Niezwykle istotnymi zadaniami polityki spo³ecznej s¹ dzia³ania na rzecz wy-równywania szans osób z niepe³nosprawnoœci¹. Podejmowane s¹ one na gruncie miêdzynarodowym (m.in. dziêki Powszechnej Deklaracji Praw Cz³owieka z 1948 r., Miêdzynarodowym Paktom Praw Cz³owieka z 1966 r., Deklaracji Praw Osób Umys³owo Upoœledzonych z 1971 r., Deklaracji Praw Osób Niepe³nosprawnych z 1975 r., Standardowym Zasadom Wyrównywania Szans Osób Niepe³nospraw-nych z 1993 r.) oraz europejskim (m.in. dziêki Konwencji o Ochronie Praw Cz³owieka i Podstawowych wolnoœci z 1950 r., Europejskiej Karcie Spo³ecznej z 1961 r., Zleceniu w sprawie Spójnej Polityki wobec Osób Niepe³nosprawnych z 1992 r., Zleceniu w sprawie Planu Dzia³ania na rzecz promocji praw i pe³nego uczestnictwa osób niepe³nosprawnych i poprawy jakoœci ¿ycia osób niepe³no-sprawnych w Europie z 2006 r.) [Firlit-Fesnak, Magnuszewska-Otulak 2013: 270–272].
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej gwarantuje osobom niepe³nospraw-nym prawo do niedyskryminacji (art. 32), nak³ada tak¿e na w³adze publiczne obo-wi¹zek zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej osobom niepe³nosprawnym (art. 68), jak te¿ obowi¹zek pomocy tym osobom w zabezpieczeniu egzystencji, przysposobieniu do pracy i komunikacji spo³ecznej (art. 69) (Konstytucja Rzeczy-pospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.; Dz.U.z 1997 r. Nr 78, poz. 483; z 2001 r. Nr 28, poz. 319; z 2006 r. Nr 200, poz. 1471; z 2009 r. Nr 114, poz. 946).
Uchwalona przez Sejm Karta Praw Osób Niepe³nosprawnych zawiera kata-log 10 praw, wskazuj¹c najwa¿niejsze obszary, w których niezbêdne s¹ dzia³ania pañstwa. Dokument podkreœla tak¿e, ¿e „osoby niepe³nosprawne maj¹ prawo do niezale¿nego, samodzielnego i aktywnego ¿ycia oraz nie mog¹ podlegaæ dyskry-minacji” [Biuro Pe³nomocnika Rz¹du ds. Osób Niepe³nosprawnych; http://www. niepelnosprawni.gov.pl/p,94,uprawnienia-osob-niepelnosprawnych, dostêp: 22.05.2017].
Kolejnym aktem prawnym, reguluj¹cym pomoc osobom niepe³nosprawnym, jest Ustawa o rehabilitacji zawodowej i spo³ecznej oraz zatrudnianiu osób nie-pe³nosprawnych stanowi¹ca, ¿e rehabilitacja osób nienie-pe³nosprawnych to zespó³ dzia³añ organizacyjnych, leczniczych, technicznych, psychologicznych, szkole-niowych, edukacyjnych i spo³ecznych, które zmierzaj¹ do osi¹gniêcia najwy¿sze-go poziomu ich funkcjonowania, jakoœci ¿ycia oraz integracji spo³ecznej (art. 7) (Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i spo³ecznej oraz za-trudnianiu osób niepe³nosprawnych;Dz. U. z 2016 r., poz. 2046, 1948).
Przes³ankami udzielania wsparcia osobom niepe³nosprawnym w myœl Usta-wy o pomocy spo³ecznej jest m.in. „prowadzona przez pracowników socjalnych i instytucje pomocy spo³ecznej rehabilitacja spo³eczna (..) wyra¿aj¹ca siê w pro-wadzeniu pracy socjalnej na rzecz niepe³nosprawnych, poradnictwie prawnym czy pedagogicznym, a tak¿e przez dofinansowanie uczestnictwa w turnusach rehabilitacyjnych czy organizowanie i finansowanie warsztatów terapii zajêciowej” [Kulesza 2013: 67] oraz tworzenie mieszkañ chronionych, umo¿liwiaj¹cych pod-opiecznym przygotowanie siê do samodzielnego funkcjonowania w œrodowisku.
