Dziaáania poĞrednio ukierunkowane na zmianĊ wydajnoĞci pracy w gospodarstwach rolnych

Dziaáanie pt. „Uáatwianie startu máodym rolnikom” (dziaáanie 112) w wymogach stawianych rolnikom nie zawieraáo wzrostu wartoĞci dodanej brut-to. Wzrost wartoĞci dodanej brutto we wspieranych gospodarstwach byá jednak wskaĨnikiem rezultatu PROW, natomiast wydajnoĞü pracy, okreĞlona jako wzrost wartoĞci dodanej brutto na osobĊ, stanowiáa wskaĨnik oddziaáywania PROW.

„Uáatwianie startu máodym rolnikom” byáo dziaáaniem o charakterze pre-miowym, mającym na celu uáatwienie przejmowania lub zakáadania gospo-darstw przez máode osoby, posiadające odpowiednie kwalifikacje zawodowe.

WysokoĞü pomocy ulegaáa dwukrotnemu zwiĊkszeniu. Początkowo beneficjenci mogli liczyü na wsparcie w wysokoĞci 50 tys. zá. Kwota ta zostaáa nastĊpnie

zwiĊkszona do 75 tys. zá, aby ostatecznie osiągnąü poziom 100 tys. zá. Co naj-mniej 70% wsparcia naleĪaáo wykorzystaü na inwestycje w gospodarstwie. Za-áoĪenia co do utworzenia i rozwoju gospodarstwa naleĪaáo przedstawiü w bizne-splanie, którego realizacja podlegaáa kontroli.

PrzejĊcie gospodarstw przez máodych rolników miaáo stymulowaü ko-rzystne zmiany w sektorze rolnym. Skorzystanie z premii uwarunkowane byáo wieloma kryteriami. Beneficjent w dniu záoĪenia wniosku nie mógá mieü ukoĔ-czonych 40 lat, powinien posiadaü odpowiednie kwalifikacje zawodowe lub uzupeániü wyksztaácenie w ciągu 36 miesiĊcy od dnia wydania decyzji o przy-znaniu pomocy, ubezpieczyü siĊ w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Spoáeczne-go (KRUS) jako rolnik z mocy ustawy w peánym zakresie i podlegaü temu ubezpieczeniu przez okres co najmniej 1 roku od wypáaty pomocy.

Kryteria zostaáy ustalone równieĪ dla tworzonego gospodarstwa. Jego powierzchnia nie mogáa byü mniejsza niĪ Ğrednia krajowa¹⁶ ani wiĊksza niĪ 300 ha, zaĞ wielkoĞü ekonomiczna powinna wynosiü co najmniej 4 ESU¹⁷. Gospo-darstwo powinno równieĪ speániaü standardy w zakresie higieny, ochrony Ğro-dowiska i warunków utrzymywania zwierząt w gospodarstwie. W kwestii wáa-snoĞci przejmowane gospodarstwo powinno stanowiü wáasnoĞü, dzierĪawĊ na okres co najmniej 5 lat z zasobu wáasnoĞci rolnej Skarbu PaĔstwa lub jednostki samorządu terytorialnego lub dzierĪawĊ od innego podmiotu na okres co naj-mniej 10 lat.

Wsparcie zwiĊkszyáo moĪliwoĞci beneficjentów do przeprowadzenia in-westycji w nowoczesne maszyny oraz urządzenia, a takĪe budynki związane z dziaáalnoĞcią rolniczą. ZwiĊkszyáo to techniczne uzbrojenie pracy, co pozwoli-áo zwiĊkszaü produkcjĊ przy ograniczeniu nakáadów pracy. Co najmniej 70%

premii powinno zostaü przeznaczone na realizacjĊ inwestycji, a wiĊc mogáa obejmowaü koszty:

x budowy, przebudowy, remontu poáączonego z modernizacją budynków lub budowli wykorzystywanych do produkcji rolnej, a takĪe do przecho-wywania, przygotowania do sprzedaĪy lub sprzedaĪy bezpoĞredniej pro-duktów rolnych;



16 W województwach, w których Ğrednia powierzchnia gruntów rolnych w gospodarstwie rolnym byáa niĪsza od Ğredniej krajowej (lubelskie, áódzkie, maáopolskie, mazowieckie, pod-karpackie, Ğląskie, ĞwiĊtokrzyskie) pomoc mogáa byü przyznana takĪe w przypadku, gdy go-spodarstwo speánia kryterium Ğredniej wojewódzkiej w dniu záoĪenia wniosku o przyznanie pomocy, jak i pod warunkiem speánienia tego kryterium w ciągu 180 dni od otrzymania decy-zji, jeĪeli wnioskodawca zobowiązaá siĊ do zwiĊkszenia powierzchni uĪytków rolnych w swo-im gospodarstwie co najmniej do Ğredniej krajowej w terminie 3 lat od dnia dorĊczenia decy-zji o przyznaniu pomocy.

