Drugie podejœcie do egzaminu maturalnego z geografii w 2005 roku

Wstêp

Przygotowanie do zmiany egzaminu maturalnego w Polsce obejmowa³o lata 1994–2001. Przypada³o na lata wyzwolenia szkolnictwa ogólnokszta³c¹cego z bezpoœredniej zale¿noœci programowej i administracyjnej od MEN. Pañstwo tworz¹c warunki do pisania przez nauczycieli autorskich programów nauczania doprowadzi³o do wielkiej ró¿norodnoœci programowej i podrêcznikowej na rynku wydawniczym. Stworzono równoczeœnie warunki do zak³adania szkó³ spo³ecz-nych i prywatspo³ecz-nych oraz zmieniono strukturê szkolnictwa w Polsce. Staraj¹c siê nie dopuœciæ do nadu¿yæ swobody zaplanowa³o dzia³ania maj¹ce na celu kon-trolê efektów kszta³cenia na podstawie jednolitego w kraju systemu wymagañ szkolnych (J. Potworowski, 2000; K. Konarzewski, 2000). I choæ prace nad wy-pracowaniem Nowej Matury rozpoczê³y siê najwczeœniej, to ze wzglêdu na d³ug¹ tradycjê egzaminu maturalnego, jego donios³oœæ i delikatnoœæ materii styku oœwia-ty i nauki (szkolnictwo wy¿sze) zewnêtrzny egzamin maturalny w Polsce po-wszechnie zostanie zastosowany dopiero w roku 2005. Przyst¹pi do niego m³o-dzie¿, która uczy³a siê w zreformowanych szko³ach trzech etapów nauczania a wiêc szko³y podstawowej, gimnazjum i ponadgimnazjalnej (ryc. 1). O ile egza-miny po szkole podstawowej i gimnazjum od roku 2002 s¹ powszechne i obo-wi¹zkowe (nie mo¿na ukoñczyæ szko³y, je¿eli do niego siê nie przyst¹pi), to

eg-Ryc. 1. Struktura szkolnictwa ogólnokszta³c¹cego w latach 1994–2005

ród³o: Opracowanie w³asne Etap Lata Szko³a

podstawowa Gimnazjum Szko³a

œrednia/szko³a ponadgimnazjalna I 1994–2002

8 lat nauki

Brak

4 lub 5 lat nauki

II 2002–2005

6 lat nauki 3 lata nauki 3 lata nauki

Maria Krystyna Szmigel Drugie podejœcie do egzaminu maturalnego z geografii w 2005 roku

kwalifikacje zawodowe. Powo³ano tak¿e zespo³y merytoryczne sk³adaj¹ce siê z nauczycieli szkó³ œrednich i nauczycieli akademickich reprezentuj¹cych

wy-¿sze uczelnie i stowarzyszenia naukowe celem opracowania dokumentów opisu-j¹cych wymagania egzaminacyjne. Opracowane w roku 1999 przekazane nastêp-nie do konsultacji spo³ecznej, zosta³y opublikowane i rozes³ane do szkó³ w sierpniu 2000 roku, czyli na dwa lata przed planowanym w 2002 roku egzaminem.

Wszystkie dokumenty wypracowywane przez przedmiotowe zespo³y by³y zewnêtrznie recenzowane przez niezale¿nych od komisji egzaminacyjnych nauczycieli akademickich najczêœciej specjalistów reprezentuj¹cych dydaktyki szczegó³owe lub rekomendowanych Centralnej Komisji Egzaminacyjnej przez Krajow¹ Radê Akademickich Szkó³ Pañstwowych (KRASP).

Harmonogram najwa¿niejszych prac poprzedzaj¹cych wprowadzenie ze-wnêtrznego egzaminu maturalnego z geografii przypadaj¹cy na lata 1994–2001 przedstawiono na ryc. 2.

myskie, rzeszowskie, tarnobrzeskie, tarnowskie i zamojskie. W wyniku wspó³-pracy miêdzy kuratoriami i nauczycielami ju¿ w formie starej matury ujednoli-cono pytania w czêœci pisemnej egzaminu dojrza³oœci (z j. polskiego, matematy-ki, historii, biologii) i kryteria oceniania prac. Stopniowo wprowadzono do szkó³ kodowanie prac a nauczyciele oceniali losowo prace wrêczone im przez dyrek-torów. Ju¿ 1996 roku stopniowo przy kilku kuratoriach powo³ano Wojewódzkie Komisje Egzaminów Szkolnych (WKES). W trakcie wspó³pracy zespo³y nauczy-cieli z ró¿nych województw i przedmiotów spotyka³y siê i dyskutowa³y nad tworzeniem podstaw kultury jawnego mówienia o wymaganiach egzaminacyj-nych i porównywalnego oceniania.

