Biorąc pod uwagę perspektywę doświadczenia użytkownika zdigitalizowa-nych zasobów [ang. user experience, uX], bezsprzecznie najistotniejszą kwestią jest możliwość wyszukiwania i przeszukiwania zbiorów. Spośród wszystkich możliwych wrażeń, jakich doświadcza użytkownik cyfrowych materiałów, to właśnie na tym aspekcie koncentrowały się badane osoby, pomijając zupełnie takie kwestie, jak wygląd i estetyka odwiedzanych portali.
Wyszukiwarka. Łatwe, bezproblemowe przeglądanie zbiorów. To jest podstawowa rzecz, a kolejną jest dopiero praca z obiektem.
Od tego, jak bardzo skomplikowane jest wyszukiwanie zdigitalizowanych zasobów udostępnianych przez dane muzeum, bibliotekę czy repozytorium, w dużej mierze zależy satysfakcja użytkownika i to, czy ponownie odwiedzi on stronę internetową danej instytucji.
Jest taka baza, która ma przede wszystkim sztukę konceptualną, polską sztukę lat 70. I tam już kompletnie po prostu, moim zdaniem, są niewyszukiwalne dane. To znaczy jest tam dużo bardzo ciekawych rzeczy, natomiast cały system jakiegoś takiego drzewa jest tak skonstruowany, że można wchodzić bardzo głęboko, ale to się dzieje po prostu przez przypadek.
Ponieważ dla wielu użytkowników wzorcową wyszukiwarką pozostaje Google, oczekują oni, że podobne standardy trafności i łatwości wyszukiwa-nia będą oferowane również przez instytucje, które udostępwyszukiwa-niają swoje zasoby w internecie.
50 Część I
Chyba Google najlepiej działa, mimo wszystko. No ale to jest zagraniczna firma. Więc chyba brakuje mi trochę, czy to na stronach muzeów, czy na stronach czaso-pism, czegoś takiego, co działa tak, jak Google. Przez to, że to jest jakby najbardziej po-pularna przeglądarka, to chyba wszyscy oczekujemy, że wszystko będzie tak działać.
Dodatkowo większość użytkowników zdigitalizowanych zasobów używa wy-szukiwarki Google także dlatego, że umożliwia ona podgląd wyników wyszuki-wania, dzięki czemu można szybciej ocenić, które z nich są potencjalnie inte-resujące, i odwiedzać wyselekcjonowane w ten sposób strony.
Dlatego ja kocham internet za to na przykład, że wiele rzeczy przywrócił mojej pa-mięci, gdzie coś mi świtało. A faktem jest, że ja potrafię dokładnie przeszukiwać, bo takim jestem właśnie myśliwym, że czasem ze strzępów pamięci tak potrafię jakoś googlować, googlować;
Jak szukałam obrazków, to jednak przez grafikę w Google. Często jak szukam cze-goś w lepszej jakości, to fajnie, że Google pokazuje piksele i można potem wejść na stronę, z której to pochodzi. No w sumie głupio byłoby, gdyby tego nie robili. Tak że możesz po prostu wejść w ten link i tam sobie szukać więcej.
W związku z tym dla użytkowników jest istotne, aby instytucje udostępnia-jące zdigitalizowane zasoby były wysoko pozycjonowane w Google.
Na pewno łatwiej jest, kiedy repozytorium jest tak skonstruowane, że bezpośred-nio z wyszukiwania w Google czy w innej wyszukiwarce można trafić do konkret-nej rzeczy;
Nie ulega wątpliwości, że to jest ważne. Na pewno jest też tak, że na przykład jest jakieś muzeum w jakimś małym miasteczku na Podkarpaciu, które ma właśnie zbiór fotografii z lat 50. z Mazowsza. I nie potrafi sobie tego wstawić na stronę, żeby mi to wyskoczyło w wynikach Google, żebym mógł wejść na ich stronę i sobie prze-glądać archiwum. I pewnie też w ogóle nie wiemy o wielu ogólnodostępnych archi-wach, które są w Internecie, bo one się nie pozycjonują dobrze.
