III. Teoretyczno-metodologiczne podstawy własnych badań empirycznych
4.3. Działania podejmowane przez pokolenie cyfrowe w Internecie
w Internecie a funkcjonowanie w środowisku rodzinnym
Rodzina stanowi środowisko, które najsilniej oddziałuje na aktywność mło-dzieży w cyberprzestrzeni. Jest to związane z postawami i poglądami rodzi-ców na Internet oraz ich modelem zachowań w sieci, który przekazują swoim dzieciom. W rodzinie mogą pojawić się deficyty w zakresie realizacji natural-nych potrzeb rozwojowych, co w konsekwencji prowadzi do poszukiwania re-kompensaty w świecie cyfrowym.
Aktywność pokolenia cyfrowego w cyberprzestrzeni została poddana ko-relacji ze zmienną funkcjonowanie w środowisku rodzinnym, która posiadała następujące wymiary:
•
relacje z rodzicami,•
formy wspólnie spędzanego czasu wolnego z rodzicami,•
postawy rodziców wobec Internetu.Wskaźnikami tych wymiarów były odpowiedzi badanych na pytania za-warte w kwestionariuszu dotyczące relacji z rodzicami, form wspólnie spę-dzanego z nimi czasu wolnego oraz postaw rodziców wobec Internetu. Każdy wskaźnik został skorelowany z motywami podejmowania aktywności w In-ternecie, emocjami towarzyszącymi tej aktywności oraz z wynikami testu IAT.
Relacje z rodzicami
Relacje z rodzicami były analizowane za pomocą opisu statystycznego często-ści. Do kafeterii odpowiedzi została dołączona skala częstości, gdzie: 1 ozna-czało nigdy, 2 – rzadko, 3 – czasami, 4 – często, 5 – zawsze.
Tabela 22. Wyniki odpowiedzi na pytanie o relacje z mamą
Relacja N* Średnia
Jest dla mnie przyjacielem 692 14 3,86 5 1,165 0 5
Wspiera mnie w rozwijaniu
moich talentów 692 14 3,80 5 1,222 0 5
Kontroluje moje życie
i chce dominować 691 15 2,77 3 1,284 0 5
Obwinia mnie i ocenia 687 19 2,36 2 1,240 0 5
Wspólnie uzgadniamy
moje plany na przyszłość 693 13 3,11 3 1,222 0 5
Pomaga mi w relacjach
z rówieśnikami 689 17 2,30 1 1,234 0 5
Docenia moje osiągnięcia
i cieszy się z nich 693 13 4,02 5 1,131 0 5
Tęsknię za nią podczas
długiej nieobecności w domu 691 15 3,44 5 1,398 0 5
Reaguje złością
Akceptuje to, że nie we wszystkim muszę być najlepszy/a
688 18 3,71 5 1,273 0 5
* Dane pochodzą z próby N = 706.
Największą średnią uzyskała odpowiedź docenia moje osiągnięcia i cie-szy się z nich (M = 4,02; SD = 1,131), następnie jest dla mnie przyjacielem (M = 3,86; SD = 1,165) oraz wspiera mnie w rozwijaniu moich talentów (M = 3,80;
SD = 1,222). Wskazuje to na konstruktywne i wspierające relacje badanej mło-dzieży z mamą.
Tabela 23. Wyniki odpowiedzi na pytanie o relacje z tatą
Relacja N* Średnia
Jest dla mnie przyjacielem 674 32 3,40 5 1,368 0 5
Wspiera mnie w rozwijaniu
moich talentów 676 30 3,50 5 1,385 0 5
Kontroluje moje życie
i chce dominować 676 30 2,59 2 1,315 0 5
Obwinia mnie i ocenia 675 31 2,30 1 1,256 0 5
Wspólnie uzgadniamy
moje plany na przyszłość 675 31 2,82 3 1,245 0 5
Pomaga mi w relacjach
z rówieśnikami 676 30 2,02 1 1,157 0 5
Docenia moje osiągnięcia
i cieszy się z nich 674 32 3,76 5 1,334 0 5
Tęsknię za nią podczas
długiej nieobecności w domu 678 28 3,24 5 1,462 0 5
Reaguje złością
Akceptuje to, że nie we wszystkim muszę być najlepszy/a
673 33 3,63 5 1,348 0 5
* Dane pochodzą z próby N = 706.
