Rozdział IV. Budowa społeczeństwa informacyjnego w województwie łódzkim
5.2 Efektywność interwencji publicznej w budowę SI w latach 2007-2013
Budowa społeczeństwa informacyjnego to ciągły proces – nie ma określonego stanu, w którym można ogłosić jego zakończenie. Miary rozwoju SI są jedynie szacunkiem i będą się zmieniać wraz z rozwojem TIK. Polska weszła na tę drogę rozwoju, zaś oczekiwania społeczne są już tak rozbudzone, że muszą być spełnione
zarówno przez biznes jak i administrację338.
W okresie od marca do sierpnia 2013 r. przeprowadziłem wywiady z osobami odpowiedzialnymi za budowę społeczeństwa informacyjnego z województw: opolskiego, podlaskiego, pomorskiego, śląskiego, świętokrzyskiego oraz warmińsko-mazurskiego. Wybór był nieprzypadkowy, oparty na doświadczeniu i skuteczności osób kierujących budową społeczeństwa informacyjnego w tych regionach (podstawowe pytania wywiadu przedstawione zostały w załączniku nr 10).
Analiza udzielonych odpowiedzi jednoznacznie wskazuje na brak długookresowej,
planowej współpracy pomiędzy administracją regionalną a administracją rządową339.
Jeśli nawet taka się pojawia to jest ona wynikiem działań pojedynczych urzędników administracji centralnej, a nie działaniem o charakterze systemowym. Dlatego „trudności, jakie napotyka proces informatyzacji(…), wynikają (…) z faktu, iż głębokie przemiany cywilizacyjne (…), są dostrzegane i doceniane przez naukowców i futurystów, natomiast nie przez polityków oraz inne osoby i instytucje kształtujące
337 Foray D., Goddard J., Beldarrain X.G., Landabaso M., McCann P., Morgan K., Nauwelaers C., Ortega-Argiles R., Przewodnik Strategii Badań i Innowacji na rzecz inteligentnej specjalizacji, Wydawnictwo Unia Europejska, Bruksela 2012, s. 13.
338 Iszkowski W.: Jesteśmy już społeczeństwem informacyjnym, w: „Czas informacji” nr 1/2010, Wydawnictwo Centrum Promocji Informatyki, s. 52.
339 Pytania dotyczyły perspektywy 2007-2013 z uwzględnieniem wcześniejszych doświadczeń (przyp.
przyszłość Polski”340. Ta dysfunkcja systemu przełożyła się na niewykorzystanie szansy jaką dawały pomocowe środki unijne z perspektywy finansowej 2004-2006 oraz 2007-2013.
Analizując budżety programów operacyjnych realizowanych w latach 2007-2013 nie ma możliwości dokładnego wyodrębnienia środków, jakie zostały przeznaczone na budowę społeczeństwa informacyjnego. Wpisujące się w tę kategorię działania w wielu
wypadkach stanowiły wsparcie dla celów priorytetowych341. Jednak przyjmując tylko
osie priorytetowe i działania wprost skierowane na budowę SI, na interwencję publiczną w badanym okresie przeznaczono ponad 22 mld złotych.
