Koncepcja badań

Zasadniczym przedmiotem badań jest określenie znaczenia ośrodków wspierania innowacji dla konkurencyjności regionalnej w ujęciu regionu uczącego się. Badania oparto na wnioskach płynących z pogłębionych studiów literaturowych. Przy opracowywaniu koncepcji omawianych badań oraz przy formułowaniu wniosków z nich wypływających za punkt odniesienia wzięto rozważania zamieszczone w poprzednich rozdziałach rozprawy oraz odniesiono się do dostępnych wyników badań empirycznych w zakresie działalności ośrodków wspierania innowacji i ich oddziaływania na rozwój regionalny oraz na konkurencyjność i innowacyjność regionalną. W toku badań podjęto próbę określenia charakterystyki działalności badanych ośrodków wspierania innowacji, identyfikacji procesów uczenia się zachodzących w tychże ośrodkach, a także współpracy na poziomie regionalnym i międzyregionalnym oraz postrzegania oddziaływania działań realizowanych przez wspomniane ośrodki na konkurencyjność regionalną z ich własnego punktu widzenia.

Do udziału w badaniach zaproszono ośrodki wspierania innowacji z regionu Rodan-Alpy oraz z pięciu polskich województw: mazowieckiego, małopolskiego, wielkopolskiego, śląskiego i dolnośląskiego sklasyfikowanych podobnie jak region Rodan-Alpy na poziomie NUTS 2. Główną, zastosowaną metodą badawczą była metoda ankietowa z wykorzystaniem kwestionariusza (kwestionariusz ankiety w języku francuskim dla regionu Rodan-Alpy oraz kwestionariusz ankiety dla polskich województw stanowią odpowiednio załączniki 6 i 7

165

niniejszej rozprawy). Badania ankietowe zostały przeprowadzone w marcu i kwietniu 2010 r. dla regionu Rodan-Alpy oraz na przełomie grudnia 2011 r. i stycznia 2012 r. dla pięciu polskich województw. Dodatkowo, wyniki uzyskane w ramach badań ankietowych w regionie Rodan-Alpy wzbogacono wywiadami bezpośrednimi przeprowadzonymi z przedstawicielami ośrodków wspierania innowacji w tymże regionie, którzy wyrazili chęć udziału w badaniach⁸⁰ oraz studiami przypadków wybranych OWI. Celem wywiadów bezpośrednich było dokładniejsze poznanie specyfiki działalności wybranych ośrodków wspierania innowacji w regionie oraz zidentyfikowanie sił i słabości dla ich działalności głównie w aspekcie procesów uczenia się, ewaluacji prowadzonych działań, współpracy podejmowanej na poziomie regionalnym. Ponadto, w ramach prowadzonych wywiadów starano się zidentyfikować dobre praktyki w zakresie oddziaływania ośrodków wspierania innowacji na konkurencyjność regionu uczącego się (kwestionariusz wywiadu pogłębionego stanowi załącznik 8 niniejszej rozprawy). Łącznie zostało przeprowadzonych 8 wywiadów pogłębionych w regionie Rodan-Alpy. Studia przypadków wybranych ośrodków wspierania innowacji w regionie Rodan-Alpy miały także na celu wskazanie dobrych praktyk w zakresie budowania konkurencyjności regionu uczącego się możliwych potencjalnie do wykorzystania w innych europejskich regionach.

Podstawowym narzędziem badawczym stosowanym w badaniach był kwestionariusz ankiety składający się z czterech części odnoszących się do: ogólnej charakterystyki ośrodków wspierania innowacji, procesów uczenia się zachodzących w ośrodkach wspierania innowacji, współpracy na poziomie regionalnym i ponadregionalnym oraz zależności między działalnością ośrodków wspierania innowacji a konkurencyjnością regionalną. Kwestionariusz składał się łącznie z 17 wyskalowanych pytań zamkniętych⁸¹. Przy konstrukcji kwestionariusza odniesiono się do istniejących wyników badań teoretyczno-empirycznych w zakresie analizowanego zagadnienia. W celu przetestowania przygotowanego kwestionariusza ankiety pod względem kompletności przewidywanych odpowiedzi oraz ich adekwatności do działalności realizowanej przez ośrodki wspierania innowacji [Rószkiewicz 2002, s. 58], wstępnie przygotowany kwestionariusz ankiety został

80 Badania w formie wywiadów bezpośrednich zostały zrealizowane podczas dwóch staży badawczych odbytych na przełomie września i października 2010 r. w Laboratoire d’Économie de la Firme et des Institutions, Université Lumière Lyon 2 z siedzibą w Lyonie oraz na przełomie września i października 2011 r. w laboratorium GATE Lyon-Saint Étienne (UMR 5824) z siedzibą w Écully. Ponadto, cenne źródła danych na temat procesów innowacji w regionie Rodan-Alpy stanowiły: kolokwium Innovation: Entrepreneurs, innovons ensemble avec l’enseignement supérieur zorganizowane przez CESER Rhône-Alpes w dniu 5.10.2011 r. oraz Rendez-vous Carnot odbywające się w Villeurbanne w dniach 12-13.10.2011 r.