Na szczególn¹ uwagê zas³uguj¹ organizacje pozarz¹dowe, bardzo czêsto zrzeszaj¹ce osoby niepe³nosprawne, bardzo aktywne w organizowaniu dzia³añ na rzecz osób niepe³nosprawnych, „które tworz¹ i prowadz¹ oœrodki wczesnej in-terwencji, oœrodki wsparcia, warsztaty terapii zajêciowej, dzienne centra aktyw-noœci, œrodowiskowe domy samopomocy oraz prowadz¹ szkolenia, programy edukacyjno-rehabilitacyjne, jak tez dzia³aj¹ aktywnie na rzecz integracji osób nie-pe³nosprawnych” [Ibidem, s. 68].
Podstaw¹ kszta³towania siê polityki spo³ecznej w odniesieniu do modelu spo³ecznego niepe³nosprawnoœci – zdaniem Barbary G¹ciarz – jest definiowanie pojêcia stanowi¹cego podstawê dla zobowi¹zañ „w³adz publicznych, a tym
mym zakres zadañ publicznych i charakter aktywnoœci wielu instytucji” [G¹ciarz 2014a: 25]. W wymiarze indywidualnym definiowanie niepe³nospraw-noœci „polega na nadawaniu lub nienadawaniu statusu prawnego osoby nie-pe³nosprawnej, kwalifikuj¹cego lub nie do grupy beneficjentów okreœlonych œwiadczeñ spo³ecznych” [Ibidem]. Zatem formalno-prawne aspekty niepe³no-sprawnoœci wp³ywaj¹ na podejmowanie decyzji o udzielaniu lub nieudzielaniu wsparcia, co staje siê kluczowe dla obecnej polityki spo³ecznej.
Bibliografia
Ament E. (2000), Bold Relief: Institutional Politics and Origins of Modern American Social Policy, Princeton University Press, Princeton.
Auleytner J. (2000), Strategia polityki spo³ecznej [w:] Strategia rozwoju Polski do roku 2000, Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa.
Boulding K. (1967), Boundaries of social policy [w:] Social Administration: Readings in Applied So-cial Science, W.D. Birrell, P.A.R. Hillyard, A.S. Murie, D.J.D. Roche (red.), Penguin Books, Harmondsworth.
Danecki J. (1980), Kilka uwag o polityce spo³ecznej [w:] Polityka spo³eczna. Uwarunkowania demograficzne, zadania, potrzeby, M. Latuch, M. Namys³owska (red.), Ksi¹¿ka i Wiedza, Warszawa.
Danecki J. (1984),O postêpie spo³ecznym i polityce spo³ecznej [w:] Polityka spo³eczna. Wybór tekstów teoretycznych, W. Anio³ (red.), IPS, Warszawa.
Esping-Andersen G. (1994),Welfare States and the Economy [w:] The Handbook of Economic Sociology, N.J. Smelser, R. Swedberg (red.), Princenton University Press, Russel Sage Foundation, New York.
Firlit-Fesnak G., Magnuszewska-Otulak G. (2013), Dyskryminacja a równouprawnienie; zada-nia polityki spo³ecznej [w:] Polityka spo³eczna. Podrêcznik akademicki, G. Firlit-Fesnak, M. Szylko-Skoczny (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
G¹ciarz B. (2014a),Model spo³eczny niepe³nosprawnoœci jako podstawa zmian w polityce spo³ecz-nej [w:] Polscy niepe³nosprawni. Od kompleksowej diagnozy do nowego modelu polityki spo³eczspo³ecz-nej, B. G¹ciarz, S. Rudnicki (red.), Wydawnictwa AGH, Kraków.