Niestety, przez dwa lata funkcjonowania czteroletniego programu Nowa Ma-tura przypadaj¹cego na lata 1994–1998, geografia podobnie jak fizyka i chemia nie by³y nim objête. Wychodz¹c naprzeciw oczekiwaniom nauczycieli geografii Kurator Oœwiaty w Krakowie w 1996 roku powo³a³ piêcioosobowy zespó³ przed-miotowy nauczycieli geografii i w³¹czy³ go do prac WKES. Przez dwa lata by³ to jedyny zespó³ nauczycieli geografii w Polsce, który rozpocz¹³ prace nad stwo-rzeniem bardziej obiektywnych warunków egzaminowania.

Pomys³ na now¹ formu³ê egzaminu dojrza³oœci z geografii powsta³ w Krako-wie pod wp³ywem zatw Krako-wierdzenia przez MEN nowych programów nauczania i powstawania klas o profilu geograficzno–matematycznym (XII LO w Krakowie, LO w Wieliczce), geograficzno–ekologicznym (XIV LO w Krakowie), geograficz-no–turystycznym (XXV LO w Krakowie), ekonomicznym (II LO w Krakowie) a jego idea zosta³a przedstawiona w sposób praktyczny a arkuszu wykorzysta-nym do badania wyników nauczania geografii w klasach trzecich liceów ogól-nokszta³c¹cych w województwie krakowskim w roku szkolnym 1997/1998 roku.

Wówczas tak¿e (jeszcze w ramach Wojewódzkiego Oœrodka Doskonalenia Na-uczycieli w Krakowie) prowadzono badania ankietowe dotycz¹ce opisu geogra-fii jako przedmiotu szkolnego zasiêgaj¹c opinii uczniów i nauczycieli geogrageogra-fii na temat koncepcji egzaminu dojrza³oœci.

W roku 1997 w zwi¹zku z nowym programem SMART (Strategic Measures Archiewing Reform Targets), który mia³ wesprzeæ merytorycznie program Nowej Matury, MEN powo³a³o 6 nauczycieli geografii reprezentuj¹cych województw:

gdañskie, ³ódzkie, ³om¿yñskie, krakowskie, poznañskie i warszawskie. Równo-legle z dwu letnim szkoleniem w kraju i za granic¹ podjêto œrodowiskow¹ warsz-tatow¹ pracê z nauczycielami a jej wyniki publikowano corocznie w formie serii informatorów maturalnych z geografii (M. K. Szmigel, W. Srokosz (red.), 1998, 1999, 2000).

W 1999 roku powo³ano nowe instytucje w systemie oœwiatowym (8 Okrêgo-wych Komisji Egzaminacyjnych i jedn¹ Centraln¹ Komisjê Egzaminacyjn¹) od-powiedzialne za wypracowanie dokumentów niezbêdnych do przeprowadze-nia zewnêtrznych egzaminów maturalnych i innych np. na progach edukacyjnych szko³y podstawowej, gimnazjum oraz egzaminów zawodowych nadaj¹cych

* WKES – Wojewódzka Komisja Egzaminów Szkolnych

Ryc. 2. Od Raportu Judith Marquand do Nowej Matury

ród³o: opracowanie w³asne. Krajowy program MEN

NOWA MATURA

Zespo³y przedmiotowe: j. polski, historia, biologia, j. obce

Zespó³ geografii ramach WKES*

wówczas dzia³aj¹cy przy Kuratorium Oœwiaty w Krakowie

Zespo³y

Spotkania z nauczycielami

w ca³ej Polsce, wydawanie materia³ów pomocniczych przez okrêgowe komisje egzaminacyjne

Maria Krystyna Szmigel Drugie podejœcie do egzaminu maturalnego z geografii w 2005 roku

