POJĘCIE ORAZ GENEZA POWSTANIA AUTOSTRAD MORSKICH

Termin autostrada morska pojawił się po raz pierwszy w 2001 roku w białej księdze KE pt. Europejska polityka transportowa do 2010 r. W roku 2003 Komi-sja opublikowała program rozwoju przewozów na krótkie odległości. Zwrócono w nim uwagę na przeszkody w przewozach wynikające z „wąskich gardeł”

i niedostatecznej interoperacyjności. W raporcie końcowym przedstawiono listę priorytetowych projektów dotyczących transeuropejskiej sieci transportowej¹. Szersza koncepcja autostrad morskich została przedstawiona w decyzji Parla-mentu Europejskiego i Rady nr 884/2004/EC z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie zmiany wytycznych TEN-T zawartych w decyzji nr 1692/96/EC. W artykule 12 a sformułowano następującą defi nicję:

Transeuropejska sieć autostrad morskich ma na celu skoncentrowanie prze-pływu przewozów towarowych w lądowo-morskich łańcuchach logistycznych, w taki sposób, aby rozwinąć istniejące lub ustanowić nowe regularne i o odpo-wiedniej częstotliwości połączenia żeglugowe pomiędzy krajami członkowskimi Unii Europejskiej w celu ograniczenia kongestii drogowej lub poprawienia dostępności państw lub regionów peryferyjnych i wyspiarskich. Autostrady mor-skie nie powinny wykluczać możliwości kombinowanych przewozów osób i towa-rów, pod warunkiem że dominować będzie transport towarów.

Transeuropejska sieć autostrad morskich powinna obejmować urządzenia i infrastrukturę znajdującą się przynajmniej w dwóch krajach członkowskich Unii Europejskiej, to jest infrastrukturę portową, elektroniczne systemy zarzą-dzania logistycznego, procedury bezpieczeństwa, administracyjne i celne, a także infrastrukturę dostępu do portu od strony lądu i morza zapewniającą możliwość całorocznej nawigacji².

1 J. Neubert, Motorways of the Sea-Ziele, Planung und bisherige Realisierung, „Hansa“ 2007, nr 4, s. 3–39 w oprac. J. Ostaszewicza.

2 Rozwój Transeuropejskiej Sieci Transportowej TEN-T na terenie województwa zachodnio-pomorskiego, Spectrum Consulting, Szczecin 2008, s. 6 (praca niepublikowana).

Transeuropejska sieć autostrad morskich może obejmować również drogi wodne i kanały, które łączą dwie autostrady morskie i w znacznym stopniu skra-cają szlak morski, zwiększając w ten sposób wydajność i czas obsługi. W decyzji 884/2004/WE (Załącznik II) wymienia się następujące autostrady morskie jako projekty o znaczeniu wspólnotowym:

– autostrada Morza Bałtyckiego (łącząca państwa członkowskie rejonu Morza Bałtyckiego z państwami członkowskimi Europy Środkowej i Zachodniej, wraz z trasą łączącą Morze Północne z Morzem Bałtyckim – Kanał Kiloński) (2010);

– autostrada morska Europy Zachodniej (łącząca Portugalię i Hiszpanię łukiem atlantyckim z Morzem Północnym i Morzem Irlandzkim) (2010);

– autostrada morska Europy Południowo-Wschodniej (łącząca Morze Adriaty-ckie z Morzem Jońskim i wschodnią częścią Morza Śródziemnego z Cyprem) (2010);

– autostrada morska Europy Południowo-Zachodniej – zachodnia część Morza Śródziemnego (łącząca Hiszpanię, Francję, Włochy i Maltę oraz łącząca się z autostradą morską Europy Południowo-Wschodniej) (2010).

Komitet, uwzględniając rozszerzenie Unii Europejskiej, wskazał na koniecz-ność rozwinięcia autostrad morskich także na samym Morzu Czarnym.

