Ergonomia opakowań

Piotr Leowski przedstawiciel koncernu Elopak, trzeciej co do wielkości spośród największych firm dostarczających opakowania do napojów, miał powiedzieć: „Z wielu badań jakościowych, które wykonaliśmy, wynika, że konsumenci prezentują znacznie mniejszą chęć zakupu produktów w opakowaniach o gorszej funkcjonalności, a znacznie większą chęć ponownego zakupu tych samych produktów w opakowaniach o lepszej funkcjonalności”¹⁵³.

Kwestia wygody użytkowania opakowań nigdy nie powinna być marginalizowana.

Konsumenci doceniają komfort, a wprowadzanie usprawnień wcale nie musi być kosztowne dla producenta. Łatwe otwieranie, zamykanie, przenoszenie, wyjmowanie, opróżnianie, obła konstrukcja, której ostre krańce nie niszczą pozostałych produktów w transporcie, stosowanie przewężeń, uchwytów, suwaków oraz sport capów, a także idąc z duchem potrzeb konsumentów, stosowanie różnych kubatur opakowań jednostkowych, to zaledwie promil pomysłów jakie można wprowadzić, aby kontakt z opakowaniami był dla konsumentów czystą przyjemnością.

151Kawecka A., Czynniki determinujące bezpieczeństwo opakowań przeznaczonych do kontaktu z żywnością, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Kraków 2014, s. 23.

152Batoniki z plastikowym nadzieniem. Mars wycofuje słodycze ze sklepów, także w Polsce, http://www.tvp.info/24141190/batoniki-z-plastikowym-nadzieniem-mars-wycofal-gigantyczna partie-produktow-z-niemiec data odczytu: 23.02.2016 r.

153Wieczorkiewicz R., Elopak: Funkcjonalność opakowań ma wyraźny wpływ na sprzedaż, http://www.portalspozywczy.pl/mleko/wiadomosci/elopak-funkcjonalnosc-opakowan-ma- wyrazny-wplyw-na-sprzedaz,73407.html, data odczytu: 25.01.2016 r.

62

Potrzebę adaptacji do nowych potrzeb konsumentów, dostrzegła branża mleczarska.

Za przykład może poświadczyć krótka historia butelkowania mleka. W latach 60 XX wieku, wiodącym trendem była sprzedaż mleka w woreczkach foliowych, co jak na owe czasy było absolutnie rewolucyjnym, nietłukącym się opakowaniem. Jednak kilka lat później, mleczarze lokalnych spółdzielni, zaczęli dystrybuować mleko w kultowych szklanych butelkach z kapslem. Społeczeństwo z czasem dostrzegło pierwszy problem takich rozwiązań: produkt zbyt szybko traci świeżość. Wraz z pojawieniem się nowych metod pasteryzacji mleka, wprowadzono zatem opakowania kartonowe bez nakrętki.

Byłyby one jak na owe czasy fenomenalne, gdyby wcześniej producenci lodówek przewidzieli ową mleczarską rewolucję i zaprojektowali, odpowiednio szerokie półki mogące pomieścić nowe opakowania. Potem było już coraz lepiej, ponieważ na rynku zaczęły pojawiać się kartony oraz butelki z tworzywa sztucznego, dopasowane do wymiarów sprzętów gospodarstwa domowego. 3 lata temu do sprzedaży wprowadzono butelkę z uchwytem firmy „Piątnica”, która do dziś zyskuje uznanie konsumentów.Oprócz tego pojawiły się mleka w kartonikach, które kubaturą odpowiadają potrzebom dziecka, dzięki czemu można uniknąć marnotrawstwa produktu¹⁵⁴.

