Sytuacja nowego egzaminu maturalnego ze szczególnym uwzglêdnieniem geografii

Wstêp

Egzamin maturalny w nowej formule, o charakterze egzaminu zewnêtrznego, funkcjonuje w Polsce od 2005 r. Min¹³ wiêc ju¿ czas pierwszych doœwiadczeñ z nim zwi¹zanych. Nadesz³a chwila, gdy mo¿na na ich podstawie dokonaæ pew-nego podsumowania i przyjrzeæ siê jak wygl¹da wspó³czesna matura. Wy³oni siê z tego jej sytuacja bêd¹ca w znacznym stopniu wyrazem polskiego szkolnic-twa.Ow¹ sytuacjê nowego egzaminu maturalnego w istotny sposób kszta³tuj¹ poszczególne przedmioty egzaminacyjne. Geografia, z racji bardzo du¿ej popu-larnoœci wœród przedmiotów do wyboru, pe³ni rolê jednego z najwa¿niejszych.

Ma wiêc ona istotny wp³yw na obraz matury – zw³aszcza w aspekcie jej wyni-ków.Niemniej jednak analiza sytuacji geografii jako maturalnego przedmiotu eg-zaminacyjnego, mo¿e przynieœæ istotne informacje nie tylko w kontekœcie ca³ego egzaminu dojrza³oœci, ale przede wszystkim, w kontekœcie pojedynczego przed-miotu. Wiadomoœci te oraz wynikaj¹ce z nich wnioski, powinny byæ wa¿ne nie tylko dla œrodowiska geografów, ale te¿ oœrodków decyzyjnych w ca³ym szkol-nictwie, równie¿ na poziomie wy¿szym.

Nowy egzamin maturalny

Pocz¹tek programu „nowa matura” I. Dzierzgowska (za: D. Nowicka, 2004a) wyznacza na 1993 r., kiedy poszukiwano w ca³ym systemie edukacji – poczyna-j¹c od przedszkoli, poprzez szko³y, a tak¿e kuratoria czy nawet samorz¹dy tery-torialne oraz ministerstwo edukacji, takiego elementu, którego zmiana, spowo-duje najdalej id¹ce przekszta³cenia w oœwiacie. Wypracowano wtedy wniosek,

¿e takim elementem jest matura.

By³o rzecz¹ oczywist¹, ¿e nowy egzamin maturalny musi mieæ charakter ze-wnêtrzny. Tak wygl¹daj¹ egzaminy dojrza³oœci w prawie wszystkich krajach Unii Europejskiej. Standardem jest te¿ to, ¿e równoczeœnie matura jest „przepustk¹”

na wy¿sze uczelnie (por. M. Maziñska, 2004; D. Nowicka, 2004b).

Tomasz Michalski, Krzysztof Kopeæ Sytuacja nowego egzaminu maturalnego ze szczególnym uwzglêdnieniem geografii

zasilone przede wszystkim przez absolwentów techników, gdzie biologia nie jest zazwyczaj przedmiotem wiod¹cym. Ów wzrost popularnoœci wynika³ z tego,

¿e po egzaminie dojrza³oœci w 2005 r. wielu maturzystów uzna³o ten przedmiot za bardzo ³atwy – a jak siê okaza³o nie byli oni odpowiednio do niego przygoto-wani.

Na s³abszy wynik matury w 2006 r. wp³ynê³y te¿ nieco gorsze wyniki egza-minów pisemnych z jêzyków obcych ni¿ w 2005 r. By³y one spowodowane w znacznej mierze wprowadzeniem po raz pierwszy równoleg³ych wersji te-stów. W efekcie ci, którzy nie wiedzieli o podziale na grupy, a na egzaminie œci¹-gali od swoich kole¿anek i kolegów, zaznaczali b³êdne odpowiedzi.