Przepisy wykonawcze dotyczące zaproszenia do składania projektów doty-czących utworzenia autostrad morskich zostały przedstawione w Vademecum KE z 28 lutego 2005 roku. W dokumencie tym scharakteryzowano wymagania sta-wiane połączeniom, które mogą być zaliczone do autostrad morskich, określono benefi cjentów oraz sposoby fi nansowania autostrad morskich³.

Defi nicję tych połączeń dopracowano w dokumencie roboczym w sprawie autostrad morskich dołączonym do komunikatu z 18 października 2007 roku zatytułowanym Agenda UE w sprawie transportu towarowego: poprawa wydaj-ności, integracyjności i zrównoważenia transportu towarowego w Europie. Pod-kreślono w nim, że autostrady morskie są elementem żeglugi morskiej bliskiego zasięgu. Defi nicja określa autostrady morskie jako:

Istniejące lub nowe połączenia żeglugowe zintegrowane w łańcuchach logi-stycznych dom–dom, koncentrujące przepływy ładunku na wykonalnych, regu-larnych, częstych, wysokiej jakości i godnych zaufania połączeniach w ramach żeglugi morskiej bliskiego zasięgu. Połączenie żeglugowe realizowane w ramach

3 Motorways of the Sea, art. 12a of the TEN-T Guidelines, A Vademecum issued in conjunction with the call for proposals TEN-T 2005, Brussels, 28 February 2005.

autostrady morskiej powinno przejąć znaczącą część ładunku z oczekiwanego wzrostu przewozów drogowych lub poprawić dostępność krajów wyspiarskich lub peryferyjnych i zmniejszyć zatłoczenie dróg⁴.

Autostrady morskie mają więc znaczenie jako miejsca koncentracji trans-portu w wybranych korytarzach intermodalnych. Jednocześnie zwrócono uwagę na konieczność rozwijania partnerskiej współpracy, która może się przyczy-nić do zwiększenia atrakcyjności połączeń na stosunkowo krótkie odległości.

Autostrady morskie mogą obejmować istniejące lub nowe połączenia w ramach żeglugi morskiej bliskiego zasięgu. Do ich powstania mogą być wykorzystane fundusze unijne, o ile spełniają kryteria przewidziane dla autostrad morskich.

W przytoczonym dokumencie podkreślono również fakt, że autostrady morskie mogą być wydajną, ekologiczną alternatywą dla autostrad lądowych i mogą z nimi konkurować na płaszczyźnie jakościowej. Do czynników decydujących o konkurencyjności autostrad morskich zaliczono⁵:

– częstotliwość i regularność połączeń żeglugowych, – bezpieczeństwo i ochronę przed zagrożeniami, – jakość usług portowych,

– jakość połączeń z lądowym zapleczem (transport drogowy, kolejowy i śródlądowy),

– jakość oferowanych usług na zapleczu transportowym,

– jakość systemów informacyjnych i kontrolę łańcucha transportowego,

– stopień integracji inwestycji realizowanej w ramach autostrady morskiej z rozwojem sieci transportowej.

Do tej pory wezwano do składania propozycji autostrad morskich następu-jące kraje:

– Finlandię i Niemcy,

– siedem krajów członkowskich Unii Europejskiej regionu Morza Bałtyckiego, – Francję i Hiszpanię (autostrady w rejonie Atlantyku – Kanału La Manche

– Morza Północnego),

– kraje członkowskie Unii Europejskiej i Norwegię (autostrady morskie w rejo-nie Morza Północnego),

4 SEC(2007) 1367 COMMISSION STAFF WORKING DOCUMENT Accompanying docu-ment to the COMMUNICATION FROM THE COMMISSION The EU’s freight transport agenda:

Boosting the effi ciency, integration and sustainability of freight transport in Europe Report on the Motorways of the Sea State of play and consultation {COM(2007) 606 fi nal SEC(2007) 1351}

Brussels, 18.10.2007.

5 Rozwój Transeuropejskiej Sieci Transportowej..., s. 9–10.

– kraje leżące we wschodniej części Morza Śródziemnego, – Francję i Portugalię.

Zgodnie z założeniami pełna sieć autostrad morskich powinna być zatwier-dzona do końca 2010 roku.