Historia zatoczyła koło i powoli na rynek mleczarski, wraca traktowana do tej pory, jako opakowanie gorszej kategorii – folia. Cena standardowego woreczka jest niższa, niż 10 groszy. Z jednej strony mleczarnie nie chcą, aby ich brand kojarzył się z reliktem czasów PRL – u, z drugiej niski koszt produkcji stale kusi. Firma Ecolean, zaprezentowała innowacyjny dzbanek z folii, który można po pierwsze otworzyć bez użycia nożyczek odrywając „dzióbek”, po drugie postawić w lodówce bez obaw, że się przewróci, po trzecie podgrzewać w mikrofalówce jeszcze przed otwarciem i wreszcie po czwarte, uznać za ekologiczne, gdyż aż w 40% powstał z występującego w przyrodzie węglanu wapnia¹⁵⁵. Produkt zaprezentowano na Rys. 16. Konsumenci poszukujący mleka świeżego, pasteryzowanego w temperaturze 74°C, wreszcie otrzymali alternatywę dla butelek PET.

154Górska J., Innowacyjne opakowanie dla innowacyjnego produktu, [w:] Kierunki rozwoju opakowań, red. Wasiak W., Polska Izba Opakowań, Warszawa 2014, s. 43 – 45.

155Górski J., Opakowania część 2: Folia ma się dobrze,

http://www.forummleczarskie.pl/RAPORTY/185/opakowania-foliowe-pet/ data odczytu:

20.01.2016 r.

63

Rys. 16. Ekologiczny foliowy dzban na mleko

Źródło: http://www.smbieluch.pl/, data odczytu: 15.02.2016 r.

To nie koniec rewolucji na rynku mleczarskim. Patrząc na bogatą ofertę supermarketów trudno uwierzyć, że 100 lat temu jogurt kupowaliśmy w aptece. Dziś oferta koncernów mleczarskich to m.in. specjalne cornery, w których można zawrzeć dodatkowy składnik (wsad owocowy, musli, itp.) czy małe porcje „na raz” z jogurtami pitnymi. Sery niegdyś sprzedawane wyłącznie na wagę, dziś możemy kupić w gotowych tackach z systemem wielokrotnego zamknięcia open/close ¹⁵⁶ . Godny zachwytu jest pomysł azjatyckich projektantów – masło, którego wieczkiem jest drewniany nożyk, służący do posmarowania chleba (Rys. 17.).

Rys. 17. Wieczko, jako nożyk do chleba

Źródło: https://www.behance.net/gallery/3805531/Butter-Better, data odczytu:

25.02.2016 r.

Nowym trendem na rynku opakowań jest personalizowanie produktu dla potrzeb konkretnej grupy docelowej. Doskonale z tym zadaniem poradziła sobie Staropolanka prezentując różne typy butelek wody dla poszczególnych sektorów rynku¹⁵⁷:

156J. Górska, Innowacyjne opakowanie dla innowacyjnego produktu, w: Kierunki rozwoju opakowań, W.Wiesiak (red.), Polska Izba Opakowań, Warszawa 2014, s. 46.

157Nowa odsłona kategoryzowanych produktów Staropolanki,

64

 Staropolanka kids (Rys. 18.), czyli butelka z wygodną zakrętką sport cap oraz atrakcyjną dla najmłodszych etykietą ze zwierzętami. Perforowany materiał przeciwdziała wyślizgiwaniu się butelki z dłoni.

Rys. 18. Butelka na wodę dla dzieci

Źródło: www.staropolanka.pl, data odczytu 19.02.2016 r.

 Staropolanka plus (Rys. 19.) dedykowana dla kobiet – poręczna butelka oraz elegancki design.

Rys. 19. Butelka na wodę Staropolanka plus Źródło: www.staropolanka.pl, data odczytu 19.02.2016 r.

 Staropolanka „sport desire” dla aktywnych – nakrętka sport cap + etykieta z wizerunkiem polskiego sportowca.

http://oohmagazine.pl/8706,nowa%20%E2%80%93%20odslona%20%E2%80%93%20kategoryz wanych%20%E2%80%93%20produktow%20%E2%80%93%20staropolanki.html, data odczytu:

02.02.2016 r.