W przypadku relacji z tatą analiza wykazała podobny wynik jak ten dla kon-taktu z mamą. Największą średnią uzyskała odpowiedź docenia moje osią-gnięcia i cieszy się z nich (M = 3,76; SD = 1,334), następnie akceptuje to, że nie we wszystkim muszę być najlepszy/a (M = 3,63; SD = 1,348) oraz wspiera mnie w rozwijaniu moich talentów (M = 3,50; SD = 1,385). Również relacje z tatą panu-jące wśród badanej młodzieży można uznać za konstruktywne i wspierapanu-jące.
Relacje z mamą osiągnęły większe średnie w porównaniu z relacjami z tatą.
Koresponduje to z wynikami badań CBOS, według których zdecydowanie naj-ważniejszą osobą w domu jest dla młodych ludzi mama. To na jej wsparcie przede wszystkim mogą liczyć w trudnych chwilach, co potwierdziło 60% re-spondentów, ona jest także autorytetem, na uznaniu którego najbardziej zale-ży młodziezale-ży, tak było dla 47% badanych. Co więcej, partnerem do rozmowy jest ona częściej niż chłopak lub dziewczyna czy koledzy. Stosunkowo najwię-cej osób, bo 20%, wskazywało również na matkę jako osobę, która ma naj-większy wpływ na ich styl ubierania się. W porównaniu z matką, która – jak się wydaje na podstawie deklaracji badanych – jest nierzadko jednocześnie auto rytetem, pocieszycielem, przyjacielem i doradcą, rola ojca w rodzinie wy-pada dość blado. Mimo to duża grupa uczniów, bo 33%, zalicza ojca – obok matki – do osób, na uznaniu których najbardziej im zależy30.
Czas wolny spędzany wspólnie z rodzicami
Opis statystyczny częstość wykorzystano do analizy zmiennej wspólnie spę-dzany czas wolny z rodzicami. Do kafeterii odpowiedzi została dołączona ska-la częstości, gdzie: 1 oznaczało rzadziej niż jeden raz w miesiącu; 2 – jeden raz w miesiącu; 3 – 2–3 razy w miesiącu; 4 – średnio jeden raz w tygodniu; 5 – czę-ściej niż 1 raz w tygodniu.
Tabela 24. Wyniki odpowiedzi na pytanie o sposób i częstotliwość spędzania czasu wolnego wspólnie z rodzicami
Forma aktywności
N* Średnia
(M) Dominanta
(Mo) Odchylenie standardowe
(SD)
Minimum Maksimum ważne braki
danych
Sport 690 16 2,02 1 1,338 0 5
Wycieczki 693 13 1,86 1 0,985 0 5
Kino 695 11 1,39 1 0,747 0 5
Odwiedzanie
rodziny 692 14 2,92 3 1,182 0 5
Koncerty 690 16 1,27 1 0,747 0 5
Porządki
domowe 699 7 3,45 4 1,246 0 5
30 B. Roguska, Dom rodzinny, rodzice i rówieśnicy w opiniach młodego pokolenia Polaków, w: „Konsumpcja substancji psychoaktywnych przez młodzież szkolną – Młodzież 2013”, CBOS, s. 97, www.cinn.gov.pl/portal?id=15&res_id=673746, dostęp: 24.07.2015.
Forma
Gry planszowe 686 20 1,56 1 1,009 0 5
Rozmowa 698 8 4,19 5 1,237 0 5
Gry
komputerowe 693 13 1,72 1 1,305 0 5
Oglądanie telewizji
698 8 3,79 5 1,369 0 5
Zakupy 700 6 3,11 4 1,287 0 5
Kultura (teatr,
filharmonia itp.) 688 18 1,31 1 0,743 0 5
* Dane pochodzą z próby N = 706.
Największą średnią uzyskała odpowiedź rozmowa (M = 4,19; SD = 1,237) oraz oglądanie telewizji (M = 3,79; SD = 1,369) – obie z dominantą równą 5 (częściej niż 1 raz w tygodniu).
