Rekomendacje odnośnie udostępniania

Przedstawiony zbiór pozwolił na opisanie zestawu rekomendacji oraz wskaza-nie luk i ograniczeń.

Kategoria aktora Opis i przykłady Oddziaływanie przez

Producenci podmioty tworzące oprogramowanie

repozytoriów cyfrowych, kształtujące protokoły wymiany metadanych, twórcy przeglądarek decydujący o ich możliwo-ściach (vide djvu); podmioty tworzące techniczną i informacyjną infrastrukturę digitalizacji i udostępniania, np. Open Archives Initiative (dla protokołu OAI-PMH), Roy Rosenzweig Center for History and New Media (Omeka), PCSS (dLibra i inne projekty)

Media

Kontekst

media tradycyjne i elektroniczne (nie) piszące o digitalizacji; portale tema-tyczne i branżowe, media społeczno-ściowe, clickbait

ogólny kontekst społeczny i kulturowy wpływający na kształt projektów digi-talizacyjnych

i ich recepcję; kultura dostępności, polityka historyczna (vide projekty Patriotyzmu Jutra), kultura on-de-mand, obiegi kultury

oprogramowanie i protokoły prawo autorskie badania edukacja opinia publiczna reuse edukacja strategie finansowania zapotrzebowanie reuse

124 Część III

Dokument i data

publikacji ^{Instytucja Rekomendacje}

Regulamin PW Kultura+ Nabór 2015, Priorytet „Digitalizacja” NINA Regulamin PW Kultura+ Nabór 2015, Priorytet „Digitalizacja” NINA

W kryteriach oceny projektów łącznie 15 punktów za „Bezpłatne udostęp-nianie obiektów w Internecie” oraz „Udostępnianie przez portal Europeana”; Wnioskodawca zobowiązany jest do od-płatnego lub nieodod-płatnego udostępnie-nia minimum 75% zdigitalizowanego w ramach projektu materiału na własnej stronie lub za pośrednictwem serwi-sów NINA; obowiązkowe jest udzielenie Centrum Kompetencji lub Operatorowi Programu niewyłącznej, bezpłatnej licen-cji na udostępnianie materiałów online, zwielokratnianie oraz publiczne

odtwarzanie, wyświetlanie i wystawianie. Brak informacji o niezbędnych standar-dach udostępniania.

W kryteriach oceny projektów łącznie 15 punktów za „Bezspłatne udostępnianie metadanych w Internecie”, „Bezpłatne udostępnianie wizerunków obiektów w Internecie” oraz „Udostępnianie przez portal Europeana”; Wnioskodawca zobo-wiązany jest do odpłatnego lub nieod-płatnego udostępnienia minimum 75% zdigitalizowanego w ramach projektu materiału na własnej stronie lub za po-średnictwem serwisów NINA; obowiązko-we jest udzielenie Centrum Kompetencji lub Operatorowi Programu niewyłącz-nej, bezpłatnej licencji na udostępnianie materiałów online, zwielokratnianie oraz publiczne odtwarzanie, wyświetlanie i wystawianie. Brak informacji o niezbęd-nych standardach udostępniania.

125 Ekosystem

NINA

NINA

Dokument i data

publikacji ^{Instytucja Rekomendacje}

Wieloletni Program Rządowy Kultura+ (2010)

Priorytet ma na celu m.in. „zwiększenie dostępności zbiorów polskich muzeów, bibliotek, archiwów oraz zbiorów audiowizualnych”, jednak w dokumencie niewiele znajdziemy na temat kształtu tej dostępności. Brak informacji o koniecznych standardach dostępności prawnoautorskiej zbiorów (praw dla użytkowników) i jakości udostępnia-nych wizerunków. Wskaźniki realizacji celów projektu to m.in. liczba unikalnych użytkowników odwiedzających strony repozytoriów. Katalog praktyk i standardów digitalizacji materiałów archiwalnych Katalog dobrych praktyk digita- lizacyjnych dla obiektów bibliotecznych Katalog dobrych praktyk digita-lizacji obiektów muzealnych

„Kopie użytkowe zdigitalizowanych obiek-tów cyfrowych przed udostępnieniem w Internecie można zabezpieczyć przed nieuprawnionym użyciem.” [znaki wodne] „Należy przygotować i rozpowszechniać informacje skierowane do użytkowników archiwów mające na celu popularyzację zdigitalizowanych zbiorów”.