65

Rys. 20. Butelka na wodę „sport desire”

Źródło: www.staropolanka.pl, data odczytu 19.02.2016 r.

Klient ocenia produkt przez cały czas trwania kontaktu z nim. Problem otwarcia i ponownego zamknięcia, będzie jednym z pierwszych czynników jaki ukształtuje jego ocenę.

Najnowszym trendem są próby zastosowania systemu wielokrotnego zamknięcia w opakowaniach, które jak do tej pory otwierane były wyłącznie jednorazowo. Takie udogodnienie wprowadziła Coca – Cola Company sprzedając amerykańskim konsumentom napój w puszkach z zamykanym kapslem od Ball Packaging Europe (Rys.

21.). Dodatkową zaletą opakowania jest fakt, iż redukuje ciśnienie podczas otwarcia, dzięki czemu produkt nie wypływa w niekontrolowany sposób. Ponadto konsument jest w stanie organoleptycznie ocenić, czy produkt wcześniej był już otwierany. Puszka może zostać poddana recyklingowi po użyciu¹⁵⁸.

Rys. 21. Puszka na napój gazowany wielokrotnie zamykana

Źródło: http://www.plastech.pl/wiadomosci/Nowa-technologia-zamykania-opakowan-firmy-Ball-Packaging-3827 data odczytu: 18.12.2015 r.

158Nowa technologia zamykania opakowań firmy Ball

Packaginghttp://www.plastech.pl/wiadomosci/Nowa-technologia-zamykania-opakowan-firmy Ball-Packaging-3827, data odczytu: 10.02.2016 r.

66

Innym sposobem, aby podnieść komfort używania produktu, jest zastosowanie technologii Front – Slider (Rys. 22.). Umożliwia ona wielokrotne zamykanie oraz otwieranie, za pomocą specjalnego suwaka. Jest to ulepszona wersja popularnych na rynku przypraw zamknięć strunowych przedstawionych na Rys. 23. Takie rozwiązanie można bez trudu włączyć w różne rodzaje materiałów opakowań.

Rys. 22. Nowoczesne zamknięcie strunowe Źródło: Przyjazne torebki z suwakiem,

http://tworzywa.com.pl/Wiadomo%C5%9Bci/Przyjazne-torebki-z-suwakiem-20882.html, data odczytu: 22.02.2016 r

Rys. 23. Tradycyjne zamknięcie strunowe dla opakowania typu Doypack Źródło: http://renar.pl/doypack/, data odczytu: 22.02.2016 r.

U ubiegłym roku, również na nasz rynek trafił jeden z produkt koncernu Ball Packing Europe – puszka z wysuwaną automatycznie słomką. Jak do tej pory, na jej wykorzystanie zdecydował się browar Sulimar sprzedając smakowe piwo (zaprezentowano

67

na Rys. 24.). Grupą docelową produktu są głównie kobiet, a słomka ma zapewnić komfort picia. Rozwiązanie ciekawe, choć puszki z powrotem zamknąć się nie da. Produkt jednak zgodnie z najnowszymi trendami został „odchudzony” do pojemności 0,33, co ma odpowiadać pojedynczej zalecanej porcji napoju¹⁵⁹.

Rys. 24. Innowacyjna puszka piwa dla kobiet

Źródło: Puszka ze słomką zadebiutowała na polskim rynku,

http://www.plastech.pl/wiadomosci/Puszka-ze-slomka-zadebiutowala-na-polskim-rynku-9664, data odczytu: 25.02.2016 r.

Dość trudnym tematem dla producentów są metalowe puszki na produkty konserwowane. Na polskim rynku wciąż znajdziemy archaiczne tradycyjne opakowania, których nie otworzymy bez użycia ostrych narzędzi. Marka Bonduelle wprowadza ulepszoną technologię Easylift, którą charakteryzuje łatwy dostęp palców pod zawleczkę.

