Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie
O
BOWIĄZKI PUBLICZNOPRAWNE PRZEDSIĘBIORCY ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM POWSTAWANIA I REGULACJI ZOBOWIĄZAŃ PODATKOWYCHWprowadzenie
Podjęcie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej zdefiniowa-ne zostało w art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (Sdg)1. Defi-nicja działalności gospodarczej w przepisach ustaw odrębnych wprowadzana jest sporadycznie2, a wyjątek stanowią tu jedynie ustawy podatkowe. Definicję działalności gospodarczej, którą stosuje się wyłącznie dla potrzeb po-datkowych, określa art. 3 pkt 9 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja Podatkowa (O.p). Jest to każda „działalność zarobkowa w rozumieniu przepi-sów o swobodzie działalności gospodarczej, w tym wykonywanie wolnego za-wodu, a także inna działalność zarobkowa wykonywana we własnym imieniu i na własny rachunek lub cudzy rachunek, nawet gdy inne ustawy nie zaliczają tej działalności do działalności gospodarczej lub osoby wykonującej taką dzia-łalność – do przedsiębiorców”3.
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej i ustawa Ordynacja podat-kowa wyraźnie podkreślają, że jest to działalność nastawiona na osiąganie zysku (zarobkowa), a osoby prowadzące taką działalność to przedsiębiorcy. Działal-ność gospodarcza, aczkolwiek co do zasady swobodna i dozwolona dla
1 Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej określa, że jest to działalność wytwórcza, budowla-na, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawo-dowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447, z poźn. zm.).
2 Ustawy szczegółowe określają zasady podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej, które są specyficzne ze względu na rodzaj normowanej działalności.
3 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2012 r., poz. 749).
NAUKA.GOSPODARKA.SPOŁECZEŃSTWO NR 1(4) ROK 2012 ISSN2082-6117, SS.197-214
go związana jest z licznymi obowiązkami, które ciążyć będą na przedsiębiorcy, oraz ryzykiem. Jednym z nich jest ryzyko podatkowe.
Celem tego artykułu jest przedstawienie zakresu podstawowych obo-wiązków wynikający z podejmowania i prowadzenia działalności gospo-darczej. Głównie chodzi o wskazanie na sposoby powstawania zobowiązań podatkowych i ich rodzaje, charakterystykę i klasyfikację decyzji podatko-wych i przedstawienie właściwości organów podatkopodatko-wych, uprawnionych do przejmowania zobowiązań podatkowych i wydawania decyzji i posta-nowień w kwestiach podatkowych. Są to zagadnienia istotne dla każdego przedsiębiorcy, ponieważ właściwa, zgodna z prawem, regulacja zobowią-zań podatkowych w istotny sposób może przyczynić się do minimalizacji ryzyka podatkowego i optymalizacji obciążeń podatkowych.
Wiadomym jest, że ryzyko działalności gospodarczej to nieodzowny element gry rynkowej. Pojęcie ryzyka wywodzi się z języka łacińskiego i ozna-cza przedsięwzięcie, którego wynik jest nieznany albo niepewny, lub istnieje prawdopodobieństwo, że coś się uda albo nie uda4.
Optymalizacja podatkowa to z kolei świadome, zgodne z prawem działa-nie podatnika, w celu zmdziała-niejszenia obciążeń podatkowych lub też działadziała-nie nastawione na realizację celów przedsiębiorstwa. Optymalizacja podatkowa wymaga znajomości regulacji prawnych i stosowania właściwych procedur.
Obowiązki publicznoprawne przedsiębiorcy
Przedsiębiorstwo, przedsiębiorca działa w otoczeniu. Otoczenie składa się z dwóch obszarów: otoczenia ogólnego (globalnego), które możemy określić jako system społeczno-gospodarczy i polityczny oraz otoczenia celowego – bliskiego czyli systemu rynkowego, na którym działa konkurencja.
Otoczenie przedsiębiorstwa można zatem zdefiniować jako całokształt zja-wisk, procesów i instytucji kształtujących jego stosunki wymienne, możliwości sprzedaży, zakresy działania i perspektywy rozwojowe5, co ilustruje rys. 1.
Przedsiębiorstwo jest systemem otwartym, ponieważ otoczenie i przedsię-biorstwo oddziaływają na siebie wzajemnie. Na pewne czynniki przedsiębior-stwo ma wpływ, do niektórych musi się dostosować.