Tabela 16 Zestawienie nakładów na budowę SI w krajowych i regionalnych programach operacyjnych na lata 2007-2013
Regionalne Programy Operacyjne na lata 2007-2013
Województwo Nazwa priorytetu Fundusze UE Wkład krajowy RAZEM
Dolnośląskie Rozwój społeczeństwa informacyjnego na Dolnym Śląsku 97 051 591,00 zł 22 835 668,00 zł 119 887 259,00 zł
Kujawsko-pomorskie
Rozwój infrastruktury społeczeństwa
informacyjnego 57 060 229,00 zł 10 069 452,00 zł 67 129 681,00 zł Lubelskie Społeczeństwo informacyjne 57 792 728,00 zł 10 198 717,00 zł 67 991 445,00 zł Lubuskie Rozwój infrastruktury wzmacniającej
konkurencyjność regionu 146 863 974,00 zł 25 915 172,00 zł 172 779 146,00 zł Łódzkie Społeczeństwo informacyjne 70 446 664,00 zł 12 431 764,00 zł 82 878 428,00 zł Małopolskie Warunki dla rozwoju społeczeństwa
opartego na wiedzy 162 841 230,00 zł 28 736 688,00 zł 191 577 918,00 zł Mazowieckie Przyspieszenie e-Rozwoju Mazowsza 205 127 627,00 zł 36 198 993,00 zł 241 326 620,00 zł Opolskie Społeczeństwo informacyjne 25 628 689,00 zł 4 522 710,00 zł 30 151 399,00 zł Podkarpackie Społeczeństwo informacyjne 67 987 570,00 zł 10 199 706,00 zł 78 187 276,00 zł Podlaskie Społeczeństwo Informacyjne 50 896 631,00 zł 8 981 758,00 zł 59 878 389,00 zł Pomorskie Społeczeństwo wiedzy 61 954 603,00 zł 20 651 534,00 zł 82 606 137,00 zł Śląskie Społeczeństwo informacyjne 150 000 000,00 zł 26 470 588,00 zł 176 470 588,00 zł
Świętokrzyskie
Wsparcie innowacyjności, budowa społeczeństwa informacyjnego oraz
wzrost potencjału inwestycyjnego regionu 108 871 090,00 zł 19 212 545,00 zł 128 083 635,00 zł Warmińsko-mazurskie Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego 62 192 522,00 zł 10 975 151,00 zł 73 167 673,00 zł Wielkopolskie Infrastruktura komunikacyjna 493 361 547,00 zł 105 851 440,00 zł 599 212 987,00 zł
Zachodnio-pomorskie Rozwój społeczeństwa informacyjnego 42 000 000,00 zł 7 411 764,00 zł 49 411 764,00 zł
W RAMACH RPO 2007-2013 1 860 076 695,00 zł 360 663 650,00 zł 2 220 740 345,00 zł
340
Tadeusiewicz R., Rewolucja społeczeństwa informacyjnego na tle wcześniejszych rewolucji
cywilizacyjnych, [w]: Haber L.H., Niezgoda M. (red.), Społeczeństwo informacyjne. Aspekty funkcjonalne i dysfunkcjonalne, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006, s. 37.
341 Przykładem może być POIG, w ramach którego realizowane były projekty innowacyjne, takie jak „Turystyka w siodle - infrastruktura innowacyjnego i unikatowego produktu turystycznego”, którego istotnym elementem była infrastruktura teleinformatyczna i elektroniczne usługi oraz PO KL, w którym w ramach działania skierowanego na podnoszenie kompetencji zawodowych bezrobotnych i zagrożonych utratą pracy szkolenia teleinformatyczne były drugim (po szkoleniach językowych) najczęściej realizowanym typem wsparcia (przyp. P.A. Nowak)
Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka
działanie/oś nazwa fundusze UE środki krajowe RAZEM
działanie 2.3 inwestycje związane z rozwojem
infrastruktury informatycznej nauki 278 749 037,00 zł 41 818 794,60 zł 320 567 831,60 zł oś 7 Społeczeństwo informacyjne - budowa
elektronicznej administracji 208 676 187,10 zł 36 825 207,80 zł 245 501 394,90 zł działanie 8.1 Wspieranie działalności gospodarczej
w dziedzinie gospodarki elektronicznej 254 013 872,30 zł 84 671 289,40 zł 338 685 161,70 zł działanie 8.2 Wspieranie wdrażania elektronicznego