Mimo nienajlepszych wyników nale¿y podkreœliæ, ¿e egzamin maturalny nie nale¿y do trudnych. Dotychczasowy wymóg, wed³ug którego matura jest zdana gdy osi¹gniêto 30% punktów jako wynik z piêciu egzaminów (dwóch ustnych – jêzyka polskiego i jêzyka obcego oraz trzech pisemnych zdawanych obowi¹zko-wo na poziomie podstaobowi¹zko-wowym: jêzyka polskiego, jêzyka obcego noobowi¹zko-wo¿ytnego i przedmiotu wybranego⁴), jest nadzwyczaj ³agodny. Próg ten jest ponadto nie-zwykle szkodliwy ze wzglêdów pedagogicznych (por. K. Stró¿yñski, 2004b).

Nasuwa siê pytanie jak w takiej sytuacji nauczyciele maj¹ stawiaæ uczniom wy-sokie wymagania skoro na najwa¿niejszym z egzaminów – maturze, mo¿na nie wykazaæ siê wiadomoœciami i umiejêtnoœciami a¿ 70%, a w efekcie byæ nagro-dzonym jej zdaniem? Wed³ug K. Stró¿yñskiego (2004b) ustawienie „maturalnej poprzeczki” na tak niskim poziomie by³o spowodowane wy³¹cznie przyczyna-mi spo³ecznyprzyczyna-mi – a wiêc ograniczeniem liczby niepowodzeñ na maturze. Jednak po og³oszeniu wyników egzaminu w 2006 r. decydenci uznali, ¿e zbyt wiele osób go nie zda³o wiêc Minister Edukacji Narodowej – Roman Giertych wyda³ kurio-zalne rozporz¹dzenie⁵ s³usznie nazwane przez media „maturaln¹ amnesti¹”.

Zwolni³o ono osoby, które zdawa³y egzamin maturalny po raz pierwszy w roku szkolnym 2004/2005 lub 2005/2006, z obowi¹zku uzyskania 30% punktów z jed-nego przedmiotu⁶, jeœli œrednia ze wszystkich przedmiotów obowi¹zkowych (w czêœci pisemnej na poziomie podstawowym, a w czêœci ustnej na wybranym poziomie), to co najmniej 30%. Na mocy tego rozporz¹dzenia czêœæ egzaminów maturalnych, które zgodnie z dotychczasowymi przepisami by³ traktowane jako nie zdane, zosta³y arbitralnie zaliczone do grupy zdanych.

Wspomniane rozporz¹dzenie, zmieniaj¹ce zasady egzaminu post factum jest przyk³adem, nie tylko stanowienia prawa wbrew przyjêtej regule, ¿e prawo nie

4 Przedmiotem wybranym mo¿e byæ matematyka, geografia, biologia, chemia, fizyka i astronomia, historia, historia muzyki, historia sztuki, wiedza o spo³eczeñstwie lub wiedza o tañcu.

5 Rozporz¹dzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 wrzeœnia 2006 r. zmieniaj¹ce roz-porz¹dzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i s³uchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szko³ach publicznych (Dz.U.

z 2006 r., nr 164, poz. 1154).

6 Nie dotyczy to osób, których egzamin z przedmiotu obowi¹zkowego zosta³ uniewa¿nio-ny lub które nie przyst¹pi³y do egzaminu z przedmiotu obowi¹zkowego.

pozwala im na zaprezentowanie pe³nych mo¿liwoœci. Ich nietypowych osi¹gniêæ w ¿aden sposób nie mo¿na zmierzyæ za pomoc¹ masowego egzaminu. Nato-miast najs³absi wypadaj¹ zapewne powy¿ej swoich mo¿liwoœci. Ma na to wp³yw przede wszystkim system punktowania, mo¿liwy do przewidzenia w pewnym stopniu schemat oraz tematyka poleceñ, a tak¿e b³êdy w zadaniach, które roz-strzygane s¹ na korzyœæ zdaj¹cych.

Egzamin maturalny w 2006 r.

W 2006 r. do egzaminu przyst¹pi³o blisko 420 tysiêcy maturzystów. W 55,5%

by³y to kobiety, a w 44,5% mê¿czyŸni. Absolwenci liceów ogólnokszta³c¹cych stanowili 59%, techników 22%, liceów profilowanych 17%, a liceów uzupe³niaj¹-cych niespe³na 2%¹.