Jednym z bardziej istotnych elementów otoczenia przedsiębiorstwa jest oto-czenie prawne na leżące do makrootoczenia. Otooto-czenie prawne – jest to cały system prawny, regulujący działalność polityczną, ekonomiczną i międzynarodową.
4 Pojęcie ryzyko szeroko zostało omówione w pracy: E. Szczepanik, Ryzyko w działalności gospodarczej, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Menedżerskiej w Warszawie, Warszawa 2010.
5 I. Penc-Pietrzak, Analiza strategiczna w zarządzaniu firmą. Koncepcja i sterowanie, C.H. Beck, Warszawa 2003, s. 14.
Rys. 1. Otoczenie przedsiębiorstwa
Wśród wielu wymiarów otoczenia dalszego, czyli makrootoczenia, wyróżnia się jego aspekt polityczno-prawny. Dotyczy on państwowej regulacji działalno-ści gospodarczej oraz stosunków pomiędzy gospodarką a państwem. Znaczenie wymiaru polityczno-prawnego makrootoczenia przedsiębiorstwa wynika z na-stępujących przyczyn:
▪ System prawny częściowo określa co przedsiębiorstwo może i czego nie może.
▪ Władza państwowa może mieć przychylne bądź nieprzychylne nastawie-nie do działalności gospodarczej,
▪ Stabilność polityczna wyznacza w znacznym stopniu ramy działalności i obowiązki przedsiębiorcy.
Obowiązki przedsiębiorstwa wynikające z działalności ujęte w ustawie o Sdg są różnorodne, co w sposób syntetyczny przedstawia tabela 1.
Tabela 1. Obowiązki związane z podejmowaniem i wykonywaniem działalności go-spodarczej
Nazwa
obowiązku Treść obowiązku
Obowiązek rejestracji Przed podjęciem działalności przedsiębiorca ma obowiązek zarejestrować się w EDG lub KRS (art. 14 Sdg)
Zasada obowiązku uzy-skania koncesji, zezwole-nia lub wpisu do rejestru działalności regulowanej, jeżeli przepisy taki obo-wiązek nakładają
Jeżeli przepisy ustaw szczegółowych przewidują dla dane-go rodzaju działalności formę reglamentacji – przedsię-biorca ma obowiązek uzyskać przed podjęciem działal-ności stosowną decyzję lub wpisać się do rejestru dzia-łalności regulowanej (art. 15 Sdg)
Nazwa szczegól-ności przepisów dotyczących ochrony przed zagroże-niem życia, zdrowia ludzkiego i moralności publicznej, a także ochrony środowiska (art. 18 Sdg)
Obowiązek profesjonali-zmu (odpowiednich kwalifikacji)
Przedsiębiorca ma obowiązek zapewnić, że czynności w ra-mach jego przedsiębiorstwa wykonywane są przez osoby o odpowiednich do tego uprawnieniach (art. 19 Sdg)
Obowiązek oznaczenia towarów
Przedsiębiorca obowiązany jest do zamieszczenia na towarze, jego opakowaniu, etykiecie lub instrukcji infor-macji w języku polskim, które zawierają:
– firmę przedsiębiorcy i j ego adres – nazwę towaru
– inne oznaczenia wymagane przepisami prawa, np.
skład chemiczny, sposób przechowywania czy ter-min ważności (art. 20 Sdg)
Obowiązek udostępnia-nia danych teleadreso-wych firmy
W przypadku oferowania przez przedsiębiorcę towarów lub usług w sprzedaży bezpośredniej lub sprzedaży na odległość za pośrednictwem środków masowego przeka-zu, sieci teleinformatycznych lub druków bezadresowych, należy podać informacje określające:
– firmę przedsiębiorcy
– jego numer identyfikacji podatkowej (NIP) – siedzibę i adres przedsiębiorcy
Obowiązek dokonywania i przyjmowania płatności w formie bezgotówkowej
W obrocie obustronnie profesjonalnym, jeżeli wartość transakcji przekracza równowartość 15 000 euro, przedsię-biorcy mają obowiązek dokonywania i przyjmowania płat-ności za pośrednictwem rachunku bankowego (art. 22 Sdg) Źródło: K. Miastkowska-Daszkiewicz, R.M. Pal, Prawo publiczne gospodarcze, Wyd. C.H.
BECK, Warszawa 2008, s. 119