Działalność Związku Harcerstwa Polskiego

Początki działalności Związku Harcerstwa Polskiego sięgają 1909 roku. Wtedy to na ziemie polskie dotarły pierwsze wiadomości o skautingu, ruchu społecznym zapoczątkowanym na przełomie XIX i XX wieku w Anglii przez generała Roberta Baden- Powella. Za twórcę polskiego skautingu uważa się Andrzeja Małkowskiego, który w 1910 roku przetłumaczył na język polski podręcznik Baden-Powella Scouting for boys¹³⁵ (Skauting dla chłopców). Właśnie Małkowski stał się prekursorem ruchu skautowego w Polsce, zwanego później harcerstwem. 26 lutego 1911 roku na spotkaniu członków największych ówcześnie działających w Polsce organizacji młodzieżowych, takich jak Organizacja Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie”¹³⁶, Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”¹³⁷ oraz Ruch Etyczny „Eleusis”¹³⁸, została podjęta oficjalna decyzja o utworzeniu skautingu na ziemiach polskich. Wkrótce po tym odbył się pierwszy kurs instruktorski zorganizowany w Brzuchowicach koło Lwowa. Za symboliczne miejsce powstania harcerstwa uznaje się Lwów. Pierwsza na terenie Polski skautowa komenda powstała właśnie we Lwowie 21 maja 1911 roku, dzień później Andrzej Małkowski wydał swój pierwszy rozkaz i oficjalnie powołał pierwsze lwowskie drużyny skautowe¹³⁹. Równocześnie w innych miastach, między innymi w Krakowie i Warszawie powstawały kolejne drużyny harcerskie. Rozwijał się także żeński ruch harcerski pod przewodnictwem Olgi Drahonowskiej, późniejszej żony Andrzeja Małkowskiego. Jako Drużynowa prowadziła ona III Lwowską Drużynę Skautek im. Emilii Plater. Była to pierwsza żeńska, a trzecia według kolejności powstania, drużyna skautowa we Lwowie. Olga Drahonowska była również w latach 1911-1912 pierwszą komendantką

133 Statut Związku Harcerstwa Polskiego.

134 Uchwała nr 43/XXXVIII Rady Naczelnej ZHP z dnia 2 października 2016 r. w sprawie systemu stopni instruktorskich.

135 Książka była podstawowym podręcznikiem skautowym na świecie.

136 Organizacja akademicka, która w ramach Polskich Drużyn Strzeleckich przygotowywała młodzież do walki o niepodległość.

137 Towarzystwo sportowe o charakterze patriotycznym.

138 Katolickie stowarzyszenie abstynenckie.

139 W. Błażejewski, Z dziejów harcerstwa polskiego (1910-1939), Warszawa 1985.

72

skautek w Naczelnej Komendzie Skautowej¹⁴⁰. We wrześniu 1912 roku w „Skaucie” – pierwszym polskim czasopiśmie o tematyce skautowej ukazał się wiersz Ignacego Kozielewskiego Wszystko, co nasze, Polsce oddamy. Został on przystosowany przez Olgę Małkowską do melodii pieśni rewolucyjnej Na barykady ludu roboczy oraz uzupełniony o refren „Ramię pręż, słabość krusz” i nosił tytuł Marsz Skautów. Stał się on później hymnem Związku Harcerstwa Polskiego i obowiązuje do dnia dzisiejszego.

Funkcjonujące do dzisiaj takie nazwy, jak „harcerz” (dawniej „skaut polski”), „zastęp”

(dawniej „patrol”), „drużyna” (dawniej „pluton”), „hufiec”, „chorągiew”, „harce”, zostały po raz pierwszy użyte w 1912 roku w książce Eugeniusza Piaseckiego i Mieczysława Schreibera Harce Młodzieży Polskiej. Pojawiły się w niej także określenia stopni harcerskich stosowane do dzisiaj. W tym samym roku rozstrzygnięto konkurs na odznakę harcerską zwaną później Krzyżem Harcerskim, zaprojektowanym przez ks. Kazimierza Lutosławskiego, wzorowanym na orderze Virtuti Militari.

