INFORMACJA, WIEDZA, INNOWACJE W GOSPODARCE TURYSTYCZ- TURYSTYCZ-NEJ

Ostatnim z przedstawionych na rysunku 1 czynników produkcji jest infor-macja/wiedza/innowacje. We współczesnej gospodarce znaczenie tego czynnika wykorzystywanego w procesach gospodarowania jest decydujące dla rozwoju społecznego i ekonomicznego. Decydujący wpływ jest widoczny zwłaszcza w długim okresie. Zasoby tego czynnika, a nie bogactwa naturalne, przesądzają o pozycji ekonomicznej danej gospodarki narodowej.

W procesach gospodarczych podstawowym zasobem produkcyjnym staje się szeroko rozumiana informacja wraz z wkomponowanymi w nią aspektami wiedzy i innowacji. Nie każda informacja pojawiająca się w gospodarce jest czynnikiem produkcji. Jest nim tylko ta, która ma cechy zasobu ekonomicznego.

Informacyjny zasób ekonomiczny stanowią wszelkie potencjalnie użyteczne zbiory informacji, zgromadzone i przechowywane w czasie, w miejscu oraz przy zastosowaniu technologii i organizacji umożliwiających ich wykorzystanie przez użytkowników fi nalnych informacji działających jako podmioty ekonomiczne w gospodarce. Inaczej mówiąc, czynnikiem produkcji jest wiedza o tym, jak wykorzystać pracę, ziemię i kapitał do świadczenia usług.

W warunkach rynku usług turystycznych informacja wykorzystywana jest jako:

– wiedza, to jest potencjał, którym należy odpowiednio zarządzać,

– podstawa do podejmowania decyzji rynkowych, za pośrednictwem badań rynku skierowanych na konkurencję i konsumentów,

– baza danych o potencjale turystycznym obszarów (walorach turystycznych, zagospodarowaniu turystycznym, ofercie usługowej podmiotów),

– forma (technologia) kontaktu, prezentacji oferty i zawierania transakcji z kon-sumentami i kooperantami przez nowoczesne systemy rezerwacyjne, a także Internet,

– przedmiot działalności podmiotów na rynku turystycznym, a zwłaszcza usług w zakresie informacji turystycznej w szerokim znaczeniu.

Z jednej strony bez aktualnej i wiarygodnej informacji klienci mieliby ograniczone możliwości kreowania swoich potrzeb turystycznych i znajdowania odpowiadających tym potrzebom ofert. Z drugiej natomiast, podmioty oferujące usługi turystyczne nie mogłyby tworzyć ofert turystycznych i efektywnie reali-zować ich na rynku.

Z punktu widzenia podmiotów gospodarki turystycznej, informacja jest tym elementem procesu gospodarowania, dzięki któremu można podejmować szybkie i skuteczne decyzje rynkowe w kontaktach z klientami i kooperantami.

W ujęciu obszarowym pozwala na kształtowanie całości procesów tworzenia pro-duktów turystycznych, ich rynkową identyfi kację, a także kształtować wizerunek i integrować poszczególne podmioty gospodarki turystycznej: przedsiębiorców, jednostki samorządowe, organizacje turystyczne. Jednym z najistotniejszych zagadnień w tym zakresie będą działania związane z projektami badawczymi, przy udziale podmiotów branży turystycznej, jednostek samorządu terytorial-nego i innych instytucji mających za cel rozwój lokalnej i regionalnej gospodarki turystycznej (w tym jednostek naukowych).

Informacja stanowi więc narzędzie przedsiębiorców, za którego pomocą mogą podejmować decyzje o zmianach w przedsiębiorstwie. Warunkiem wstęp-nym do wprowadzania zmian jest przedsiębiorczość. Przedsiębiorca tworzy innowacyjną⁹ atmosferę i niezbędne struktury, zdobywając wiedzę i kapitał.

Zmiana w przedsiębiorstwie staje się innowacją w odpowiedniej skali dopiero wówczas, gdy zostanie zaakceptowana przez interesariuszy podmiotów i utrwa-lona w postaci nowych standardowych praktyk, procedur i produktów. Innowacje w usługach mogą przybierać następujące formy¹⁰:

– Organizowanie rozwiązania dla nowego problemu; nowe problemy mogą być formułowane przez klientów lub tworzone przez innowacyjnych dostawców usług przewidujących zmiany popytu. Identyfi kowanie problemów może wynikać z interakcji pomiędzy dostawcą a klientem.

– Przyjęcie bardziej efektywnego sposobu organizowania rozwiązań problemu znanego typu (zmiany w metodach, procesach, systemach technicznych).

Pierwszy rodzaj innowacji określany jest jako innowacja produktowa, drugi jako innowacja procesowa.

Innowacyjność w gospodarce turystycznej może się wyrażać przez¹¹ – Wprowadzanie nowych dóbr i usług lub doskonalenie istniejących, na

przy-kład nowe formy obsługi gości hotelowych.

