oznakowania chemikaliów; zredukowanie wpływu chemikaliów na życie ludzkie i środowisko; postanowienia odnoszące się do gospodarowania zasobami wodnymi, zasobami ryb czy powstrzymania zmniejszania się bioróżnorodności). Ponadto w planie poruszono zagadnienia rozwoju energetyki odnawialnej oraz postanowiono utworzyć Światowy Fundusz Solidarności wspierający walkę z ubóstwem27.

2.6. „Przyszłość, jakiej chcemy”

W czerwcu 2012 r. przedstawiciele ponad 100 krajów spotkali się na kolejnym Szczycie Ziemi w Rio de Janeiro, zatytułowanym „Rio +20”. W czasie 20 lat, które upłynęły od poprzedniego spotkania w Rio, liczba ludzi na świecie wzrosła z 5,5 mld do prawie 7 mld, a wraz z nią wzrosła także skala problemów świata, na którą składają się m.in. skrajne ubóstwo dotykające co piątego obywatela świata, egzystencja 2,5 miliarda ludzi w warunkach prymitywnych, bez dostępu do pod-stawowych urządzeń sanitarnych, rosnąca emisja gazów cieplarnianych, zagraża-jąca zagładą jednej trzeciej gatunków żyjących na Ziemi28.

Na Szczycie „Rio +20” podjęto ponadto kilkaset zobowiązań, wśród których znalazło się m.in. zobowiązanie dotyczące rozwoju zrównoważonego transportu, wsparte przez kilka wielkich międzynarodowych banków.

Szczyt „Rio +20” zakończył się przyjęciem dokumentu „Przyszłość, jakiej chcemy”, uznającego ubóstwo za najważniejsze wyzwanie, przed którym stoi dzisiaj ludzkość oraz najważniejszą przeszkodę na drodze do zrównoważonego rozwoju. Uczestnicy szczytu podkreślili prawo wszystkich obywateli planety do żywności i znaczenie bezpieczeństwa żywnościowego, które osiągnąć można dzięki zrównoważonym systemom rolniczym oraz gospodarce ekologicznej.

Pod-27 E. Kośmicki, Światowe kierowanie zrównoważonym rozwojem, w: Zrównoważony rozwój

gospodarki opartej na wiedzy, red. B. Poskrobko, Wyd. Wyższej Szkoły Ekonomicznej, Białystok

2009, s. 179.

28 I. Morżoł, „UNESCO a zrównoważony rozwój”, referat wygłoszony podczas II Konferencji Ekologicznej w Warszawie, 30 marca 2006, www.unesco.pl/edukacja/dekada-edukacji-nt-zrowno-wazonego-rozwoju/unesco-a-zrownowazony-rozwoj/ [16.10.2014].

80 Martyna Dudzicz

kreślono znaczenie trójaspektowego podejścia do problematyki zrównoważonego rozwoju, uwzględniającego wzajemne powiązanie trzech dziedzin: społecznej, ekonomicznej i środowiskowej. Postanowiono określić zestaw uniwersalnych ce-lów zrównoważonego rozwoju po 2015 r., powiązanych ściśle ze stanem realiza-cji Milenijnych Celów Rozwoju.

Podczas szczytu podjęto ważne decyzje dotyczące ochrony nadmiernie eks-ploatowanych łowisk morskich oraz ochrony ekosystemów mórz, a także inicja-tywy w następujących kwestiach:

– zrównoważonej energii dla wszystkich,

– zapewnienia wszystkim ludziom dostępu do żywności, – szkolnictwa wyższego dla zrównoważonego rozwoju, – działań wolontariackich,

– ustanowienia forum politycznego wysokiego szczebla w sprawie zrówno-ważonego rozwoju.

Jednym z rezultatów szczytu było także przyjęcie dziesięcioletniego pakietu pro-gramów związanych ze zrównoważoną konsumpcją i produkcją29.

Szczyt spotkał się jednak także z ostrą krytyką jako generujący głównie teo-retyczne, utopijne wizje zrównoważonej przyszłości, opartej na sprawiedliwej konsumpcji zasobów oraz na wciąż bardzo drogiej zielonej energetyce. Zawio-dły oczekiwania konkretnych deklaracji ze strony przywódców najważniejszych państw świata w sprawie m.in. utworzenia funduszu żywnościowego, do którego miałoby trafiać 0,7 PKB krajów członkowskich ONZ czy też objęcia międzyna-rodową kontrolą „niebezpiecznych badań” w takich dziedzinach, jak inżynieria genetyczna, zootechnika czy atomistyka.

