Elastyczno ść przeznaczenia finansowania

Ostatnim z rozpatrywanych parametrów jest swoboda wykorzystania pozyskanych środków finansowych. Chodzi tu w szczególności o to, w jakim stopniu finansowanie może służyć realizacji różnych celów przedsiębiorcy, pomimo wcześniej złożonych deklaracji, oraz czy finansowanie służyć może zaspokajaniu potrzeb obrotowych, czy tylko inwestycyjnych.

Pod względem tego parametru najkorzystniej przedstawiają się pożyczki lombardowe, pożyczki od przyjaciół i rodziny, kredyty konsumpcyjne oraz pożyczki nastawione na zysk.

W przypadku dwóch pierwszych instrumentów istnieje pełna elastyczność przeznaczenia pozyskanych środków. Pewne ograniczenia mogą występować przy pożyczkach od przyjaciół i rodziny, ponieważ przeznaczenie środków finansowych na inny cel niż uzgodniony może skutkować utratą zaufania, co ograniczy zastosowanie tego instrumentu w przyszłości.

W przypadku kredytu konsumpcyjnego oraz pożyczek nastawionych na zysk kredytodawca/pożyczkodawca również zasadniczo nie zwraca uwagi na przeznaczenie finansowania, dlatego też może ono z powodzeniem służyć zaspokajaniu potrzeb związanych z działalnością gospodarczą (najczęściej w zakresie finansowania potrzeb obrotowych).

Na przeciwnym biegunie znajdują się kredyty handlowe, leasing oraz pożyczki branżowe. Kredyt handlowy znajduje przeważające zastosowanie tylko w niektórych dziedzinach działalności gospodarczej, leasing z kolei może być stosowany wyłącznie do zakupów o charakterze inwestycyjnym (co jest wynikiem jego konstrukcji prawnej), pożyczki branżowe natomiast kierowane

68

są wyłącznie do osób spełniających kryteria wcześniejszego zatrudnienia w określonych branżach gospodarki.

Pozycję pośrednią zajmują tutaj dwa programy mikropożyczkowe, tzn. Fundusz Mikro i Inicjatywa Mikro. Obie instytucje oferują pożyczki na finansowanie kapitału obrotowego jak i inwestycji (duża elastyczność zastosowania). Nie bez znaczenia jednak pozostaje zadeklarowany wcześniej cel finansowania. Pozostałe programy mikropożyczkowe oraz pożyczki powiatowych urzędów pracy, kredyty bankowe na działalność gospodarczą, pożyczki branżowe oraz kredyty SKOK-ów wykazują się już znacznie mniejszą elastycznością, o czym często przesądzają inne parametry. Na przykład mimo że mikropożyczki Fundacji Wspomagania Wsi oraz Fundacji Wspomagania Polskiego Rolnictwa służyć mogą finansowaniu potrzeb inwestycyjnych oraz obrotowych, jednak są one dostępne tylko dla przedsięwzięć realizowanych na terenach wiejskich i w małych miastach; z kolei kredyty bankowe i kredyty SKOK-ów mają zawsze ściśle określony cel, a jego zmiana stanowi podstawę wypowiedzenia umowy kredytowej.

W odniesieniu do tego parametru konieczna jest jeszcze jedna uwaga. Otóż wykorzystanie finansowania zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem ma znaczenie dyscyplinujące i wpływa na wzrost bezpieczeństwa działalności, która w tym przypadku realizowana jest w sposób planowany i przemyślany. Oczywiście w pewnych sytuacjach kredytodawca musi wykazywać się pewną elastycznością, jednakże chodzić tu będzie raczej o sytuacje szczególne, gdy elastyczność okazuje się konieczna dla ograniczenia nagłego niebezpieczeństwa utraty zdolności do spłaty zobowiązania finansowego. Generalnie jednak przedsiębiorcy przykładają dużą wagę do jak najdalej posuniętej elastyczności.

