KS. STANISŁAW JÓZEF KOZA
KS. PIOTR JASKÓŁA
NA DROGACH DO JEDNOŚCI
BIBLIOTEKA UNIWERSYTECKA KUL
1 0 0 0 1 0 7 1 1 2
KATOLICKI UNIWERSYTET LUBELSKI
i
RW KUL T
KS. STANISŁAW JÓZEF KOZA, KS. PIOTR JASKÓŁA
NA DROGACH DO JEDNOŚCI
\
LUBLIN 1983
Pomoce do studium ekumenizmu
Projekt okładki i stron tytułowych Marek Korab Piątkowski
W ydano wg maszynopisu przygotowanego przez Autora
ir
R E D A K C J A W Y D A W N IC T W Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin
Nakład 1000 egz. Ark. wyd. 11. Ark. druk. 10,25. Papier offset.kl. V, B1, 80 g. Do powielania od dan o w lutym 1983 r. Pow ielanie ukoń
czono w marcu 1983 r. Druk: Drukarnia N arodow a. Zakład nr 8, Kraków, N.H. os. Hutnicze 7.
Zam. 245/83 S-2 Cena 200 zł
5 ? '
Skrypt "Na drogach do jedności" przynosi materiały, które nogą służyć pomocą przy studium zagadnień ekumenicznych.
Artykuł pierwszy proponuje dyskusyjną, poszerzoną wizję eku
menizmu. "Kalendarz ekumenisty" zestawia chronologicznie wydarze
nia, z których zwykło się tworzyó historię ruchu ekumenicznego, jednak autorzy byli zdania, że w imię bogatszej informacji warto niekiedy przekraczać ramy czasowe, w których dość powszechnie za
myka się ruch ekumeniczny. Mimo ogromu włożonej pracy, obaj auto
r zy są świadomi, że nie zebrali wszystkich faktów, które należało odnotować, a odnotowane nie zawsze opisali z należytą im uwagą i dokładnością. Zastrzeżenia te kierują głównie pod adresem infor
macji na temat życia Kościołów mniejszościowych w Polsce. Mieli przed sobą dwie drogi: albo odkładać publikację skryptu, by w kon
takcie z poszczególnymi Kościołami ustalać zapis, albo publikować tekst bez tych czasochłonnych konsultacji lecz z prośbą, by zain
teresowane Kościoły ułatwiły naniesienie potrzebnych korektur czy uzupełnień, co pozwoliłoby przygotować następną, udoskonaloną wersję skryptu. Wybierając drugą drogę, nie zgodzili się na wyso
ki nakład i ulepszoną technikę produkcji, poprzestając na 200 eg
zemplarzach kseroksowych i traktując tę edycję jako wybitnie ro
boczą. Również "Panorama dialogów doktrynalnych" przemawia za mo ż liwie najszybszą publikacją, przynosząc bowiem aktualną informację bibliograficzną, wyjątkowo nie cierpi edytorskiego poślizgu.
WYKAZ SKRÓTÓW
AK CD
Cath CT Conc DC EvK ER EWK
HerKor Ir IThQ JES KD KNA/OI
LCD I-III -
Ateneum Kapłańskie
Confessions in Dialogue. A Survey of Biletaral Con- versations among World Confessional Families 1959- 1974 ty Nila EhrenstrBm and GUnther Gassmann.
Third, reTised and enlarged edition by Nils Ehren
strBm. Sponsored by the Conference of Secretaries of World Confesaional Families in cooperation with the Secretariat of Faith and Order of the World Council of Churches, World Council of Churohes, Ge- neva 19755 /1972/.
Catholica
Collectanea Theologica Concilium
La Docutnentation Catholique Evangelische Kommentare Ecumenical Review
Evangelium - Welt - Kirohe. Schlussbericht und Refe- rate der rBmisch-katholisch-eyangelisch-lutherischen Studienkommission "Das Evangellum und die Kirohe"
1967-1971. Auf Veranlassung des Lutherischen Welt- bundes und des Sekretariats fttr die Einheit der Chri- sten. Wyd. Harding Meyer, Lembeck, Frankfurt am Main 1975.