Wieczko zaprojektowano tak, aby od wewnętrznej strony kluczyka znajdowała się wnęka 65, 83 lub 99 – milimetrowa, która umożliwia łatwiejszy chwyt¹⁶⁰. Wraz z nowym zamknięciem pojawi się również odświeżony prostokątny kształt puszki z zawoalowanymi kształtami. Taka konstrukcja nie tylko nie rani dłoni podczas działań manipulacyjnych z produktem, ale także nie narusza pozostałych produktów w trakcie transportu do domu.

159Puszka ze słomką zadebiutowała na polskim rynku,http://www.plastech.pl/wiadomosci/Puszka ze-slomka-zadebiutowala-na-polskim-rynku-9664, data odczytu: 25.02.2016 r.

160Warzywa z prostokąta. Ulepszone zamknięcie do puszek z żywnością, http://www.packaging- polska.pl/pg/pl/content/metal__stal/warzywa_z_prostokata_ulepszone.html, data odczytu:

12.02.2016 r.

68

Innowacje z pogranicza funkcjonalności oraz żywności wygodnej przygotował zespół rosyjskich projektantów. Opakowanie na jajko, które po aktywacji zaczyna nagrzewać się na skutek zachodzącej reakcji chemicznej tlenku wapnia pod wpływem katalizatora chemicznego (Rys. 25.). W zależności od pożądanego stopnia ugotowania jajko jest gotowe po 2 lub po 4 minutach. Samo opakowanie można użyć tylko raz, dla podkreślenia ekologicznego trendu wykonano je jednak z materiałów pochodzących z recyklingu. Produkt otrzymał nagrodę Europejskiego Stowarzyszenia Projektowania Opakowań i trafił już do sprzedaży na rynek rosyjski. Producent nie wyklucza pojawienia się w niedługim czasie na zagranicznych rynkach FMCG¹⁶¹.

Rys. 25. Aktywne opakowanie na jajko

Poszczególne elementy opakowania: jajko, aktywny materiał, katalizator, warstwa oddzielająca katalizator od aktywnego materiału, zewnętrzna warstwa z papieru.

Źródło: Poulter S., Can't boil an egg? Russian scientists create a CARTON that'll help you make the perfect one in two minutes without water,

http://www.dailymail.co.uk/news/article-2242226/CARTON-makes-perfect-boiled-egg-2-mins-water-created-Russian-scientists.html, data odczytu: 01.02.2016 r.

Pozostając za wschodnią granicą, zatrzymajmy się przy produkcie Hanger Tea (Rys. 26). Lekko, wręcz komicznie potraktowany temat parzenia herbaty¹⁶². Prościej i taniej się chyba nie da, a jednocześnie opakowanie łatwo może przykuć uwagę na zatłocznym rynku herbat. Na pewno nie można odmówić mu wygody, choć z japońską tradycją przygotowania złotego trunku chyba niewiele ma wspólnego.

161„Gogol Mogol” Innowacyjny karton, który gotuje jajka, http://wiadomosci.onet.pl/ciekawostki/gogol- mogol-innowacyjny-karton-ktory-gotuje-jajka/s0mxb, data odczytu: 01.02.2016 r.

162Smart Boxes, czyli opakowanie ma zadanie, http://www.fpiec.pl/post/2014/05/20/smart-boxes- czyli-opakowanie-ma-zadanie, data odczytu: 12.02.2016 r.

69

Rys. 26. Hanger Tea jako przykład nowoczesnego opakowania herbaty

Źródło: http://www.fpiec.pl/post/2014/05/20/smart-boxes-czyli-opakowanie-ma-zadanie, data odczytu: 12.02.2016 r.

Producenci przekąsek nie pozostają w tyle. Poniżej opakowanie Mighty Nuts (Rys.

27.), którego otwarcie nie nastręcza problemów z rozsypaniem produktu. W przeciwieństwie do tradycyjnych, które z reguły należy rozedrzeć, opakowanie otwiera się dokładnie tak, jak sprzedawane orzeszki, tj. poprzez „rozłupanie”.

