Ekonomia społeczna a aktywizowanie społeczności lokalnej (Barbara Kowalczyk)

W działaniach aktywizujących w szczególnie zaniedbanych środowiskach lokalnych ważną rolę do speł-nienia mają przedsięwzięcia z zakresu ekonomii społecznej.(Kowalczyk 2013, s.31,32)

Ekonomia społeczna w perspektywie społeczności lokalnych odnosi się do ekonomii lokalnej (eko-nomii sąsiedztwa, eko(eko-nomii zorientowanej na wspólnotę), która dostarcza głównie produkty i usługi dla codziennych, prywatnych potrzeb i stanowi swego rodzaju mieszankę pracy najemnej, własnej pracy, pomocy sąsiedzkiej, samoorganizującej się społecznej działalności. Cele ekonomii zorientowanej na wspólnotę to rekonstrukcja społeczno-kulturowych i społeczno-ekonomicznych relacji w zanie-dbanych społecznościach i integracja społeczna lokalnego środowiska. (Saustowicz 2008, s.28) Jedną z metod osiągnięcia tych celów może być metoda organizowania społeczności lokalnej, w której „dąży się do zasadniczej przebudowy zmarginalizowanej społeczności a poszukiwane zmiany mają rozległy zasięg obejmując wszystkie sektory życia społecznego: społeczny, edukacyjny, ekonomiczny, kulturo-wy, a także środowisko naturalne” (Niesporek, Wódz, 2003, s.128). Przedsięwzięcia z zakresu ekonomii społecznej pojawiają się wtedy gdy w pracy ze społecznością lokalną szczególny nacisk położony jest na jej ekonomiczny rozwój również poprzez przedsiębiorczość lokalną i której celem jest „tworzenie w obrębie społeczności lokalnej trwałych miejsc pracy, dających zatrudnienie członkom społeczności lokalnej, a jednocześnie tworzącym infrastrukturę instytucjonalną, której beneficjentem jest cała spo-łeczność” (ibidem, s.126).

Diagram 11. Związek ekonomii społecznej z organizowaniem społeczności lokalnej

Źródło: Kowalczyk B. Sympozjum Praca socjalna i Ekonomia społeczna, razem czy osobno Uniwersytet Śląski 2012.

Organizowanie społeczności lokalnej w odniesieniu do aktywizacji społeczności lokalnej w sferze eko-nomicznej i zawodowej wpisuje się w przedsięwzięcia z zakresu ekonomii społecznej.

Organizowanie społeczności lokalnej i ekonomia społeczna to aktywności wywodzące się z różnych obszarów, ale ideowo sobie bliskie i wzajemnie sprzyjające. Efektem jednej i drugiej, zakładanym na po-ziomie teorii i często osiąganym w praktyce, jest rozwój lokalny. Organizowanie społeczności lokalnej prowadzone jest przede wszystkim w sferze społecznej, a ekonomia społeczna w sferze zawodowej Obie, jeśli prowadzone są skutecznie, przekładają się w dłuższej perspektywie na rozwój społeczny w kategoriach społeczno-ekonomicznych. (por. Rymsza 2014, s.35)

Zatem ekonomia społeczna i organizowanie społeczności lokalnej spotykają się we wspólnym obszarze działań a organizator, animator społeczności lokalnej może w ten sposób odgrywać ważną rolę w eko-nomii społecznej, pomagając w tworzeniu przedsiębiorstw społecznych44. Szczególnie użyteczne jest wykorzystywanie w metodzie organizowania społeczności lokalnej animacji lokalnej, która rozumiana jest jako proces ożywienia, uruchomienia sił społecznych tkwiących w środowisku lokalnym, dzięki któ-rym można dokonywać celowych, racjonalnych przeobrażeń, obejmujących zmiany o charakterze eko-nomicznym, społecznym, kulturalnym, a których rezultatem będzie rozwój społeczności we wszystkich dziedzinach życia (Kargul 2003, s.276). Przykładem wykorzystania metody animacji lokalnej w planowych działaniach na rzecz rozwoju ekonomii społecznej jest projekt „W stronę polskiego modelu gospodarki społecznej – budujemy nowy Lisków” zrealizowany w Instytucie Spraw Publicznych45, w ramach którego powstała m.in. spółdzielnia socjalna „Stara Szkoła” w Prostkach.

Prostki to wieś położona w pobliżu Ełku, dotknięta objawami wykluczenia społecznego. Celem animatora lokalnego było podniesienie potencjału wsi oraz praca nad zakorzenieniem zakładanej w niej spółdzielni. Pierwszym etapem pracy animatora było utworzenie Akademii Młodych Medialnych Liderów dla młodzieży. Sukces Akademii pozwolił zainspirować społeczność do założenia lokalnego Stowarzyszenia Inicjatyw Społecznych „Nasze Prostki”. Stowarzyszenie to stało się głównym partnerem powstającej równolegle spółdzielni socjalnej „Stara Szkoła” Ośrodek szkolno-zawodowy w Prostkach. Jej najważniejszą częścią jest Pracownia pamiątkarsko-zabawkarska – „Uszyjemy świat dla dzieci” produkująca oryginalne zabawki edukacyjne dla przedszkoli. W utworzenie spółdzielni zaangażowane było Partnerstwo Ełckie, w skład którego wchodziła większość istotnych, z punktu widzenia ekonomii społecznej podmiotów, zarówno publicznych jak niepublicznych, m.in.: Starostwo powiatowe, Powiatowy Zarząd Dróg, Powiatowy Urząd Pracy, Izba Gospodarcza- Ełckie Forum Gospodarcze, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Towarzystwo społeczno kulturalne „Wspólne dziedzictwo”, Stowarzyszenie przyjaciół osób niepełnosprawnych „Przystań”, Urzędy gminy Prostki i Ełk oraz Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Prostkach. Spółdzielnia z powodzeniem działa do dziś.