Pierwsze próbne egzaminy maturalne przeprowadzone zosta³y w kraju we wrzeœniu 2001 roku. Objêto nimi ca³¹ populacjê uczniów najstarszych klas liceów ogólnokszta³c¹cych, liceów technicznych i liceów zawodowych

(m³odzie-¿owych). Mimo malej¹cego z ka¿dym rokiem oporu czêœci nauczycieli wobec zewnêtrznej w stosunku do szko³y oceny wyników kszta³cenia, wybory parla-mentarne na pocz¹tku jesieni w 2001 roku stworzy³y dodatkow¹ okazjê do for-mu³owania nowych idei i obietnic. W rezultacie wyborów do parlamentu nowe w³adze w miesi¹c po próbnych egzaminach spe³niaj¹c obietnice przedwyborcze wprowadzi³y ku zdumieniu najbardziej zaanga¿owanej czêœci œrodowiska na-uczycielskiego zmianê przepisów w ci¹gu roku szkolnego, w którym uczniowie mieli przyst¹piæ do Nowej Matury.

W rezultacie zmiany przepisów odroczono w czasie wprowadzenie zewnêtrz-nych egzaminów na poziomie maturalnym a utrzymano wprowadzenie ich zgod-nie z harmonogramem na zakoñczezgod-nie szko³y podstawowej i gimnazjum. Prze-prowadzenie w szko³ach egzaminu wed³ug dwóch odmiennych regulaminów i arkuszy egzaminacyjnych stanowi³o powa¿ne utrudnienie dla dyrekcji szkó³.

Najczêœciej w wyniku rozmów prowadzonych w szko³ach przyjmowano jedno rozwi¹zanie. Skoro nie musi byæ zewnêtrzny egzamin to, po co ryzykowaæ, po co uczyæ siê nowych procedur?

Pierwszy zewnêtrzny egzamin maturalny z geografii

Do Nowej Matury w 2002 roku przyst¹pili wy³¹cznie Ci uczniowie, który pisem-nie wyst¹pili do dyrektorów szkó³ z tak¹ proœb¹. Uczniowie Ci stanowili zaled-wie kilka procent uprawnionych uczniów w skali kraju (6473 uczniów). Swoj¹ decyzj¹ znacznie utrudnili pracê szkó³, w których egzamin musia³ przeprowa-dzony wed³ug dwóch ró¿nych regulaminów. Nale¿y cieszyæ siê mimo wszystko faktem, ¿e uczniowie podjêli jednak wyzwanie i mimo politycznych przeszkód postanowili uzyskaæ zewnêtrzn¹ w stosunku do szko³y ocenê wyników kszta³-cenia, odczuwaj¹c przez trzy lata specjalnie prowadzon¹ w tym kierunku pracê dydaktyczn¹ nauczycieli. Terytorialne zró¿nicowanie liczby abiturientów, któ-rzy pktó-rzyst¹pili do egzaminu maturalnego w nowej formule przedstawiono na ryc. 3.

W trzech województwach (podkarpackim, lubelskim i ma³opolskim) do eg-zaminu w nowej formule przyst¹pi³o 1836 abiturientów w 155 szko³ach (ryc. 4).

A¿ w 42 szko³ach by³ to 1 uczeñ, w 47 szko³ach (2 do 5 uczniów), w 20 szko³ach (56 do 10 uczniów, w 22 szko³ach (11 do 20 uczniów), w 12 szko³ach (21 do 40 uczniów) i w 12 szko³ach (41 do 125) uczniów. Jak wynika z badañ prowadzo-nych przez OKE w Krakowie za póŸno do uczniów dotar³a wiadomoœæ o uzna-niu wyniku tego egzaminu przez wy¿sze uczelnie bez potrzeby ponownego zda-wania egzaminu wstêpnego (mimo decyzji MEN w sprawie przesuniêcia wprowadzenia go obligatoryjnie).

Ryc. 3. Przestrzenne zró¿nicowanie abiturientów pierwszego zewnêtrznego egzaminu matu-ralnego w Polsce w 2002 roku

ród³o: Centralna Komisja Egzaminacyjna www.cke.edu.pl

Ryc. 4. Terytorialne rozmieszczenie 155 szkó³, w których abiturienci wybrali w 2002 roku Now¹ Maturê na obszarze dzia³ania Okrêgowej Komisji Egzaminacyjnej w Krakowie

ród³o: Opracowanie w³asne.