Rys. 27. Funkcjonalność w parze w pięknym wyglądem

Żródło: http://www.fpiec.pl/post/2014/05/20/smart-boxes-czyli-opakowanie-ma-zadanie, data odczytu: 20.12.2016 r.

Funkcjonalność kojarzymy z usprawnieniem działań manipulacyjnych, podejmowanych w kontakcie z produktem i jego opakowaniem. Możemy jednak, spojrzeć na nią w sposób szerszy i podjąć próbę, zastosowania opakowania w niekonwencjonalny sposób, zanim trafi ono do utylizacji. Tak powstał trend opakowań edukacyjnych oraz służących zabawie. Wartością dodaną takich opakowań, jest dodatkowa przyjemność płynąca z zabawy z produktem. Poniżej grafika (Rys. 28.), która przedstawia ciekawe rozwiązania. Należy jednak pamiętać, że i na rodzimym rynku sporo jest takich opakowań,

70

głównie w sektorze produktów dla dzieci (np. gry na wewnętrznej stronie soków dla dzieci

„Kubuś”, czy też zabawki w czekoladkach „Kinder niespodzianka”).

Objaśnienie:

Lewy górny róg: opakowanie ciasteczek, z których można wyciąć maskę Obok na prawo: kubek na kawę, który w miarę przesuwania wieczka zmienia minę

Obok na prawo: etykieta piwa, którą można złożyć w origami

Lewy dolny róg: torba na zakupy, na której można samemu ułożyć wzór, bądź napis Środek: opakowanie dla czekoladek Nestle, które stanowi jednocześnie grę planszową Prawy róg: interaktywne etykiety na wino, które stanowią odpowiednik popularnych gier

takich jak sudoku.

Rys. 28. Opakowania bawią i edukują

Źródło: http://www.boredpanda.com/interactive-product-packaging-design/ data odczytu:

23.02.2016 r.

Czy możemy spodziewać się, że w najbliższym czasie, tak opakowane produkty masowo pojawią się na sklepowych półkach? Raczej nie. Takie rozwiązania, póki co pojawią się w ramach limitowanych edycji produktów, których wysoka cena rekompensuje wysokie koszty opakowań. Nie oznacza to jednak, że innowacje w zakresie ergonomii dotyczą wyłącznie produktów luksusowych. Oprócz branży mleczarskiej doskonałą egzemplifikacją nowoczesnego podejścia do funkcjonalności są opakowania ketchupu, który przecież dosłownie „stanął na głowie”, a dokładnie na zakrętce, aby jego opróżnianie

71

stało się dla nas łatwiejsze. Z czasem dodano do butelek dla pomidorowych sosów silikonowe membrany, które zasysają produkt z powrotem uniemożliwiając rozlanie. W polskich supermarketach dostaniemy bez wysiłku opakowania z plastrem zamykającym, czy nawet dołączonym klipsem produktów marki Lubella, a już nieco rzadziej woreczek na ryż lub kaszę z tzw. zimnym rogiem (Uncle Ben’s), dzięki któremu wyjmiemy produkt bez poparzeń¹⁶³. Producenci nie poprzestaną w poszukiwaniach innowacji, jeżeli stale będziemy tego od nich wymagać odrzucając opakowania, których używanie jest dla nas mało komfortowe. Spadające słupki sprzedaży zawsze powodują intensyfikację działań naprawczych. Wiele ułatwień wcale nie wiążę się z ogromnymi kosztami, częściej jest to kwestia właściwego pomysłu. Wszak jak mawiał Albert Einstein „Wyobraźnia jest ważniejsza od wiedzy”, a to pozwala nam mieć nadzieje, że rynek opakowalnictwa zaleje wnet fala innowacji, która uczyni kontakt z produktami jeszcze bardziej przyjemnym.

3.3. Innowacje w zakresie warstwy wizualno – marketingowej