Po podaniu do publicznej wiadomoœci informacji, ¿e w skali kraju egzamin zda³o 79,0% maturzystów (w 2005 r. now¹ maturê zda³o 86,5%), w mediach roz-gorza³a dyskusja nad zapaœci¹ polskiego systemu edukacji. By³a ona jednak pro-wadzona czêsto przez osoby, które nie znaj¹ siê na szkolnictwie, a ju¿ tym bar-dziej na nowym egzaminie maturalnym. Jednym z najczêstszych b³êdów by³o mówienie o tym, jak du¿o maturzystów nie zda³o egzaminu na poziomie rozsze-rzonym, a przecie¿ poziom ten nie ma wp³ywu na zdanie, b¹dŸ te¿ nie zdanie matury².

W rzeczywistoœci s³abszy wynik matury w 2006 r. by³ w znacznej mierze po-zorny. Wynika³ on przede wszystkim z tego, ¿e nowego egzaminu dojrza³oœci nie zdawali wy³¹cznie absolwenci liceów ogólnokszta³c¹cych (89,6% z nich

zda-³o) i liceów profilowanych (62,0% z nich zdazda-³o). Przyst¹pili do niego tak¿e absol-wenci techników (65,8% z nich zda³o), które przecie¿ mia³y byæ w myœl reformy zlikwidowane, ale osta³y siê si³¹ inercji oraz liceów uzupe³niaj¹cych (33,9%

z nich zda³o), do których trafia m³odzie¿ po zawodówkach. S³aby wynik absol-wentów tych dwóch szkó³ wp³yn¹³ na obni¿enie œredniego wyniku wszystkich zdaj¹cych.

Innym powodem obni¿enia wyniku egzaminu maturalnego w 2006 r. by³o przygotowanie trudniejszych zestawów egzaminacyjnych ni¿ w 2005 r. z niektó-rych przedmiotów – zw³aszcza z biologii. W 2005 r. przedmiot ten zda³o 98%

spoœród tych, którzy wybrali go jako obowi¹zkowy, a w 2006 r. jedynie 77%³. Niemniej jednak za g³ówny powód takiego obni¿enia wyniku nale¿y uznaæ wiêksz¹ popularnoœæ biologii. W 2005 r. wybra³o j¹ jako przedmiot obowi¹zko-wy 20% maturzystów, a w 2006 r. 24% i to mimo tego, ¿e grono zdaj¹cych zosta³o

1 Wszystkie dane liczbowe dotycz¹ce egzaminu maturalnego z 2006 r. w tym opracowa-niu pochodz¹ z informacji opublikowanych przez Centraln¹ Komisjê Egzaminacyjn¹ w lipcu 2006 r. na stronie www.cke.edu.pl pod tytu³em „Egzamin maturalny 2006. Wstêpna informa-cja o krajowych wynikach”.

2 Narzeka³ z tego powodu tak¿e Minister Edukacji Narodowej – Roman Giertych w wy-wiadzie telewizyjnym z wrzeœnia 2006 r.

3 Bior¹c pod uwagê wy³¹cznie tych, którzy maturê zdawali po raz pierwszy.

Tomasz Michalski, Krzysztof Kopeæ Sytuacja nowego egzaminu maturalnego ze szczególnym uwzglêdnieniem geografii

wentów liceów profilowanych – 38% (w 2005 r. by³o to 34%) oraz absolwentów liceów uzupe³niaj¹cych – 37%. Nieco s³absz¹ pozycjê ma wœród absolwentów liceów ogólnokszta³c¹cych – 21% (w 2005 r. by³o to 17%). W tych szko³ach wiêksz¹ popularnoœci¹ cieszy³a siê biologia – 25%. Minimalnie czêœciej wybierana by³a te¿ matematyka – 21%.

Tab. 1. Ranking wybieralnoœci piêciu g³ównych przedmiotów obowi¹zkowych na egzaminie maturalnym w 2005 i 2006 r.