Po zakończeniu I Wojny Światowej harcerze brali udział w walkach o granice odrodzonej Polski, uczestnicząc między innymi w obronie Lwowa, w powstaniu wielkopolskim, powstaniach śląskich oraz w wojnie polsko-bolszewickiej. W okresie międzywojennym Związek Harcerstwa Polskiego stał się ważną organizacją wychowawczą, choć na początku lat 20. zainteresowanie harcerstwem zmalało. Zdobycie niepodległości spowodowało zmianę roli ZHP. W latach 1921-1923 powstało tzw. Wolne Harcerstwo, które zachęcało do zerwania z militaryzmem. W 1926 roku zostało założone tzw. Czerwone Harcerstwo, działające w środowiskach robotniczych. Poszukiwanie nowej roli, jaką miało spełniać harcerstwo w społeczeństwie doprowadziło jednocześnie do rozwoju ruchu zuchowego, zrzeszającego najmłodszych członków Organizacji oraz ruchu wędrowniczego, adresowanego do starszej młodzieży. Za twórcę metody zuchowej został uznany Aleksander Kamiński. Rozwijający się ruch zuchowy i wędrowniczy wpłynął na przekształcanie się pod koniec lat 30. drużyn w szczepy, co miało zapewnić ciągłość działania w poszczególnych grupach wiekowych.

Innowacyjna działalność ZHP przejawiała się także w powstawaniu drużyn specjalnościowych, związanych między innymi z żeglarstwem, turystyką, szybownictwem czy baloniarstwem.

Przed wybuchem wojny członkowie ZHP stanęli do służby w ramach Pogotowia Wojennego Harcerek i Harcerzy. We wrześniu 1939 r. harcerze wzięli czynny udział

140 B. Wachowicz, Druhno Oleńko, Druhu Andrzeju, Warszawa 2000.

73

w obronie ojczyzny, walcząc w wielu miastach, by wymienić choćby Warszawę, Gdynię, Katowice, Grodno.

Podczas II Wojny Światowej Związek Harcerstwa Polskiego działał w konspiracji pod kryptonimem Szare Szeregi. Oficjalnie zostały one powołane 27 września 1939 roku w Warszawie. Struktura tej Organizacji nawiązywała do przedwojennej, choć posługiwano się kryptonimami. Główną Kwaterę nazywano pasieka. Chorągwie to były ule, Hufce zwano rojami, drużyny rodzinami, a zastępy pszczołami¹⁴¹. Na czele organizacji stał Naczelnik wraz z Główną Kwaterą. Naczelnikami Szarych Szeregów byli kolejno: Florian Marciniak (od 27 września 1939 roku do 6 maja 1943 roku), Stanisław Broniewski (od 12 maja 1943 roku do 3 października 1944 roku), Leon Marszałek (od 3 października 1944 roku do 18 stycznia 1945 roku).

Program Szarych Szeregów funkcjonował zgodnie z zasadą „wychowanie przez walkę”

i został zapisany jako Dziś, jutro, pojutrze. Słowo „dziś” oznaczało okres konspiracji i przygotowanie do powstania, „jutro” – otwartą walkę zbrojną z okupantem, powstanie,

„pojutrze” – pracę w wolnej Polsce¹⁴². Oprócz drużyn zrzeszających chłopców, w okresie wojny działała także Organizacja Harcerek pod kryptonimem „Związek Koniczyn”, potocznie zwana o żeńskimi Szarymi Szeregami. Harcerki prowadziły pomocniczą służbę wojskową, sanitarną, łącznościową i wywiadowczą oraz służbę cywilną, zajmując się opieką nad sierotami i więźniami, kolportażem podziemnej prasy, tajnym nauczaniem. Komendantką Wojennego Pogotowia Harcerek była hm. Józefina Łapińska¹⁴³.

Szare Szeregi zasłynęły większymi akcjami militarnymi, które na zawsze zapisały się w historii Polski. Przede wszystkim trzeba podkreślić znaczący udział Szarych Szeregów podczas Powstania Warszawskiego (1944), a także w Akcji pod Arsenałem (1943), Akcji pod Celestynowem (1943), Akcji pod kryptonimem „Kutschera” (1944) i wielu innych. Szare Szeregi szczególnie odznaczyły się w walkach podczas Powstania Warszawskiego.