Herder Korrespondenz Irenikon
Irish Theological Quarterly Journal of Ecumenical Studies Kerygma und Dogma
Katholische Nachrichten Agentur. Okumenischa Infor- mationen
Lutherans and Catholics in Dialogue I-III. Edited by Paul C. Emple and T. Austin Murphy for U.S.A. Natio
nal Committee of the Lutheran World Federation and the Bishops' Committee for Ecumenical.and Interre- ligious Affairs, Augsburg Publishing House, 426 South Fifth Street, Minneapolis, Minnesota 55415.
LCD IV
LCD V
LM LR MThZ KR Th NT Oec OlCh Oik OR RE SInf
ThG ThLZ ThRv TThZ Um Amt
US
Vom Dialog
- Lutherans and Catholic ln Dialogue IV. Eucharist and Ministry. Published jointly by Representativea of the U.S.A. National Committee of the Lutheran World Federation and the Blshops’ Committee for Ecumenical and Interreligious Affairs, 1970 /Publications Offi
ce United States Catholic Conference 1312 Massachu
setts Avenue, N.W., Washington, D.C. 20005 or U.S.A.
National Committee of the Lutheran World Federation 315 Park Avenue South New York, New York 10010/.
- Lutherans and Catholics in Dialogue V. Papai Primacy and the Uniyersal Church. Edited by Paul C. Empie and T. 'Austin tyurphy. U.S.A. National Committee, Lu
theran World Federation and Bishops' Committee for Ecumenical and Interreligious Affairs, Augsburg Pu- blishing House, Minneapolis 1974.
- Lutherische Monatshefte - Lutherische Rundschau
- Mtłnchener Theologische Zeitachrift - Nouvelle Revue Th£ologique
.* Nova et Vetera - Oecuraenica - One in Christ - Oikoumenikon
- Okumenische Rundschau
- Renovation Ecumenica /Salamanka/
- Secretariat pour 1 ’unitś des chretiens. Cit6 du Vati- ćan. Service d ’Information
- Theologie und Glaube
- Theologische Literaturzeitung - Theologische Revue
- Trierer Theologische Zeitschrift
- Um Amt und Herrenmahl. Dokumente zum evangelisch/rO- misch-katholischen GeaprSch. Hrsg. von G. Gassmann, M. Lienhard, H. Meyer, H.V. Herntrich, Yerlag Otto Lembeck - Verlag Josef Knecht, Frankfurt am Main 1974.
- Una Sancta
- Vom Dialog zur Gemeinschaft. Dokumente zum anglika- nisch-lutherischen und anglikanisch-katholischen
- 8 -
GesprSch. Hrsg. G. Gassmann, M. Lłenhard, Verlag Otto lembeck - Terlag Josef Knecht, furt ara Main 1975.
▼DO - Vere 1'Unitś Chrśtienne ZNKtJŁ - Zeszyty Naukowe KU L ZZ - Sie Zeichen der Zeit ŹM - Życie i Myśl
H. Meyer, Frank-
Stanisław Celestyn Napiórkowski OFMConv
Dziejom ekumenizmu autorzy wyznaczają różne ramy czasowe, ponieważ różnie rozumieją sam ekumenizm, ze względu na różne poj
mowanie jedności, do której Kościoły winny dążyć. Chociaż dość powszechnie uważa się, że ruch ekumeniczny zrodził się pod koniec XIX w., to jednak pewne elementy ekumenizmu można odnajdywać p o przez całe dzieje Kościoła od czasów apostolskich. Są one tak da
wne jak wewnętrzne podziały w chrześcijaństwie. Wyznaczają zasad
nicze drogi do jedności. Przybrały na sile w XX w. tworząc współ
czesny ruch ekumeniczny.