OGÓ£EM Liceum

ogólnokszta³c¹ce Liceum profilowane

Liceum

uzupe³niaj¹ce Technikum Przedmioty

2006 2005 2006 2005 2006 2005 2006

Geografia 1 2 3 4 1 1 1 1

Biologia 2 3 1 2 2 3 2 2

Matematyka 3 1 2 1 4 2 5 4

Historia 4 4 4 3 5 5 4 5

WOS 5 5 5 5 3 4 3 3

dzia³a wstecz, ale te¿ naruszenia konstytucyjnej zasady powszechnego i równe-go dostêpu do edukacji⁷. Poza aspektem prawnym rozporz¹dzenie to daje bar-dzo z³y sygna³ na poziomie wychowawczym – nie trzeba siê uczyæ, poniewa¿

wyznacznikiem zdanej matury nie jest poziom wiadomoœci i umiejêtnoœci matu-rzystów, ale to, czy zaliczy³o j¹ odpowiednio du¿o tych, którzy do niej przyst¹-pili. Ponadto czêœæ z maturzystów, którym w 2005 r. nie powiod³o siê na jednym z przedmiotów obowi¹zkowych, poœwiêci³a w kolejnym roku swój czas i pieni¹-dze na naukê po to, aby ów przedmiot poprawiæ i tym samym zdaæ maturê. Za spraw¹ tzw. „maturalnej amnestii” ich koledzy i kole¿anki, którzy równie¿

w 2005 r. nie zaliczyli jednego z przedmiotów, chocia¿ nie uczyli siê, teraz maturê otrzymali – w efekcie za darmo. Mo¿na zadaæ wiêc pytanie: po co inni siê trudzili?

Pojawiaj¹ce siê wypowiedzi, które sugeruj¹ konstruowanie ³atwiejszych ze-stawów maturalnych w nastêpnych latach, s¹ tak¿e nieuzasadnione. Matura jest powa¿nym egzaminem, którego ranga nie mo¿e ulec obni¿eniu. Nie mo¿na ¿¹daæ aby uzyskiwali j¹ wszyscy lub prawie wszyscy absolwenci szkó³ œrednich. Zreszt¹ w rzeczywistoœci pewna czêœæ maturzystów, zw³aszcza absolwentów techników, liceów profilowanych i liceów uzupe³niaj¹cych, nie jest jej zdaniem zaintereso-wana. Czêsto nie chc¹ ju¿ oni kontynuowaæ nauki na studiach, ale podchodz¹ do egzaminu maturalnego na zasadzie: „nic nie tracê, a mo¿e siê uda”. St¹d te¿

mimo wielkiego larum w mediach nad s³abym wynikiem matury, w wielu liceach uzupe³niaj¹cych czy technikach panowa³ spokój. Ich absolwenci czêsto jeszcze przed przyst¹pieniem do egzaminu dojrza³oœci albo tu¿ po nim podjêli pracê.

Czêœciowym potwierdzeniem tego, ¿e znaczna czêœæ absolwentów techników, liceów profilowanych i liceów uzupe³niaj¹cych nie chce kontynuowaæ nauki na studiach, jest czêstotliwoœæ wybierania przez nich przedmiotów dodatkowych na egzamin dojrza³oœci. Ich zdawanie jest wymagane od kandydatów na niektó-re kierunki studiów. Ka¿dy maturzysta, który w 2006 r. przystêpowa³ po raz pierwszy do egzaminu, móg³ wybraæ nawet trzy przedmioty dodatkowe. O ile jednak wœród absolwentów liceów ogólnokszta³c¹cych a¿ 46% z nich wybra³o co najmniej jeden przedmiot dodatkowy, to wœród absolwentów techników 9%, wœród absolwentów liceów profilowanych 11%, a wœród absolwentów liceów uzupe³niaj¹cych tylko 1%.

Geografia na egzaminie maturalnym w 2006 r.