Maria Krystyna Szmigel Drugie podejœcie do egzaminu maturalnego z geografii w 2005 roku

Okres przejœciowy 2002–2004

Od czasu wyg³oszenia prelekcji w lutym 2003 roku wiele siê zmieni³o np.

nauka w szko³ach œrednich (dziœ ponadgimnazjalnych) trwa trzy a nie cztery lata (rys.1), wesz³y nowe ró¿norodne programy nauczania zró¿nicowane na po-ziom podstawowy i rozszerzony a co za tym idzie wiele nowych podrêczników, nowe standardy egzaminacyjne (Rozporz¹dzenie MENIS z 10 kwietnia 2003) Ryc. 5. Wybory przedmiotów maturalnych w grupie („do wyboru”)

ród³o: Opracowanie w³asne.

41%

16%

11%

8%

6%

5%

5%4% 4% _geografia

historia biologia fizyka wos informatyka chemia j.obce

inne (taniec, historia sztuki, historia

Kolejnym dokumentem, który wymagania egzaminacyjne ³¹czy z treœciami kszta³cenia w celu ukierunkowania pracy uczniów przygotowuj¹cych siê do eg-zaminu jest Informator/Sylabus. Wymagania egzaminacyjne nie powinny wy-chodziæ poza treœci kszta³cenia zapisane w dokumencie zwanym Podstaw¹ Pro-gramow¹. Jedenaœcie hase³ zapisanych w niej nie pozwala jednak jednoznacznie odczytaæ zakresu treœci, jaka winna byæ realizowana w ka¿dej szkole. Staraj¹c siê u³atwiæ uczniom przygotowywanie siê do egzaminu nale¿a³o opublikowaæ za-kres treœci wymaganej przy egzaminie a wiêc wykonaæ podobn¹ pracê jak czy-ni¹ to autorzy programów nauczania. Ich zapis jest wypadkow¹ doœwiadczeñ nauczycieli, z którymi wyszli nauczyciele ze szkó³ do komisji egzaminacyjnych i nauczycieli akademickich wspó³pracuj¹cych z nauczycielami podczas praktyk studenckich, olimpiad przedmiotowych, konferencji towarzystw naukowych, jako autorzy zadañ egzaminacyjnych czy recenzenci arkuszy egzaminacyjnych.

Jak wynika z ryc. 5. geografiê wybra³o 41% abiturientów mimo, ¿e ten przed-miot po raz pierwszy po wielu latach wystêpowa³ w formie pisemnej (ostatnio, krótko w latach 70 XX wieku) ale zdecydowanie pierwszy raz w formie wielu zadañ (oko³o 70 zadañ w dwu arkuszach egzaminacyjnych).

a w œlad za nimi tak¿e nowa koncepcja analizy jakoœciowej wyników, ujednoli-cona dla przedmiotów matematyczno-przyrodniczych.

Pe³ny zapis wymagañ egzaminacyjnych na rok 2005 zosta³ opublikowany w Informatorze Maturalnym od 2005 z geografii i rozes³any do szkó³ na dwa lata przed egzaminem a wiêc we wrzeœniu 2003 roku. Uczniowie, którzy w 2005 roku przyst¹pi¹ do egzaminu dojrza³oœci skoñczyli w roku szkolnym 2003/2004 kla-sy drugie szkó³ ponadgimnazjalnych. Maj¹ za sob¹ doœwiadczenie egzaminu ze-wnêtrznego zdawanego w ostatniej klasie gimnazjum w 2002 roku.

Nauczyciele szkó³ ponadgimnazjalnych po raz pierwszy w roku szkolnym 2002/2003 podjêli pracê dydaktyczn¹ z uczniami zreformowanej szko³y gimna-zjalnej a wiêc uczniów kszta³c¹cych siê wed³ug wielu ró¿nych równolegle obo-wi¹zuj¹cych programów nauczania i wielu podrêczników. O szkole, po której organizowany jest egzamin maturalny jeszcze niewiele wiemy. Egzamin matu-ralny jest tworzony tym razem równolegle z formowaniem siê szko³y ponad-gimnazjalnej. Dlatego m.in. wystêpuj¹ dodatkowe trudnoœci zwi¹zane z koniecz-noœci¹ standaryzacji zadañ i arkuszy maturalnych w klasach programowo ni¿szych.

