Jeden z najwybitniejszych polskich artystów fotografików. Fotografował pejzaże, teatr, architekturę i sport. Eksperymentował z technikami fotogra-ficznymi i barwą, poszukując nowych środków wyrazu i sposobów kształ-towania obrazu fotograficznego.
Maria Biriukow--Hartwig z synami
Edwardem i Walentym przed zakładem foto-graficznym Ludwika i Edwarda Hartwigów przy ul. Peowiaków 2, fot. Ludwik Hartwig, lata 20. XX wieku, Archiwum Julii Hartwig i Artura Międzyrzeckie-go/EASTNEWS
Edward Hartwig urodził się 6 września 1909 roku w Moskwie.
W czasie rewolucji październikowej wraz z rodzicami wyjechał z Rosji i trafił do Lublina. Ukończył szkołę powszechną i Gimnazjum im. Sta-nisława Staszica, uczęszczał też do prywatnej szkoły malarstwa Hen-ryka Wiercińskiego. Jako uczeń gry-wał niewielkie role w Teatrze Miej-skim w Lublinie.
Już w dzieciństwie miał pierwszy kontakt z fotografią – pomagał oj-cu, Ludwikowi Hartwigowi, w za-kładzie fotograficznym. Pierwsze samodzielne zdjęcia Edward Har-twig wykonał około 1920 roku za
namową, albo raczej na polecenie ojca, który wręczył mu aparat fo-tograficzny ze statywem, trzy ka-sety z negatywami o formacie 9x12 cm i polecił wykonanie zdjęć na Sta-rym Mieście w Lublinie. Nieco póź-niej, już świadomie, Edward Hartwig zaczął zajmować się fotografią, cho-ciaż swoją przyszłość wiązał z ma-larstwem. Pozostawał pod wpły-wem łukaszowców – często odwie-dzał Kazimierz nad Wisłą.
W 1930 roku odbyła się w Lu-blinie pierwsza indywidualna wy-stawa fotografii Edwarda Hartwi-ga. W 1931 roku przejął po ojcu pra-cownię przy ulicy Peowiaków 2/
Narutowicza 19 i wraz z żoną He-leną (1910–1998) – aktywną foto-graficzką, członkinią Związku Pol-skich Artystów Fotografików – pro-wadził własny zakład fotograficz-ny. W tym czasie zaczął też uczest-niczyć w krajowych wystawach fo-tograficznych. Do wybuchu II wojny światowej wziął udział w kilku wy-stawach zbiorowych, między innymi w I Polskiej Wystawie Fotografii Oj-czystej, która odbyła się w 1938 roku.
W tym okresie wykonał też zdjęcia na kilka okładek krakowskiego ma-gazynu „As”.
Edward Hartwig aktywnie uczest-niczył w życiu Lublina, przyjaźnił się z wieloma wybitnymi lublinianami.
W jego zakładzie fotograficznym bywali Wiktor Ziółkowski, Józef Cze-chowicz, Wacław Gralewski. Więzy przyjaźni łączyły go także z malarza-mi Zenonem Kononowiczem i Wła-dysławem Filipiakiem, których foto-grafował w pracowniach malarskich.
W latach 1935–1937 Edward Hartwig odbył studia w Wiedniu w Graphische Lehr und Versuch-sanstalt w pracowni Rudolfa Kop-pitza, gdzie zetknął się z dorobkiem światowej fotografii. Po powro-cie z Wiednia, w związku z brakiem nowoczesnego sprzętu, wspólnie z ojcem zaprojektował aparat foto-graficzny, który następnie wykonał miejscowy rzemieślnik.
W tym czasie Edward Hartwig od-krył, że fotografia może być nie tyl-ko rzemiosłem, ale daje szansę re-alizowania zamierzeń artystycznych.
W zakładzie fotograficznym wyko-nywał głównie portrety. Poza dzia-łalnością usługową realizował
wła-sne poszukiwania twórcze. W tym okresie fotografował Lublin, szcze-gólnie Stare Miasto oraz jego bliż-sze i dalbliż-sze okolice, między innymi:
Wrotków, Rury, Sławinek.