1. Droga odnowy
Odnowa rozumiana jako wzrost wierności chrześcijańskiemu po
wołaniu, jako reforma, naprawa obyczajów, korektury ustawodawst
wa kościelnego czy poszukiwanie właściwszych sposobów wyrażania wiary, posiada "wybitne ekumeniczne znaczenie" /DE 6/. Tendencje do takiej odnowy nigdy nie wygasły w Kościele zawsze świętym i zawsze grzesznym. Sw. Paweł nawoływał do reformy przez odnowę wła
snego myślenia /Rz 12,2/ w przekonaniu, że pełnia jedności nasta
nie wtedy, gdy wszystko zostanie poddane Chrystusowi, a Bóg b ę dzie "wszystkim we wszystkim" /1 Kor 15,28/. W tym sensie już sta
rożytne chrześcijaństwo rozumiało grzech jako zagrożenie czy zer
wanie jedności z Bogiem i wspólnotą kościelną. Tego, kto dopuścił się poważnej publicznej winy, wyłączano ze wspólnoty eucharystycz
nej, a przywrócenie jedności ze wspólnotą wierzących znaczyło od
puszczenie grzechu i koniec publicznej pokuty. Według św. Augusty
na Kościół potrzebuje Chrystusa nie tylko jako założyciela /forma- tio/, ale także jako odnowiciela /reformatio/, ponieważ dopuszcza się niewierności /deformatio/. Modląc się o własne oczyszczenie, Kościół prosi o jedność: "Boże, który ... oczyszczasz swój Koś
ciół ... " /I nledz. W. Postu/j "Boże, Ty naprawiasz co błędne i -gromadzisz co rozproszone ... " /Msza o jedność Kościoła/.
Nazwa Kościoła "communio sanctorum" również przypomina prawdę, że świętość i jedność Kościoła ściśle do siebie przynależą. W tym sensie jedności służyły sobory podejmujące sprawę odnowy liturgii,
- 10 -
życia chrześcijańskiego i dyscypliny kościelnej, np. ustalając datę świąt Wielkanocy i określając stosunek do tych, którzy od
padli od wiary /Nicejski 325/, regulując stosunek mnichów do biskupów /Chalcedoński 451/, podejmując wciąż na nowo temat na
prawy obyczajów i szeroko pojętej reformy Kościoła, reformisty- czne sobory średniowiecza, zwłaszcza Sobór Laterański IV 1215, który wykazał troskę o głoszenie kazań w języku ojczystym, o dobrych kaznodziejów i spowiedników . Chociaż soborowe próby od
nowy przynosiły tylko ograniczone skutki, świadczą, że Kościół potrzebujący wciąż odnowy /Ecclesia semper reformanda/ nie prze
staje do niej dążyó /Eccl*sia semper ln reformatione/. W tym znaczeniu również Reformacja, mimo że pociągnęła za sobą rozbi
cie, posiadała wymiar ekumeniczny, o ile przyczyniła się do od
nowy Kościoła. Sobór Trydencki 1.545-1563, chociaż miał charakter wybitnie antyprotestancki, nie wyczerpał się w kontrreformacji, ale podjął również sprawę odnowy życia i pracy duchowieństwa, głoszenia Słowa Bożego, sprawowania liturgii itd. Ekumeniczne znaczenie Soboru Watykańskiego II polega m. in. na "przystosowa
nej odnowie Kościoła", którą Jan XXIII wskazał soborowi jako głó
wny jego cel.
Odnowa biblijna i teologiczna umożliwiła pełniejsze odczy
tanie Pisma ś w., ukazała konfesyjne zawężenia, których przezwy
ciężanie odsłania zasadniczą tożsamość wiary, np. anglikanizm i protestantyzm w dialogu z katolicyzmem przyznają większe niż do niedawna znaczenie tzw. "tekstom Piotrowym" łączącym się z kwe
stią prymatu, a katolicyzm zasadniczą zgodność Pawłowych tekstów 0 usprawiedliwieniu z nauką Marcina Xutra.
Odnowa Kościoła dokonuje się również przez ruchy charyzma
tyczne, które istniały już w czasach apostolskich /1 Kor 12-14/
1 nigdy nie zamarły w Kościele, lecz ze szczególną siłą ujawnia
ją się w protestantyzmie od przełomu XIX i XX w., a w katolicyz
mie od 1967 r. Nawracając do centrum Ewangelii, podkreślają w modlitwie i życiu to, co istotne dla chrześcijaństwa /Chrystus, Duch Święty, miłość jako podstawowa zasada życia chrześcijańskie
go/ pomagają przez to odnaleźć wspólne dziedzictwo życia chrześ
cijańskiego, a niektóre grupy charyzmatyczne przybierają świado
mie charakter ponadkonfesyjny.