81 Zagadnienie stosowania skal pomiarowych w badaniach ankietowych jest m.in. przedmiotem prac: [Walesiak 1996 i Churchill 2002].

166

następnie poddany badaniu pilotażowemu wśród wybranych przedstawicieli ośrodków wspierania innowacji w Wielkopolsce, których sugestie odnośnie kształtu kwestionariusza posłużyły jego udoskonaleniu. Kwestionariusz w wersji ostatecznej został rozesłany drogą elektroniczną do respondentów badania: osób kierujących danymi ośrodkami wspierania innowacji bądź w przypadku dużych struktur – osób wyznaczonych do kontaktu. Wybór takiej formy dystrybuowania kwestionariusza ankiety wynikał z sugestii samych respondentów oraz z konstrukcji kwestionariusza zbudowanego z pytań zamkniętych, na które w sposób stosunkowo przystępny można było udzielić odpowiedzi indywidualnie, drogą elektroniczną. Ponadto, wysyłka ankiet drogą elektroniczną miała zapewnić także wiarygodność uzyskanych odpowiedzi.

Biorąc pod uwagę niską liczebność ośrodków wspierania innowacji zarówno w regionie Rodan-Alpy, jak i w wybranych polskich województwach, badaniami objęto wszystkie zidentyfikowane ośrodki wspierania innowacji (spełniające kryteria zdefiniowane w rozdziale 3 rozprawy) funkcjonujące we wskazanych regionach w momencie realizacji badań (badanie pełne).

W celu zidentyfikowania ośrodków wspierania innowacji w regionie Rodan-Alpy posłużono się Carnet d’adresses 2009/2010 – bazą teleadresową opracowaną i udostępnioną przez Agencję Rozwoju Regionalnego i Innowacji (ARDI) dla regionu Rodan-Alpy. Zważywszy na fakt, iż nie wszystkie podmioty zdefiniowane w rozprawie jako ośrodki wspierania innowacji zostały sklasyfikowane w bazie ARDI, nastąpiło jej rozbudowanie o podmioty dodatkowe mając na uwadze, iż prawidłowy operat losowania powinien spełniać kryteria: kompleksowości, adekwatności, wyłączności, dokładności i dogodności [Mynarski 2000, s. 20; Churchill 2002, s. 492-496]. Łącznie kwestionariusz ankiety w regionie Rodan-Alpy został wysłany do 75 ośrodków wspierania innowacji reprezentujących następujące ich typy: 1. parki technologiczne, 2. inkubatory technologiczne, 3. preinkubatory i akademickie inkubatory przedsiębiorczości, 4. centra transferu technologii, 5. fundusze kapitału zalążkowego, 6. sieci aniołów biznesu, 7. agencje rozwoju regionalnego i innowacji, 8. izby przemysłowo-handlowe, 9. centra kompetencji, 10. inne podmioty działające na rzecz wspierania innowacji (m.in. izby rzemieślnicze oraz struktury waloryzacji badań naukowych). Otrzymano 24 poprawnie wypełnione kwestionariusze ankiety (zwrotność na poziomie 32%), co należy uznać za wysoki odsetek. Istotnym wydaje się przy tym zaznaczenie, iż w momencie rozpoczynania badań empirycznych w regionie Rodan-Alpy poza bazą teleadresową ARDI, która nie stanowiła kompletnego wykazu podmiotów zajmujących się oferowaniem usług wspierających innowacje, lecz zawierała dane

