[VII.613.19.2017]
Rzecznik Praw Obywatelskich z urzędu podjął sprawę dotyczącą demonstracji, która odbywała się w dniu 12 grudnia 2017 r. przed Sejmem i Senatem w związku z debatą jaka toczyła się w Senacie nt. zmian w ustawach o Sądzie Najwyższym i Krajowej Radzie Sądownictwa.
Jak wynikało z informacji ogólnodostępnych, w takcie manifestacji doszło do podjęcia przez policję interwencji wobec uczestników manifestacji. W mediach wskazywano, że policja rozwiązała zgromadzenie. Jak informowano „policja podjęła interwencję w związku z łamaniem prawa. Chodziło między innymi o tamowanie ruchu na Górnośląskiej (od strony Senatu). Część demonstrantów próbowała sforsować barierki. Policja przez megafony poinformowała demonstrujących, że zgromadzenie zostało rozwiązane. Funkcjonariusze regularnie wzywali do opuszczenia miejsc w pobliżu barierek pod groźbą "użycia środków przymusu bezpośredniego". Pojawiły się również informacje, że zgromadzenie zostało rozwiązane przez organizatorkę.
W świetle powyższych informacji wątpliwości budziło – z punktu widzenia wolności zgromadzeń – podjęcie przez Policję interwencji i okoliczności rozwiązania zgromadzenia.
[5 stycznia 2018 r.]Rzecznik wystąpił do Komendanta Stołecznego Policji w tej sprawie wskazując, że każda manifestacja odbywana w miejscu publicznym może prowadzić do zakłóceń życia codziennego i wywołać u części ludności niechęć lub wrogość. Jednakże sam fakt, że zgromadzenie zostało zwołane niezgodnie z prawem albo jego uczestnicy je naruszają, nie może usprawiedliwiać zamachu na wolność zgromadzania się. Podstawowymi obowiązkami organu władzy publicznej związanymi z wolnością zgromadzeń jest bowiem umożliwienie odbycia zgromadzenia i następnie zabezpieczenie jego pokojowego przebiegu. Władze publiczne powinny przy tym przestrzegać wymogu proporcjonalności swoich reakcji.
Rzecznik zwrócił się z prośbą o przedstawienie szczegółowych informacji dotyczących działań policji odnoszących się do wskazanych zdarzeń, w szczególności: jaka była podstawa prawna rozwiązania zgromadzenia i jakie okoliczności przemawiały za koniecznością jego rozwiązania, a także czy po rozwiązaniu zgromadzenia policja użyła środków przymusu bezpośredniego wobec manifestujących oraz czy zostały im postawione zarzuty, a jeśli tak to na jakiej podstawie prawnej.
[25 stycznia 2018 r.] Komendant Stołeczny Policji opisał przebieg zgromadzeń odbywanych przed Sejmem i Senatem i działania podjęte przez policję. Podsumowując wszystkie przedstawione informacje podkreślał, że „zgromadzenie organizowane przed Sejmem RP w dniu 12 grudnia 2017 r.
nie zostało rozwiązane przez Policję. Decyzję o rozwiązaniu zgromadzenia podjął jego organizator.
151
Zaznaczyć w tym miejscu należy, że zgromadzenie przed gmachem Sejmu RP zostało zgłoszone przez organizatora w trybie przepisów o postępowaniu uproszczonym w sprawach zgromadzeń. Zgodnie z treścią art. 21 ustawy Prawo o zgromadzeniach - zgromadzenie planowane przez organizatora w trybie postępowania uproszczonego nie powinno powodować utrudnień w ruchu drogowym, a w szczególności powodować zmiany w jego organizacji. Biorąc powyższe pod uwagę organizatorzy obydwu zgromadzeń wskazali miejsca ich odbywania na chodnikach, w oddaleniu od ul. Górnośląskiej i ul. Maszyńskiego. Po rozwiązaniu przez organizatora zgromadzenia przed Sejmem RP osoby siadały na jezdni, usiłując zablokować ruch kołowy. Wobec braku reakcji na wydawane przez Policję komunikaty wzywające do zaprzestania naruszania prawa, funkcjonariusze Policji użyli wobec tych osób środków przymusu bezpośredniego wyłącznie w postaci siły fizycznej. W reakcji na stwierdzone przypadki zachowań niezgodnych z prawem zastosowano wobec ich sprawców postępowanie mandatowe oraz skierowano wnioski o ukaranie do sądu”.
