sławnej, a delegacja prawosławna w katolickiej, przy czym na gro
bie św. Mikołaja, przynależącego do obu tradycji, wymieniono po
całunki pokoju. Delegacja prawosławna zwiedziła wiele m i e j s c w Rzymie oraz innych miastach włoskich, modląc się na grobach wspól
nie czczonych świętych; sprawowała też liturgię w katakumbach św.
Domicylli i była pr.zyjęta przez Pawła VI.
3. Zagorsk, 4-7 czerwca 1973 r. nt. "Kościół w świecie będą
cym w procesie przemian". Zgodnie z postanowieniem przyjętym w Ba
ri, kontynuowano podjętą tam problematykę, którą podzielono na trzy zagadnienia szczegółowe: 1. Kościół a zbawienie w świecie będącym w procesie przemian; 2. Działanie duszpasterskie w świecie współ
czesnym i 3. lud Boży a kryzysy współczesnego świata. W sprawozda
niu z dyskusji stwierdzono różny stosunek obu stron do socjalizmu.
Strona katolicka uczestniczyła w liturgii prawosławnej, stro
na prawosławna codziennie uczestniczyła w liturgii rzymskiej. De
legacja katolicka została przyjęta przez patriarch^ Pimena. Zwie
dziła Moskwę, Odessę i Leningrad.
4. Trydent, 23-28 czerwca 1975 r. nt. "Chrześcijańskie.zwia
stowanie zbawienia w świecie będącym w procesie przemian". Na ta
kie sformułowanie tematu wpłynęła problematyka Synodu Biskupów w 1974 r. poświęconego ewangelizacji oraz późniejszego Zgromadzenia Ogólnego 9RK w Nairobi. Poruszono wiele kwestii eklezjologicznych, jak stosunek chrześcijan do innych religii oraz ideologii, relację zachodzącą między Kościołem lokalnym a Kościołem uniwersalnym, koncepcję autorytetu w Kościele, miejsce i rolę kobiety w Kościele /podkreślono, że trzeba je rozważać mając na uwadze Najśw. Maryję Pannę/, znaczenie Misterium Wcielenia dla określenia stosunku chrześcijanina do świata, pojęcie zbawienia i wyzwolenia, które - jak podkreślono - rozpoczynają się na ziemi wzywając do angażowa
nia się w służbę na rzecz pokoju, sprawiedliwości, wyzwolenia
osobistego i zbiorowego, współpracy ze wszystkimi ludźmi dobrej woli oraz wierzących z n i e w ierzącymi,
Jak zwykle, uczestniczono w liturgii obu stron. Delegacja p ra
wosławna udała się do Rzymu na uroczystość Piotra i Pawła; została przyjęta przez papieża Pawła VI.
5. Odessa, 13-17 marca 1980 r. nt. "Kościół lokalny a Kościół uniwersalny". Świadomie kontynuowano dialog z Trydentu. Spotkanie miało się odbyć w Odessie w październiku 1978 r., lecz ze względu na śmierć Jana Pawła I'odłożono je na kwiecień. Kard. J. Wille- brands będąc w Moskwie ustalił ostatnie szczegóły. Tymczasem 2 kwietnia otrzymał list, że "z racji technicznych" sesja musi być odłożona przynajmniej do jesieni. Było wiadome, że przyczyną zwło
ki była zaplanowana na czerwiec wizyta Jana Pawła II w Polsce oraz list papieża do kard. Slipyja /z marca/ w sprawie ukraińskich uni
tów.
Przedyskutowano następujące zagadnienia: 1. Problemy natury Ko ścioła, 2. Autorytet biskupa w Kościele, 3. Teologia Kościoła lokal nego, 4. Niektóre aspekty teologiczne i praktyczne relacji między Kościołami lokalnymi a Kościołem uniwersalnym, 5. Rola ko b i e t y w Ko
ściele i 6. Dialogi dwu- i wielostronne.
Jak zwykle, uczestniczono w liturgii obu stron.