17 WielkoĞü ekonomiczna w trakcie realizacji biznesplanu nie mogáa obniĪyü siĊ poniĪej po-ziomu z dnia záoĪenia wniosku o páatnoĞü.

x zakupu maszyn, urządzeĔ, wyposaĪenia do produkcji rolnej, przechowal-nictwa, suszenia, magazynowania, przygotowywania produktów rolnych do sprzedaĪy bezpoĞredniej, wraz z kosztami transportu i montaĪu;

x zakáadania lub wyposaĪania sadów lub plantacji wieloletnich (z wyáącze-niem zakáadania plantacji choinek, wiĞni, malin, truskawek, porzeczek oraz roĞlin na cele energetyczne);

x zakupu, instalacji lub budowy elementów infrastruktury technicznej wpáywających bezpoĞrednio na warunki prowadzenia dziaáalnoĞci rolni-czej, w tym utwardzania placów manewrowych, zakupu i instalacji urzą-dzeĔ do pozyskiwania energii ze Ĩródeá odnawialnych;

x zakupu gruntów rolnych wykorzystywanych do dziaáalnoĞci rolniczej;

x zakupu stada podstawowego zwierząt hodowlanych, o ile byá związany z rozpoczĊciem produkcji zwierzĊcej lub postĊpem genetycznym w zakre-sie prowadzonej produkcji.

Oceniając wyniki wdraĪania instrumentów PROW 2007-2013, podkreĞlo-no pozytywny wpáyw dziaáania 112 na wyniki gospodarstw, które skorzystaáy ze wsparcia w 2011 r., biorąc pod uwagĊ produktywnoĞü ziemi, wydajnoĞü pracy¹⁸, wartoĞü dodaną brutto, dochód oraz wskaĨnik konkurencyjnoĞci [Ocena wpáywu PROW 2007-2013…, 2016].

Dziaáanie pt. „Uczestnictwo rolników w systemach jakoĞci ĪywnoĞci”

(dziaáanie 132) wpáywaáo na zwiĊkszenie dochodów rolników (beneficjentów dziaáania) poprzez wytwarzanie produktów o wysokiej jakoĞci. Sytuacja ta po-zwalaáa na zmianĊ pozycji przetargowej producentów rolnych, którzy rezygnu-jąc z produkcji duĪej iloĞci produktów homogenicznych do tych wystĊpurezygnu-jących na rynku, rozpoczynali produkcjĊ wysokojakoĞciowych wyrobów, o wyĪszej wartoĞci jednostkowej. WyĪsza wartoĞü rynkowa produktów mogáa zostaü osią-gniĊta poprzez oznaczenia, które gwarantują, Īe produkty takie wyróĪniają siĊ na tle podobnych produktów i Ğrodków spoĪywczych, dając konsumentom szczegóáową, potwierdzoną informacjĊ na temat cech i wáaĞciwoĞci zakupywa-nych produktów.

W ramach dziaáania wspierano produkcjĊ zarówno w zakresie systemów jakoĞci wspólnotowych, jak i krajowych. Do wspólnotowych systemów jakoĞci zaliczano m.in. systemy Chronionych Nazw Pochodzenia, Chronionych Ozna-czeĔ Geograficznych, Gwarantowanych Tradycyjnych SpecjalnoĞci oraz pro-dukcjĊ ekologiczną. Systemy krajowe to integrowana produkcja, „JakoĞü Trady-cja” oraz „Quality Meat Program”.



18 WydajnoĞü pracy (w zá/AWU) w badaniu ewaluacyjnym okreĞlono jako relacjĊ wartoĞci produkcji ogóáem do liczby osób peánozatrudnionych.

Beneficjentem dziaáania mogáa zostaü osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowoĞci prawnej, po uprzednim wpisaniu do ewidencji producentów rolnych, która wytwarzaáa produkty uczest-niczące w systemach jakoĞci ĪywnoĞci. Maksymalna wysokoĞü wsparcia byáa zróĪnicowana w zaleĪnoĞci od systemu jakoĞci, w którym uczestniczy gospodar-stwo:

x 3200 zá – dla Gwarantowanych Tradycyjnych SpecjalnoĞci oraz Chronio-nych Nazw Pochodzenia i ChronioChronio-nych OznaczeĔ GeograficzChronio-nych;

x 3000 zá – dla produkcji ekologicznej;

x 2750 zá – dla integrowanej produkcji (w tym do 750 zá na opáacenie skáa-dek na rzecz grupy producentów oraz zakupu publikacji na temat inte-growanej produkcji i zakupu puáapek feromonowych i lepowych);

x 1470 zá – dla systemu „JakoĞü Tradycja”;

x 2386 zá – dla systemu „Quality Meat Program”.