KSP wskazał, że w związku z realizacją policyjnych działań skierowano 38 wniosków o ukaranie do sądu za popełnione wykroczenia, w tym: 34 wnioski o popełnienie wykroczenia z art.
90 Kodeksu wykroczeń, 2 wnioski o czyn z art. 90 KW i 65 § 1 kw, 2 wnioski o czyny z art. 52 § 3 pkt. 3 Kodeksu wykroczeń. Wobec 7 osób zastosowano postępowanie mandatowe zakończone ukaraniem grzywną w drodze mandatu karnego kredytowanego, każdy na kwotę 100 zł. Ponadto w Komendzie Rejonowej Policji Warszawa I prowadzono postępowanie przygotowawcze w sprawie naruszenia nietykalności cielesnej funkcjonariuszy Policji tj. o czyn z art. 222 § 1 kk, które zostało zakończone wydaniem w dniu 29 grudnia 2017 r. przez Prokuraturę Rejonową Warszawa Śródmieście postanowienia o umorzeniu dochodzenia (sygn. PR 2Ds.1609.2017.MK).
152
Interwencja policji wobec uczestnika pokojowej kontrmanifestacji w Warszawie
[VII.613.1.2018]
Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęła skarga uczestnika zgromadzenia publicznego, z której wynikało, że Skarżący w wyniku interwencji policji został obwiniony o popełnienie wykroczenia z art. 52 § 2 pkt 1 kw.
Skarżący opisywał, że stanął „wraz z nieznaną (…) grupą osób w odległości ok. 20-30m od szpaleru funkcjonariuszy Policji oraz barierek wydzielających trasę tzw. miesięcznicy smoleńskiej. Gdy czoło marszu zbliżało się do wysokości, na której się znajdowałem, kilka osób uniosło ręce do góry pokazując znak Victorii (V) oraz rozpoczęło skandować "Lech Wałęsa". Nie wydaje mi się, aby ktokolwiek z uczestników miesięcznicy usłyszał nasze okrzyki, gdyż oddzieleni byli oni barierkami, banerami, szpalerem Policji oraz mieli własny system nagłaśniający. Mimo to, po kilkudziesięciu sekundach podeszło do mnie 3 f-szy Policji i poprosiło o okazanie dokumentu tożsamości, co uczyniłem”. Skarżący wskazywał, że „Międzynarodowy Pakt Praw Politycznych i Obywatelskich oraz Europejska Konwencja Praw Człowieka gwarantują wszystkim prawo do pokojowego gromadzenia się. Przepis, który stanowi podstawę obwinienia mnie jest w mojej opinii środkiem politycznej represji, wprowadzonym jedynie w celu zniechęcenia osób o takich poglądach jak moje, do ich swobodnego wyrażania. Co więcej, postępowanie prowadzone przez Policję ma (w mojej opinii) zniechęcić mnie do udziału w innych zgromadzeniach”.
[25 stycznia 2018 r.] W związku ze skargą obywatela, Rzecznik zwrócił się z prośbą o wyjaśnienia w przedstawionej sprawie do Komendanta Rejonowego Policji Warszawa I. Rzecznik wskazywał, że działania policji w opisanej sytuacji mogą budzić wątpliwości z punktu widzenia standardów konstytucyjnych i europejskich w zakresie wolności zgromadzeń publicznych. Wyrażanie swoich poglądów, nawet w formie okrzyków, przez uczestników manifestacji nie powinno być bowiem podstawą podjęcia nieadekwatnej interwencji przez Policję, gdy ma ona charakter pokojowego demonstrowania. Stanowi to raczej wyraz korzystania z konstytucyjnie chronionej wolności słowa i wypowiedzi. Potwierdza ten standard również Europejski Trybunał Praw Człowieka w swoim orzecznictwie.