BIBLIOGRAFIA
Le Concile local de 1'figlise orthodoxe russe, SInf 1971 nr 15 s. 7-8 /Zagorsk, 30 V - 2 VI 1971 r./; Conversations avec 1'figlise orthodoxe russe, SInf 1973 nr 22 s. 11-14 /Zagorsk, 4-7 VI 1973 r./
Les conversatlons de Leningrad sur la doctrine sociale catholiąue, SInf 1968 nr 4 s. 18-20 /Leningrad, 9-13 XII 1967 r./; En el camino hacla la ttnidad, Unidad cristiana, Oriente cristiano /Madrid/ 23:
1973 s. 245-248 /Zagorsk, 4-7 VI 1973 r./; Comunicato congiunto sul terzo incontro delle conversazioni teologlche tra rappresentantl della Chiesa Cattolica Romana e della Chiesa Ortodossa Russa, Oik v 13:1973 n r 2 s. 13-20; Conversations entre 1'figlise Orthodoxe Russe et 1 Eglise Catholiąue. Odessa, mars 1980, SInf 1980 nr 44 s. 122- 125; Drittes GesprSch zwischen rOmisch-katholischen und russischen orthodoxen Theologen, Stimme der Orthodoxie 1973 nr 8 b. 30-36;
Joint Communique of the Third Conversations between Representatives of the Roman Catholic and the Russian Orthodoxe Church, Journal of the Moscow Patriarchate 1973 s. 51-54 /Zagorsk, 4-7 VI 1973 r ./;
70
-to samo w OiCh 4:1973 s. 157-161; Kommuniąue ttber den Dialog der ROmisch-katholischen und Russischen Orthodoxen Kirche, Stimme der Orthodoxie 1971 nr 2 s. 45-48; Nikodim, J. Hamer OP, Colloąue entre des reprgsentants de 1 ’Eglise catholiąue romaine et de 1 ’figlise orthodoxe russe, SInf 1972 nr 14 s. 8-9; E. Piddubsche- sken, Ecumenism for Export Only, Diakonia /NY/ 10:1975 nr 1 s. 80;
Relations avec 1 ’Eglise orthodoxe russe. Les conversations thśolo- giąues 3 Trent /23-28 juin 1975/, SInf 1975 nr 28 s. 9-10; Rela- tions avec les figlises d ’orient. L ’Eglise Orthodoxe Russe, SInf 1980 nr 43 s. 53-54; Relations avec les Eglises d ’0rient. 8. Pa- triarcat de Moscou, SInf 1975 nr 27 s . 19; Relations avec les Egli- ses d ’0rient. VIII. Patriarcat de Moscou, SInf 1977 nr 33 s* 17- 18; les relations entre 1 ’Eglise catholiąue et 1 ’Eglise orthodoxe russe. Interview du Cardinal Willebrands, SInf 1971 nr 15 s. 8-10;
Russian 0rthodox-Roman Catholic, w: CD s . 115-117.
Różne rzymskokatolickie Kościoły krajowe prowadzą dialogi z innymi Kościołami. Przeprowadzono na przykład wiele dialogów na temat chrztu dochodząc do wzajemnego uznania niepowtarzalnego sa
kramentu: w Afryce Południowej /z sześciu Kościołami/, w Anglii, w Australii /z Kościołem Zjednoczonym i z luteranami/, w Austrii /z ewangelikami i starokatolikami/, w Belgii /z pięcioma Kościo
łami mniejszościowymi/, na Filipinach /z luteranami i Episkopalnym Kościołem na_Filipinach/, w Ghanie, w Hongkongu /z anglikanami/, w Japonii /z anglikanami/, w Kanadzie, w Nowej Zelandii, na Mada
gaskarze, na Tajwanie czy w Zimbabwe. W Polsce do lipca 1982 r.
przeprowadzono dialo? teologiczny ze wszysrtklmi ośmioma Kościołami zrzeszonymi w Polskiej Radzie Ekumenicznej, kończąc je z siedmiu.
Na temat małżeństw mieszanych przeprowadzono dialog w Afryce Połu
dniowej, Austrii, Belgii, Francji, Hongkongu, Kanadzie, Kongo Bra- zaville, na Madagaskarze, w Meksyku, w Nowej Zelandii, RFN, Szko
cji, Urugwaju i Walii. Trwa dialog na temat małżeństw mieszanych w Polsce między Kościołem, katolickim a Kościołami zrzeszonymi vT PRE.
Dialogom lokalnym służą rady Kościołów. W wielu krajach K o ścioły chrześcijańskie z Kościołem katolickim włącznie utworzyły stałe organy konsultacji względnie ściślejszej współpracy, tzw.
Narodowe Rady Chrześcijańskie czy międzykościelne Komitety Ekume
niczne. Instytucje takie utworzyły: Antyle, Gambia, Irlandia, J a majka^ Madagaskar, Nowa Gwinea, Nowa Zelandia, Panama, Papuazja,
Południowy Pacyfik, RFN, Szwajcaria, Tajwan, Urugwaj.
Międzykościelny dialog doktrynalny najbardzi«j dynamicznie ro
zwija.się— w USA-. Komisja Episkopatu USA do Spraw Ekumenizmu prowa
dzi dialog z prawosławnymi /chrystologia/, anglikanami /antropolo
gia/, Uczniami Chrystusa /chrzest/, metodystami /Eucharystia/, re- formowanyml /metodologia etyki/, Kościołem episkopalnym /apostols- kość Kościoła/ i baptystami /problematyka Kościoła lokalnego/. Dia- l^gjcatolieko-iwterański u USA^legitymuje się osiągnięciami, które wysuwają go. n a pierwsze miejsce wśród wszystkich międzykościelnych dialogów lokalnych. Dlatego zasługuje na wyróżnienie, zwłaszcza że jego deklaracjami posługują się komisje dialogu katolicko-luterań- skiego na forum światowym.