Walczyły w nim harcerskie bataliony „Zośka”, „Parasol”, „Wigry” i „Gustaw” oraz wiele mniejszych oddziałów. Instruktorzy i instruktorki brali udział w walkach na froncie, a także prowadzili szpitale polowe, służyli jako łączniczki i przewodnicy w kanałach, a najmłodsi działali jako listonosze Harcerskiej Poczty Polowej¹⁴⁴.

Od 1944 roku na wyzwolonych terenach Polski samorzutnie powstawały drużyny harcerskie. W latach 1945-1949 nastąpiło odrodzenie harcerstwa. Do działalności powróciła

141 Szare Szeregi. Harcerze 1939-1945, red. J. Jabrzemski, t. 1-3, Warszawa 1988.

142 https://zhp.pl/odkryj/historia-harcerstwa/ (dostęp 03.12.2019).

143 S. Piątkowski, Harcerstwo polskie w okresie okupacji 1939-1945, „Biuletyn IPN” 2010, nr 5-6, s. 29-35.

144 Ibidem, s. 32-33.

74

ocalała z wojny kadra instruktorska, powstała nowa deklaracja ideowa oraz nowe Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie.

Od roku 1948 rozpoczął się proces likwidacji Związku Harcerstwa Polskiego.

Zlikwidowano również autonomiczny Ruch Przyjaciół Harcerstwa. W grudniu 1948 r. narada nowych komendantów chorągwi zdecydowała o zerwaniu z tradycją skautową i odejściu od metody harcerskiej. Z organizacji zaczęto masowo usuwać dotychczasowych instruktorów, którzy nie godzili się ze zmianami ustrojowymi, równocześnie nadając stopień harcmistrza działaczom komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej. Na początku 1950 roku władze ZMP podjęły uchwałę o przejęciu kierownictwa nad ZHP, w związku z czym Związek Harcerstwa Polskiego zaprzestał działania 1 czerwca 1950 roku, choć trzeba podkreślić, że z formalnego punktu widzenia istniał przez cały czas¹⁴⁵.

1 czerwca 1951 powstała Organizacja Harcerska Związku Młodzieży Polskiej, która była kopią radzieckiej organizacji komsomolskiej. Zakazano noszenia mundurów harcerskich, a Krzyż harcerski zastąpiła tzw. „czuwajka”.

Po przemianach politycznych w Polsce pod koniec lat 50. i nastaniu „odwilży”¹⁴⁶ Związek Harcerstwa Polskiego został reaktywowany w 1956 roku podczas tzw. Zjazdu Łódzkiego. Do codziennego użytku został przywrócony mundur harcerski oraz najważniejsze symbole: krzyż i lilijka. Jednakże ceną za reaktywowanie Organizacji była jej zgoda na ścisłą współpracę z rządzącą ówcześnie w Polsce partią komunistyczną¹⁴⁷.

W okresie PRL, w roku 1973, powstała Harcerska Służba Polsce Socjalistycznej, adresowana głównie do młodzieży szkół średnich. Wprowadzono nowe mundury, zwane koszulami HSPS oraz czerwone krawaty zwane „krajkami”. Według danych statystycznych w roku 1978 harcerstwo liczyło około trzech milionów członków¹⁴⁸. Warto zauważyć, że liczba ta nie określała drużyn harcerskich, opartych na przedwojennych wartościach.

Zmiany w Polsce w sierpniu 1980 roku obudziły nowe nadzieje i siły w ZHP, co doprowadziło do powołania w Warszawie Porozumienia Kręgów Instruktorów Harcerskich im. A. Małkowskiego, tzw. KIHAM. Jego głównym zadaniem było odnowienia harcerstwa w duchu tradycyjnego tekstu Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego z 1932 roku, powrót do skautowych metod wychowania i „odkomunizowanie” ruchu. W latach 80. i 90. ubiegłego wieku doszło do wystąpienia z ZHP grup instruktorów i wyodrębnienia kolejnych organizacji

145 G. Ciura, Pełnić służbę Bogu i Polsce. Harcerstwo Polskie (Hufce Polskie) 1939-1945, Warszawa 1998.

146 Termin związany z przemianami politycznymi w Związku Radzieckim, zainicjowanymi przez ówczesnego pierwszego sekretarza KPZR Nikitę Chruszczowa.