Potwierdza to dobre relacje młodzieży z rodzicami, które w dużej mierze są budowane na wzajemnej komunikacji. Niepokojące jest jednak, że najmniejsze średnie uzyskały odpowiedzi koncerty (M = 1,27; SD = 0,747) i kultura (M = 1,31;
SD = 0,743) przegrywające z oglądaniem telewizji.
Postawy rodziców wobec Internetu
Postawy rodziców wobec Internetu były analizowane za pomocą opi-su statystycznego częstości. Do kafeterii odpowiedzi została dołączona skala częstości, gdzie: 1 oznaczało nigdy, 2 – rzadko, 3 – czasami, 4 – często, a 5 – zawsze.
Tabela 25. Postawa mamy wobec Internetu
Postawa N* Średnia
Postawa N* Średnia
Tabela 26. Postawa taty wobec Internetu
Postawa N* Średnia
W przypadku mamy największą średnią uzyskała odpowiedź korzysta z ternetu (M = 2,93; SD = 1,216), a następnie wie, jaką aktywność podejmuję w In-ternecie (M = 2,55; SD = 1,311). Tak samo jeśli chodzi o postawę taty, największą średnią otrzymała odpowiedź korzysta z Internetu (M = 3,10; SD = 1,298), a na drugim miejscu wie, jaką aktywność podejmuję w Internecie (M = 2,29;
SD = 1,324). Jednak w obydwu przypadkach wymienione postawy występo-wały rzadko lub czasami. Pokolenie rodziców współczesnej młodzieży to cy-frowi imigranci, którzy cyberprzestrzeni uczą się od swoich dzieci, więc ich aktywność w Internecie jest mniejsza od przedstawicieli pokolenia cyfrowe-go. Wskazują na to wyniki analiz zebrane w „Diagnozie społecznej 2013”31, w której wskazano, że wraz z wiekiem spada odsetek osób korzystających z Internetu.
Tabela 27. Wyniki z „Diagnozy społecznej 2013” dotyczące korzystania z nowych technologii w różnych grupach wiekowych i o różnym statusie społeczno-zawodowym
Grupa Komputer Internet Komórka Smartfon
Niekorzy-stający Korzy-stający ze
wszyst-kich
Ogółem 63,9 63,2 87,4 25,1 11,6 61,3
Płeć mężczyźni 65,7 65,2 89,6 26,1 9,4 63,1
kobiety 62,2 61,5 85,4 24,2 13,6 59,7
Wiek 16–24 lata 96,8 96,6 98,1 49,2 0,6 94,3
25–34 lata 88,8 88,4 98,3 43,3 1,0 86,2
35–44 lata 82,5 82,3 97,6 31,3 1,7 80,7
45–59 lat 56,1 55,2 90,5 14,0 8,3 52,8
60–64 lata 37,0 35,5 80,4 7,5 18,5 33,7
65 i więcej lat 14,7 14,1 55,1 3,6 44,0 12,8
31 J. Czapiński, T. Panek, „Diagnoza społeczna 2013. Warunki i jakość życia Polaków”, dz. cyt.
Grupa Komputer Internet Komórka Smartfon
Niekorzy-stający Korzy-stający ze
wszyst-kich
rolnicy 44,9 43,2 85,5 9,2 12,4 40,1
renciści 28,6 28,2 70,7 8,0 28,4 26,6
emeryci 23,4 22,5 64,2 5,1 34,7 21,0
uczniowie
i studenci 99,0 98,6 98,5 51,4 0,1 96,6
bezrobotni 66,6 65,2 92,4 22,8 6,3 63,2
inni bierni
zawodowo 56,7 56,2 85,9 19,9 11,9 52,4
Źródło: J. Czapiński, T. Panek, „Diagnoza społeczna 2013. Warunki i jakość życia Polaków”, Warszawa 2013.
W powyższym zestawieniu szczególną uwagę powinna zwrócić świadomość rodziców związana z aktywnością ich dzieci w sieci. Badania własne wskazały co prawda, że zajmuje ona drugą pozycję, jednak takie zachowanie występuje rzadko lub czasami. W Tabeli 27. wyraźnie widać, że wraz z wiekiem maleje pro-cent osób korzystających z nowych technologii, a co za tym idzie, zmniejsza się zarówno ich wiedza na temat cyberprzestrzeni, jak i doświadczenie związane z funkcjonowaniem w różnych obszarach sieci. Ze względu na status społecz-no-zawodowy uczniowie i studenci stanowią tę grupę społeczną, która wyróż-nia się na tle innych pod kątem aktywności w cyberprzestrzeni. Stąd relacje i komunikacja dzieci z rodzicami mogą napotykać na pewne bariery związane z niezrozumieniem specyfiki funkcjonowania pokolenia cyfrowego w sieci.