2 . Droga metanol oraz modlitwy
Studia nad historią podziałów chrześcijaństwa wykazały, że miały one m . in. przycsyny typu moralnego, jak rywalizacja między Kościołem zachodnim i Kościołami wschodnimi, chęć dominacji, duch polemiki itp. 1 doprowadziły do wniosku, że przywrócenie jedności jest niemożliwe bez ekumenizmu duchowego, czyli bez duchowej prze
miany tak jednostek jak całych Kościołów i bez modlitwy /metanoia indywidualna i kościelna/.
Papież Hadrian VI stwierdził potrzebę kościelnej metanoi w stosunku do Kurii rzymskiej w instrukcji udzielonej nuncjuszowi F.
Chieragati na sejm w Norymberdze: "Nie można zaprzeczyć, że w K u rii rzymskiej po dzień dzisiejszy wiele jest nieporządku, odchy
leń i zgorszeń. Z tego powodu zagniewany Bóg sprawiedliwie dopuś
cił na swój lud błędy i zgorszenia, które wszyscy znamy; powiesz in) przeto, że widząc to wszystko, powzięliśmy, przy pomocy Bożej, zamiar ... oddalić okazję do zgorszeń i buntu, zreformować nas samych ... " /Deutsche Reichtagsakten unter Kaiser Karl V, t. III wyd. A. Wrede, GBttingen 1963, 388/. Duch triumfalizmu kościelne
go podtrzymywany po stronie katolickiej i prawosławnej przez okre
śloną interpretację tezy o posiadaniu pełnej prawdy, a po stronie Kościołów protestanckich o ich wyższości dzięki zreformowaniu, praktycznie uniemożliwiały zbliżenie. Na te moralne uwarunkowania zwracał uwagę m. in. H.J. Newman /Z.A. Miałchowski, Motywacja m o ralna jedności Kościoła w kazaniach i wykładach J.H. Newmana, Lu
blin 1979, mps BKUI/. Konieczność wewnętrznej przemiany została uznana przez Sobór Watykański II za niezbędny warunek ekumenizmu:
"Nie ma ekumenizmu bez wewnętrznej przemiany" /DE nr 7/. Metanoia w świetle Soboru Watykańskiego II obejmuje: 1. uznanie własnej współwiny za podziały, 2 . ducha wzajemnego przebaczenia, 3. poszu
kiwanie w Innych Kościołach ich autentycznych wartości, by się ni
mi ubogacać, 4. zrezygnowanie z chęci zwycięstwa swojego Kościoła nad innym Kościołem i pragnienie, by we wszystkim zwyciężał Chry
stus, 5 . wyzwolenie się z ducha triumfalizmu, 6 . gotowość do cią
głej reformy.
Historyczne doświadczenie praktycznej nieprzezwyclężalności zasadniczych podziałów chrześcijaństwa uświadomiło konieczność m o dlitwy o jedność. W formie modlitwy o nawrócenie Kościoła angli
kańskiego na katolicyzm apelował o nią od 1840 r. "Ruch Oksfordz-
- 1 2 -
ki", w formie szerzej rozumianej modlitwy o jedność, od 1 9 0 8 r.
duchowni anglikańscy Spencer Jones i Levis Wattson. Po stronie katolickiej była to najpierw, od 1 8 9 5 - uroczysta nowenna przed Zesłaniem Bucha Świętego o powrót braci odłączonych, nakazana przez Iieona XIII, następnie, od 1936, dzięki Paul Coutourier, m o dlitwa o jedność wspólnie z braćmi odłączonymi. Liturgia rzymska posiada formularz mszy wotywnej "O'jedność Kościoła". Obecnie modlitwa ekumeniczna przybiera także formę dni skupienia i reko
lekcji dla członków różnych Kościołów.