Dziêki przychylnoœci kuratorów oœwiaty województw: ma³opolskiego, pod-karpackiego i lubelskiego w okresie przejœciowym 2002–2004 pisemny egza-min maturalny z geografii by³ przeprowadzany wed³ug jednolitych zasad,

tre-œci i formy nawi¹zuj¹cej do Nowej Matury. Zachowano w niezmienionej postaci (tak¿e do wyboru) jedno z zagadnieñ wymagaj¹cych pracy z barwn¹

szczegó-³ow¹ map¹. Ró¿nica polega³a na mo¿liwoœci wyboru trzech g³ównych tema-tów z piêciu podanych i rozwi¹zania wi¹zek zadañ (a nie pojedynczego zada-nia) zwi¹zanych z wybranymi zagadnieniami oraz jednego poziomu egzaminu.

Okres ten zosta³ wykorzystany przez Okrêgow¹ Komisjê Egzaminacyjn¹ w Krakowie do tworzenia zespo³ów nauczycieli uk³adaj¹cych zadania i sche-maty punktowania i doskonalenia ich umiejêtnoœci oraz poszerzania krêgu eg-zaminatorów zarówno wœród nauczycieli szkó³ ponadgimnazjalnych jak i aka-demickich. Poniewa¿ egzaminy odbywaj¹ siê minimum dwa razy w roku (zarówno dla m³odzie¿y jak i doros³ych) zgromadzono oko³o 400 zadañ, które zosta³y próbnie zastosowane. Niestety rozwi¹zania uczniowskie pozostaj¹ w szko³ach a wiêc poza Okrêgow¹ Komisj¹ i wymagaj¹ starañ o ich udostêp-nienie. Opublikowano ca³y szereg materia³ów dydaktycznych dla uczniów i nauczycieli, które mia³y ilustrowaæ wymagania egzaminacyjne. Staraj¹c siê zapewniæ jak najwiêksz¹ trafnoœæ egzaminu nie tylko do opublikowanych wymagañ egzaminacyjnych ale tak¿e do tego co siê dzieje na lekcjach geografii zapraszano nauczycieli na warsztaty, aby wspólnie z pracownikami okrêgo-wych komisji egzaminacyjnych tworzyli zadania æwiczeniowe dla swoich uczniów. Opublikowane w tym czasie zbiory zadañ omawiano z nauczyciela-mi podczas wielu spotkañ (wykaz tych publikacji zanauczyciela-mieszczono w spisie lite-ratury).

Maria Krystyna Szmigel Drugie podejœcie do egzaminu maturalnego z geografii w 2005 roku

Wymagania egzaminacyjne jak niektórzy s³usznie uwa¿aj¹ s¹ tak¹ sam¹ in-terpretacj¹ Podstawy programowej jak ka¿dy inny program nauczania. Dlaczego tak siê sta³o, ³atwo wyt³umaczyæ. Forma i zakres treœci obowi¹zuj¹cej Podstawy programowej nie pozwoli³ na wskazanie tych zakresów treœci i umiejêtnoœci z Pod-stawy programowej, które bêd¹ obowi¹zywa³y na egzaminie maturalnym. Na-uczyciele i uczniowie domagali siê aby wymagania egzaminacyjne zawiera³y nie tylko spis hase³ programowych ale i zakres treœci wymaganej problematyki na egzaminie maturalnym.

Ryc. 6. Od Podstawy Programowej do arkusza egzaminacyjnego

ród³o: Opracowanie w³asne.