Wpływ relacji z rodzicami na aktywność pokolenia cyfrowego w cyberprzestrzeni
Zbadano współzależność relacji z rodzicami względem form aktywności i ich częstotliwością. Im większa była średnia w odpowiedzi na pytania o relacje, tym bardziej były one konstruktywne i wspierające. Uzyskano następujące wyniki istotne statystycznie:
•
aktywność hazard koreluje ujemnie ze średnią relacji z mamą (r = −0,198;p < 0,01) oraz tatą (r = −0,142; p < 0,01). Oznacza to, że wraz ze wzrostem czę-stotliwości aktywności hazard malała średnia relacji z mamą i z tatą, czyli były one mniej wspierające i konstruktywne. Zależność ta działa również w drugą stronę: im większa średnia z relacji, tym mniejsza częstotliwość aktywność hazardowej w Internecie,
•
aktywność oglądanie materiałów o treści erotycznej koreluje ujemnie ze średnią relacji z mamą (r = −0,203; p < 0,01) oraz tatą (r = −0,147; p < 0,01),czyli podobnie jak w przypadku hazardu: im większa średnia z relacji z ro-dzicami, tym mniejsza częstotliwość aktywności w cyberprzestrzeni o cha-rakterze erotycznym,
•
aktywność odrabianie pracy domowej koreluje dodatnio ze średnią relacji z mamą (r = 0,182; p < 0,01) oraz tatą (r = 0,161; p < 0,01), czyli im bardziej wspierające relacje, tym większa aktywność edukacyjna w Internecie,•
aktywność gry sieciowe typu RPG koreluje ujemnie ze średnią relacji z mamą (r = 0,182; p < 0,01). Ta zależność może świadczyć zarówno o ucie-kaniu w świat gier ze względu na deficyt prawidłowych relacji z mamą, jak również o osłabieniu więzi z mamą na skutek nadaktywności w grach typu RPG,•
aktywność nauka koreluje dodatnio ze średnią relacji z mamą (r = 0,212;p < 0,01) oraz tatą (r = 0,180; p < 0,01), czyli podobnie jak w przypadku odra-biania pracy domowej,
•
aktywność ściąganie oprogramowania koreluje ujemnie ze średnią relacji z mamą (r = −0,133; p < 0,01),•
aktywność sieciowe gry strategiczne (RTS) koreluje ujemnie ze średnią re-lacji z mamą (r = −0,197; p < 0,01), czyli podobnie jak w przypadku gier typu RPG,•
aktywność poszukiwanie informacji koreluje dodatnio ze średnią relacji z mamą (r = 0,156; p < 0,01) oraz tatą (r = 0,125; p < 0,01).W przypadku stosunków z rodzicami nie stwierdzono korelacji istotnych statystycznie z rodzajem wykorzystywanego najczęściej portalu społecz-nościowego ani z liczbą znajomych na tym portalu. Relacje z rodzicami zo-stały również poddane korelacji z motywami podejmowania aktywności w cyberprzestrzeni.
