W naszym kręgu cywilizacyjnym warto anali-zować doświadczenia polityki kohezyjnej impe-rium rzymskiego360.
13. Polityka regionalna361. Każda z sześciu me-gaprzestrzeni ma własną bogatą historię polityki regionalnej. W każdym przypad-ku możemy mówić również o nowym cy-wilizacyjnym modelu polityki regionalnej XXI wieku. Uwarunkowane cywilizacyjnie modele polityki regionalnej będą innowa-cyjne w światowej literaturze przedmiotu zdominowanej przez paradygmaty cha-rakteryzujące politykę regionalną przede wszystkim jako zjawisko ekonomiczne i in-stytucjonalne.
14. Studia regionalne. Studia regionalne są interdyscyplinarnym polem badań, które zajmują się teorią, metodologią i empirią trzech wzajemnie powiązanych zjawisk, a mianowicie:
a) zjawiskiem przestrzeni jako tworu wiel-kich procesów rozwoju cywilizacji;
b) zjawiskiem rozwoju regionów jako ho-listycznego procesu długiego trwania i punktów zwrotnych, który określa dy-namikę i strukturę regionów jako spo-łeczności politycznych, gospodarczych i kulturowych;
c) zjawiskiem polityki regionalnej jako do-meny myślenia strategicznego wielkich podmiotów, które przekroczą minimalny próg teleologicznego oddziaływania na
360Por. A. Gąsior-Niemiec w tomie 7.
361Por. A. Kukliński, General history of regional polices. A proposal for a worldwide comparative study [in:] A. Kukliński, J. Lamboy (eds), Dilemmas in regional policy, Mouton Amsterdam 1983.
procesy rozwoju regionalnego w różnych warunkach czasu i przestrzeni.
W skali światowej rozwija się kilkadziesiąt, a może kilkaset szkół naukowych, które tworzą nowe paradygmaty studiów regionalnych. Cho-dzi o szkoły długiego trwania, tworzące tradycje intelektualne i instytucjonalne w zakresie inter-dyscyplinarnych studiów regionalnych.
W ujęciu bardziej syntetycznym możemy podjąć próbę wyodrębnienia sześciu modeli studiów regionalnych, które charakteryzują uję-cia teoretyczne metodologiczne, empiryczne oraz prospektywne, które rozwinęły się na ob-szarze sześciu megaprzestrzeni.
Hic et nunc dominacja modelu atlantyckiego jest zupełnie wyraźna. Obecne globalne kształ-ty studiów regionalnych wywodzą się z teore-tycznych źródeł cywilizacji europejskiej i ame-rykańskiej.
Ciekawym zjawiskiem jest opóźnienie teore-tyczne megaprzestrzeni chińskiej i megaprze-strzeni indyjskiej, które, o ile wiem, nie podjęły prób sformułowania oryginalnej interpretacji transformacji własnych regionów – najwięk-szego laboratorium transformacji regionalnej w dziejach świata.
* * *
Mam nadzieję, że 14 komentarzy problemo-wych, które przedstawiłem powyżej, będzie in-spiracją, aby podjąć trud selektywnej lektury tomów szóstego i siódmego REDEFO. W ten sposób powstaje klimat dyskusji metodologicz-nej i instytucjonalmetodologicz-nej określający proces tworze-nia nowej serii wydawniczej – The megaspaces of the XXI century. Ta seria wydawnicza stwa-rzająca nowe tło dyskusji nad megaprzestrzenią UE oraz nad megaprzestrzenią USA, Rosji, Bra-zylii, Indii i Chin będzie jednym z przejawów udziału MRR w dziele kreacji silnej, sfederali-zowanej UE XXI wieku.
* * *
Wiosną 2012 r. wydawało się, że nie ma wyjścia z kryzysu Unii Europejskiej i że w tym kontek-ście załamie się proces rozwoju megaprzestrzeni europejskiej w obliczu rosnącej presji renacjona-lizacji tej przestrzeni.
