[VII.613.7.2018]
Rzecznik Praw Obywatelskich z urzędu podjął sprawę dotyczącą interwencji policji podczas manifestacji odbywanej w dniu 23 marca 2017 r. w Warszawie, tzw. czarnego protestu. Jak wynikało z informacji ogólnodostępnych policja podjęła czynności wobec kobiety ciężarnej. Jak opisują uczestnicy zgromadzenia: „Gdy doszliśmy Alejami Jerozolimskimi do Marszałkowskiej wyhaczyłam okiem jakiś ruch policji i widzę, że mundurowi szarpią jakieś dziewczyny. Nagle zobaczyłam czerwoną chustę Andżeliki Domańskiej, widzę jak ją przyciskają do samochodu. Aż zamarłam, co oni wyprawiają. Jest w zaawansowanej ciąży, jeszcze ma na brzuchu taką czerwoną szarfę, widać, że to ciężarna.(…) Po (…) tak szarpią? Kobieta z wielkim brzuchem, (…), halo, jak można się tak zachowywać164”. Z informacji prasowych wynikało także, że podczas marszu, nie było wystarczająco dużo policji, która powinna zadbać o bezpieczeństwo uczestników marszu.
[28 marca 2018 r.] Rzecznik zwrócił się do Komendanta Stołecznego Policji z prośbą o przedstawienie Rzecznikowi szczegółowych informacji dotyczących działań policji odnoszących się do wskazanego zdarzenia, w szczególności informacji na temat tego, jakie czynności zostały podjęte wobec kobiety ciężarnej, na jakiej podstawie prawnej, a także czy zostały jej postawione zarzuty.
Rzecznik prosił także o dodatkowe informacje na temat czynności policji podjętych wobec innych uczestników manifestacji, a także informacje dotyczące działań policji w zakresie zabezpieczenia zgromadzenia. W ocenie Rzecznika działania policji, w kontekście przedstawionych informacji, budzą wątpliwości z punktu widzenia standardów konstytucyjnych i europejskich w zakresie wolności zgromadzeń. W szczególności wątpliwości budzi adekwatność zastosowanych przez Policję środków przymusu bezpośredniego wobec uczestniczki manifestacji będącej w zaawansowanej ciąży. Należy przypomnieć, przy tym, że obowiązkiem policji jest podejmowanie rozsądnych i właściwych środków, aby umożliwić zgodny z prawem pokojowy przebieg demonstracji. O ile Policja ma możliwość użycia siły, w razie wystąpienia okoliczności uzasadniających takie działanie, to jednak zastosowane przez nią środki przymusu zawsze powinny być proporcjonalne i minimalne. W odniesieniu do kobiet w ciąży ustawa z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej przewiduje szczególne regulacje. Zgodnie bowiem z art. 9 ust. 1 ustawy wobec kobiet o widocznej ciąży można użyć wyłącznie siły fizycznej w postaci technik obezwładnienia, zgodnie zaś z art. 36 ust. 4 ustawy nie
164 https://oko.press/race-czarnym-piatku-powiedzialam-policjantom-ze-puszcza-tlum-zajebie-wpadli-panike/
https://tvnwarszawa.tvn24.pl/informacje,news,race-podczas-czarnego-brpiatkuinterwencja- policji,255946.html
177
można odstąpić od zapewnienia udzielenia medycznych czynności ratunkowych kobiecie ciężarnej, wobec której użyto środków przymusu bezpośredniego.
[23 kwietnia 2018 r.] W odpowiedzi KSP poinformował, że w przedstawionej przez Rzecznika sytuacji policjanci podjęli czynności z uwagi na informacje o trzech kobietach trzymających w rękach zapalone race, co zagrażało bezpieczeństwu innych uczestników manifestacji. Jak wskazywał KSP
„Funkcjonariusze podali wymienionym [kobietom] podstawę prawną legitymowania (art, 15 ust, 1 pkt 1 ustawy o Policji) oraz faktyczną przyczynę podjęcia czynności służbowych (popełnienie wykroczenia z art, 52 § 1 Kodeksu Wykroczeń). Kobiety przyznały się do posiadania i używania środków pirotechnicznych podczas uczestnictwa w zgromadzeniu”. KSP poinformował także, że „w trakcie czynności legitymowania no miejscu zgromadziła się duża grupa reporterów oraz uczestników manifestacji, którzy otaczając i napierając no policjantów utrudniali prowadzenie czynności. Osoby te były kilkukrotnie wzywane do zachowania zgodnego z prawem i nieutrudniania interwencji, jednakże nie stosowały się do wydawanych poleceń. W związku z tym funkcjonariusze wystawili wokół legitymowanych kobiet kordon w celu zapewnienia im bezpieczeństwa podczas wykonywanych czynności. Następnie kobiety poproszono o przejście w kierunku pojazdu służbowego, gdzie funkcjonariusze mogli przeprowadzić interwencję w bezpieczny sposób. Jedno z nich była w zauważalnej ciąży, wobec czego funkcjonariusz zapytał o jej stan fizyczny oraz upewnił się, czy kobieta potrzebuje pomocy medycznej. Na funkcjonariuszy zabezpieczających czynność legitymowania w dalszym ciągu napierał tłum, wskutek czego sytuacja stała się niebezpieczna dla wymienionych kobiet. Wobec powyższego policjanci przeprowadzili je w rejon parkingu znajdującego się bezpośrednio przy trasie przemarszu, w celu wykorzystania zaparkowanych pojazdów jako dodatkowego zabezpieczenia. W miejscu tym ponownie zapytano kobietę będącą w stanie zaawansowanej ciąży o jej stan psychofizyczny oraz zaoferowano pomoc medyczną. Kobieta stanowczo zapewniła, że pomocy nie potrzebuje i czuje się dobrze. Z uwagi na gwałtownie zwiększającą się w miejscu interwencji liczbę uczestników manifestacji, a także narastającą agresję z ich strony oraz napierający tłum, który uniemożliwił przeprowadzenie czynności legitymowania, dowodzący działaniami policyjnymi no tym odcinku polecił niezwłoczne odstąpienie od wykonywania czynności z udziałem wymienionych kobiet, mając na uwadze ich bezpieczeństwo oraz konieczność niedopuszczenia do zbiorowego zakłócenia bezpieczeństwa i porządku publicznego. Legitymowane kobiety zostały niezwłocznie zwolnione”.