Relacje z mamą:
a) motyw ucieczkowy (na który składają się takie powody aktywności podej-mowanej w Internecie, jak: chęć ucieczki od problemów, smutek, osamot-nienie, wewnętrzny przymus) koreluje ujemnie z takimi relacjami z mamą, jak: jest dla mnie przyjacielem (r = −0,124; p < 0,01), wspiera mnie w rozwija-niu moich talentów (r = −0,176; p < 0,01), docenia moje osiągnięcia i cieszy się z nich (r = −0,197; p < 0,01), tęsknię za nią podczas długiej nieobecności w do-mu (r = −0,125; p < 0,01), podejdo-muję decyzję, stosując się do jej rad (r = −0,121;
p < 0,01), akceptuje to, że nie we wszystkim muszę być najlepszy/najlepsza (r = −0,190; p < 0,01), oraz dodatnio z obwinia mnie i ocenia (r = 0,163; p < 0,01) oraz reaguje złością i rozczarowaniem na moje porażki (r = 0,199; p < 0,01);
b) motyw społeczny (na który składają się takie powody aktywności, jak:
chęć bycia „na bieżąco”, ciekawość aktywności innych osób, chęć utrzymania
kontaktu ze znajomymi, poszukiwanie nowych wrażeń) koreluje dodatnio z pomaga mi w relacjach z rówieśnikami (r = 0,124; p < 0,01) oraz docenia moje osiągnięcia i cieszy się z nich (r = 0,153; p < 0,01), a także tęsknię za nią podczas długiej nieobecności w domu (r = 0,194; p < 0,01);
c) motyw nuda koreluje ujemnie z docenia moje osiągnięcia i cieszy się z nich (r = −0,110; p < 0,01), podejmuję decyzję, stosując się do jej rad (r = −0,102;
p < 0,01) oraz akceptuje to, że nie we wszystkim muszę być najlepszy/najlep-sza (r = −0,147; p < 0,01).
Relacje z tatą:
a) motyw ucieczkowy (na który składają się takie powody podejmowania aktywności w Internecie, jak: chęć ucieczki od problemów, smutek, osamot-nienie, wewnętrzny przymus) koreluje ujemnie z takimi relacjami z tatą, jak: jest dla mnie przyjacielem (r = −0,177; p < 0,01), wspiera mnie w rozwija-niu moich talentów (r = −0,198; p < 0,01), docenia moje osiągnięcia i cieszy się z nich (r = −0,219; p < 0,01), tęsknię za nim podczas długiej nieobecności w do-mu (r = −0,154; p < 0,01), podejdo-muję decyzję, stosując się do jego rad (r = −0,159;
p < 0,01), akceptuje to, że nie we wszystkim muszę być najlepszy/najlepsza (r = −0,161; p < 0,01), oraz dodatnio z reaguje złością i rozczarowaniem na moje porażki (r = 0,161; p < 0,01);
b) motyw społeczny (na który składają się takie powody aktywności, jak: chęć bycia „na bieżąco”, ciekawość aktywności innych osób, chęć utrzymania kon-taktu ze znajomymi, poszukiwanie nowych wrażeń) koreluje dodatnio z: tę-sknię za nim podczas długiej nieobecności w domu (r = 0,179; p < 0,01), docenia moje osiągnięcia i cieszy się z nich (r = 0,114; p < 0,01) oraz podejmuję decyzję, stosując się do jego rad (r = 0,104; p < 0,01).
Wniosek z powyższych korelacji jest prosty: im bliższe i bardziej wspiera-jące relacje ze strony mamy, tym mniej aktywności w Internecie, która ma pomagać w uciekaniu od problemów i nieprzyjemnych stanów emocjonal-nych. Dodatkowo, jeżeli mama pełni w życiu dziecka rolę przyjaciela, znając jego znajomych, jak również dziecko otrzymuje od niej pozytywne informacje zwrotne na swój temat, także w formie wyrażanych emocji, jego aktywność w cyberprzestrzeni ma głównie charakter społeczny i służy temu, by utrzy-mać kontakt ze znajomymi. Również nuda jako motyw korzystania z Internetu występuje rzadziej w przypadku dobrych relacji z mamą, które także skutku-ją wspólnie spędzanym czasem wolnym. Podobne wyniki występuskutku-ją w przy-padku relacji z tatą: im są bardziej konstruktywne i wspierające, tym mocniej chronią. Również jeśli mama i tata są autorytetami, których wskaźnikiem sku-teczności jest podejmowanie przez badanych decyzji przy uwzględnianiu rad rodziców, widoczna jest korelacja z konstruktywnym użytkowaniem sieci.