Wskazanie norm ISO dotyczących zasad opisu materiałów bibliotecznych katalog zaleceń minimalnych dla plików wzorco-wych wskazanie minimalnego zestawu metadanych (dla DC i MARC21) dla plików poglądowych (udostępnianych online). Metadane [kopii poglądowej] powinny być udostępniane w zakresie minimal-nym obejmującym standard Dublin Core. Udostępnianie metadanych przez OAI-PMH (protokół otwarty). Kopie poglądowe można zabezpieczyć przed nieuprawnionym użyciem.

126 Część III

Dokument i data

publikacji ^{Instytucja Rekomendacje}

Program digitali-zacji dóbr kultury oraz gromadze-nia, przechowy-wania i udostęp-niania obiektów cyfrowych w Polsce 2009-2020 (wrzesień 2009)

MKiDN Na ten Program powołuje się regulamin WPR Kultura+. Dlatego zasoby cyfrowe, budowane przez polskie archiwa, biblio-teki, muzea oraz ośrodki audiowizualne muszą mieć zapewnione nie tylko bez-pieczne warunki przechowywania [obiek-tów cyfrowych], lecz również powinny być jak najszerzej dostępne dla użytkowników z Polski i całego świata, bezpłatnie i w formie umożliwiającej ich dalsze wy-korzystanie w celach niekomercyjnych. (s. 50-51, podkreślenia moje) każda insty-tucja powinna sama wypracować sobie własne standardy na bazie dostępnych rozwiązań i dobrych praktyk należy digi-talizować i udostępniać przede wszystkim zbiory PD (s. 54) [przez prawo autorskie] nie jest realizowana podstawowa idea digitalizacji, którą jest nieograniczony czasem i miejscem dostęp do zasobów elektronicznych za pomocą sieci Internet (s. 55)należy stosować i promować rozwiązania licencyjne od Creative Commons.

127 Ekosystem

Dokument i data

publikacji ^{Instytucja Rekomendacje}

Zalecenia do-tyczące plano-wania i reali-zacji projektów digitalizacyjnych w muzealnictwie (2011)

NIMOZ W strategii udostępniania uwzględnić możliwości techniczne odbiorców (szyb-kość łącz, moc komputerów itp.)

Bardzo istotnym aspektem udostępniania danych jest ustalenie niezbędnego pozio-mu zabezpieczeń i następnie wdrożenie mechanizmów umożliwiających respek-towanie tych ustaleń. Dotyczy to przede wszystkim nieuprawnionego użycia wize-runków cyfrowych w kontekście praw autorskich, ale może mieć również zwią-zek z gromadzeniem informacji w celu kradzieży obiektu (np. pozyska-nie metadanych o wartości oryginalnego obiektu lub informacji o jego właścicielu) lub jego sfałszowania (np. pozyskanie da-nych wzorcowych bardzo wysokiej jakości pokazujących kluczowe cechy szczególne obiektu) – s. 68. W przypadku przekro-czenia dozwolonego użytku w kontekście praw autorskich można stosować takie zabezpieczenia, jak widoczne bądź niewi-doczne znaki wodne nanoszone na pliki graficzne (s. 68)

128 Część III � Luki i ograniczenia

•

ograniczenie naturalne (natywne) – standardy w digitalizacji to szeroki i skomplikowany temat, instytucje GLAM47 są bardzo zróżnicowane, prawo autorskie nie jest przyjazne dla udostępniania zbiorów

•

brak czytelnej prezentacji rekomendacji – wiele dokumentów, różny stopień skomplikowania języka i poziom dokładności opisu wymagań, nieczytelne rozróżnienia między rekomendacjami a dobrymi praktykami

•

statyczność rekomendacji – nieuwzględnianie zmieniającego się środowi-ska (infrastruktura techniczna i komunikacyjna, zmiany w kulturze, oczeki-wania społeczne, zmiany w modelu/misji instytucji GLAM) – np. przez lata nie zmieniająca się treść publikacji Katalog praktyk i standardów digitalizacji

materiałów archiwalnych (to samo dotyczy materiałów muzealnych itp.)

•

brak jasnej deklaracji czy głównym celem digitalizacji jest udostępnianie czy nie (przyjęcie tej tezy może inspirować określone rozwiązania prawne, punkty w regulaminach itp.)

•

brak odpowiedniej pracy na poziomie MKiDN – decyzji centralnych (stan-dardy opisane wyłącznie za pomocą linków do krótkich opracowań)48

•

brak czytelnych zasad ochrony domeny publicznej

•

bardzo ograniczona obecność rekomendacji dotyczących standardów i za-sad udostępniania metadanych

3. Spójność rekomendacji i Europeana

W dokumencie Dobro wspólne. Pasja i praktyka (Stron 125-130)