Chocia¿ w 2005 r. najczêœciej wybieranym przedmiotem obowi¹zkowym (nie licz¹c jêzyków obcych) na egzamin maturalny by³a matematyka, to w 2006 r.

pierwsze miejsce zajê³a geografia (tab. 1). Na jej pisanie zdecydowa³o siê 29%

maturzystów (w 2005 r. by³o to 21%). Najwiêksz¹ popularnoœci¹ cieszy³a siê ona w technikach – 45% maturzystów (ryc. 1) – i to oni warunkowali wzrost jej pozy-cji wzglêdem 2005 r. Du¿¹ popularnoœci¹ geografia cieszy siê te¿ wœród

absol-7 S¹ to g³ówne powody zaskar¿enia w dniu 2 paŸdziernika 2006 r. przez Rzecznika Praw Obywatelskich – Janusza Kochanowskiego do Trybuna³u Konstytucyjnego, tych fragmentów ww. rozporz¹dzenia, które wprowadzaj¹ tzw. „amnestiê maturaln¹”.

ród³o: Egzamin maturalny 2006. Wstêpna informacja o krajowych wynikach, 2006, Centralna Komisja Egzaminacyjna, Warszawa, www.cke.edu.pl

Ryc. 1. Odsetek wybranych przedmiotów obowi¹zkowych w poszczególnych typach szkó³ na egzamin maturalny w 2006 r.

ród³o: Egzamin maturalny 2006. Wstêpna informacja o krajowych wynikach, 2006, Centralna Komisja Egzaminacyjna, Warszawa, www.cke.edu.pl

O ile w przypadku historii, a¿ 92% maturzystów pisz¹cych egzamin w 2006 r.

zdecydowa³o siê na zmierzenie z zarówno poziomem podstawowym jak i roz-szerzonym, w przypadku matematyki 78%, wiedzy o spo³eczeñstwie 67%, bio-logii 58%, to w przypadku geografii zaledwie 45%. W rozk³adzie pod wzglêdem

Tomasz Michalski, Krzysztof Kopeæ Sytuacja nowego egzaminu maturalnego ze szczególnym uwzglêdnieniem geografii

(w 2005 r. by³o to 94%). W podziale na typy szkó³ najwy¿sz¹ zdawalnoœæ odnoto-wano w liceach ogólnokszta³c¹cych – 98% (w 2005 r. by³o to 97%), mniejsz¹ w technikach – 94% i liceach profilowanych – 92% (w 2005 r. by³o to 88%), a naj-mniejsz¹ w liceach uzupe³niaj¹cych – 82% (ryc. 3).

Ryc. 2. Odsetek wybranego poziomu zdawania geografii w poszczególnych typach szkó³ na egzamin maturalny w 2006 r.

ród³o: Egzamin maturalny 2006. Wstêpna informacja o krajowych wynikach, 2006, Central-na Komisja EgzamiCentral-nacyjCentral-na, Warszawa, www.cke.edu.pl

typu szko³y geografiê na poziomie podstawowym i rozszerzonym podjê³o siê zdawaæ 70% absolwentów liceów ogólnokszta³c¹cych, 26% absolwentów liceów profilowanych, 22% absolwentów techników i 3% absolwentów liceów uzupe³-niaj¹cych (ryc. 2). Taki wynik nie mo¿e napawaæ optymizmem. Oznacza on, ¿e geografia jest traktowana przez wiêkszoœæ maturzystów jedynie jako przedmiot pozwalaj¹cy na zdanie egzaminu dojrza³oœci. Je¿eli jest ona tak rzadko wybiera-na wybiera-na poziomie rozszerzonym, to dla wiêkszoœci maturzystów nie jest przed-miotem, który mo¿e przydaæ siê podczas rekrutacji na wy¿sze uczelnie. A skoro geografia jest przedmiotem ma³o przydatnym do podjêcia studiów, to lepsi uczniowie rzadziej j¹ wybieraj¹. Ma to zreszt¹ odzwierciedlenie w ni¿szej popu-larnoœci geografii w liceach ogólnokszta³c¹cych, do których uczêszcza lepiej ucz¹-ca siê m³odzie¿ oraz wy¿szej popularnoœci w technikach, liceach profilowanych i liceach uzupe³niaj¹cych, do których uczêszcza gorzej ucz¹ca siê m³odzie¿⁸.