W drugiej połowie 2012 r. postał klimat bar-dziej optymistycznego spojrzenia na przyszłość Unii Europejskiej ina przyszłość megaprzestrze-ni europejskiej. Dobrym zwierciadłem tego kli-matu są dwie miarodajne opinie, które ukazały się na łamach International Herald Tribune. Są to opinie znakomitego brytyjskiego historyka
Timothy Gartona Asha362 oraz wspólna opinia ministrów spraw zagranicznych Polski i Nie-miec Radosława Sikorskiego i Guido Wester-welle363. Warto zacytować następującą myśl T.G. Asha364:
„Wiek XXI będzie wiekiem gigantów, starych, zmęczonych gigantów, jak Ameryka i Rosja, oraz nowych głodnych gigantów, jak Chiny, Indie, Brazylia i Afryka Południowa”.
* * *
Jeśli Europejczycy chcą zachować znamie-nitą integrację pokoju, relatywnego bezpie-czeństwa społecznego oraz jakości życia, któ-rą osiągnęli w ciągu ostatnich 60 lat, muszą operować skalą, którą można osiągnąć tylko w ramach UE.
W świecie gigantów lepiej, żebyś też był gi-gantem. Unia Europejska nolens volens musi być gigantem XXI wieku oraz ważnym współ-autorem nowego porządku globalnego. Al-ternatywą jest słaba, zmarginalizowana Unia Europejska będąca fragmentem nowej, glo-balnej peryferii. W opinii dwóch ministrów365 przytoczono drastyczne sformułowanie byłego ministra spraw zagranicznych Belgii Marka Eyskensa, że Unia Europejska jest „politycz-nym karłem i militar„politycz-nym robakiem”. Oczywi-ście obaj ministrowie stanowczo odrzucają to sformułowanie, jednak jego przytoczenie po-winno wzbudzić chwilę smutnej zadumy.
Trzeba podkreślić, że ogólny ton opinii dwóch ministrów366 niesie klimat optymizmu w oce-nie przyszłości Europy oraz Unii Europejskiej.
Warto zacytować kilka fragmentów tej ważnej opinii dwóch ministrów:
„Odpowiedzią na nasze obecne conundrum jest więcej, a nie mniej Europy – Europy, która jest bardziej kompetytywna, bardziej odporna na kryzys ekonomiczny i bardziej zjednoczona w obliczu wyzwań globalizacji. Trzeba wzmoc-nić i rozbudowywać instytucje, które pracują dla osiągnięcia korzyści w skali całej Unii”.
„Europa, aby być silnym aktorem i liderem glo-balnym, musi mieć silny system instytucjonalny”.
„Zgodnie z duchem czasu musimy zawsze od-nawiać polityczny kształt Europy. Europa jest na-szą wspólną przyszłością” (podkreślenie A.K.).
Opinia dwóch ministrów przedstawia bogaty system propozycji, które de facto otwierają dro-gę powstawania nowej, sfederalizowanej Unii
362 T.G. Ash, Can Europe survive the rise of the rest, IHT, September 1-2 2012.
363 R. Sikorski, G. Westerwelle, A new vision for Europe, IHT, 18 September 2012.
364 T.G. Ash, op. cit.
365R. Sikorski, G. Westerwelle, op. cit.
366 R. Sikorski, G. Westerwelle,op. cit.
Europejskiej. Obaj ministrowie nie wprowadza-ją jednak do swego tekstu terminu „Federalna Unia Europejska”.
W tym kontekście warto zanalizować wypo-wiedź Andrzeja K. Koźmińskiego367 pt. Architek-tura ekonomiczna Europy w kryzysie zawierającą następującą tezę: „W ramach czysto ekonomicz-nej logiki pożądana, a nawet nieunikniona wwarunkach kryzysu wydaje się więc federaliza-cja architektury ekonomicznej Europy. Przema-wiają za tym trzy rodzaje korzyści ekonomicz-nych. Korzyści skali, korzyści zasięgu i korzyści komplementarności”.