3. Droga prawdy
Apostołowie usiłowali zachować jedność w Kościele uzgadnia
jąc swoje odmienne stanowiska w kwestii obowiązywalności Prawa Starego Testamentu /Dz 15/. Sw. Paweł ostro gani podziały w gmi
nie korynckiej, w której jedni opowiadali się za nim, a inni za Apollosem, i przypomina, że wszyscy należą do Chrystusa /1 Kor 3,4-6/. Historię soborów powszechnych i wielu synodów można o d czytywać jako ciągły wysiłek Kościoła w kierunku ocalania jed
ności przez odrzucanie błędów, które wprowadzały podziały do wspólnoty wierzących. Nawet w podzielonym chrześcijaństwie p o szczególne Kościoły formułują w mniejszej lub większej mierze obowiązujące wyznania wiary, zapewniające im jedność we wierze orap umożliwiające rozpoznawanie i eliminację odmiennych inter
pretacji Objawienia.
Pod koniec XIX w. misje różnych Kościołów chrześcijańskich, odczuwając boleśnie brak jedności we wierze i doktrynie jako znaczną przeszkodę w rozwoju ewangelizacji, wysunęły stanowczy postulat efektywnych działań w kierunku jedności w prawdzie.
W 1910 r. został powołany do życia Komitet Unijny, który przygo
tował światową międzykościelną instytucję poświęconą zagadnie
niom doktryn i struktur kościelnych, co zostało uwieńczone utwo
rzeniem w 1927 r. komisji "Wiara i Ustrój" służącej sprawie zje
dnoczenia chrześcijan poprzez odnajdywanie jedności w prawdzie.
Na kolejnych konferencjach rozwijano problematyKę jedności, Koś
cioła, posługiwań kościelnych, sakramentów, kultu, łaski, słowa Bożego, interkomunii, Pisma św. i Tradycji, odkupienia, stosun
ku do żydów itd., zbliżając stanowiska różnych tradycji chrześ
cijańskich. Po oficjalnym przystąpieniu do komisji grupy teolo
gów katolickich opracowano i opublikowano wspólny dokument o
■ chrzcie, Eucharystii, posługiwaniach kościelnych oraz zjednocze
ni u w nadziei /dokumenty z Akry, 1974 r. oras z Limy, 1982 r./.
Dążenie do Jedności w chrześcijańskiej prawdzie wyraziło się w formułowaniu przez Ekumeniczną Radę Kościołów tzw. "baz doktrynalnych". Zgromadzenie Ogólne w Amsterdamie w 1948 r. ogra- i niczyło się do wyznania wiary w bóstwo Chrystusa i jego funkcję
zbawczą: "Ekumeniczna Rada Kościołów składa się z Kościołów, któ
re uznają Jezusa Chrystusa jako Boga i Zbawiciela". Zgromadzenie Ogólne w New-Belhi w 1961 r. dołączyło wyznanie wiary w Trójcę Świętą: "Ekumeniczna Rada Kościołów jest bratnim związkiem K oś
ciołów, które wyznają Pana Jezusa Chrystusa jako Boga i Zbawicie
la zgodnie z Pismem św. i starają się razem odpowiedzieć na ich wspólne powołanie ku chwale jednego Boga, Ojca, Syna i Ducha Świętego". W ten sposób ok. 300 Kościołów członkowskich określiło swe ją fundamentalną jedność we wierze.
Jedności w prawdzie służą liczne instytuty ekumeniczne, w tyra Instytut w Chateau de Bossey założony przez ERK i pracujący dla jej potrzeb, Instytut Johanna Adama Mbhlera w Paderborn. In
stytut ekumeniczny w Strasburgu założony przez Światową Federację Łuterańską w odpowiedzi na ekumeniczne inicjatywy Soboru Watykań
skiego II, Instytut ekumeniczny w Jerozolimie zajmujący się prze
de wszystkim historią zbawienia i inne. Podejmują one problemy teologiczne dzielące Kościoły, by poprzez pogłębione studia szu
kać zbliżenia doktrynalnego. Temu m. in. celowi chce służyć ist
niejąca przynajmniej od 1968 r. Sekcja Teologii Porównawczej i Ekumenicznej na Wydziale Teologicznym KU Ł oraz sympozja ekumenicz
ne, ekumeniczne dialogi doktrynalne i ekumeniczne wydawnictwa z zakresu teologii, np. francuska seria "Unam Sanctam", KUL-owska seria "Teologia w dialogu" czy ATK-owskie "Studia ekumeniczne".