biznesu typu B2B 615 000 000,00 zł 108 529 410,80 zł 723 529 410,80 zł działanie 8.3 Przeciwdziałanie wykluczeniu
informacyjnemu - eInclusion 446 371 469,00 zł 78 771 434,50 zł 525 142 903,50 zł działanie 8.4 Zapewnienie dostępu do Internetu na
etapie „ostatniej mili” 446 371 469,00 zł 78 771 434,50 zł 525 142 903,50 zł
W RAMACH POIG 2 249 182 034,40 zł 429 387 571,60 zł 2 678 569 606,00 zł PO KL - komponenty krajowe
działanie/oś nazwa fundusze UE środki krajowe RAZEM
Poddziałanie 2.1.1
Rozwój kapitału ludzkiego w
przedsiębiorstwach 7 626 314 449,50 zł 1 478 720 965,00 zł 9 105 035 414,50 zł Działanie 3.3 Poprawa jakości kształcenia 1 251 804 402,70 zł 220 906 667,50 zł 1 472 711 070,20 zł Działanie 3.5 Kompleksowe wspomaganie rozwoju
szkół 170 901 612,00 zł 30 159 108,00 zł 201 060 720,00 zł Działanie 4.1 dydaktycznego szkolnictwa wyższego Wzmocnienie i rozwój potencjału 1 142 871 051,70 zł 171 457 057,86 zł 1 314 328 109,56 zł
Działanie 4.3 Wzmocnienie potencjału dydaktycznego
uczelni w obszarach kluczowych 855 572 367,11 zł 150 983 351,98 zł 1 006 555 719,09 zł Działanie 5.1 Wzmocnienie potencjału administracji
rządowej 1 041 456 876,43 zł 347 152 286,54 zł 1 388 609 162,97 zł Działanie 5.2 Wzmocnienie potencjału administracji
samorządowej 2 521 500 000,00 zł 444 970 584,28 zł 2 966 470 584,28 zł
W RAMACH PO KL 14 610 420 759,44 zł 2 844 350 021,16 zł 17 454 770 780,60 zł RAZEM 18 719 679 488,84 zł 3 634 401 242,76 zł 22 354 080 731,60 zł
Źródło: opracowanie własne na podstawie Szczegółowych Opisów Osi Priorytetowych poszczególnych programów
Proporcjonalnie do wysokości budżetu państwa Polska otrzymała w latach 2007-2013 największe środki pomocowe na budowę społeczeństwa informacyjnego w UE.
Rysunek 18 Dostęp do Internetu gospodarstw domowych i przedsiębiorstw w latach 2007-2013 w % (Polska a średnia UE)
Źródło: opracowanie własne na podstawie Społeczeństwo informacyjne w liczbach 2013, danych GUS
oraz raportu Diagnoza społeczna 2013.
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Gospodarstwa domowe z dostępem do internetu - Polska Gospodarstwa domowe z dostępem do internetu - średnia UE Penetracja stałym dostępem szerokopasmowym (liczba łączy na 100
osób) Polska
Penetracja stałym dostępem szerokopasmowym (liczba łączy na 100 osób) średnia UE
Przedsiębiorstwa posiadające stały dostęp szerokopasmowy do internetu (zatrudniające 10 osób i więcej) Polska Przedsiębiorstwa posiadające stały dostęp szerokopasmowy do
internetu (zatrudniające 10 osób i więcej) średnia UE
Wysokość dotacji nie przełożyła się jednak na zmianę podstawowych wskaźników SI. Wprawdzie wartość wskaźników w porównaniu rok do roku stale rosła, ale dystans do
średniej wartości dla UE zmieniał się nieznacznie.
Rysunek 19 Wykorzystani e produktów i usług społeczeństwa informacyjnego przez przedsiębiorstwa w latach 2007-2013 w % (Polska a średnia UE).
Źródło: opracowanie własne na podstawie Społeczeństwo informacyjne w liczbach 2013, danych GUS oraz raportu Diagnoza społeczna 2013.
Pomimo olbrzymich nakładów poniesionych w latach 2007-2013 w Polsce na zapobieganie wykluczeniu cyfrowemu i podnoszenie kompetencji cyfrowych, poziom większości kompetencji, nie tylko nie wzrósł, ale wręcz się obniżył.
Rysunek 20 Kompetencje cyfrowe internautów w Polsce w latach 2007-2011 (średnia % dla populacji).
Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu Diagnoza społeczna 2013.