KSP wskazał także, że „w trakcie przedmiotowej interwencji ustalono, że jedna z 3 legitymowanych kobiet była osobą nieletnią. W związku z popełnieniem przez nią czynu zabronionego z art. 52 § 1 Kodeksu Wykroczeń (uczestnictwo w zgromadzeniu i posiadanie przy sobie wyrobów pirotechnicznych oraz używanie ich w sposób narażający inne osoby na utratę zdrowia lub
178
szkodę w mieniu) sporządzoną dokumentację służbową przekazano do Wydziału do spraw Nieletnich i Patologii Komendy Rejonowej Policji Warszawa I w celu nadania sprawie dalszego biegu.
W odniesieniu do pozostałych dwóch kobiet, w tym kobiety będącej w zaawansowanej ciąży, policjanci nie ustalili ich danych osobowych, z uwagi no dynamiczny rozwój sytuacji oraz wydanie przez dowodzącego działaniami polecenia niezwłocznego zakończenia czynności wobec legitymowanych kobiet. Nie podjęto wobec wskazanych dwóch kobiet żadnych środków o charakterze prawnym, w związku z popełnieniem przez nie wykroczenia z art. 52 § 1 Kodeksu Wykroczeń policjanci i nie jest w tym zakresie prowadzone postępowanie w sprawie o wykroczenie.
Wszystkie wymienione kobiety zostały poinformowane o prawie złożenia zażalenia do właściwego miejscowo prokuratora na sposób przeprowadzenia czynności. Funkcjonariusze nie stosowali wobec wymienionych żadnych środków przymusu bezpośredniego”.
Ponadto KSP poinformował, że „zastosowano postępowanie mandatowe wobec 2 osób za popełnienie wykroczeń z art. 141 Kodeksu Wykroczeń (kierowanie słów wulgarnych w stosunku do uczestników zgromadzenia) oraz art. 95 Kodeksu Wykroczeń (brak podczas kontroli pojazdu obowiązkowego ubezpieczenia OC), w stosunku do 2 uczestników zgromadzenia sporządzono dokumentację w związku z popełnieniem wykroczenia z art. 51 ust. 1 ustawy o broni i amunicji (posiadanie bez wymaganej rejestracji narzędzia w postaci pałki teleskopowej), którą przekazano do dalszego prowadzenia w Komendzie Rejonowej Policji Warszawa I, wobec 2 osób, które dopuściły się wykroczeń z art. 51 § 1 Kodeksu Wykroczeń (używanie nagłośnienia zakłócającego przebieg zgromadzenia) oraz art. 83 Kodeksu Wykroczeń (posiadanie przy sobie środków pirotechnicznych), funkcjonariusze Policji zastosowali środek oddziaływania wychowawczego w postaci pouczenia w trybie art. 41 Kodeksu Wykroczeń. W kwestii dotyczącej organizacji zabezpieczenia zgromadzenia publicznego tzw. czarnego protestu informuję, że w powyższym zakresie została zarządzona akcja policyjna. W działaniach wzięło udział łącznie 1253 funkcjonariuszy. Liczba sił I środków policyjnych była adekwatno do przewidywanych zagrożeń oraz realizacji działań mających no celu zapewnienie bezpieczeństwa uczestnikom manifestacji oraz utrzymanie porządku publicznego”.
[13 czerwca 2018 r.] Rzecznik, mając na uwadze wyjaśnienia Komendanta Stołecznego Policji, zwrócił się do Prokuratora Rejonowego Warszawy Śródmieścia o zbadanie sprawy pod kątem przekroczenia uprawnień policji w przedmiotowej sprawie.
179