Na ryc. 6 przedstawiono schemat równolegle tocz¹cych siê prac w ró¿nych zespo³ach. Podstawa programowa stanowi¹ca bardzo s³abo uszczegó³owiony za-kres treœci kszta³cenia geografii zarówno w gimnazjach jak i szko³ach ponadgim-nazjalnych by³a interpretowana zgodnie z doœwiadczeniem osób powo³anych do wykonania prac zwi¹zanych z opracowaniem wymagañ egzaminacyjnych a nastêpnie ten sam zespó³ pracowa³ nad opracowaniem Informatora maturalnego zawieraj¹cego przyk³adowe Arkusze egzaminacyjne. Pierwsze programy naucza-nia do nowej Podstawy programowej... a w œlad za nimi podrêczniki powstawa³y równolegle. Nie wszystkie one w momencie opublikowania zawiera³y treœci sta-nowi¹ce wymagania egzaminacyjne mimo wielu prób nieformalnych kontak-tów autorów programów i podrêczników z twórcami wymagañ egzaminacyj-nych. Pojawi³y siê podrêczniki ³¹cz¹ce treœci profilu podstawowego i rozszerzonego kszta³cenia geograficznego a inne osobno traktowa³y treœci pro-filu podstawowego i rozszerzonego. W kolejnych latach autorzy podrêczników i wydawnictwa zadba³y o stosowne uzupe³nienia.

Informator Maturalny od 2005 z geografii Podstawa

programowa

Wymagania egzaminacyjne Rozporz¹dzenie

MENiS 2003rok

Arkusz II Poziom rozszerzony

Programy nauczania z geografii

Arkusze egzaminacyjne

Arkusz I (poziom podstawowy)

Zewnêtrzny egzamin maturalny po raz drugi w 2005

Wed³ug nowych uregulowañ prawnych obowi¹zuj¹cych od 2005 roku ka¿dy maturzysta stoi przed koniecznoœci¹ zdawana obowi¹zkowo egzaminu we-wnêtrznego (ustnego z jêzyka polskiego i j. obcego) oraz pisemnego egzaminu z trzech przedmiotów: jêzyka polskiego, jêzyka obcego nowo¿ytnego oraz przed-miotu wybranego spoœród nastêpuj¹cych przedmiotów: biologia, chemia, fizy-ka z astronomi¹, geografia, historia, historia muzyki, historia sztuki, matematy-ka, wiedza o spo³eczeñstwie, wiedza o tañcu. O wyborze przedmiotu maturalnego uczniowie musz¹ zadecydowaæ do koñca wrzeœnia ka¿dego roku. Przedmioty obowi¹zkowe mog¹ byæ zdawane na poziomie podstawowym (Arkusz I) lub roz-szerzonym (Arkusz II) a decyzje w tym zakresie mo¿e podj¹æ zdaj¹cy podczas trwania egzaminu. Rozwi¹zanie to jest krytykowane w ramach samego systemu oraz przez Instytut Badañ Publicznych przede wszystkim za trudne do uspra-wiedliwienia mo¿e nie konieczne koszty druku arkuszy.

Absolwenci maj¹ prawo do zdawania egzaminu maturalnego z jednego, dwu lub trzech przedmiotów dodatkowych (wed³ug potrzeb lub wymagañ uczelni, do której bêdzie siê ubiega³ o przyjêcie). Egzamin z przedmiotów dodatkowych jest zdawany na poziomie rozszerzonym (Arkusz I + Arkusz II).

Egzamin z geografii na poziomie podstawowym trwa 120 minut i polega na rozwi¹zaniu testu (zadañ ró¿nych typów), obejmuj¹cego ca³y zakres wymagañ egzaminacyjnych. Zdaj¹cy otrzymuje Arkusz I z wieloma zadaniami (wielokrot-nego wyboru, na dobieranie, prawda–fa³sz, zadania otwarte), które wymagaj¹ samodzielnego formu³owania zwiêz³ych odpowiedzi. Ten sposób sprawdzania umiejêtnoœci abiturientów ma charakter testowania z tzw. wyposa¿eniem, a wiêc z wykorzystaniem barwnej mapy szczegó³owej oraz innych materia³ów Ÿród³o-wych jak: fotografia, mapa przegl¹dowa, plan, tekst, tabela statystyczna, sche-mat, wykres, profil, przekrój. Zadania sprawdzaj¹ umiejêtnoœci opisane w stan-dardach z geografii dla ka¿dego z poziomów egzaminu osobno. Ich struktura obejmuje:

I. Wiadomoœci i rozumienie – zdaj¹cy zna fakty i stosuje pojêcia,

prawid³owo-œci i teorie oraz przedstawia i wyjaœnia zdarzenia, zjawiska i procesy.