Wsparcie wypáacano do wysokoĞci faktycznie poniesionych i udokumen-towanych kosztów netto (bez VAT), ale nie wyĪszej niĪ ustalone maksymalne roczne stawki páatnoĞci. Jedno gospodarstwo mogáo ubiegaü siĊ o páatnoĞci w ramach róĪnych systemów, przy czym suma uzyskanych páatnoĞci w ciągu roku nie mogáa byü wyĪsza niĪ równowartoĞü 3 tys. euro. Bezzwrotną pomoc wypáacano przez okres maksymalnie 5 lat. Pierwsza páatnoĞü dokonywana byáa po roku uczestnictwa w systemie. Wsparcie obejmowaáo zwrot kosztów kontro-li, po których wystawiany byá certyfikat potwierdzający stosowanie okreĞlonego systemu oraz zwrot skáadek páaconych grupom producentów dostarczającym swoim czáonkom usáug wynikających z uczestnictwa w systemach jakoĞci. Do-datkowo, w ramach integrowanej produkcji, zwrotowi podlegaáy koszty ponie-sione na uzyskanie zaĞwiadczeĔ o nieprzekroczeniu w roĞlinach i produktach roĞlinnych dopuszczalnych poziomów pozostaáoĞci po Ğrodkach ochrony roĞlin, metali ciĊĪkich, azotanów i innych pierwiastków oraz substancji szkodliwych.

Refundowano takĪe koszty kontroli dotyczące pobierania próbek gleby i liĞci, wykonywania analiz na zawartoĞü skáadników pokarmowych, ustalania potrzeb nawozowych roĞlin oraz badaĔ na obecnoĞü organizmów szkodliwych, w tym kwarantannowych. Beneficjenci produkujący zgodnie z integrowaną produkcją mogli siĊ równieĪ ubiegaü o zwrot kosztu zakupu specjalistycznych publikacji na temat prowadzenia tej produkcji, a takĪe kosztu zakupu puáapek feromono-wych i lepoferomono-wych.

Dziaáanie pt. „RóĪnicowanie w kierunku dziaáalnoĞci nierolniczej” (dzia-áanie 311) miaáo na celu wsparcie rolników w podejmowaniu lub rozwijaniu po-zarolniczej dziaáalnoĞci w zakresie produkcji lub usáug. Swoim zakresem obej-mowaáo usáugi dla gospodarstw rolnych i leĞnictwa, ludnoĞci, usáugi

transpor-towe i komunalne, sprzedaĪ hurtową i detaliczną, rzemiosáo i rĊkodzielnictwo, roboty i usáugi budowlane oraz instalacyjne, rachunkowoĞü, doradztwo lub usáugi informatyczne, usáugi turystyczne oraz związane ze sportem i rekreacją, przetwórstwo produktów rolnych i jadalnych leĞnych, magazynowanie lub prze-chowywanie towarów oraz wytwarzanie produktów energetycznych z biomasy.

Pomoc miaáa charakter refundacji czĊĞci kosztów kwalifikowalnych ope-racji. Beneficjentem mogáa zostaü osoba fizyczna podlegająca ubezpieczeniu spoáecznemu jako rolnik, maáĪonek rolnika lub domownik. Pomoc przyznawana byáa maksymalnie do wysokoĞci 100 tys. zá na jedno gospodarstwo (lub 500 tys.

zá w przypadku operacji polegającej na wytwarzaniu biogazu i energii elek-trycznej z biomasy). Zasada refundacji poniesionych kosztów nakáadaáa na be-neficjentów koniecznoĞü posiadania wáasnych Ğrodków na finansowanie inwe-stycji. W 2010 r. umoĪliwiono wystĊpowanie o zaliczki, co z zaáoĪenia miaáo uáatwiü skorzystanie z pomocy. Dofinansowaniu podlegaáo 50% kosztów kwali-fikowalnych operacji, przy czym w gospodarstwach, w których wystąpiáy straty w wyniku niekorzystnych zjawisk atmosferycznych, poziom pomocy stanowiá 80% kosztów kwalifikowalnych.

Jednym z wymogów skorzystania z pomocy byáo zarejestrowanie dziaáal-noĞci, której dotyczyáa operacja. Jako lokalizacja musiaáa zostaü wybrana miej-scowoĞü naleĪąca do gminy wiejskiej, miejsko-wiejskiej lub miejskiej, przy czym wyáączone byáy miejscowoĞci liczące powyĪej 5 tys. mieszkaĔców. Ze wzglĊdu na charakter wspieranych operacji oraz katalog kosztów kwalifikowal-nych, a takĪe koniecznoĞü zarejestrowania dziaáalnoĞci gospodarczej, wiĊkszoĞü realizowanych projektów nie znajdowaáa odzwierciedlenia w rachunkowoĞci prowadzonej w ramach FADN, która koncentruje siĊ na dziaáalnoĞci gospodar-stwa rolnego. W polu zainteresowania FADN jest agroturystyka, która uznawa-na jest za czĊĞü dziaáalnoĞci gospodarstwa rolnego, o ile prowadzouznawa-na jest uznawa-na ma-áą skalĊ, nie wymagającą rejestracji dziaáalnoĞci pozarolniczej.