147 W. Hausner, Harcerstwo wobec rzeczywistości PRL, „Biuletyn IPN” 2010, nr 5-6, s. 36-42.

148 https://zhp.pl/ozhp/historia-harcerstwa/ (dostęp 03.12.2019).

75

Skautowych, takich jak Związek Harcerstwa Rzeczpospolitej, Stowarzyszenie Harcerstwa Katolickiego „Zawisza” oraz Polskiej Organizacji Harcerskiej¹⁴⁹. Podział ZHP spowodował rozłam wśród uczestników ruchu harcerskiego głównie pod względem światopoglądowym.

Podział ten istnieje do dzisiaj, trzeba jednak zaznaczyć, że niektóre działania podejmowane są wspólnie: do nich należy np. organizacja Forum o Wychowaniu¹⁵⁰ czy organizacja wspólnego ogniska z okazji Dnia Myśli Braterskiej¹⁵¹. Ponadto następujące organizacje harcerskie:

Związek Harcerstwa Polskiego, Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej, Stowarzyszenie Harcerskie, Związek Harcerstwa Polskiego działający poza granicami Kraju, Związek Harcerstwa Polskiego na Litwie, Harcerstwo Polskie na Ukrainie, Republikańskie Społeczne Zjednoczenie „Harcerstwo” na Białorusi, Harcerstwo Polskie w Republice Czeskiej, Royal Rangers Polska, Niezależny Krąg Instruktorów Harcerskich „Leśna Szkółka”, Skauci Europy Stowarzyszenie Harcerstwa Katolickiego „Zawisza” Federacja Skautingu Europejskiego są objęte honorowym protektoratem Prezydenta RP¹⁵².

Pierwsza połowa lat 90. XX wieku była dla ZHP okresem przebudowy organizacji i powrotu do struktur światowego skautingu. Nastąpiła reorganizacja chorągwi, których liczba spadła z 49 do 25, zmniejszyła się też liczba hufców¹⁵³. W 1996 roku Związek Harcerstwa Polskiego odzyskał status członka założyciela Światowej Organizacji Ruchu Skautowego i Światowego Stowarzyszenia Przewodniczek i Skautek.

Lata 1995-2005 okazały się dla ZHP bogate w propozycje programowe. W ramach programów „Moje Ojczyzny” i „Barwy przyszłości” aktywizowano drużyny w najważniejszych dla Organizacji i Polski obszarach, takich jak: „Woda jest życiem”,

„Odkrywcy Nieznanego Świata”, „Paszport do Europy”, „Bądź Gotów”, „Widok z ratusza”,

„Ścieżkami zdrowia”. Podczas powodzi w 1997 roku harcerze aktywnie włączyli się do

149 S. Czopowicz, KIHAM. Zarys wydarzeń, wybór dokumentów i relacji, Warszawa 1988.

150 Forum o wychowaniu – inicjatywa w formie konferencji podjęta w 2019 roku, podczas której eksperci z dziedziny pedagogiki – rodzice, badacze, wychowawcy, nauczyciele, instruktorzy harcerscy rozmawiają o wychowaniu dzieci i młodzieży we współczesnym świecie. Organizatorem forum są wszystkie działające w Polsce organizacje harcerskie.

151 Dzień Myśli Braterskiej to święto przyjaźni, obchodzone w dniu 22 lutego przez harcerzy i skautów na całym świecie na pamiątkę urodzin założyciela skautingu, sir Roberta Powella i jego żony Olave Baden-Powell.

152 Protektorat nad ruchem harcerskim objął w roku 1920 jako pierwszy Naczelnik Państwa Marszałek Józef Piłsudski. Protektorami harcerstwa byli także prezydenci II Rzeczypospolitej – Stanisław Wojciechowski i Ignacy Mościcki, depozytariuszami tego szlachetnego zwyczaju zostali prezydenci Polski na uchodźstwie.