II. Korzystanie z informacji – zdaj¹cy wykorzystuje i przetwarza informacje:

odczytuje, selekcjonuje, porównuje, interpretuje, grupuje informacje wed³ug okreœlonych kryteriów.

III. Tworzenie informacji – zdaj¹cy charakteryzuje, ocenia i rozwi¹zuje proble-my w ró¿nych skalach przestrzennych i czasowych.

Egzamin z geografii na poziomie rozszerzonym trwa dodatkowo 120 minut (Arkusz II) i polega na sprawdzeniu umiejêtnoœci pracy z ró¿norodnymi mate-ria³ami Ÿród³owymi, ró¿norodnym zakresie przestrzennym. Zakres treœci miê-dzy poziomem podstawowym i rozszerzonym jest trudny do rozgraniczenia i wymaga wnikliwego studiowania Informatora przez uczniów i nauczycieli.

Maria Krystyna Szmigel Drugie podejœcie do egzaminu maturalnego z geografii w 2005 roku

noœæ pomiaru osi¹gniêæ podczas egzaminu ma zapewniæ systematyczna ocena stosownoœci zadañ, czyli staranny dobór zadañ do czynnoœci, które ma mierzyæ arkusz egzaminacyjny (standaryzacja). Dba³oœæ o ich poprawnoœæ rzeczow¹, re-dakcyjn¹, zró¿nicowan¹ trudnoœæ i autentycznoœæ sytuacji zadaniowej nawi¹zu-j¹cej do doœwiadczeñ uczniów. Jedn¹ z miar oceny zadañ jest mo¿liwoœæ zacho-wania porównywalnoœci oceniania. Do oceny prac uczniowskich s¹ dopuszczani nauczyciele, którzy odbêd¹ 25 godzinne przeszkolenie (kurs egzaminatorów) i ka¿dorazowo powtórz¹ udzia³ w szkoleniu bezpoœrednio przez egzaminem.

Kolejnym elementem nowej formu³y egzaminu z geografii jest obiektywizm sy-tuacji egzaminacyjnej poprzez jednakowe traktowanie uczniów niezale¿nie od ich cech jednostkowych. Ujednolicenie czasu pracy i brak bezpoœredniego kon-taktu z egzaminatorem wykluczaj¹cy mo¿liwoœæ zadawania dodatkowych py-tañ, przekazywania niewerbalnych znaków, które pozwala³y, na skorygowanie udzielanej odpowiedzi. Prace uczniów s¹ kodowane, w zwi¹zku, z czym egza-minator nie zna ucznia ani szko³y, z której on pochodzi. Na obiektywizm sytu-acji egzaminacyjnej sk³ada siê szereg czynników takich jak np. zapewnienie sa-modzielnoœci pracy oraz obowi¹zkowej obecnoœci z ka¿dym zespole nadzoruj¹cym (na ka¿dej sali) nauczyciela z innej szko³y. Egzamin mo¿e byæ dodatkowo obserwowany przez nauczycieli akademickich, doradców metodycz-nych czy przedstawicieli organów prowadzametodycz-nych i nadzoruj¹cych (na podsta-wie wniosku zainteresowanego lub instytucji i upowa¿nienia wydanego przez dyrektora Okrêgowej Komisji Egzaminacyjnej). Wyniki egzaminów wraz z obu-dow¹ (planem i kartotek¹ testu) s¹ publikowane.

Geografia jest lubianym przez uczniów przedmiotem i chêtnie wybieranym jako przedmiot egzaminacyjny przede wszystkim ze wzglêdu na du¿e

zaanga-¿owanie nauczycieli geografii i pomoc (czêsto poza lekcjami) w jak najlepsze przygotowanie do egzaminu oraz czêste do tej pory wystêpowanie geografii jako przedmiotu wymaganego podczas egzaminu wstêpnego na wiele kierunków studiów. Zainteresowanie wyborem geografii jako przedmiotu maturalnego mo¿e ulec zmianie pod wp³ywem polityki rekrutacyjnej prowadzonej przez wy¿sze uczelnie.

