Działalność ośrodków wspierania innowacji a konkurencyjność learning region

Jak wynika z rozważań poczynionych w rozdziale 2 niniejszej rozprawy, tworzenie rozwiązań innowacyjnych przyczyniające się do budowy konkurencyjności regionu nie zależy jedynie od działalności przedsiębiorstw funkcjonujących na terenie danego regionu, lecz w coraz większym zakresie jest efektem zorganizowanej współpracy wszystkich aktorów zaangażowanych w realizację procesów innowacyjnych na poziomie regionalnym.

105

Efektywne wspieranie procesów transferu i komercjalizacji wiedzy i technologii oraz innowacyjnej przedsiębiorczości wymaga profesjonalnego zaplecza instytucjonalnego, w skład którego zalicza się ośrodki wspierania innowacji. Z doświadczeń światowych wynika, iż ośrodki wspierania innowacji dobrze wpisują się w logikę współczesnego rozwoju społeczno-gospodarczego opartego na wiedzy i innowacjach umożliwiając zbliżenie się sektora nauki i biznesu, a przez to poprawę warunków dla innowacyjnej przedsiębiorczości i transferu technologii [Matusiak i Guliński 2010b, s. 16].

Wśród działań realizowanych przez ośrodki wspierania innowacji omawianych w podziale na poszczególne typy ośrodków w poprzednim podrozdziale należy wskazać:
budowanie i animację kontaktów nauka-biznes;

propagowanie i inkubację innowacyjnej przedsiębiorczości;
preinkubację;

badanie potrzeb przedsiębiorstw i rynku w zakresie działań innowacyjnych;

animację regionalnych aktorów innowacji, w tym przede wszystkim relacji sieciowych przedsiębiorstw;

rozwój elastycznych form finansowania innowacyjnych pomysłów i ograniczanie luki finansowej;

transfer i komercjalizację wiedzy i technologii oraz dostarczanie usług proinnowacyjnych;
szeroką współpracę z otoczeniem i udział w przedsięwzięciach prorozwojowych;

wzmacnianie zdolności sektora B+R;

ułatwianie dostępu do nowoczesnej infrastruktury transferu technologii;
zarządzanie własnością intelektualną w instytucjach sektora B+R;

promowanie osiągnięć instytucji naukowych i ich wyników badań [Matusiak i Guliński 2010b, s. 16; Matusiak 2008a, s. 30].

Wymienione działania przyczyniają się w sposób bezpośredni lub pośredni do budowania konkurencyjności danego regionu. Oddziaływanie bezpośrednie jest obserwowalne w postaci określonych wskaźników pokazujących wyniki społeczno-gospodarcze danego regionu⁵². Dane z zakresu lokalnego rynku pracy mogą dotyczyć m.in. liczby nowo utworzonych miejsc pracy w związku z realizacją działań OWI czy wskaźnika aktywności zawodowej w tej składowej sektora usług. W ramach statystyki edukacji

52 Wskaźniki dostępne w ramach regionalnej statystyki publicznej mają zagregowany charakter dla całego regionu, stąd dla pokazania oddziaływania określonych ośrodków wspierania innowacji bardziej odpowiednim wydaje się posługiwanie danymi statystycznymi gromadzonymi przez poszczególne OWI. Istnieje jednak problem porównywalności danych zebranych w taki sposób ze względu na różne metodologie zbierania danych zależne najczęściej od sprawozdawczości, jaką są zobowiązane prowadzić poszczególne ośrodki wspierania innowacji.

106

zaangażowanie pracowników poszczególnych ośrodków wspierania innowacji w proces podnoszenia swoich kwalifikacji jest widoczne w postaci wskaźnika kształcenia ustawicznego. Odnosząc się z kolei do statystyki nauki i technologii, należy wskazać na wskaźniki dotyczące wydatków i obsługi sektora B+R, zasobów ludzkich w nauce i technologii, liczby zgłoszonych wniosków patentowych, liczby zawartych projektów związanych z realizacją działań innowacyjnych, których osiągnięcie jest możliwe dzięki usługom oferowanym przez OWI. Biorąc pod uwagę z jednej strony dostępność danych statystycznych na poziomie regionalnym, a z drugiej strony charakter działalności ośrodków wspierania innowacji skupiającej się na wspomaganiu umiejętności miękkich bądź trudno mierzalnych, oddziaływanie ośrodków wspierania innowacji na konkurencyjność regionalną ma charakter bardziej pośredni.