167

kontaktowe podmiotów, z którymi ARDI podejmowała w danym czasie współpracę, nie istniały inne publikacje zawierające kompletny wykaz struktur wspierających działalność innowacyjną przedsiębiorstw w regionie. Uzupełnienie danych teleadresowych brakujących podmiotów nastąpiło zatem w oparciu o informacje zawarte na stronach internetowych poszczególnych struktur bądź przez kontakt telefoniczny. Ponadto, wart podkreślenia jest fakt, iż przyjęta w regionie Rodan-Alpy typologia podmiotów odpowiedzialnych za wspieranie innowacji jest odmienna od typologii zastosowanej w niniejszej rozprawie, stąd konieczne było jej dostosowanie do potrzeb realizowanych badań empirycznych. Poza tym, ważne wydaje się także wskazanie, że ze względu na przyjętą w rozdziale 3 rozprawy definicję ośrodków wspierania innowacji, badaniami nie objęto licznie funkcjonujących w regionie Rodan-Alpy biegunów konkurencyjności i klastrów regionalnych, które są postrzegane przez aktorów regionalnych jako podmioty działające na rzecz wspierania działalności innowacyjnej. Kolejnym argumentem na rzecz pominięcia w analizie biegunów konkurencyjności i klastrów regionalnych było zamierzenie dokonania porównania funkcjonowania ośrodków wspierania innowacji w regionie Rodan-Alpy i w wybranych polskich województwach.

Polskie regiony podlegające badaniu: mazowieckie, małopolskie, wielkopolskie, śląskie i dolnośląskie zostały wyodrębnione na bazie raportu opracowanego przez SOOIPP pt. Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce 2009 przy zastosowaniu doboru celowego, uwzględniającego 2 kryteria: nasycenie danego regionu ośrodkami wspierania innowacji oraz stan zasobów i dynamika procesów innowacyjnych w danym regionie. Ze względu na niską liczebność ośrodków wspierania innowacji w tychże regionach, kwestionariusze ankiety zostały przesłane do wszystkich OWI we wskazanych województwach należących zgodnie z typologią stosowaną w raporcie SOOIPP do następujących kategorii: 1. parki technologiczne, 2. inkubatory technologiczne, 3. preinkubatory i akademickie inkubatory przedsiębiorczości (AIP), 4. centra transferu technologii, 5. fundusze kapitału zalążkowego, 6. sieci aniołów biznesu. Kwestionariusz ankiety wysłano łącznie do 104 ośrodków wspierania innowacji i otrzymano 36 poprawnie wypełnionych kwestionariuszy (zwrotność na poziomie 34,6%), co należy - podobnie jak w przypadku regionu Rodan-Alpy – uznać za wysoki odsetek⁸². Istotnym wydaje się

82 Wielu badaczy zajmujących się zagadnieniami związanymi z funkcjonowaniem ośrodków wspierania innowacji w Polsce podkreśla trudność w zachęceniu tychże ośrodków do udziału w badaniach ankietowych. Z kolei niektórzy przedstawiciele ośrodków wspierania innowacji zaznaczają zbyt dużą aktywność badawczą w Polsce w obszarze innowacyjności, co powoduje, że otrzymują oni niekiedy kilkanaście zaproszeń do wzięcia

168

zaznaczenie, że celem dokonania porównania badanych podmiotów między regionem Rodan-Alpy a polskimi województwami⁸³, pod uwagę nie wzięto lokalnych i regionalnych funduszy pożyczkowych, funduszy poręczeń kredytowych oraz ośrodków szkoleniowo-doradczych sklasyfikowanych w raporcie SOOIPP z uwagi na fakt, iż lokalne i regionalne fundusze pożyczkowe oraz fundusze poręczeń kredytowych w regionie Rodan-Alpy nie identyfikują się jako ośrodki wspierania innowacji, a w przypadku ośrodków szkoleniowo-doradczych - ze względu na fakt, że ich oferta usługowa dotyczy w znacznej mierze wspierania przedsiębiorczości, a nie innowacji.

Istotne wydaje się ponadto zaznaczenie, iż biorąc pod uwagę brak spełnienia kryteriów reprezentatywności próby zarówno w odniesieniu do badanych ośrodków wspierania innowacji w regionie Rodan-Alpy, jak i w polskich województwach, nie można uogólniać otrzymanych wyników na ośrodki wspierania innowacji w innych regionach we Francji i w Polsce.

Proces ankietyzacji i przeprowadzania wywiadów bezpośrednich podlegał kontroli i koordynacji, a w dalszej jego kolejności nastąpiło zakodowanie danych i ich tabulacja komputerowa. Dane zebrane metodą ankietową zarówno w regionie Rodan-Alpy, jak i w polskich regionach po etapie kontroli i redukcji, poddano wstępnej analizie statystycznej, a następnie przetworzono przy zastosowaniu metod statystycznych oraz analizy opisowej.