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Przedsiębiorstwa wykorzystujące pakiety oprogramowania ERP – Polska (zatrudniające 10 osób i więcej)
Przedsiębiorstwa wykorzystujące pakiety oprogramowania ERP – średnia UE (zatrudniające 10 osób i więcej) Przedsiębiorstwa korzystające z internetu do kontaktowania się z
urzędami Polska
Przedsiębiorstwa korzystające z internetu do kontaktowania się z urzędami średnia UE
Przedsiębiorstwa pozyskujące informacje udostępnione na stronach internetowych administracji publicznej w ciągu ostatnich 12 miesięcy
Polska
Przedsiębiorstwa pozyskujące informacje udostępnione na stronach internetowych administracji publicznej w ciągu ostatnich 12 miesięcy
średnia UE
2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
kopiowanie lub przenoszenie pliku albo folderu używanie polecenia kopiowania, wycinania, kopiowania i
wklejania fragmentów tekstów
wykorzystanie podstawowych funkcji matematycznych w arkuszu kalkulacyjnym
tworzenie elektronicznej prezentacji instalowanie nowych urządzeń (np. drukarki, modemu,
skanera bądź innych urządzeń)
używanie wyszukiwarki internetowej (np. Google, Yahoo!) w celu znalezienia informacji
pisanie programu komputerowego z użyciem języka programowania
Jest to zjawisko, dla którego trudno znaleźć logiczne wyjaśnienie inne niż nieprawidłowo wybrane projekty do dofinansowania. Pamiętać jednak należy, że projekty, aby dostać dofinansowanie, musiały być zgodne z kryteriami wyboru ogłaszanymi w poszczególnych konkursach. Oznacza to, że całkowitą winę za spadek kompetencji cyfrowych Polaków ponosi administracja publiczna.
Rysunek 21 Wykorzystanie eGovernance przez obywateli w latach 2009-2013(średnia % dla populacji).
Źródło: opracowanie własne na podstawie Społeczeństwo informacyjne w liczbach 2013, danych GUS
Ważnym wskaźnikiem świadczącym o braku skuteczności budowy społeczeństwa informacyjnego w Polsce jest zmniejszenie się ilości osób wykorzystujących elektroniczne usługi publiczne w Polsce.
Rysunek 22 Zainteresowanie usługami publicznymi dostępnymi przez Internet (średnia % dla populacji).
Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu Diagnoza społeczna 2013.
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45
Osoby korzystające z internetu do kontaktowania się z organami administracji publicznej w ciągu ostatnich 12
miesięcy w celach prywatnych - Polska Osoby korzystające z internetu do kontaktowania się z organami administracji publicznej w ciągu ostatnich 12
miesięcy w celach prywatnych - średnia UE Osoby pozyskujące informacje udostępnione na stronach internetowych administracji publicznej w ciągu ostatnich 12
miesięcy - Polska
Osoby pozyskujące informacje udostępnione na stronach internetowych administracji publicznej w ciągu ostatnich 12
miesięcy - średnia UE
2013 2010 2008
0 5 10 15 20 25 30 35
Deklaracje podatkowe Usługi Urzędów Pracy Zasiłki i świadczenia, dokumenty osobiste Rejestracja pojazdu Pozwolenie na budowę Zgłaszanie skarg i przestępstw Dostęp do bibliotek publicznych sprawy związane z aktami stanu cywilnego Zapisy do żłobków, przedszkoli, szkół Zmiana adresu zameldowania Sprawy związane z działalnością gospodarczą Usługi związane z eZdrowiem Załatwianie spraw związanych z wiarą i Kościołem
Inne sprawy urzędowe
Warto zauważyć, że w porównywalnym okresie wzrosło średnie wykorzystanie tego typu usług w pozostałych krajach UE. Wynik ten wskazuje na niską dostępność i jakość usług eGovernance w Polsce. Wniosek ten potwierdzają badania zainteresowania obywateli korzystaniem z takich usług. W 12 na 14 badanych zakresów potencjalnych usług w 2011 r. występował wzrost zainteresowania elektronicznym kontaktem z administracją i zdalnym załatwieniem spraw. Spadek zainteresowania odnotowano wyłącznie w kategoriach „zgłaszanie skarg i przestępstw” oraz „dostęp do bibliotek publicznych.