G¹ciarz B. (2014b),W stronê nowego modelu polityki spo³ecznej wobec niepe³nosprawnoœci. Kilka s³ów o projekcie badawczym, „Niepe³nosprawnoœæ – Zagadnienia, Problemy, Rozwi¹zania”, z. 2/2014(11).
Kulesza E. (2013),Lokalna polityka spo³eczna, Drukarnia Wydawnicza TRANS-DRUK, Warszawa.
Kurzynowski A. (1996),Osoby niepe³nosprawne w polityce spo³ecznej [w:] Polityka spo³eczna wo-bec osób niepe³nosprawnych, J. Mikulski, J. Auleytner (red.), Wy¿sza Szko³a Pedagogiczna TWP, Warszawa.
Kurzynowski A. (2001),Zwi¹zki polityki spo³ecznej z polityk¹ gospodarcz¹ [w:] Polityka spo³ecz-na, A. Kurzynowski (red.), Szko³a G³ówna Handlowa, Warszawa.
Marshall T.H. (1967), Social Policy, Hutchinson University Library, London.
Marska-Dzioba N. (2011), W cieniu reformy emerytalnej. Przejrzystoœæ finansowania polityki inte-gracji osób niepe³nosprawnych, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Zeszyty Naukowe nr 11, Kraków.
Obuchowski K. (1999),Polityka spo³eczna z punktu widzenia psychologa osobowoœci [w:] Teoretyczne problemy nauki o polityce spo³ecznej, J. Auleytner, J. Danecki (red.), Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa.
Olêdzki M. (1981),Wstêp do polityki spo³ecznej. Propozycja wyjœcia z kryzysu, PWE, Warszawa. Rajkiewicz A. (1984),Polityka spo³eczna – problemy i zadania [w:] Polityka spo³eczna. Wybór
tekstów teoretycznych, W. Anio³ (red.), IPS UW, Warszawa.
Rodgers B. (1979),The Study of Social Policy: A Comparative Approach, George Allen & Unwin, London.
Sala K. (2016), Polityka spo³eczna wobec osób niepe³nosprawnych, „Wroc³awskie Studia Politolo-giczne”, nr 21, Wroc³aw.
Stankiewicz L.M. (2013), Vademecum do pracy socjalnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmiñsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn.
Supiñska J. (1991),Polityki spo³ecznej instrumenty [w:] Leksykon polityki spo³ecznej, B. Rysz--Kowalczyk (red.), Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa.
Szarfenberg R. (2008),Krytyka i afirmacja polityki spo³ecznej, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa.
Szatur-Jaworska B., Firlit-Fesnak G. (1994),Leksykon pojêæ socjalnych, IPS UW, Warszawa. Szczepañski J. (1981),Konsumpcja a rozwój cz³owieka. Wstêp do antropologicznej teorii konsumpcji,
PWE, Warszawa.
Szubert W. (1979),Przedmiot, geneza i zakres socjalistycznej polityki spo³ecznej [w:] Polityka spo³eczna, A. Rajkiewicz (red.), PWE, Warszawa.
Townsend P. (1976), Sociology and Social Policy, Penguin Books, Harmondsworth.
Uœciñska G. (2008), Miêdzynarodowe podmioty polityki spo³ecznej a wspó³czesne wyzwania spo³eczne [w:] Wokó³ polityki spo³ecznej, K. G³¹bicka, M. Grewiñski (red.), Wydawnictwo Politechniki Radowskiej, Warszawa.
Uœciñska G. (2013),Miêdzynarodowe standardy i formy wspó³pracy w polityce spo³ecznej oraz ich wp³yw na Polskê [w:] Polityka spo³eczna. Podrêcznik akademicki, G. Firlit-Fesnak, M. Szylko--Skoczny (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Wnuk-Lipiñski E. (1996),Demokratyczna rekonstrukcja, PWN, Warszawa.
Zawadzki P.W. (2010),Instytucje miêdzynarodowe w walce z ubóstwem i wykluczeniem [w:] Poli-tyka publiczna wobec ubóstwa i wykluczenia spo³ecznego, R. Szarfenberg, C. ¯o³êdowski, M. Theiss (red.) Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa.