ELEMENTY INNOWACJI I INNOWACYJNOŚCI W REKREACJI

Rekreacja to forma odpoczynku, wytchnienia czy rozrywki dobrowolnie wybrana dla własnej satysfakcji i podejmowana poza obowiązkami zawodowymi, społecznymi i domowymi¹⁴. W typologii rodzajów usług turystycznych pojawiają się różne terminy związane z rekreacją: usługi rekreacyjne, usługi rekreacyjne i rozrywkowe, usługi rekreacyjno-sportowe¹⁵. W ramach usług rekreacyjno-spor-towych tworzone są na potrzeby turystów warunki do czynnego wypoczynku i uprawiania różnych form wypoczynku i rekreacji¹⁶. Z kolei P. Różycki¹⁷ wyszcze-gólnia usługi rekreacyjne i rozrywkowe, defi niując je jako działania mające na celu zapewnienie właściwego wypoczynku w czasie wolnym.

Sfera usług rekreacyjnych jest bardzo szeroka, stąd też występują pewne trudności w rozgraniczeniu niektórych elementów innowacji w rekreacji, jak też odróżnienia jej od innowacyjności. Niemniej jednak rozpatrując innowacje i innowacyjność w rekreacji, można wyróżnić trzy zasadnicze kierunki – a nawet mówić o rodzajach innowacji:

– innowacje produktowe – wytwarzanie nowych produktów, w tym wprowa-dzanie nowości techniczno-technologicznych (na przykład zorbing),

– innowacje usługowe – uzupełnianie aktualnych rodzajów rekreacji o nowe formy mające znakomity wydźwięk społeczny,

– innowacje procesowe – wprowadzanie w coraz większym zakresie nowych procesów i sposobów rozwijania rekreacji ruchowej.

W pierwszym przypadku, dotyczącym wytwarzania nowych produktów, działalność rozwojowa zmierza do wzbogacenia aktualnych form rekreacji ruchowej o nowości technologiczne (powiązane z odpowiednim oprzyrządo-waniem). Chodzi tu o rozwijanie w dużym tempie nowych sposobów rekreacji typu: aerobik, pilates, tai-chi, callanetics, step, streczing, hatha-joga (na przykład w profi laktyce kręgosłupa), choreoterapia (terapia tańcem i ruchem), a nawet

14 Zob. E. Mazur, Leksykon turystyki i krajoznawstwa, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2000, s. 53.

15 A. Niedziółka, Innowacyjne usługi rekreacyjne jako determinanta rozwoju agroturystyki w województwie małopolskim, w: Innowacje i innowacyjność w sektorze agrobiznesu, t. II: Rodzaje innowacji, red. M. Adamowicz, SGGW, Warszawa 2008, s. 231.

16 H. Borne, A. Doliński, Organizacja turystyki, WSiP, Warszawa 1998, s. 98.

17 P. Różycki, Zarys wiedzy o turystyce, Proksenia, Kraków 2006, s. 92.

windsurfi ng rekreacyjny¹⁸ i wielu innych form fi tness wykorzystujących coraz szerszą gamę urządzeń i zapewniających komfort doznań fi zycznych.

Drugi kierunek obejmuje pewne nowości w stosunku do stanu poprzed-niego, wywołane przez szeroki popyt społeczny. Jest to tak zwana rekreacja bierna, wypoczynkowa lub relaksowa, rozwijająca się na całym świecie, w tym w Polsce. Chodzi przede wszystkim o działania mające na celu powstanie zie-leńców, nowych parków wyposażonych w urządzenia rekreacyjne (fontanny z kolorowymi strumieniami wody bądź oświetlane kolorowym światłem, estrady przeznaczone na imprezy rozrywkowe, planty z zagospodarowanymi klombami kwiatów, aleje róż itp.). Społeczność, szczególnie większych miast, chętnie odwiedza takie obiekty, przesiadując na ławkach, oglądając pływające łabędzie, odpoczywając po ciężkiej pracy. Mówiąc fachowo, ten rodzaj odpoczynku należy do specyfi cznego rodzaju rekreacji: biernej fi zycznie, ale bogatej duchowo.

W ostatnim przypadku chodzi o stopniowe przenoszenie rekreacji rucho-wej z sali gimnastycznej w szeroko rozumiane otoczenie przyrodnicze. W tej sytuacji wyróżnienie i nazwanie elementów innowacji staje się stosunkowo pro-ste (według J.A. Allena zalicza się to do elementu nazwanego wprowadzaniem do szerokiego użytku nowych sposobów postępowania). Najbardziej do tego nadaje się środowisko leśne. W nim powstaje najwięcej nowych form rekreacji pochodzących z rekreacji ruchowej, uwidaczniających się zgodnie ze schematem przedstawionym na rysunku 1.

rekreacja ruchowa

rekreacja przyrodnicza

rekreacja zdrowotna REKREACJA

TURYSTYKA CZAS WOLNY

Rys. 1. Związki rekreacji ruchowej z rekreacją zdrowotną Źródło: opracowanie własne.

18 M. Stelmach, Efektywność rekreacyjnego uprawiania windsurfi ngu w treningu zdrowotnym dorosłych osób, w: Teoria i praktyka rekreacji ruchowej, PWSZ, Biała Podlaska 2006, s. 152.

Przejście rekreacji ruchowo-przyrodniczej w system rekreacji zdrowotnej wynika z tego, że podstawowym celem rekreacji przyrodniczej jest regeneracja zdrowotna naszego organizmu¹⁹. Związków pomiędzy rekreacją ruchowo-przy-rodniczą a zdrowotną oraz jej genezy należy doszukiwać się w układzie zapre-zentowanym na rysunku 2.

Rys. 2. Ewaluacja rekreacji ruchowej Źródło: opracowanie własne.

Wśród najczęściej realizowanych form rekreacji ruchowej w ekosystemach leśnych można wymienić:

– obserwacja ptaków i innych zwierząt, – odwiedzanie punktów widokowych,

– zwiedzanie pomników przyrody i rezerwatów, – rekreacja piesza, rowerowa, kajakowa, konna.

Do innowacyjnych form rekreacji w ekosystemach leśnych posiadającej cechy form rekreacji o cechach przyrodniczo-zdrowotnych należy zaliczyć:

– zbieranie ziół (niepodlegających ścisłej ochronie), – chodzenie boso po płytkich strumieniach,

– chodzenie boso po torfowiskach, runie leśnym, a zimą po śniegu,

– inhalacja w wyrębach (miejsca takie charakteryzują się najwyższym stęże-niem olejków eterycznych).

Należy stwierdzić, że obecnie najczęściej polecanymi, a zarazem najprost-szymi (opartymi na naturalnym ruchu) formami aktywności ruchowej (rekreacji ruchowej) w plenerze leśnym są:

– spacery (charakteryzujące się niskim stopniem wysiłku, zorientowane przede wszystkim na inhalację oraz obserwację przyrody, w trakcie których pokonuje się niewielkie odcinki terenu),

19 K. Michałowski, B. Łagowska, Potrzeby i możliwości wykorzystania ekosystemów leśnych..., s. 117.

– marsze (bardziej intensywne, nastawione głównie na poprawę wydolności i ogólnej sprawności fi zycznej),

– wycieczki (o zróżnicowanej intensywności, nastawione na zwiedzanie rezer-watów, podglądanie przyrody, realizowane po wytyczonych trasach o różnej długości).

Las ma wiele walorów, które mogą być wykorzystane na potrzeby rekreacji ruchowej. Zalicza się do nich:

– zróżnicowane ukształtowanie terenu (w odróżnieniu od płaskiej podłogi na sali),

– zmienność podszycia (na sali są maty),

– naturalne rekwizyty w postaci patyków, szyszek, liści, kamieni, a także drzewa, pnie, kłody, rowy (w pomieszczeniach gimnastycznych są drabinki, kozły, piłki i inne urządzenia).

W ekosystemach leśnych organizowane są również ścieżki zdrowia, które można zaliczyć do takich form rekreacji, jak

– biegi na orientację, – biegi wyznaczoną trasą, – marsze na orientację,

– ćwiczenia na bardzo prostych, najczęściej drewnianych, naturalnych przyrzą-dach (pnie drzew, rowy, strumyki, inne rekwizyty leśne).

Zakończenie

Innowacje są ważnym zjawiskiem współczesnego życia gospodarczego i istotnym czynnikiem rozwoju. Jak stwierdzono w artykule, turystyka i rekreacja, w porównaniu z innymi dziedzinami życia gospodarczego (i innych organizacji) są postrzegane jako sektor wtórnie wykorzystujący innowacje i innowacyjność.

Jednak mogą one przynosić bardzo pozytywny skutek, zarówno w sferze podaży, jak i popytu. W artykule wskazano na wybrane elementy tych zjawisk, które, bio-rąc pod uwagę literaturę przedmiotu, stale się rozwijają i zarówno w turystyce, jak i rekreacji mogą mieć charakter innowacji absolutnych. Jednocześnie można stwierdzić, że turystyka generuje innowacje zarówno o charakterze absolutnym, jak i wtórnym. Przy czym główną determinantą dyfuzji innowacji w sektorze turystycznym jest czynnik ludzki, a w szczególności związany z dopływem nowych, wykształconych kadr.

ELEMENTS OF THE INNOVATION