� Co jest szczególnie istotne w procesie wyszukiwania?
Dokonując zbiorczej analizy wypowiedzi uczestników badania, stworzyliśmy listę udogodnień oferowanych przez wyszukiwarki oraz kwestii szczególnie ważnych podczas wyszukiwania i przeszukiwania zasobów. W przypadku, gdy respondenci podawali przykłady konkretnych stron internetowych, ich nazwy umieściliśmy w nawiasach. Do ułatwień wymienianych przez osoby badane należą:
Użytkownicy 51
•możliwość wyszukiwania konkretnej czcionki (Polona)
•możliwość tworzenia własnej bazy zawierającej rzeczy, które się wyszukało (Polona)
•możliwość ściągania plików i pracy w trybie offline (Polona) •sposób wyświetlania wyników taki jak w Google (Polona)
• możliwość wyszukiwania według słowa kluczowego, które występuje w zdigitalizowanym tekście (Jewish Press)
•odpowiednia ilość informacji na temat danego obiektu, dobra jakość meta-danych (MoMA, Tate, Muzeum Narodowe w Warszawie i Krakowie, Muzeum Holocaustu w Waszyngtonie, Polona)
•wyszukiwanie metodą „po nitce do kłębka”, czyli wyświetlanie dodatko-wych wyników oznaczonych kategorią „powiązane materiały” i „zobacz tak-że” (Ninateka)
•możliwość ustalenia szczegółowych kryteriów wyszukiwania (Floratheca) •indeksowanie dokumentów według rocznika i rodzaju akt (LubGens) •możliwość wyszukiwania zarówno według pełnych tytułów tekstów, jak i pojedynczych słów w tytułach i treści tekstów
•możliwość stopniowego zawężania wyników wyszukiwania (stosowania filtrów), na przykład wyszukanie wyników dla hasła „moda”, a następnie określenie, o jaki rodzaj zbiorów chodzi i z jakiego okresu.
Dodatkowo niemal wszyscy respondenci, opisując wyszukiwarki i swoje ocze-kiwania względem tego typu narzędzi stosowanych przez instytucje udostęp-niające zdigitalizowane zbiory, używali określenia „wyszukiwarka intuicyjna”. Projektując system przeszukiwania zasobów, warto poddawać go testom ze stro-ny użytkowników i opierać się na ich rekomendacjach.
� Dobre wzorce
Kilka spośród badanych osób wskazało także strony internetowe, które ich zdaniem powinny być wzorem dla wszystkich instytucji, jeśli chodzi o kwestię user
experien-ce, a przede wszystkim możliwości oferowanych przez wyszukiwarkę. Wybór ten nie
jest zaskoczeniem, ponieważ strony te stanowią punkt odniesienia dla wielu twór-ców portali i serwisów instytucjonalnych, a niektóre – jak Rijksstudio – są uznawa-ne za pionierskie w tym względzie. Platformy wskazauznawa-ne przez respondentów to:
Rijksmuseum (www.rijksmuseum.nl) Strona Rijks, samo hasło „studio” – Rijksstudio. Po prostu „eksploruj naszą kolekcję, dive into collection”. Po pro-stu wielkie obrazy do ściągnięcia, taki zoom, i krótkie teksty; Rijsk, oczywiście. I w zasadzie na tym bym chyba poprzestał.
52 Część I
Internet Archive (www.archive.org) Archive jest oldskulowy, ale jest bardzo, bardzo solidny. Powiedziałbym, że to jest taki, nie wiem, kałasznikow. Jest topor-ny, ale zawsze będzie działać i bardzo szybko człowiek zorientuje się, jak działa i jak z niego korzystać.
Gallica (www.gallica.bnf.fr) Gallica, po prostu. Kropka.
jstor (www.jstor.org) Myślę, że JSTOR. Jest niezły pod tym względem, że ma dużo
53 Użytkownicy / Komentarz ekspercki