Postawy, które najbardziej wyzwalają motyw ucieczkowego korzystania z Internetu, to obwinianie i ocenianie dziecka oraz reagowanie złością i roz-czarowaniem na jego porażki. Takie zachowania rodziców odbierają poczucie bezpieczeństwa, powodują, że dziecko czuje się niekochane i nieakceptowa-ne, czuje smutek oraz strach przed odrzuceniem, a w konsekwencji pojawia się u niego chęć ucieczki do wirtualnego świata. Potwierdza to związek rela-cji z rodzicami z emocjami przeżywanymi podczas aktywności w Interne-cie. Istotna statystycznie okazała się wyszczególniona na podstawie analizy czynnikowej emocjonalność 2 (podniecenie, poczucie siły, złość, frustracja), któ-ra koreluje ujemnie zarówno ze średnią relacji z matką (r = −0,170; p < 0,01), jak i ze średnią relacji z ojcem (r = −0,132; p < 0,01). Im wyższa średnia, tym bardziej wspierające relacje, czyli w przypadku tej analizy, emocjonalność 2 zwiększała się w miarę zmniejszania się średniej z relacji z mamą i tatą, czyli stosunków coraz mniej konstruktywnych i wspierających.
Również wyniki testu IAT łączą się z relacjami z rodzicami. W przypad-ku mamy średnia IAT koreluje dodatnio z obwinia mnie i ocenia (r = 0,148;
p < 0,01) oraz reaguje złością i rozczarowaniem na moje porażki (r = 0,150;
p < 0,01), ujemnie zaś z jest dla mnie przyjacielem (r = −0,177; p < 0,01), wspie-ra mnie w rozwijaniu moich talentów (r = −0,208; p < 0,01), wspólnie uzgadniamy moje plany na przyszłość (r = −0,153; p < 0,01), docenia moje osiągnięcia i cie-szy się z nich (r = −0,167; p < 0,01), tęsknię za nią podczas długiej nieobecności w domu (r = −0,206; p < 0,01), podejmuję decyzję, stosując się do jej rad (r = −0,126;
p < 0,01), akceptuje to, że nie we wszystkim muszę być najlepszy/najlepsza (r = −0,114; p < 0,01).
W przypadku taty średnia IAT koreluje dodatnio z reaguje złością i roz-czarowaniem na moje porażki (r = 0,107; p < 0,01), ujemnie zaś z jest dla mnie przyjacielem (r = −0,165; p < 0,01), wspiera mnie w rozwijaniu moich talen-tów (r = −0,167; p < 0,01), docenia moje osiągnięcia i cieszy się z nich (r = −0,190;
p < 0,01), tęsknię za nim podczas długiej nieobecności w domu (r = −0,198;
p < 0,01), podejmuję decyzję, stosując się do jego rad (r = −0,121; p < 0,01), akcep-tuje to, że nie we wszystkim muszę być najlepszy/najlepsza (r = −0,116; p < 0,01).
Potwierdza to tylko wcześniejsze analizy i wskazuje na poważne ryzyko, że z czasem ucieczkowy styl korzystania z Internetu i towarzyszące temu bole-sne stany emocjonalne mogą prowadzić do nadużywania cyberprzestrzeni, a w konsekwencji uzależniania się od niej.
Czas spędzany z rodzicami oddziałuje na motywy podejmowania aktywności w cyberprzestrzeni
W pierwszej kolejności przeanalizowano korelację parami pomiędzy forma-mi aktywności podejmowanej w cyberprzestrzeni i ich częstotliwością a cza-sem spędzanym z rodzicami. Stwierdzono następujące zależności istotne statystycznie:
•
aktywność hazard koreluje ujemnie z porządki domowe (r = −0,141; p < 0,01) i rozmowa (r = −0,147; p < 0,01),•
aktywność zakupy i aukcje internetowe koreluje dodatnio z kino (r = 0,165;p < 0,01), koncerty (r = 0,147; p < 0,01) i ujemnie z rozmowa (r = −0,143; p < 0,01),
•
aktywność gry on-line dla jednego gracza koreluje dodatnio z gry kompute-rowe (r = 0,169; p < 0,01) i ujemnie z porządki domowe (r = −0,129; p < 0,01),•
aktywność oglądanie zdjęć znajomych koreluje dodatnio z odwiedzanie ro-dziny (r = 0,150; p < 0,01),•