Animowanie kontaktów na styku nauki i biznesu pozwala na tworzenie atmosfery sprzyjającej zawieraniu różnego typu umów i porozumień o współpracy o charakterze formalnym i nieformalnym na poziomie wewnątrz- i międzyregionalnym. Promocja przedsiębiorczości akademickiej i działania związane ze wspieraniem nowo utworzonych innowacyjnych przedsiębiorstw mają za cel zwiększanie liczby osób zainteresowanych taką działalnością, zwłaszcza wśród osób młodych, cechujących się kreatywnością i chęcią podejmowania działalności o charakterze pionierskim i innowacyjnym, często wiążącej się z podejmowaniem określonego poziomu ryzyka. Mając na uwadze fakt, że potrzeby przedsiębiorstw w dziedzinie innowacji znacząco się różnią w zależności od etapu rozwoju przedsiębiorstwa, jego wielkości, branży, w której funkcjonuje, środków finansowych możliwych do przeznaczenia na działalność innowacyjną, oferta usługowa OWI jest także zróżnicowana. Duży nacisk kładzie się z jednej strony na wsparcie samego procesu transferu technologii na wszystkich jego etapach oraz na kwestie zarządzania własnością intelektualną, a z drugiej strony dostarcza się elastycznych form finansowania działalności innowacyjnej w postaci funduszy kapitału zalążkowego czy sieci aniołów biznesu. Działalność OWI oddziałuje także w sposób pośredni na budowanie wizerunku danego regionu i na przyciąganie inwestorów zagranicznych czy naukowców zainteresowanych współpracą w określonej dziedzinie rozwijanej w danym regionie.

W literaturze przedmiotu zagadnienie roli ośrodków wspierania innowacji (czy w szerszym ujęciu instytucji otoczenia biznesu) w budowaniu konkurencyjności regionalnej nie jest szeroko dyskutowane, choć zajmuje w ostatnich latach coraz więcej miejsca; w pracach pisanych od lat 80. XX wieku omawiana była kwestia oddziaływania wybranych

107

instytucji otoczenia biznesu na rozwój regionalny czy w węższym zakresie na rozwój przedsiębiorczości [Dominiak 2006, s. 21-23].

Na problematykę roli ośrodków wspierania innowacji jako podgrupy instytucji otoczenia biznesu w kształtowaniu konkurencyjności regionalnej w literaturze przedmiotu składają się następujące zagadnienia:

1. Określenie roli ośrodków wspierania innowacji w systemie transferu i komercjalizacji wiedzy – np. Matusiak i Guliński 2010b; Matusiak i Guliński 2010a; Debackere i Veugelers 2005;

2. Oddziaływanie OWI na rozwój nowoczesnego przemysłu poprzez relację innowacje-przemysł – np. Pollard 2006; Howells 2006;

3. Znaczenie ośrodków wspierania innowacji we wspomaganiu przedsiębiorstw wysokiej techniki – np. Inkinen i Suorsa 2010; Waters, Lawton i Smith 2002.

4. Oddziaływanie parków technologicznych na wzrost innowacyjności przedsiębiorstw, rozwój przedsiębiorczości akademickiej, poprawę infrastruktury transferu technologii, wzmocnienie potencjału wiedzy oraz poprawę jakości zasobów ludzkich i budowanie społeczeństwa informacyjnego – m.in. Matusiak 2008a; Kwieciński 2005, s. 198-199; OECD 2011, s. 187-203; Marciniec 2007;

5. Ośrodki wspierania innowacji jako podmioty warunkujące procesy uczenia się przebiegające w regionie – m.in. Keeble i Wilkinson 1999; Keeble i in. 1999; OECD 2011, s. 179-180;

6. Znaczenie izb przemysłowo-handlowych i stowarzyszeń w środowisku innowacyjnym poprzez budowanie kapitału relacyjnego – Maennig i Őlschläger 2011.

W badaniach empirycznych przeprowadzonych na potrzeby realizacji niniejszej rozprawy (rozdział 5), uwaga jest skupiona na procesie uczenia się poszczególnych ośrodków wspierania innowacji oraz na współpracy intra- i interregionalnej jako na czynnikach mających przyczynić się do pozytywnego oddziaływania ośrodków wspierania innowacji na konkurencyjność regionu uczącego się. Zakłada się bowiem, że to właśnie zdolność adaptacji kierunku działalności w związku ze zmianą sytuacji społeczno-gospodarczej w otoczeniu, a także dążenie dla podnoszenia kwalifikacji przez pracowników OWI oraz współpraca podejmowana z partnerami zaangażowanymi w działania na rzecz innowacji na poziomie regionu i poza nim skutecznie przyczyniają się do podnoszenia pozycji konkurencyjnej danego regionu. Owo oddziaływanie jest widoczne przede wszystkim w dziedzinie działalności tworzenia i transferu innowacji do praktyki gospodarczej i sieciowania aktorów regionalnych.

Jako zwieńczenie niniejszego rozdziału poni pokazujący powiązania mi

ośrodków wspierania innowacji, scharakteryzowanych w rozdziałach 1

Rysunek 3.4. Schemat koncep

learning region

Źródło: opracowanie własne. 3.4. Podsumowanie

Tworzenie rozwiąza

regionu nie zależy jedynie od działalno danego regionu, lecz w coraz wi

wszystkich aktorów zaanga

regionalnym. Ośrodki wspierania innowacji gospodarki opartej na wiedzy, a b

wydają się być niezbędnym ogniwem ł poczynione w niniejszym rozdziale prowadz

Uwarunkowania

•Procesy globalizacyjne w gospodarce •Gospodarka oparta na wiedzy

•Imperatyw konkurencyjno Aktorzy •Ośrodki wspierania wspierające Procesy •Procesy uczenia •Współpraca pozyskiwania Wyniki

•Podniesienie poziomu innowacyjno •Przewaga konkurencyjna regionu ucz

108

czenie niniejszego rozdziału poniżej zamieszczono schemat zania między konkurencyjnością regionu uczącego si

rodków wspierania innowacji, stanowiący uproszczone przedstawienie relacji scharakteryzowanych w rozdziałach 1-3 (rysunek 3.4).

koncepcyjny oddziaływania ośrodków wspierani innowacji

learning region

opracowanie własne.