Początkowo interesował się foto-grafią Jana Bułhaka, głównie
z po-Wiosna, fot. Edward Hartwig, lata 30. XX wieku, zbiory Ewy Hartwig-Fijałkowskiej/
Pracownia Ikonografii Ośrodka „Brama Grodz-ka – Teatr NN”
S. 141–143: Widoki Lublina, fot. Edward Hartwig, lata 30. XX wieku, zbiory Ewy Hartwig-Fijałkowskiej/
Pracownia Ikonografii Ośrodka „Brama Grodz-ka – Teatr NN”
Biogramy fotografów Edward Hartwig (1909–2003)
wodu tematu – krajobrazu. W okre-sie fascynacji fotografią ojczy-stą Edward Hartwig tworzył zdję-cia nastrojowe i tajemnicze, najczę-ściej fotografując wczesnym ran-kiem, nie wykorzystując prawie światła słonecznego. Wtedy zyskał miano „mglarza”. Eksperymento-wał zarówno przy fotografowaniu, jak i przy obróbce odbitek. Klatki poddawał najrozmaitszym zabie-gom fotograficznym: prześwietlał fragmenty, stosował filtry własne-go pomysłu. Fotografii nie trakto-wał jako dokumentu, ale jako obraz fotograficzny. Do wybuchu wojny twórczość Edwarda Hartwiga by-ła bardzo jednolita stylowo. Nieste-ty, większość zdjęć z „okresu
lubel-skiego”, między innymi fotografie przedstawiające dzielnicę żydow-ską (do której fotografowania konał go Wiktor Ziółkowski), prze-padła w czasie wojny – bombardo-wanie Lublina, 9 września 1939 roku, zniszczyło pracownię ojca, w któ-rej Edward Hartwig przechowywał swoje prace.
W czasie wojny Edward Hartwig mieszkał w Lublinie. Od 1944 do 1947 roku przebywał w obozie pracy NKWD w Borowiczach. Po powrocie do kraju przeniósł się do Warszawy, gdzie mieszkał do końca życia.
W okresie powojennym Edward Hartwig stał się uznanym fotogra-fem. Był pejzażystą, fotografem te-atralnym, fotografem
architektu-ry, fotografem sportu. Przez ca-ły okres twórczości eksperymento-wał z technikami fotograficznymi i barwą, którą zaczął interesować się dopiero w latach dziewięćdzie-siątych XX wieku. Jego dzieło wy-myka się wszelkim klasyfikacjom ponieważ stale poszukiwał no-wych środków wyrazu i sposobów kształtowania obrazu fotograficzne-go, między innymi za pomocą łącze-nia elementów graficznych z foto-grafią realistyczną. Na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku nawiązywał do nurtu foto-grafii subiektywnej. W latach pięć-dziesiątych XX wieku tworzył fo-tografie operujące kontrastującymi formami, łącząc abstrakcję kompo-zycji z dokumentalną funkcją foto-grafii. W latach sześćdziesiątych XX wieku włączył się w nurt fotogra-fii eksperymentalnej, stosując prze-tworzenia i multiplikacje. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku zain-teresował się barwą. Stworzył nie-powtarzalny styl, w którym najważ-niejsze było światło, wydobywające kształty natury.
Edward Hartwig był członkiem--założycielem Lubelskiego
Towarzy-stwa Fotograficznego i Związku Pol-skich Artystów Fotografików, człon-kiem zagranicznych stowarzyszeń fotograficznych, laureatem wielu nagród i wyróżnień. Jego prace były eksponowane na ponad trzydziestu wystawach indywidualnych w kraju i za granicą oraz na niezliczonej ilości wystawach zbiorowych, z których najbardziej prestiżowe to wystawa
„10 Fotografików Świata”. Wydał po-nad dwadzieścia albumów, spośród których najsłynniejszy – Fotografika wydany przez „Arkady” w 1958 ro-ku – miał dwadzieścia edycji w róż-nych krajach Europy.
Zmarł 28 października 2003 roku w Warszawie.
Opracowała Joanna Zętar Literatura:
Edward Hartwig (1909–2003). Fotografie ze zbiorów rodziny Artysty i Muzeum Narodowe-go w Warszawie, red. MałNarodowe-gorzata Plater-Zyberk, Warszawa 2004.
Estetyczna wrażliwość, z Edwardem Hartwigiem rozmawiają Anna i Andrzej Bernatowie,
„Nowe Książki” 1999, nr 12.
Janowska P., Z albumu i pamięci – wspominki Edwarda Hartwiga, „Na Przykład” 1999, nr 1–2 (65–66).
Magierski J., Lubelskie Towarzystwo Fotograficzne, „Kwartalnik Wojewódzkiego Domu Kultury w Lublinie”, R. XVI, 1987.
Psy czy koty? Fotografia czy fotografika? Kolor czy…? – Edward Hartwig odpowiada na py-tania Anny Beaty Bohdziewicz, „Format” 1997, nr 24/25 (3–4).
Aparat fotograficzny Edwarda Hartwiga, zbiory Ewy Hartwig-Fi-jałkowskiej
Pierwsza indywidualna wystawa fotografii Edwarda Hartwiga, autor nieznany, 1929 rok, zbiory Ewy Hart-wig-Fijałkowskiej