Odnajdywaniu jedności w prawdzie służy rozróżnianie koniecz
nej jedności co do istotnych prawd wiary i niekoniecznej jedności w teologii, przy uznaniu teologicznego pluralizmu za rzecz nie tylko możliwą, ale nawet konieczną. Starożytność chrześoijańska wypowiedziała tę myśl w zasadzie: "Jedność w tym, co konieczne, wolnoć* w tym, co nie jest pewne, miłość - we wszystkim" /In ne- cessariis unitas, in dubiis libertas, in omnibus caritas/. W ok
resie reformacji myśl ta przybrała w kręgu erazmiańskim formę tezy, że Jedność Kościoła jest możliwa wyłącznie na podstawie wspólnej zgody nie na wszystkie, ale tylko na zasadnicze artykuły
- 14 -
wiary, które są jasno wyrażone w Piśmie ś w.t albo bez których zbawienie jest niemożliwe, natomiast w kręgach protestanckich o "artykułach fundamentalnych" wyraźnie opierających się na Sło
wie Bożym i koniecznych do przyjęcia, w odróżnieniu od innych artykułów, co do których Kościoły winny być tolerancyjne /Fran- ciscus Juniua/. Niektórzy współcześni teologowie katoliccy p od
kreślają potrzebę sformułowania krótkiej formuły wiary /K. Rah- ner/, co mogłoby mieć znaczenie nie tylko pastoralne, ale rów«
nież ekumeniczne, a Sobór Watykański II przyjął ideę "hierarchii prawd" /DE 11/ oraz przypomniał, że fundamentem wiary jest dog
mat trynitarny i chrystologiczny /DE 12/. Temu samemu celowi służy hermeneutyka teologiczna, która poszukując istotnego sensu pod uwarunkowaną kulturowo szatą słowną kościelnych sformułowań doktrynalnych, prowadzi do odkrywania wspólnego dziedzictwa wia
ry w teologicznym pluralizmie.
4. Droga miłości i wspólnego zaangażowania
Lars Olaf Natan SBderblom /1866-1931/, luterariski biskup Uppsali, wychodząc z przekonania, że wiara dzieli, a miłość je
dnoczy, zainaugurował ruch Praktycznego Chrześcijaństwa /1918- 1948/, z którego wyrósł zorganizowany ruch "Życie i Działanie", utożsamiany często z Praktycznym Chrześcijaństwem. Po włączeniu
"Życia i Działania" w 1948 r. do ERIC jego zadania przejął depar
tament "Kościół a Społeczeństwo", a w zreformowanej w 1972 r.
strukturze ERK kilka nowych grup i komisji poświęconych rozwojo
wi, pomocy międzykościelnej i służby na rzecz uciekinierów i po
trzebujących, zwalczanie rasizmu, kształcenia i odnowy. Zaanga
żowanie ERK w niesienie różnorakiej pomocy potrzebującym, rów
nież walczącym o wyzwolenie, znajduje uznanie u jednych /Vis- s e r ’t Hooft powiedział podczas Zgromadzenia Ogólnego ERK w Upp
sali w 1968 r.: "Chrześcijanie, którzy w jakimś zakątku świata odrzucają odpowiedzialność za los potrzebujących, stają się tak samo winni herezji, jak ci, którzy odrzucają jakąś prawdę wiary"/
budzi niepokój i protest u innych /zarzut horyzontalizmu stawia
ny ERK przez prawosławie i niektóre Kościoły protestanckie/, je
dnak pierwsza tendencja przeważa.