Tworzenie rozwiązań innowacyjnych przyczyniające się do budowy konkurencyjno y jedynie od działalności przedsiębiorstw funkcjonuj

danego regionu, lecz w coraz większym zakresie jest efektem zorganizowanej współpracy ystkich aktorów zaangażowanych w realizację procesów innowacyjnych na poziomie

rodki wspierania innowacji tworzą nieodzowny element ka

gospodarki opartej na wiedzy, a będąc odpowiedzialnymi za przepływ wiedzy i innowacji, ędnym ogniwem łączącym świat nauki ze światem biznesu. Rozwa poczynione w niniejszym rozdziale prowadzą do sformułowania nastę

Procesy globalizacyjne w gospodarce światowej Gospodarka oparta na wiedzy

Imperatyw konkurencyjności w stosunku do innych regionów

wspierania innowacji jako ogniwo łączące w relacjach ące działalność innowacyjną przedsiębiorstw

uczenia się na poziomie regionalnym

Współpraca wewnątrz- i międzyregionalna aktorów regionalnych pozyskiwania wiedzy, talentów i doświadczenia

Podniesienie poziomu innowacyjności regionu uczącego się Przewaga konkurencyjna regionu uczącego się

ej zamieszczono schemat koncepcyjny ącego się a działalnością cy uproszczone przedstawienie relacji

rodków wspierani innowacji na konkurencyjność

do budowy konkurencyjności biorstw funkcjonujących na obszarze kszym zakresie jest efektem zorganizowanej współpracy procesów innowacyjnych na poziomie nieodzowny element każdej nowoczesnej c odpowiedzialnymi za przepływ wiedzy i innowacji, wiatem biznesu. Rozważania do sformułowania następujących wniosków:

relacjach nauka-biznes,

109

1. Ośrodki wspierania innowacji jako podgrupa instytucji otoczenia biznesu stanowią kategorię niejednoznacznie zdefiniowaną, a w literaturze przedmiotu zalicza się w ich skład różnorodne typy podmiotów.

2. Obserwuje się rosnące zainteresowanie badaczy i praktyków gospodarczych problematyką funkcjonowania ośrodków wspierania innowacji oraz ich oddziaływania na budowanie zdolności innowacyjnych i konkurencyjności na poziomie regionalnym.

3. Wspieranie procesów innowacyjnych poprzez działalność OWI ma na celu zapobieganie niedoskonałościom rynku oraz stawienie czoła dynamicznie zmieniającej się sytuacji społeczno-gospodarczej w regionach, głównie na skutek zmian globalizacyjnych. Jednocześnie podkreśla się, iż to przedsiębiorstwa są twórcami rozwiązań innowacyjnych na poziomie poszczególnych regionów, natomiast rolą OWI jest pośredniczenie w realizacji tych procesów.

4. Biorąc pod uwagę fakt, iż innowacyjność i przedsiębiorczość uznaje się za główne filary budowania pozycji konkurencyjnej współczesnych regionów, a z drugiej strony kompleksowość i wieloetapowość procesu transferu i komercjalizacji wiedzy i technologii, istotne wydaje się podejmowanie działań mających na celu ich wspieranie, realizowanych m.in. przez ośrodki wspierania innowacji.

5. Wachlarz zadań realizowanych przez poszczególne ośrodki wspierania innowacji zależy od potrzeb zgłaszanych przez poszczególne przedsiębiorstwa, które różnią się w zależności od etapu rozwoju danego przedsiębiorstwa, profilu czy branży działalności. Ponadto, z działań podejmowanych przez poszczególne typy ośrodków wspierania innowacji można wysnuć wniosek, iż są one wzajemnie komplementarne na poziomie regionalnym, a nierzadko także ma się do czynienia z sytuacją, gdy kilka podmiotów w regionie oferuje ten sam rodzaj usług wspierających działalność innowacyjną.

6. Oddziaływanie poszczególnych OWI na konkurencyjność regionalną ma bezpośredni lub pośredni charakter. W niniejszej rozprawie szczególny akcent jest położony na analizę działalności OWI przez pryzmat procesów uczenia się poszczególnych ośrodków wspierania innowacji i współpracy podejmowanej na szczeblu wewnątrz- i międzyregionalnym.

7. Uwzględniając dynamiczny charakter procesów uczenia się, tworzenia rozwiązań innowacyjnych oraz budowania konkurencyjności regionalnej należy zauważyć, iż wspomniana rola ośrodków wspierania innowacji w budowaniu konkurencyjności regionu uczącego się ma zmienny charakter, stąd należy podejmować nieustanne działania celem jej dostosowania do potrzeb beneficjentów oferowanych usług.

110