Zdaniem A.K. Koźmińskiego federalizacja jest warunkiem koniecznym przezwyciężenia obec-nego kryzysu Europy i Unii Europejskiej.
Problem kryzysu Europy oraz dróg jego prze-zwyciężenia jest rozpatrywany w szerszym cy-wilizacyjnym kontekście przez Romana Galara w artykule pt. Transformacja Europy w perspek-tywie adaptacyjnej. Rozkwit i upadek kultury eksperymentu368.
* * *
Te cztery teksty, które zostały zasygnalizowane powyżej, stanowią nową inspirację dla dyskusji na temat przyszłości Unii Europejskiej oraz na temat megaprzestrzeni europejskiej.
* * *
Fakty te pośrednio wzmacniają propozycję nowej serii wydawniczej The megaspaces of the XXI century. Trudno negować słuszność tezy T.G. Asha, że „wiek XXI będzie wiekiem gi-gantów”. Z naszego punktu widzenia możemy powiedzieć, że wiek XXI będzie wiekiem mega-przestrzeni.
V. o horyzoncie roku 2050 w skali Polski, Europy i świata
W dotychczasowym tekście naszego studium analityczno-programowego przyjęliśmy zało-żenie, że empiryczne pole procesów tworzenia polskiego systemu regionalnej myśli strategicz-nej ogranicza się do czterdziestolecia 1991-2030. Nie ulega wątpliwości, że to powinno ono pozostawać głównym polem naszej skoncentro-wanej uwagi. Wydaje się jednak, że w intelek-tualnym i pragmatycznym tle naszych studiów powinien pojawić się horyzont roku 2050 jako podjęcie wyzwania zmierzenia się z enigmą XXI wieku – wieku uniwersalnej niepewności i globalnego ryzyka. W takim kształcie warto
367 Vide A. Kukliński, J. Woźniak, Transformacja sceny europejskiej i globalnej.
Strategie dla Polski, Kraków 2012.
368Vide A. Kukliński, J. Woźniak (red.), Unia Europejska. Dylematy XXI wieku, Kraków 2011.
podjąć szkicową analizę czterech szkół myśle-nia o przyszłości w przekonaniu, że analiza ta wzmocni metodologiczną i empiryczną sub-stancję polskiej myśli strategicznej.
Charakterystykę Klubu Rzymskiego jako szko-ły myślenia o przyszłości znajdziemy w proble-mowej wypowiedzi W. Świtalskiego369, która zawiera następującą prezentację przełomowej publikacji granic wzrostu:
„W 1972 roku ukazała się książka (Granice wzrostu), którą w krótkim czasie przetłumaczo-no na 30 języków i wydaprzetłumaczo-no w milionach egzem-plarzy (Meadows i in. 1972). Jej zawartość, me-toda poszukiwania odpowiedzi na zadane przez jednego z twórców Klubu Rzymskiego pytania oraz wnioski z przeprowadzonych analiz po dziś budzą zainteresowanie i dyskusje. Książka za-wierała opis modelu (model Świat 3) zależności, którym prawdopodobnie podlegają kategorie opisu stanu ludzkości i całego globu w sekular-nych trendach zmian. Model Świat 3 stanowi rozbudowaną maszynę służącą do generowa-nia scenariuszy zmian w szansach zachowagenerowa-nia trendów rozwojowych świata zaobserwowanych w pierwszych 70 latach XX wieku.
Model Świat 3, dzięki rozbudowanej wewnętrz-nej strukturze, generował trajektorie zmian war-tości wielu zmiennych, opisujących zachowanie się wybranych kategorii, które zostały wybrane jako charakterystyki procesów wzrostu. Trajekto-rie te obejmowały okres 1900-2100.
Aby w bardziej przekonujący sposób zapre-zentować rezultaty obliczeń, autorzy książki po-służyli się pięcioma zagregowanymi zmiennymi wynikowymi:
– liczba ludności świata (zmienna wspoma-gana surowymi współczynnikami urodzin i zgonów),
– produkcja żywności na głowę ludności świata, – produkcja wyrobów przemysłowych na głowę
ludności,
– ilość dostępnych zasobów nieodnawialnych, – stan zanieczyszczenia środowiska.