Źródło: (Dutkiewicz i in., 2008, s.22,25)

Inaczej na związek pomiędzy organizowaniem społeczności lokalnej a ekonomią społeczną można spojrzeć zauważając trzy zasadnicze podobieństwa pomiędzy nimi (Rymsza 2014, s.35):

Î więziotwórczy charakter, z wykorzystaniem zasady wzajemności; Î tworzenie i wykorzystywanie zasobów kapitału ludzkiego Î orientacja na wspieranie słabszych

44 Wiele praktycznych wskazówek dla organizatora społeczności lokalnej można znaleźć w (Twelvetrees 2014, s. 2183-184, 187-189, 191) 45 Więcej na temat związków ekonomii społecznej i organizowania społeczności lokalnej w (Kowalczyk B. 2013a), (Rymsza 2014), natomiast

Jak pokazuje praktyka społeczna przedsiębiorstwa społeczne są naturalnym rozwinięciem stosowania w dłuższej perspektywie podejścia organizowania społeczności lokalnej. Trudno bowiem, aby zakty-wizowani mieszkańcy, którzy odzyskali sprawczość i kontrolę nad własnym życiem, nie podejmowali aktywności ekonomicznej w sytuacji niedoboru dochodów i braku miejsc pracy na lokalnym rynku. (Rymsza 2014, s.40)

Przykładem takich związków ekonomii społecznej z organizowaniem społeczności lokalnej jest spół-dzielnia socjalna „Rybka” w Katowicach, która powstała spontanicznie w wyniku systematycznej pracy organizatora społeczności lokalnej mającej na celu aktywizację społeczności lokalnej w różnych obsza-rach jej funkcjonowania.

Spółdzielnia socjalna „Rybka” powstała z inicjatywy mieszkańców Nikiszowca. Pierwsze działania z zakresu ekonomii społecznej podjęto w Nikiszowcu, w ramach Programu Centrum Aktywności Lokalnej. Pomysł miał swoje źródło w II Jarmarku na Nikiszu, podczas którego zaproponowano mieszkańcom spróbowanie swoich sił w roli przedsiębiorców. Pierwsi aktywiści sami zaczęli następnie pozyskiwać innych zainteresowanych. Pomysł założenia podmiotu ekonomii społecznej spodobał się na tyle, że inicjatorom udało się w niedługim czasie zebrać wystarczającą liczbę osób i rozpocząć poszukiwane środków finansowych na prowadzenie działalności. Rok później, 5 grudnia 2010 roku, podczas świątecznego jarmarku na Nikiszu członkowie Spółdzielni zainaugurowali swoją działalność. Mieli wówczas swoje stanowisko, na którym prowadzili zbiórkę pieniędzy na renowację i przeniesienie rzeźby - ryby, która od lat stoi przy ul. Szopienickiej w Nikiszowcu.

Obecnie spółdzielnia socjalna „Rybka” prowadzi restaurację na Giszowcu, w której serwuje tradycyjne dania śląskie. Ważną część działalności stanowią także usługi cateringowe i realizowane w lokalnej telewizji programy o miejscowych tradycjach kulinarnych.

Spółdzielnia socjalna „Rybka” z Katowic otrzymała tytuł dla Najlepszego Przedsiębiorstwa Ekonomii Społecznej Roku 2012, w kategorii „Pomysł na rozwój”.

Źródło Photo: https://pl-pl.facebook.com/pages/Spółdzielnia-Socjalna-Rybka, Na podstawie (Ukleja, 2014, s.159,160)

Podsumowanie

Organizowanie społeczności lokalnej i ekonomia społeczna działają we wspólnych obszarach na rzecz rozwoju społeczności lokalnej w sferze społeczno-zawodowe. Dzięki działaniom organizatorów społecz-ności lokalnej, stwarzana jest szansa na rozwój ekonomii społecznej, a to z kolei pozwala na poprawę sy-tuacji społeczno-zawodowej, zagrożonych wykluczeniem społecznym, członków społeczności lokalnej.

Pytania kontrolne

1. Jakie są podobieństwa pomiędzy ekonomią społeczną a organizowaniem społeczności lokalnej

Literatura zalecana:

1. Kowalczyk B. 2013, Związki pracy socjalnej z ekonomią społeczną Problemy Społeczne 3/2013 AV Częstochowa

2. Rymsza M., 2014, Praca środowiskowa metodą OSL i ekonomia społeczna na rzecz rozwoju lokalnego, w Kaźmierczak T., (red)

3. WSPÓLNE PODSTAWY PRACY