Chocia¿ geografia jest wybierana na egzamin maturalny przede wszystkim w szko³ach o ni¿szym poziomie nauczania i czêœciej wybieraj¹ j¹ s³absi ucznio-wie, to jednak uzyskuje ona wysoki poziom zdawalnoœci. Spoœród piêciu

najczê-œciej wybieranych przedmiotów na egzamin obowi¹zkowy w 2006 r., geografia znaj-duje siê na drugim miejscu po wiedzy o spo³eczeñstwie – zda³o j¹ 95% maturzystów⁹

8 Potwierdzeniem tego wniosku jest tak¿e przyk³ad III Liceum Ogólnokszta³c¹cego im.

Bohaterów Westerplatte w Gdañsku – szkole o jednym z najlepszych poziomów kszta³cenia w Polsce, która w rankingu Newsweek Polska z 2004 r. znalaz³a siê na I miejscu wœród wszyst-kich liceów ogólnokszta³c¹cym kraju (K. Jaroszewicz, 2004). Geografia jest tam jednym z mniej popularnych przedmiotów maturalnych – i to mimo ¿e pisz¹cy j¹, osi¹gaj¹ bardzo dobre wy-niki, nawet w porównaniu z innymi przedmiotami zdawanymi w tej szkole.

9 Spoœród tych, którzy egzamin maturalny zdawali po raz pierwszy.

Ryc. 3. Odsetek maturzystów przystêpuj¹cych do matury po raz pierwszy, którzy zdali po-szczególne przedmioty obowi¹zkowe spoœród piêciu najpopularniejszych w poszczególnych typach szkó³ na egzaminie maturalnym w 2006 r.

ród³o: Egzamin maturalny 2006. Wstêpna informacja o krajowych wynikach, 2006, Centralna Komisja Egzaminacyjna, Warszawa, www.cke.edu.pl

Na nieznaczne zwiêkszenie siê w 2006 r. odsetka maturzystów, którzy zdali egzamin maturalny z geografii, i to mimo poszerzenia zdaj¹cych egzamin doj-rza³oœci o absolwentów szkó³ z ni¿szym poziomem nauczania, mia³y wp³yw dwa czynniki:

• zmniejszenie liczby zadañ w arkuszu egzaminacyjnym wzglêdem matury w 2005 r. (por. J. Wójcik, 2006) – dziêki czemu unikniêto sytuacji sprzed roku, w której wielu maturzystom brakowa³o czasu na wnikliw¹ analizê poleceñ oraz kompletne i precyzyjne sformu³owanie odpowiedzi (por. J. Wójcik, 2005);

• lepsze przygotowanie zadañ egzaminacyjnych pod wzglêdem merytorycz-nym ni¿ na maturze w 2005 r. (por. J. Wójcik, 2006) – dziêki czemu unikniêto sytuacji sprzed roku, gdy arkusze egzaminacyjne zawiera³y znaczn¹ liczbê b³êdów i nieprecyzyjnych sformu³owañ (por. J. Soja, T. Wieczorek, 2005;

J. Wójcik, 2005).

Egzamin maturalny w przysz³oœci

Aby skróciæ czas oczekiwania na og³oszenie wyników egzaminu maturalnego i wydanie œwiadectw dojrza³oœci Minister Edukacji Narodowej – Roman Giertych w tym samym rozporz¹dzeniu, które zawiera³o „amnestiê

matu-Tomasz Michalski, Krzysztof Kopeæ Sytuacja nowego egzaminu maturalnego ze szczególnym uwzglêdnieniem geografii

niu. Jedno jest pewne – nie ma mo¿liwoœci u³o¿enia arkuszy egzaminacyjnych tak, aby w pe³ni odpowiada³y ustalonym w rozporz¹dzeniu przelicznikom punktów.

Irracjonalne jest, ¿e Ministerstwo Edukacji Narodowej podejmuje decyzje ni-wecz¹ce podstawowe za³o¿enia nowego egzaminu maturalnego. Wed³ug nich poziom wiedzy i umiejêtnoœci maturzystów mia³y byæ mierzone za pomoc¹ jed-nej, wspólnej miary – arkusza pisanego na poziomie podstawowym przez wszyst-kich zdaj¹cych. Dziêki temu wyniki egzaminu dojrza³oœci wszystwszyst-kich zdaj¹cych mia³y byæ ocenione wed³ug identycznych kryteriów i w efekcie porównywalne.