– Wprowadzanie nowych metod produkcji, na przykład hotelarstwo nisko-budżetowe.

9 P.F. Drucker, Innowacje i przedsiębiorczość, PWE, Warszawa 1992, s. 29.

10 Przedsiębiorstwo turystyczne. Ujęcie statyczne i dynamiczne, red. G. Gołembski, PWE, War-szawa 2007, s. 62.

11 S.J. Page, Tourism Management. Managing for Change, Butterworth Heinemann, Oxford 2005, s. 267, za Przedsiębiorstwo turystyczne..., s. 62.

– Otwarcie się nowych rynków, na przykład kraje Europy Wschodniej, na ruch turystyczny z krajów zachodnich.

– Nowe źródła dostaw półproduktów, na przykład lokalne produkty żywno-ściowe.

– Tworzenie nowego typu organizacji, na przykład niskokosztowe linie lot-nicze.

Tworzenie przyjaznego klimatu dla przedsiębiorstw, zwłaszcza z sektora MSP, przypisuje się instytucjom otoczenia biznesu. Ośrodki wsparcia najczęściej defi niowane są jako instytucje, których celem jest szeroko pojęte wsparcie przed-siębiorczości. Działanie tych polegają na¹²:

– wspieraniu przedsiębiorczości, samozatrudnienia, ułatwianiu startu i pomocy nowo tworzonym, prywatnym fi rmom; promocji i poprawie konkurencyjności MSP;

– tworzeniu warunków dla transferu nowych rozwiązań technologicznych do gospodarki i realizacji przedsięwzięć innowacyjnych;

– podnoszeniu jakości zasobów ludzkich przez edukację, szkolenia i doradztwo oraz upowszechnianie wzorów pozytywnego działania;

– zagospodarowaniu zasobów i realizacji przedsięwzięć infrastrukturalnych;

– tworzeniu sieci współpracy i partnerstwa różnych podmiotów działających na rzecz dynamizacji rozwoju, wzrostu dobrobytu i zasobności mieszkańców¹³.

Efektem współdziałania przedsiębiorstw z instytucjami otoczenia biznesu w aspekcie procesów innowacyjnych są struktury klastrowe. Klaster to znaj-dująca się w geografi cznym sąsiedztwie grupa przedsiębiorstw i powiązanych z nimi instytucji zajmujących się określoną dziedziną, połączoną podobieństwami i wzajemnie się uzupełniająca. Nieodzownym elementem kooperacji w ramach klastra turystycznego jest ciągły przepływ wiedzy i informacji¹⁴.

Klaster to przestrzenna koncentracja przedsiębiorstw, instytucji i organizacji wzajemnie powiązanych rozbudowaną siecią relacji o formalnym i nieformalnym charakterze, które mają wspólną trajektorię rozwoju (na przykład technolo-giczną, wspólne rynki docelowe), a jednocześnie konkurują i kooperują ze sobą

12 Innowacje i transfer technologii. Słownik pojęć, red. K.B. Matusiak, Polska Agencja Rozwo-ju Przedsiębiorczości, Warszawa 2005, s. 107.

13 P. Niedzielski, Dołowy A., Milewski D., Szostak D., Innowacyjność i struktury klastrowe w województwie zachodniopomorskim. Turystyka, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szcze-cińskiego, Szczecin 2008.

14 D. Milewski, A. Panasiuk, D. Szostak, Zachodniopomorski klaster turystyczny, Uniwersytet Szczeciński, Zachodniopomorska Regionalna Organizacja Turystyczna, Szczecin 2005.

w pewnych aspektach. Klaster stanowić może narzędzie podnoszące konkuren-cyjność i innowakonkuren-cyjność lokalnych gospodarek turystycznych. Stanowi przy tym pewnego rodzaju nie do końca sformalizowaną sieć podmiotów gospodarczych i organizacji wspierających, powiązanych ze sobą nieformalną wymianą wiedzy i informacji¹⁵.

Z punktu widzenia gospodarki turystycznej czynnikiem warunkującym powstawanie klastrów jest dostęp do zasobów naturalnych lub istnienie spe-cyfi cznych warunków naturalnych w danym obszarze regionalnej gospodarki.

W przypadku takiego klastra ważnym elementem są walory turystyczne, wokół których tworzy się infrastruktura turystyczna umożliwiająca konsumpcję korzy-ści związanych z tymi walorami. Na danym obszarze o znaczeniu turystycznym może funkcjonować wiele podmiotów zarówno stricte turystycznych, których podstawowym celem działalności jest świadczenie usług turystycznych (pod-mioty hotelarskie, gastronomiczne, organizatorzy i pośrednicy turystyczni, podmioty systemu transportowego, podmioty zarządzające atrakcjami turystycz-nymi), jak i okołoturystycznych wspierających działalność typowych przedsię-biorstw turystycznych¹⁶.