Donios³oœæ egzaminów sprawdzaj¹cych (maj¹cych spe³niæ tak¿e rolê selek-cyjnych) czyni z nich silne narzêdzie oddzia³ywania na to, co robi¹ nauczyciele w klasie szkolnej (J. Nitko, 1998). Cieszy fakt dostrze¿enia przez nauczycieli aka-demickich (geografów) starañ zespo³u nauczycieli geografii w okrêgowych ko-misjach egzaminacyjnych o zmiany w nauczaniu geografii w szko³ach. Jak siê wydaje, zmiany skutecznie mo¿na wymusiæ stawiaj¹c nowe wymagania na egzaminach i sprawdzianach (W. Cabaj, 2002). Za wszystkie stworzone okazje do dyskusji nad egzaminem dojrza³oœci podczas zebrañ Polskiego Towarzystwa Geograficznego oraz Zjazdów PTG krytyczne uwagi, z którymi staramy siê polemizowaæ oraz zg³aszane propozycje zmian serdecznie pragnê serdecznie podziêkowaæ w imie-niu zespo³u geografów w komisjach egzaminacyjnych maj¹c nadziejê na dalsz¹ owocn¹ wspó³pracê.

Zasady oceniania arkuszy egzaminacyjnych

Rozwi¹zania poszczególnych zadañ oceniane s¹ na podstawie szczegó³owych kryteriów oceniania jednolitych w ca³ym kraju. Obok ka¿dego zadania znajduje siê maksymalna punktacja, jak¹ zdaj¹cy mo¿e otrzymaæ za jego rozwi¹zanie.

Ocenianiu podlegaj¹ tylko te fragmenty pracy, które dotycz¹ polecenia. Zapisy w brudnopisie nie s¹ oceniane. Zdaj¹cy zda³ egzamin, je¿eli z przedmiotu obo-wi¹zkowego na poziomie podstawowym otrzyma³, co najmniej 30% punktów mo¿liwych do uzyskania. Wynik egzaminu na poziomie rozszerzonym nie ma wp³ywu na zdanie egzaminu maturalnego. Wynik jest wyra¿any w skali procen-towej osobno dla ka¿dego poziomu egzaminu i odnotowywany na œwiadectwie dojrza³oœci.

Za rozwi¹zanie zadañ z ka¿dego arkusza zdaj¹cy mo¿e otrzymaæ po 100 punk-tów. Przyjêty model odpowiedzi uwzglêdnia zakres merytoryczny, ale nie jest

œcis³ym wzorcem sformu³owania (poza jednowyrazowymi odpowiedziami i klu-czem do zadañ zamkniêtych). Za zadania otwarte, za które mo¿na przyznaæ 1 punkt przyznaje siê go wy³¹cznie przy odpowiedzi w pe³ni poprawnej. Za za-dania, za które mo¿na przyznaæ wiêcej ni¿ jeden punkt, przyznaje siê tyle punk-tów ile prawid³owych elemenpunk-tów odpowiedzi (zgodnie z wyszczególnionymi w kluczu) przedstawi³ zdaj¹cy. Je¿eli zdaj¹cy wymieni wiêcej ni¿ wymagano odpowiedzi (np. cech, argumentów itp.) ni¿ wynika z polecenia w zadaniu ocenie podlega tyle kolejnych odpowiedzi (liczonych od pierwszej), ile jest w poleceniu.

Je¿eli podane w odpowiedzi informacje (równie¿ dodatkowe, które nie wyni-kaj¹ z polecenia w zadaniu) œwiadcz¹ o zupe³nym braku zrozumienia omawia-nego zagadnienia i zaprzeczaj¹ udzielonej prawid³owej odpowiedzi, odpowiedŸ

taka jest oceniana na zero punktów.

Próbny egzamin maturalny z geografii na poziomie podstawowym zosta³ ponownie przeprowadzony na obszarze objêtym OKE w Krakowie w czerwcu 2004 roku. Prace uczniów oceniane by³y w szko³ach na podstawie dostarczo-nych schematów punktowania. Próbkê 2 losowo dobradostarczo-nych prac (ucznia

Próbny egzamin maturalny z geografii na poziomie podstawowym zosta³ ponownie przeprowadzony na obszarze objêtym OKE w Krakowie w czerwcu 2004 roku. Prace uczniów oceniane by³y w szko³ach na podstawie dostarczo-nych schematów punktowania. Próbkê 2 losowo dobradostarczo-nych prac (ucznia