Niedorzeczna decyzja Ministra Edukacji Narodowej zaprzepaszcza dotychcza-sowe osi¹gniêcia i wprowadza na ich miejsce rozwi¹zania, które zawsze bêd¹ krzywdz¹ce dla pewnej grupy maturzystów.

Opisane wy¿ej zmiany w przeprowadzeniu egzaminu maturalnego w 2007 r.

zosta³y równie¿ zaskar¿one 2 paŸdziernika 2006 r. przez Rzecznika Praw Obywa-telskich – Janusza Kochanowskiego do Trybuna³u Konstytucyjnego. W uzasadnie-niu wskazany zosta³ przede wszystkim zbyt krótki czas jaki minie od wejœcia roz-porz¹dzenia w ¿ycie do momentu przeprowadzenia egzaminu maturalnego, oraz fakt przekroczenia uprawnieñ przez Ministra Edukacji Narodowej¹¹.

Poniewa¿ zosta³y zaskar¿one zarówno tzw. „amnestia maturalna” jak i zmia-ny w sposobie przeprowadzenia egzaminu maturalnego od 2007 r., mo¿e siê okazaæ, ¿e powy¿sze decyzje zostan¹ cofniête. Nie bêdzie to jednak dotyczy³o tych maturzystów, którzy na mocy „amnestii maturalnej” otrzymali œwiadectwa dojrza³oœci w 2006 r. poniewa¿ orzeczenia Trybuna³u Konstytucyjnego nie

dzia-³aj¹ wstecz. Dla niektórych z nich jest to dobra wiadomoœæ, ale inni do koñca

¿ycia pozostan¹ z tzw. „giertychow¹ matur¹”. Nawet jeœli poprawi¹ w

przysz³o-œci nie zdany wczeœniej przedmiot, to dokument fakt ten zaœwiadczaj¹cy, bêdzie jedynie za³¹cznikiem do otrzymanej wczeœniej matury.

Niemniej jednak nawet odwo³anie absurdalnego rozporz¹dzenia, chocia¿ ze wszech miar po¿¹dane, bêdzie ju¿ tylko czêœciowym naprawieniem b³êdów.

Rzesze uczniów, na kilka miesiêcy przed przyst¹pieniem do egzaminu matural-nego, za spraw¹ zatrwa¿aj¹cej niekompetencji pracowników Ministerstwa Edu-kacji Narodowej, wci¹¿ nie znaj¹ jego kszta³tu.

Istotnym problemem, który ujawni³a matura w 2006 r., jest utrzymanie w kolejnych latach równego poziomu trudnoœci egzaminów z poszczególnych przedmiotów. Opracowuj¹ je zespo³y specjalistów, ale ich sk³ad czêsto siê zmie-nia. Dziennikarz P. Pacewicz (2006), który jako jeden z nielicznych potrafi³ rze-czowo i prawdziwie oraz bez wpadania w medialn¹ histeriê, wyjaœniæ przyczy-ny s³abszego wyniku matury w 2006 r. i jednoczeœnie zaproponowaæ dzia³ania raln¹”¹⁰, dokona³ zmian w przeprowadzaniu egzaminu maturalnego od 2007 r.,

tak aby egzaminatorzy okrêgowych komisji egzaminacyjnych mieli do sprawdze-nia mniejsz¹ liczbê zestawów egzaminacyjnych. Dotychczas ka¿dy maturzysta, który zadeklarowa³ chêæ zdawania egzaminu na poziomie rozszerzonym (czyli nieobowi¹zkowym i nie decyduj¹cym o zdaniu b¹dŸ te¿ nie zdaniu matury), mu-sia³ zmierzyæ siê równie¿ z egzaminem na poziomie podstawowym (czyli obo-wi¹zkowym i decyduj¹cym o zdaniu b¹dŸ te¿ nie zdaniu matury). Dziêki temu wyniki wszystkich maturzystów by³y nie tylko porównywalne, ale te¿ sprawie-dliwe. O tym czy ktoœ zda³ maturê, oraz jaki uzyska³ na niej wynik, decydowa³o rozwi¹zanie zadañ egzaminacyjnych, które by³y identyczne dla wszystkich zdaj¹cych.