aktywność gry sieciowe typu FPS (strzelanki) koreluje dodatnio z gry kompu-terowe (r = 0,201; p < 0,01) i ujemnie z porządki domowe (r = −0,155; p < 0,01) oraz rozmowa (r = −0,155; p < 0,01),•
aktywność oglądanie filmików koreluje ujemnie z porządki domowe (r = −0,135;p < 0,01),
•
aktywność oglądanie materiałów o treści erotycznej koreluje ujemnie z po-rządki domowe (r = −0,176; p < 0,01) i rozmowa (r = −0,180; p < 0,01),•
aktywność odrabianie pracy domowej koreluje dodatnio z odwiedzanie rodzi-ny (r = 0,191; p < 0,01), porządki domowe (r = 0,204; p < 0,01), rozmowa (r = 0,153;p < 0,01), oglądanie telewizji (r = 0,144; p < 0,01) oraz zakupy (r = 0,170; p < 0,01),
•
aktywność gry sieciowe typu RPG koreluje ujemnie z porządki domowe (r = −0,175; p < 0,01) i rozmowa (r = −0,139; p < 0,01) oraz dodatnio z gry kom-puterowe (r = 0,198; p < 0,01),•
aktywność nauka koreluje dodatnio z odwiedzanie rodziny (r = 0,182; p < 0,01), porządki domowe (r = 0,206; p < 0,01) i rozmowa (r = 0,162; p < 0,01) oraz ujem-nie z gry komputerowe (r = −0,119; p < 0,01),•
aktywność ściąganie oprogramowania koreluje dodatnio z gry komputerowe (r = 0,190; p < 0,01),•
aktywność ściąganie filmów koreluje ujemnie z porządki domowe (r = −0,178;p < 0,01), rozmowa (r = −0,150; p < 0,01) i oglądanie telewizji (r = −0,13; p < 0,01);
•
aktywność poszukiwanie informacji koreluje dodatnio z rozmowa (r = 0,137;p < 0,01),
•
aktywność prowadzenie własnej strony/bloga koreluje dodatnio z wyciecz-ki (r = 0,157; p < 0,01), wyciecz-kino (r = 0,122; p < 0,01), odwiedzanie rodziny (r = 0,118;p < 0,01), zakupy (r = 0,124; p < 0,01) i kultura (r = 0,115; p < 0,01).
Powyższe zależności wyraźnie pokazują, że wspólne spędzanie czasu wol-nego z rodzicami na porządkach domowych i rozmowie jest czynnikiem chroniącym przed podejmowaniem wielu niekonstruktywnych aktywno-ści w Internecie (np. hazard, oglądanie materiałów o treaktywno-ściach erotycznych), a także wspiera takie zachowania, jak nauka czy odrabianie pracy domowej.
W przypadku kiedy czas wolny był spędzany z rodzicami, nie stwierdzono ko-relacji istotnych statystycznie z rodzajem najczęściej odwiedzanego portalu społecznościowego ani z deklarowaną na nim liczbą znajomych.
W kolejnym kroku przeprowadzono analizę korelacji parami pomiędzy poszczególnymi formami spędzanego wspólnie z rodzicami czasu wolne-go a motywami podejmowania aktywności w Internecie, wyróżnionymi na podstawie analizy czynnikowej. Uzyskano następujące istotne statystycznie wyniki:
a) motyw ucieczkowy (na który składają się takie powody podejmowania aktywności w Internecie, jak: chęć ucieczki od problemów, smutek, osamot-nienie, wewnętrzny przymus) koreluje ujemnie z takimi formami spędza-nia czasu z rodzicami, jak porządki domowe (r = −0,099; p < 0,01), rozmowa (r = −0,104; p < 0,01), oraz dodatnio z gry komputerowe (r = 0,107; p < 0,01);
b) motyw społeczny (na który składają się takie powody aktywności, jak: chęć bycia „na bieżąco”, ciekawość aktywności innych osób, chęć utrzymania kon-taktu ze znajomymi, poszukiwanie nowych wrażeń) koreluje dodatnio z od-wiedzanie rodziny (r = 0,208; p < 0,01), porządki domowe (r = 0,140; p < 0,01), rozmowa (r = 0,102; p < 0,01) oraz zakupy (r = 0,157; p < 0,01);
c) motyw nuda koreluje dodatnio z kino (r = 0,125; p < 0,01) oraz gry komputero-we (r = 0,129; p < 0,01).