[7 lutego 2018 r.] Pismo Rzecznika zostało przekazane Oddziałowi Prewencji Policji w Warszawie, jak wskazywano: „z dokonanych ustaleń wynika, że interwencję o której mowa w piśmie przeprowadzali funkcjonariusze Oddziału Prewencji Policji w Warszawie”.
[26 lutego 2018 r.] Rzecznik otrzymał informacje od dowódcy Oddziału Prewencji Policji w Warszawie potwierdzające, że funkcjonariusze policji Oddziału Prewencji Policji w Warszawie
153
„podjęli interwencję i wykonali czynności służbowe z udziałem (…) [skarżącego], który w trakcie zabezpieczenia zgromadzenia publicznego, wykrzykiwał słowa, cyt. »Lech Wałęsa«, czym dopuścił się popełnienia czynu zabronionego o znamionach wykroczenia określonego w art. 52 § 2 pkt 1 ustawy z dnia 20.05.1971 roku Kodeks wykroczeń”. Z nadesłanej informacji wynikało również, że funkcjonariusz policji sporządził notatkę, którą złożył w Komendzie Rejonowej Policji celem przeprowadzenia czynności wyjaśniających w trybie art. 54 ustawy Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.
[5 marca 2018 r.] Mając na uwadze wątpliwości co do adekwatności podjętych przez policję czynności z punktu widzenia wolności zgromadzeń, Rzecznik ponownie zwróci się do Komendanta Rejonowego Policji w Warszawie z prośbą o informacje na temat przeprowadzonych czynności w przedstawionej sprawie.
[14 marca 2018 r.] Komendant Rejonowy Policji Warszawa I, wyjaśnił, że czynności wyjaśniające zostały zakończone w dniu 29 stycznia 2018 r. skierowaniem do Sądu Rejonowego dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie XI Wydział Karny wniosku o ukaranie o to, że „w dniu 10 lipca 2017 r. o koło godziny 20.25 w Warszawie na PI. Zamkowym I usiłował przeszkodzić w przebiegu niezakazanego zgromadzenia mającego na celu upamiętnienie ofiar katastrofy w Smoleńsku, poprzez głośne okrzyki w kierunku odbywającego się przy ul. Krakowskie Przedmieście wyżej wymienionego zgromadzenia tj. wykroczenie z arf. 52 § 2 pkt 1 kw” (sygn. XI W 722/18).
[19 marca 2018 r.] Powyższa sprawa była przedmiotem wystąpienia Rzecznika do Komendanta Głównego Policji w sprawie interpretacji i stosowania art. 52 § 2 pkt 1 kw przez policję wobec uczestników pokojowych kontrmanifestacji. W odpowiedzi z dnia 24 maja 2018 r. KGP odnosząc się do przedstawionej sprawy poinformował, że zarzut z art. 52 § 2 pkt 1 „sformułowano na podstawie zawiadomienia złożonego przez organizatora zgromadzenia oraz zeznań świadków. (…) w niniejszej sprawie skierowano do Sądu Rejonowego dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie Xl Wydział Kamy (sygn. akt XI W 722/18) wnioski o ukaranie 7 osób (…). Do chwili obecnej do jednostki Policji nie wpłynęła żadna informacja o sposobie zakończenia przedmiotowej sprawy, której akta pozostają w dyspozycji Sądu”.
[Więcej na temat wystąpienia Rzecznika w sprawie nr VII.613.4.2018].
[19 kwietnia 2018 r.] Rzecznik zwrócił się do Sądu Rejonowego dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie o udzielenie informacji o toczącej się sprawie. Jednocześnie, Rzecznik zwrócił się z prośbą, w miarę możliwości, o informacje na temat spraw prowadzonych w tutejszym Sądzie dotyczących zgromadzeń publicznych (ilości, sygnatur akt, etapu rozpatrywania tych spraw: czy sprawa jest w toku postępowania, czy została już zakończona, kopię orzeczenia wraz
154
z uzasadnieniem), w szczególności o nadesłanie kopii orzeczeń wydanych w dniach 7 marca 2018 r.