Zwyczaj ten odrodził się w wolnej Polsce po 1989 roku, gdy prezydenci Lech Wałęsa oraz Aleksander Kwaśniewski obejmowali protektoratem Związek Harcerstwa Polskiego. Prezydent RP Lech Kaczyński objął protektoratem pięć organizacji harcerskich: Stowarzyszenie Harcerskie, Stowarzyszenie Harcerstwa Katolickiego „Zawisza” FSE, Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej, Związek Harcerstwa Polskiego oraz Związek Harcerstwa Polskiego poza granicami Kraju, w późniejszych latach cały ruch harcerski objął protektoratem prezydent Bronisław Komorowski oraz aktualnie urzędujący prezydent Andrzej Duda.

153 A. F. Baran, Walka o kształt harcerstwa w Polsce 1980-1990. Niepokorni i niezależni, Warszawa 2007.

76

pomocy powodzianom, realizując alert „Nieść chętną pomoc bliźnim”. Współczesne harcerstwo jest bogate w wiele propozycji programowych adresowanych do drużyn, zachęcając je do aktywnych działań na rzecz społeczeństwa¹⁵⁴.

Głównym dokumentem obowiązującym w Organizacji jest Statut Związku Harcerstwa Polskiego, w którym zapisane zostały wszystkie najważniejsze zasady postępowania, misja, struktura, a także cele działania Związku.

Główne cele ZHP to:

• stwarzanie warunków do wszechstronnego rozwoju człowieka

• kształtowanie osobowości

• upowszechnianie w społeczeństwie takich wartości jak: wolność, prawda, sprawiedliwość, demokracja, samorządność, równouprawnienie, tolerancja i przyjaźń

• umożliwienie nawiązywania kontaktów międzyludzkich ponad wszelkimi podziałami

• propagowanie wiedzy na temat ekologii oraz kształtowanie potrzeby kontaktu z przyrodą¹⁵⁵.

Zasady wychowania harcerskiego opierają się na trzech filarach. Są to: braterstwo, służba i praca nad sobą. Wartości te wpajane są za pomocą tzw. metody harcerskiej¹⁵⁶, czyli sposobu działania, który charakteryzuje się dobrowolnością, pozytywnością, pośredniością, wzajemnością oddziaływań, świadomością celów, indywidualnością i naturalnością.

Związek Harcerstwa Polskiego jest organizacją dobrowolną – każde działanie w niej opiera się na dobrej woli członków i każdy ma prawo do podejmowania własnych decyzji.

Najważniejszym momentem wyrażenia swojej woli w życiu harcerskim jest moment składania Obietnicy Zucha, Przyrzeczenia Harcerskiego i Zobowiązania Instruktorskiego.

W działaniach Związku Harcerstwa Polskiego istotna jest wiara we własne siły i możliwości, dlatego członkowie Organizacji podejmują zadania o wymiarze pozytywnym, służącym społecznościom lokalnym. Harcerze zdobywają stopnie i sprawności, wszechstronnie rozwijają się, biorąc udział w ciekawych i urozmaiconych programach. Praca kadry Związku Harcerstwa Polskiego z podopiecznymi oparta jest na bezpośrednim oddziaływaniu. Związek Harcerstwa Polskiego jest organizacją młodzieżową, w której każdy harcerz uczy się nie tylko wzajemnie od siebie, ale także od swoich młodzieżowych liderów. Na każdym szczeblu struktury Związku Harcerstwa Polskiego wszystkie działania mają swój cel, a każdy harcerz

154 https://zhp.pl/odkryj/historia-harcerstwa/ (dostęp 03.04.2020).

155 Statut Związku Harcerstwa Polskiego.

156 Uchwała XL Zjazdu ZHP nr 11 z dnia 10 grudnia 2017 r. w sprawie Harcerskiego Systemu Wychowawczego.

77

niezależnie od doświadczenia, wieku, płci, rasy, wyznania i zainteresowań może się w niej odnaleźć.