2.3 Podsumowanie

Niezwykle trudno jest ocenić instrumenty finansowania od najbardziej do najmniej konkurencyjnego (trudno byłoby podać kryteria, które mogłyby pomóc w uszeregowaniu instrumentów finansowania, gdyż dla każdego przedsiębiorcy inne parametry finansowania są najważniejsze). Na podstawie wyżej opisanych parametrów można tylko spróbować ocenić ich konkurencyjność mierzoną stopniem dostosowania instrumentu do potrzeb najmniejszych przedsiębiorców. Ranking taki może przybrać następującą postać:

1. Pożyczki od przyjaciół i rodziny – okazuje się, że w praktyce polskich mikroprzedsiębiorstw instrument ten znajduje szerokie zastosowanie. Trzeba jednak pamiętać, że służy on finansowaniu potrzeb bieżących. Pożyczki od przyjaciół i rodziny nie są instrumentem, który gwarantować może trwały rozwój mikroprzedsiębiorstwa. Wobec tego instrument ten konkuruje z instrumentami oferującymi niewielkie kwoty finansowania. Należy również pamiętać, że nie wszyscy mikroprzedsiębiorcy mają łatwy dostęp do tego rodzaju pożyczek.

69 2. Kredyt handlowy i kredyt konsumpcyjny – kredyt handlowy ma

znaczenie przede wszystkim dla mikroprzedsiębiorstw prowadzących działalność handlową. Co więcej, nigdy nie będzie on w pełni zaspokajać wszelkich potrzeb obrotowych firmy. Z kolei kredyty konsumpcyjne są stosunkowo łatwo dostępne, przy czym pojawia się tu konieczność posiadania przez przedsiębiorcę osobistego rachunku w banku kredytującym, a wielkość kredytu jest uzależniona od wpływów na ten rachunek. Można zatem przyjąć, że oba te instrumenty służyć mogą raczej, podobnie jak pożyczki od przyjaciół, zaspokajaniu potrzeb bieżących. W tym zakresie będą one z nimi konkurować. 3. Kredyty bankowe na działalność gospodarczą – znaczenie tego

instrumentu wynika przede wszystkim z jego dostępności terytorialnej. Kredyty tego rodzaju służyć mogą zarówno finansowaniu potrzeb obrotowych, jak i finansowaniu inwestycji. Podstawowym ograniczeniem są tutaj skomplikowane wymogi proceduralne, dokumentacyjne oraz w zakresie zabezpieczeń. Ostatnie z wymienionych ograniczeń ma bardzo ważne znaczenie. Istotny jest także dość wysoki koszt tego rodzaju finansowania. Należy jednak zauważyć, że praktycznie wszystkie banki dążą do upraszczania i dostosowywania stawianych wymogów do specyfiki mikroprzedsiębiorstw. Równocześnie cena kredytu wykazuje tendencję malejącą. A zatem konkurencyjność tego instrumentu będzie wzrastać. 4. Pożyczki pozabankowe – ogólnie rzecz biorąc, są one wysoce

konkurencyjne, szczególnie z punktu widzenia zabezpieczeń oraz procedur i wymogów dokumentacyjnych. Niestety ich podstawową wadą jest ograniczona dostępność terytorialna oraz w przypadku niektórych programów ograniczona kwota finansowania, możliwa do pozyskania przez przedsiębiorcę. Pewne znaczenie może mieć tutaj koszt finansowania, przy czym należy pamiętać, że w tej grupie parametr ten jest znacznie zróżnicowany: występują pożyczki o komercyjnym oprocentowaniu, jak i pożyczki subsydiowane.

5. Leasing – dostępność leasingu jest znaczna, przy czym jego podstawowym ograniczeniem jest możliwość zastosowania wyłącznie do zakupów inwestycyjnych. Ponadto instytucje leasingowe zasadniczo nie zajmują się finansowaniem niskich wartościowo zakupów, a procedury i wymogi dokumentacyjne są dość skomplikowane.

6. Kredyty SKOK-ów na działalność gospodarczą – kredyty te upodabniają się do kredytów bankowych. Jest tak przede wszystkim, gdy mowa o procedurach i kosztach. W tym jednak przypadku występują dodatkowe problemy proceduralne związane z koniecznością przystąpienia do SKOK-u. Choć nie są one bardzo skomplikowane, to jednak pojawia się tu przymus, który po pierwsze nie jest dobrze postrzegany przez przedsiębiorców, po drugie nie zawsze jest akceptowany.

70

7. Pożyczki nakierowane na zysk i pożyczki z lombardów – w chwili obecnej oba te instrumenty finansowania nie stanowią konkurencji dla pozostałych. Ich podstawowym ograniczeniem jest nieznaczna kwota finansowania i bardzo wysoki koszt (zwłaszcza w przypadku pożyczek zaciąganych w lombardach). W przypadku pożyczek lombardowych istotnym czynnikiem ograniczającym jest także zabezpieczenie. Należy przyjąć, że oba te instrumenty mogą znajdować zastosowanie w sytuacjach bardzo nietypowych.

71