Odwzorowywane przez model zależności przy-czynowo-skutkowe między kategoriami ewiden-cyjnymi (a także wynikowymi, stanowiącymi zmienne zależne od wartości kategorii ewiden-cyjnych) zostały oszacowane w oparciu o dyspo-nowane w 1972 r., pochodzące z różnych źródeł, dane statystyczne”.
Granice wzrostu370 stały się ogromnym sukce-sem naukowym i medialnym. Granice wzrostu
369W. Świtalski, Klub Rzymski jako szkoła myślenia o przyszłości, [w:]
A. Kukliński, K. Pawłowski [red.] Przyszłość Europy – Wyzwania globalne – Wybory strategiczne, Nowy Sącz 2006.
370D. Meadows et al., The limits to growth. A Report for the Club of Rome, Universe Books, New York 1972, tłumaczenie polskie PWG, Warszawa 1973.
nie zmieniły jednak losów świata, nie skłoniły światowych gremiów decyzyjnych do podjęcia działań, które mogłyby zahamować i odwrócić procesy destrukcji globalnych systemów ekolo-gicznych. Lawiny publikacji, ogromne konferen-cje międzynarodowe, morza deklaracji dobrych intencji nie zmieniły istoty procesów, w wyniku których widmo katastrofy ekologicznej świata w 2012 r. wydaje się bardziej realne, aniżeli to miało miejsce w roku 1972371.
W takim klimacie głębokiej zadumy nad lo-sami świata opublikowano nowy Raport Klubu Rzymskiego372, aby uczcić 40. rocznicę publi-kacji Granic wzrostu. Publikacja ta podejmuje dwa wielkie problemy:
Primo – oceny czterdziestolecia lat 1972-2012 jako okresu w znacznym stopniu zmarnowanych szans zatrzymania procesów narastającej kata-strofy ekologicznej świata.
Secundo – hipotetyczną ocenę czterdziesto-lecia 2012-2052 jako okresu ostatecznej szansy uniknięcia załamania się systemu ekologii świa-ta w drugiej połowie XXI wieku. To załamanie połączone z całą serią katastrof ekologicznych jest zjawiskiem nieuniknionym, jeśli światowe gremia decyzyjne w latach 2012-2052 będą dzia-łały zgodnie z zasadami teorii i praktyki, które dały tak zgubne rezultaty w latach 1972-2012.
W takim kontekście autor Raportu373 formu-łuje pięć dramatycznych pytań w perspektywie roku 2052:
1. Czy koniec kapitalizmu?
2. Czy koniec wzrostu gospodarczego?
3. Czy koniec powolnej demokracji?
4. Czy koniec harmonii intergeneracyjnej?
5. Czy koniec ustabilizowanego klimatu?
Wydaje się, że ten system pięciu dramatycz-nych pytań oraz sposób udzielenia na nie od-powiedzi możemy uważać za zarys nowego paradygmatu myślenia o przyszłości świata.
Podkreślam, że myślenie J. Randersa przełamuje bariery wiedzy konwencjonalnej i poprawności politycznej. Pytania te obejmują holistyczny sys-tem myślenia w logicznej sekwencji: kapitalizm, wzrost gospodarczy, powolna demokracja, soli-darność intergeneracyjna, ustabilizowany klimat.
Te znaki zapytania znajdują inspirujące chociaż niepełne odpowiedzi w bogatej treści Raportu.
W tym kontekście warto zacytować credo me-todologiczne autora Raportu374:
371Jedynym pozytywnym wyjątkiem jest zamknięcie dziury ozonowej. M. Mo-lina, D. Zaelke, A climate success story to build on, IHT, September 26 2012.
372J. Randers, A global forecast for the next forty years 2052. A report to the Club of Rome. Chelsea Green Publishing, White River, Junction Vermont.