Związek Harcerstwa Polskiego jest jedną z około 143 tysięcy zarejestrowanych w Polsce organizacji pozarządowych¹⁵⁷. Działa jako zarejestrowane stowarzyszenie w oparciu o Ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 2003 roku¹⁵⁸, Ustawę o Fundacjach z dnia 6 kwietnia 1984 roku¹⁵⁹ oraz Ustawę Prawo o Stowarzyszeniach z dnia 7 kwietnia 1989 roku¹⁶⁰. Ustawy te określają organizację pozarządową jako grupę ludzi, obywateli państwa, tworzących własną odrębną strukturę organizacyjną, której zadaniem jest realizacja konkretnego, niedochodowego celu o znaczeniu społecznym. Przynależność do takiej grupy ma charakter dobrowolny. Należy wspomnieć, że ZHP, podobnie jak organizacje pozarządowe, funkcjonuje na zasadach pełnej samorządności, a jego cechą wyróżniającą jest niezależność od administracji państwowej i niedochodowość. Nie jest to jednostka sektora finansów publicznych, nie należy do sfery biznesu, nie jest więc nastawiona na zysk.

Struktura ZHP nie odbiega od struktur innych stowarzyszeń, choć jest bardziej rozbudowana. Na wszystkich szczeblach podziału administracyjnego kraju funkcjonują zarządy, którym nadano nazwę komend oraz komisje rewizyjne. Ponadto funkcjonuje również sąd harcerski, pełniący rolę sądu koleżeńskiego. Związek Harcerstwa Polskiego korzysta ze wszystkich przewidzianych Ustawą możliwości finansowania organizacji, z dotacji przyznawanych przez samorządy oraz z funduszy unijnych. Dzięki temu, że Związek Harcerstwa Polskiego posiada status organizacji pożytku publicznego możliwe jest między innymi pozyskiwanie 1% podatku przekazywanego co roku przez podatników.

Podobnie jak większość stowarzyszeń, również ZHP oparte jest na zasadach pracy społecznej swoich członków. Drużynowi, pełniący najważniejszą funkcję w Organizacji są wolontariuszami, nie pobierają wynagrodzenia za organizowane zbiórki czy biwaki.

Wolontariat został jasno określony w Ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie¹⁶¹.

Zgodnie z zapisami Ustawy wolontariuszem jest każda osoba, która ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia, odpowiadające świadczeniu pracy. Wolontariuszem w świetle Ustawy mogą zostać zarówno obywatele Polski, jak i cudzoziemcy, którzy

157 https://fakty.ngo.pl/ (dostęp 03.04.2020).

158 Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, Dz. U. z dnia 29 maja 2003 r., Dz.U.03.96. 874 z późn. zm.

159 Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o Fundacjach, Dz. U. 1991 r. Nr 46 poz. 203, tekst jednolity.

160 Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o Stowarzyszeniach, Dz. U. 2001 r. Nr 79 poz. 855, tekst jednolity.

161 Ustawa wskazuje też podmioty, które mogą korzystać ze świadczeń wolontariuszy i są to, oprócz organizacji pozarządowych, stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, organy administracji publicznej, jednostki organizacyjne podległe lub przez nie nadzorowane oraz kościelne osoby prawne.

78

przebywają legalnie na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej (wyjątkiem jest tylko sytuacja, w której Polska podpisze umowę z innym państwem określającą działalność wolontariacką – wtedy stosuje się zapisy tej umowy). Osoby niepełnoletnie też mogą być wolontariuszami, jeżeli rodzice lub opiekunowie prawni wyrażą na to zgodę.

W ZHP większość kadry to wolontariusze, którzy wykonują powierzone zadania, obejmujące przede wszystkim organizację zajęć dla dzieci i młodzieży, wypoczynku letniego i zimowego, a także przedsięwzięcia programowe dla obywateli niezrzeszonych w szeregach Związku Harcerstwa Polskiego. Jeżeli świadczenie wykonywane jest dłużej niż 30 dni podpisywana jest umowa wolontariacka na wykonanie określonego świadczenia. Wolontariat jest siłą ZHP, często wykazywany jest także jako wkład własny niezbędny do realizacji zadań zleconych przez gminy. Godzina pracy wolontariusza wyliczana na około 10 zł często okazuje się bezcenna w realizacji danego przedsięwzięcia.

Zaangażowanie i praca wolontariuszy skutecznie pozwala na realizację celów Organizacji. Wszyscy funkcyjni Związku Harcerstwa Polskiego mają podpisane porozumienia wolontariackie, a osoby pełniące funkcje w zarządach na wszystkich szczeblach struktury Organizacji mogą być zatrudniane zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa pracy¹⁶².

2.3. Kompetencje społeczne członków Związku Harcerstwa Polskiego