Podsumowanie

Koncepcja zrównoważonego rozwoju opiera się na założeniu, iż istnieje rozwiąza-nie kompromisowe pomiędzy dalszym rozwojem ekonomicznym a zachowarozwiąza-niem środowiska w jak najlepszym stanie. Szczególną uwagę przypisuje ona istnieniu współzależności rozwoju ekonomicznego społeczeństwa i jakości środowiska. Jej realizacja z jednej strony jest wymogiem czasu, z drugiej zaś świadczy o naszej odpowiedzialności za przyszłe pokolenia.

Jak dotychczas, ocenia się, że globalna polityka zrównoważonego rozwoju jest nieskuteczna. Wśród przyczyn tego stanu rzeczy należy wskazać fakt, iż za-sada zrównoważonego rozwoju jako zaza-sada prawa międzynarodowego ma swoje podłoże i podstawę prawną jedynie w niewiążących aktach prawa międzynarodo-wego zaliczanych do tzw. soft law. Brak ponadto politycznej woli wdrażania idei

81 Globalne wysiłki na rzecz zrównoważonego rozwoju

zrównoważonego rozwoju wśród wielu państw świata, co wiąże się z niechęcią do dokonywania koniecznych zmian w systemach społeczno-gospodarczych oraz w podejściu do ochrony środowiska30.

Literatura

Bukowski Z., Zrównoważony rozwój w systemie prawa, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kie-rownictwa „Dom Organizatora”, Toruń 2009.

Ciążela H., Antycypacja idei „trwałego i zrównoważonego rozwoju” w koncepcji „nowego

humani-zmu” Aurelio Peccei, „Problemy Ekorozwoju” 2007, vol. 2, nr 1.

Kośmicki E., Światowe kierowanie zrównoważonym rozwojem, w: Zrównoważony rozwój

gospo-darki opartej na wiedzy, red. B. Poskrobko, Wyd. Wyższej Szkoły Ekonomicznej, Białystok

2009.

Kozłowski S., Ekorozwój. Wyzwanie XXI wieku, WN PWN, Warszawa 2002.

Lorek E., Świadomość ekologiczna oraz zmiany zachowań konsumentów warunkiem wdrażania

lo-kalnych Agend 21, w: Globalizacja gospodarki a ochrona środowiska, red. A. Budnikowski,

M. Cygler, Warszawa 2002.

Mering L., Społeczna szkodliwość przestępstw przeciwko środowisku, w: Wybrane problemy prawa

ochrony środowiska, red. B. Rakoczy, M. Pchałek, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2010.

Morżoł I., „UNESCO a zrównoważony rozwój”, referat wygłoszony podczas II Konferencji Eko-logicznej w Warszawie, 30 marca 2006, www.unesco.pl/edukacja/dekada-edukacji-nt-zrowno-wazonego-rozwoju/unesco-a-zrownowazony-rozwoj/ [16.10.2014].

Ostaszewska M., Wrzosek S., Międzynarodowe źródła prawa ochrony środowiska, Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok 1995.

Pawłowski A., Pawłowski L., Zrównoważony rozwój we współczesnej cywilizacji. Część I:

Środowi-sko a zrównoważony rozwój, „Problemy Ekorozwoju” 2008, nr 1.

Poskrobko B., Podstawy polityki ekologicznej, w: K. Górka, B. Poskrobko, W. Radecki, Ochrona

środowiska. Problemy społeczne, ekonomiczne i prawne, Państwowe Wyd. Ekonomiczne,

War-szawa 1995.

Rosicki R., Międzynarodowe i europejskie koncepcje zrównoważonego rozwoju, „Przegląd Nauko-wo-Metodyczny” 2010, nr 4.

Sadowski Z., Ekorozwój a wzrost gospodarczy, w: Sterowanie ekorozwojem, t. I: Teoretyczne

aspek-ty ekorozwoju, red. B. Poskrobko, Wyd. PB, Białystok 1998.

Sztumski W., Idea zrównoważonego rozwoju a możliwości jej urzeczywistnienia, „Problemy Ekoro-zwoju” 2006, vol. 1, nr 2.

Zabłocki G., Monitorowanie zrównoważonego rozwoju, w: Zrównoważony rozwój. Od utopii do

praw człowieka, red. A. Papuziński, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 2005.

Zaremba K., Zrównoważony rozwój, www.kulturyswiata.org/co-robimy/program-partnerstwo--miast/zrownowazony-rozwoj- [12.11.2014].

Zdanowska M., Zmierzch epoki ekologii, „Znak” 2012, nr 681/luty.

82 Martyna Dudzicz