373J. Randers, op. cit.
374J. Randers, op. cit.
fuTurologia XXi WiEku – WyZWaNia SCENy PolSkiEJ
„Będę próbował przedstawić przewidywa-nie (forecast), co będzie działo się w ciągu na-stępnych 40 lat. Chodzi o zaspokojenie mojej własnej ciekawości, jak również popchnięcia społeczeństwa w sferę rzeczywistego działa-nia. Przygotowanie takiego przewidywania jest ogromnym zadaniem, którego nie można wy-konać z wysoką precyzją. Wiele rzeczy zdarzy się między dniem dzisiejszym a rokiem 2052.
Wyników tego procesu nie można przewidywać w naukowym sensie. Istnieje wiele możliwych przyszłości, niektóre z nich są prawdopodobne, inne nie są prawdopodobne. Dlatego nie mogą przedstawić naukowego przewidywania w tym sensie, że mogą stwierdzić autorytatywnie, że to przewidywanie zdarzy się z dużym prawdo-podobieństwem.
Szczęśliwie jednak można sformułować przy-puszczenie (a guess). A nawet lepiej inteligent-ne przypuszczenie (an educated quess). Jako minimum zakładamy, że educated guess opiera się na dostępnych faktach i że jest wewnętrznie zgodne, to znaczy, że nie zawiera sprzeczności.
Ta książka zawiera moje inteligentne przy-puszczenia (educated guess). Nie jest prawdą naukową, taki rodzaj prawdy nie istnieje w my-śleniu o przyszłości. Educated quess jest do-brze przemyślanym i poinformowanym sądem (judgement). Osobiście sądzę, że mam rację, chociaż nie mogę tego udowodnić. Nie można jednak również udowodnić, że się mylę, zanim znajdziemy się w zaawansowanym stadium drogi do roku 2052”.
To jest credo ostrożnego i odpowiedzialnego futurologa, które zasługuje na krytyczną refleksję w kontekście całej treści omawianego Raportu.
Z podsumowania raportu chciałbym zacy-tować dwa przykłady educated guess autora.
Przykład pierwszy375: „Zaludnienie świata przejdzie w fazę stagnacji wcześniej niż ocze-kiwano. Powodem jest dramatyczny spadek płodności w szybko rosnącej ludności miast.
Zaludnienie świata osiągnie szczyt w ska-li 8,1 miska-liarda mieszkańców globu i potem zacznie spadać. Stanie się to bezpośrednio po roku 2040”.
To jest educated guess idący bardzo daleko.
Na podstawie ogromnej wiedzy demograficz-nej oraz wspaniałej dokumentacji statystyczdemograficz-nej ONZ jesteśmy przekonani, że ludność świata w roku 2050 będzie reprezentowana skalą 9 mld.
Proponowana rewizja prognozy demograficz-nej dla roku 2050 do skali 8 mld jest propozy-cją szokującą, która powinna być przedmiotem wszechstronnej dyskusji.
375J. Randers, op. cit.
Przykład drugi376: „Zmniejszy się stopa wzro-stu globalnej konsumpcji ze względu na wzra-stający udział inwestycji w globalnym GDP”.
Zwiększane inwestycje będą związane z pro-blemem stworzonym przez zmiany klimatycz-ne, deficyty zasobów oraz spadki różnorodno-ści biologicznej. Globalna konsumpcja dóbr i usług osiągnie szczyt w roku 2045”.
To educated guess, który jest nowością w na-szym myśleniu o przyszłości. Trzeba przyzwy-czaić się do myśli, że w przyszłości pojawią się gigantyczne wymuszone inwestycje jako rachu-nek za ślepotę strategiczną wielkich gremiów decyzyjnych świata XX wieku.