(sygn. akt XI W 1957/17) oraz 20 marca 2018 r.
[9 maja 2018 r.] W odpowiedzi SR dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie poinformował, że wniosek o ukaranie skarżącego „złożony przez Komendanta Rejonowego Policji Warszawa I wpłynął do tut. wydziału w dniu 02 lutego 2018 roku, wszczęto postępowanie o wykroczenie z art.
52§2 pkt 1 kw o czyn opisany w piśmie, zarejestrowano sprawę pod sygnaturą akt Xl W 722/18 i w chwili obecnej sprawa oczekuje na wyznaczenie terminu rozpoznania.
Jednocześnie Sąd poinformował, że trudne i czasochłonne byłoby ustalenie danych dotyczących spraw odnoszących się do zgromadzeń publicznych. Wskazał przy tym, że w „okresie od 01 stycznia 2017 roku do 30 kwietnia 2018 roku do tut. Wydziału wpłynęło: 225 spraw z art. 51 §1 kw, 494 sprawy z art. 52§2 i 3 kw (dotyczące 788 osób), 55 spraw z art. 63a§l kw, 125 spraw z art. 65
§2 kw, 788 spraw z art. 90 kw. Informacje powyższe uzyskano na podstawie zapisów w systemie, w którym rejestrowane są sprawy, w oparciu o kwalifikację prawną czynu. Wśród tych spraw znajdują się sprawy nie dotyczące zgromadzeń publicznych, co oznacza, iż aby uzyskać dane pozostające w zainteresowaniu należałoby dokonać fizycznie wglądu do akt każdej z tych spraw w celu ustalenia czy jest ona sprawą właściwą”. Jak dodatkowo wskazywał Sąd „ogólnie można podać, iż w sprawach dotyczących zgromadzeń publicznych zapadają: wyroki nakazowe, część z nich staje się prawomocnymi, w części wnoszone są sprzeciwy i sprawy rozpoznawane są na zasadach ogólnych;
sprawy kierowane są do rozpoznania na rozprawie lub posiedzeniu, cześć z nich uległa zakończeniu ; rozstrzygnięcia nie są prawomocne, cześć jest w toku, na posiedzeniu zapadają postanowienia o umorzeniu postępowania”.
Ponadto Sąd nadesłał kopię wyroków: z dnia 7 marca 2018 r. XI W 1957/17 uniewinniającego dwóch obwinionych o to, że w dniu 10 kwietnia 2017 r. około godz. 21.00 w Warszawie na Skwerze Twardowskiego zakłócili porządek publicznych w ten sposób, że w czasie uroczystości związanych z upamiętnieniem ofiar katastrofy smoleńskiej głośno krzyczał oraz używał urządzeń nagłaśniających czym wzbudził zainteresowanie uczestników uroczystości przez co zakłócił jej przebieg, tj. o wykroczenie z art. 51 § 1 kw; z dnia 7 marca 2018 r. XI W2043/17 uniewinniającego obwinionego o to, że w dniu 10 marca 2017 r. około godz. 20.12. w Warszawie przy ul. Karkowskie Przedmieście 48/50w miejscu publicznym do tego nieprzeznaczonym bez zgody zarządzającego tym miejscem, tj.
na elewacji Pałacu Prezydenckiego przy użyciu projektora umieścił napis o treści „zdradza ojczyznę kto łamie jej najwyższe prawo” tj. o czyn z art. 63a§ 1 kw.”; oraz kopię postanowienia z dnia 20 marca 2018 r. XI W 5003/17 o umorzeniu postępowania przeciwko obwinionym o czyny z art. 52 § 2 pkt 1 kw wobec stwierdzenia, iż czyny obwinionych nie zawierają znamion wykroczenia.
155