Analiza wykazała, że porządki domowe (czyli aktywność fizyczna, ale tak-że zadania zmniejszające ilość czasu wolnego) oraz rozmowa chronią przed ucieczkowym motywem korzystania z Internetu, a z kolei gry komputerowe go wzmacniają. Natomiast jeżeli czas spędzany z rodzicami ma przede wszyst-kim charakter społeczny i jest oparty na relacjach z innymi (odwiedzanie ro-dziny, rozmowa, porządki domowe), wtedy aktywność w cyberprzestrzeni jest podejmowana z motywów społecznych (chęć utrzymania kontaktu ze znajo-mymi czy ciekawość aktywności innych osób). Wspólne granie w gry kompu-terowe wynika również z poczucia nudy, czyli tak naprawdę braku innych możliwości spędzania czasu wolnego z rodzicami.
W przypadku relacji pomiędzy czasem spędzanym z rodzicami i przeży-wanymi emocjami emocjonalność 2 (podniecenie, poczucie siły, złość, frustra-cja) koreluje dodatnio z gry komputerowe (r = 0,141; p < 0,01), a emocjonalność 3 (czyli radość) koreluje dodatnio z zakupy (r = 0,126; p < 0,01).
Istnieje również współzależność czasu spędzanego z rodzicami a wynika-mi uzyskanywynika-mi w teście IAT. Wśród uczniów gimnazjum rozmowa koreluje ujemnie ze średnią IAT (r = −0,131; p < 0,01). W przypadku uczniów szkoły po-nadgimnazjalnej porządki domowe korelują ujemnie ze średnią IAT (r = −0,233;
p < 0,01), a gry komputerowe wiążą się dodatnio z tą wartością (r = 0,268;
p < 0,01). Jak widać, gry komputerowe jako sposób na spędzanie wolnego cza-su rodziców z dziećmi powodują zagrożenia nie tylko ze strony motywów czy pojawiających się emocji, ale również przyczyniają się do nadużywania sieci, a we wszystkich korelacjach czynnikami chroniącymi najskuteczniej są roz-mowa i porządki domowe.
Postawy rodziców wobec Internetu a aktywność pokolenia cyfrowego w cyberprzestrzeni
Ostatnie analizy związane z funkcjonowaniem w środowisku rodzinnym do-tyczą postaw rodziców wobec aktywności dziecka w Internecie. Rozpoznając formy aktywności podejmowane w Internecie i ich częstotliwość, stwierdzo-no istnienie korelacji istotnych statystycznie wobec dwóch przejawianych przez rodziców postaw: zachęcającej do korzystania z Internetu (rodzic korzy-sta z Internetu, wie, jaką aktywność podejmuję w Internecie, zachęca mnie do ko-rzystania z Internetu) i utrudniającej korzystanie z Internetu (rodzic ustala czas i zasady korzystania przeze mnie z Internetu, stosuje kary, kiedy zbyt długo ko-rzystam z Internetu, utrudnia mi dostęp do Internetu), które zostały wyszcze-gólnione na podstawie analizy czynnikowej. Uzyskano następujące wyniki:
•
aktywność hazard koreluje dodatnio z postawą utrudniającą mamy (r = 0,129;p < 0,01),
•
aktywność poczta elektroniczna koreluje dodatnio z postawą zachęcającą taty (r = 0,121; p < 0,01),•
aktywność gry on-line dla jednego gracza koreluje dodatnio z postawą utrudniającą mamy (r = 0,208; p < 0,01) i taty (r = 0,163; p < 0,01),•
aktywność gry sieciowe typu FPS (strzelanki) koreluje dodatnio z postawą utrudniającą mamy (r = 0,173; p < 0,01) i taty (r = 0,132; p < 0,01),•
aktywność oglądanie materiałów o treści erotycznej koreluje ujemnie z po-stawą zachęcającą mamy (r = −0,103; p < 0,01),•
aktywność odrabianie pracy domowej koreluje dodatnio z postawą zachęca-jącą mamy (r = 0,168; p < 0,01) i taty (r = 0,101; p < 0,01),•
aktywność gry sieciowe typu RPG koreluje dodatnio z postawą utrudniającą mamy (r = 0,159; p < 0,01) i taty (r = 0,124; p < 0,01),•
aktywność nauka koreluje dodatnio z postawą zachęcającą mamy (r = 0,151;p < 0,01),