Trzeba przedyskutować również educated gu-ess, że w roku 2045 świat osiągnie szczyt kon-sumpcyjny dóbr i usług377. To przypuszczenie niewyobrażalne, kwestionujące głęboko zako-rzenioną ideologię i wiarę, że wzrost konsump-cji dóbr i usług w skali globalnej jest procesem nieograniczonym. Te dwa przykłady educated guess autora Raportu pozwalają stwierdzić, że Raport zawiera potężny ładunek myślenia kon-trowersyjnego, który powinien stać się źródłem globalnej dyskusji o świecie XXI wieku.
Ku memu zdziwieniu Raport nie znalazł od-powiedniej wzmianki w takich czasopismach jak The Economist oraz IHT. Mam jednak nadzieję, że scena polska w sposób twórczy wchłonie Ra-port Randersa.O ile wiem, Polskie Towarzystwo Współpracy z Klubem Rzymskim zamierza zor-ganizować w trybie szybkim proces polskiego wydania Raportu Randersa. Już w wersji orygi-nalnej Raport powinien być uznany za swego rodzaju laboratorium twórczych sugestii, które mogą być inspiracją w procesach tworzenia pol-skiego systemu regionalnej myśli strategicznej.
W procesach rozwoju tego systemu ważna rolę może odegrać krytyczna analiza wieloletniego dorobku ESPON-u378.
ESPON – European Spatial Planning Observa-tion Network – powstał w roku 2001 w ramach struktur Unii Europejskiej. Podjęto już decyzje o kontynuowaniu Programu do roku 2020379. ESPON obejmuje 27 krajów członkowskich Unii Europejskiej oraz Norwegię i Szwajcarię.
376J. Randers, op. cit.
377To jest zbyt śmiałe przypuszczenie. Można przypuszczać, że w połowie XXI w.
świat osiągnie szczyt konsumpcji dóbr i usług. Jednak precyzyjna data roku 2045 jest wkraczaniem w prerogatywy Ducha Świętego.
378Porównaj charakterystykę dorobku ESPON-u zawartą w artykule J. Szlachty, Doświadczenia programowania rozwoju terytorialnego Unii Europejskiej, perspektywa 2050, [w:] A. Kukliński, J. Woźniak (red.) Transformacja sceny europejskiej i globalnej XXI wieku. Strategia dla Polski, Kraków 2012.
379 J. Szlacha, op.cit.
ESPON jest największym w dotychczasowej hi-storii holistycznym zamierzeniem badawczym, organizującym procesy poznania transformacji przestrzeni europejskiej w ujęciach diagno-stycznym i prospektywnym. Stworzył bogatą sieć kilkudziesięciu dynamicznych zespołów badawczych, które wspólną dobrze koordyno-waną działalnością rozwijają europejską szkołę studiów regionalnych jako nowe zjawisko w na-uce światowej.
Działalność badawcza ESPON-u jest efektyw-ną integracją dwóch motywacji: poznawczej (re-rum cognoscere causas) oraz aplikacyjnej (muta-re in melius).
W analizie ogromnego dorobku ESPON-u war-to szczególną uwagę zwrócić na dwie pozycje:
Primo – Atlas ESPON-u380 – struktura teryto-rialna Europy,
Secundo – obecnie realizowany Pro-gram ET 2050381 – Territorial Scenarios and Visions for Europe. W tym Programie rok 2050 wchodzi silnie w pole widzenia ESPON-u.
Ta laudacja ESPON-u jako nowego rozdziału w historii europejskich studiów regionalnych nie zwalnia nas jednak z obowiązku sformuło-wania kilku myśli krytycznych:
1. Świat ESPON-u zbyt silnie ulega presji wiedzy konwencjonalnej i poprawności po-litycznej.
2. Świat ESPON-u zbyt mało uwagi poświę-ca głębokiemu kryzysowi Unii Europejskiej w kontekście rekonfiguracji sceny globalnej XXI wieku.
3. Świat ESPON-u jest niewątpliwie światem perfekcyjnej analizy naukowej, nie jest jednak światem epokowej myśli strategicznej analizu-jącej losy Europy na rozdrożach XXI wieku.