Zgodnie z nowymi wytycznymi maturzyœci bêd¹ rozwi¹zywaæ tylko jeden arkusz egzaminacyjny z ka¿dego przedmiotu. Oznacza to, ¿e przy zdawaniu przed-miotu obowi¹zkowego bêdzie to, zale¿nie od wczeœniejszej deklaracji zdaj¹cego, wy³¹cznie arkusz dla poziomu podstawowego lub wy³¹cznie dla poziomu roz-szerzonego. Natomiast przy zdawaniu przedmiotu dodatkowego bêdzie to

wy-³¹cznie arkusz dla poziomu rozszerzonego. Zasada uzyskania przynajmniej 30%

punktów aby egzamin z danego przedmiotu obowi¹zkowego uznaæ za zdany ma obowi¹zywaæ zarówno tych, którzy bêd¹ pisaæ arkusz dla poziomu podstawowe-go, jak i tych, którzy bêd¹ pisaæ arkusz dla poziomu rozszerzonego. Poniewa¿

zdecydowanie trudniej jest osi¹gn¹æ próg 30% punktów pisz¹c arkusz dla pozio-mu rozszerzonego, grupa tych zdaj¹cych bêdzie bez w¹tpienia pokrzywdzona.

Z uwagi na to, ¿e kryteria rekrutacji na uczelnie wy¿sze obowi¹zuj¹ce w 2007 r. zosta³y ustalone zanim rozporz¹dzenie podpisa³ Minister Edukacji Narodo-wej, musia³a zostaæ utrzymana dotychczasowa konstrukcja œwiadectwa

dojrza-³oœci. By³o to spowodowane tym, ¿e uk³adaj¹c zasady rekrutacji uznano, ¿e ka¿-dy maturzysta zdaj¹cy egzamin z danego przedmiotu na poziomie rozszerzonym, zdawa³ te¿ go na poziomie podstawowym. St¹d te¿ na wielu uczelniach

wy-¿szych wymagany jest wynik maturalny z danego przedmiotu zarówno na po-ziomie podstawowym jak i rozszerzonym. W zwi¹zku z tym, do rozporz¹dze-nia za³¹czono tabelê, wed³ug której dokonane zostanie w 2007 r. przeliczenie wyników egzaminu z poziomu rozszerzonego na poziom podstawowy, a na-stêpnie obydwa wyniki zostan¹ wpisane na œwiadectwo dojrza³oœci. W takiej sytuacji wynik egzaminu na poziomie podstawowym, za spraw¹ tego, ¿e taki egzamin przez danego maturzystê nie by³ zdawany, nie bêdzie odpowiada³ rze-czywistemu poziomowi jego wiedzy i umiejêtnoœci. To czy dany maturzysta bê-dzie mia³ wpisany na œwiadectwie dojrza³oœci lepszy albo gorszy wynik z pozio-mu podstawowego ni¿ na to zas³u¿y³, zale¿y wy³¹cznie od tego, czy przeprowadzony w 2007 r. egzamin na poziomie podstawowym oka¿e siê ³atwiej-szy, czy te¿ trudniejszy ni¿ zak³adaj¹ to przeliczniki okreœlone w

rozporz¹dze-10 Rozporz¹dzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 wrzeœnia 2006 r. zmieniaj¹ce roz-porz¹dzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i s³uchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szko³ach publicznych (Dz.U.

z 2006 r., nr 164, poz. 1154).

11 Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich w upowa¿nieniu Ministra Edukacji Narodo-wej do okreœlenia warunków i sposobu oceniania wynikaj¹cym z art. 22, ust. 2, pkt 4 ustawy z dnia 7 wrzeœnia 1991 r. o systemie oœwiaty wraz z póŸniejszymi zmianami (Dz.U. z 1991 r., nr 95, poz. 425) nie mieœci siê materia przeliczania wyników uzyskanych z egzaminu matural-nego z jedmatural-nego poziomu na drugi poziom. Materia ta nie dotyczy bowiem warunków i sposo-bu oceniania.

Tomasz Michalski, Krzysztof Kopeæ Sytuacja nowego egzaminu maturalnego ze szczególnym uwzglêdnieniem geografii