* * *
Te uwagi krytyczne nie osłabiają jednak zdecydowanie pozytywnej oceny dorobku ESPON-u jako źródła inspiracji w procesach tworzenia polskiego systemu regionalnej myśli strategicznej. Trzeba widzieć również perspek-tywy oddziaływania na myśl ESPON-u dyna-micznie rozwijającego się systemu polskiej my-śli strategicznej.
* * *
Czwartą szkołą myślenia o przyszłości jest American Planning Association, inicjator
wiel-380 Atlas ESPONU – Struktura terytorialna Europy – wersja polska 2006 wydana przez Punkt Kontaktowy ESPON-u Euroreg oraz MRR.
381ET 2050 – Territorial scenarios and visions for Europe, ESPON Project 2013/1/19.
kiego Projektu America 2050. Informację o tym projekcie znajdziemy w artykule J. Szlachty382. Z informacji tej wynika, że chodzi o projekty rzeczywiście wielkiej skali mocno finansowane przez wielkie fundacje amerykańskie.
W projekcie tym wiele uwagi poświęca się problemom rekonstrukcji amerykańskiej megaprzestrzeni w przekonaniu, że wewnętrz-na siła tej megaprzestrzeni jest „jednym z wa-runków zachowania wiodącej pozycji USA w świecie”383.
To jest informacja, którą przyjmujemy z naj-większym poczuciem zadowolenia. Project America 2050 jest bezpośrednim wyzwaniem dla programu ESPON ET 2050. Proponuję, aby Ambasada RP w Waszyngtonie nawiązała w imieniu MRR kontakt z American Planning Association, oferując jednocześnie temu stowa-rzyszeniu dwa tomy na temat Megaspaces of the XXI century.
* * *
Piątą szkołą myślenia o przyszłości jest Komitet Prognoz Polska 2000 Plus przy Prezydium PAN.
Komitet ten dzięki grantowi NBP przygotował i opublikował znakomity Raport Polska 2050384 wraz z dwoma tomami studiów i materiałów385. W ten sposób Polska znalazła się w gronie kra-jów, które mają wizję roku 2050.
Kluczem tej wizji jest cywilizacyjna koncepcja rozwoju obejmującego sprawny system instytu-cjonalny, zintegrowaną gospodarkę, dynamikę cywilizacji wiedzy oraz otwarte społeczeństwo.
Raport oraz studia i analizy reprezentują bar-dzo wysoki poziom wiedzy i wyobraźni jako in-spiracja twórczego myślenia o przyszłości Polski.
Mam jednak wątpliwości, czy główna wizja ra-portu została sformułowana prawidłowo. Przy-pominam treść tej wizji: „zmniejszenie dystansu cywilizacyjnego Polski w stosunku do rozwiniętych państw Unii Europejskiej”. To sformułowanie im-plicite przyjmuje założenie, że rozwinięte państwa UE w perspektywie 2050 r. utrzymają swój status jako wzorce cywilizacyjnego rozwoju.
To założenie fałszywe. Wizja cywilizacji Polski 2050 r. musi być wizją wielocywilizacyjnego kon-tekstu globalnego, ta wizja nie może zamykać się w granicach Unii Europejskiej, której losy w po-łowie XXI wieku nie są jeszcze przesądzone. Nie znaczy to oczywiście, że odrzucamy treść i
kon-382 J. Szlachta, op. cit.
383J. Szlachta, op. cit.
384Komitet Prognoz Polska 2000 Plus przy Prezydium PAN, Narodowy Bank Polski, Raport Polska 2050, Warszawa 2011.
385Komitet Prognoz, NBP, Wizja Przyszłości Polski. Studia i materiały, t. I Społeczeństwo i państwo, t. II Gospodarka i środowisko.
fuTurologia XXi WiEku – WyZWaNia SCENy PolSkiEJ
strukcję Raportu Polska 2050. Znaczy tylko tyle, że treść tego raportu musi spotkać się z wyzwa-niami globalnej enigmy XXI wieku.