Otworzona w 1965 r. mieszana grupa "Watykan - Genewa" zaina
ugurowała współpracę Kościoła rzymskokatolickiego z ERK tak w dziedzinie dialogu doktrynalnego, jak praktycznego współdziała-
nias Kongres laikatu w Rzymie w 1967 r . , utworzenie przez rzym
skokatolicką komisję "Iustitia et Pax" oraz II jednostkę ERK
"Sprawiedliwość i Pokój" wspólnej Komisji Mieszanej do Spraw Spo
łeczeństwa, Rozwoju i Pokoju /SODEPAX/, wspólna konferencja w Bejrucie 1968 r. nt. odpowiedzialności Kościoła za rozwój ekono
miczny, współpraca rzymskokatolickiej "Caritas Internationalis"
z odpowiednimi jednostkami ERK, współpraca w ekumenicznych prze
kładach Biblii, wzajemne konsultacje /teksty robocze na Synod Bi- j skupów w 1977 r. zostały przesłane ERK z prośbą o uwagi; w Polsce w 1979 r. Kościół rzymskokatolicki projekt instrukcji o małżeńst
wach mieszanych przedłożył na forum Podkomisji Dialogu czyli gru
p y do dialogu doktrynalnego między Kościołem rzymskokatolickim a Kościołami zrzeszonymi w Polskiej Radzie Ekumenicznej z prośbą o uwagi; Podkomisja przekazała episkopatowi propozycje korektur/, współpraca rzymskokatolickiej komisji papieskiej "Cor Unum" z od
powiednimi organami ERK, powołanie w 1971 r. wspólnej grupy stu
dyjnej Rady Konferencji Episkopatów Europy /instytucja rzymsko
katolicka/ i Konferencji Kościołów Europejskich /instytucja nie rzymskokatolicka/. W Polsce różne formy współpracy i świadectwa istnieją między Kościołami zrzeszonymi w PRE. Szczególnym wyra
zem ekumenicznego współdziałania jest Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie z sekcją teologii ewangelickiej, prawo
sławnej i starokatolickiej. W ostrym kryzysie ekonomicznym K oś
cioły wzajemnie sobie pomagają. Polska Rada Ekumeniczna przekazu
je Kościołowi katolickiemu 1/3 otrzymywanych darów.
Jak do podziałów chrześcijaństwa prowadził w dużej mierze brak wzajemnej miłości, tak odnajdywaniu zagubionej wspólnoty słu
żą wyrazy wzajemnej miłości, do których od pontyfikatu Jana XXIII trzeba zaliczyć m. in. zaproszenie na Sobór Watykański II obser
watorów z Kościołów nie rzymskokatolickich, 'spotkanie Pawła VI z patriarchą Konstantynopola Atenagorasem I w Jerozolimie 5-6 I 1964 r . , zniesienie 7 XII 1965 r. ekskomuniki rzuconej w 1054 r. na M.
Cerulariusza przez legatów papieskich, wizyta Pawła VI u patriar
chy Atenagorasa I w Konstantynopolu 25 VII 1967 r. i rewizyta pa
triarchy w Watykanie 26-28 X 1967 r., wizyta kard. J . Willebrand- sa w Zagorsku w 1971 r. z racji wyboru nowego patriarchy Moskwy Pimena, przekazanie przez Pawła VI 26 IX 1964 r. Konstantynopolo
wi prawosławnej Katedrze św. Andrzeja w Patras, relikwii św. A n drzeja, ucałowanie 14 XII 1975 r. przez Pawła VI nóg metropolity Chalcedonu Melitona, oficjalnego delegata patriarchy ekumeniczne-
- 16 -
go Konstantynopola Dymitriosa, prośba Soboru Watykańskiego II /DE 7/ i Pawła VI 4 XII 1965 r. do "odłączonych braci" o wyba
czenie i podobna prośba skierowana do Kościoła rzymskokatolic
kiego przez V Zgromadzenie Ogólne Światowej Federacji Łuteraó- skiej w Evian 24 VII 1970 r., wizyta Pawła VI w siedzibie ERK 10 VI 1969 r., czy liczne wizyty Jana Pawła II: zwłaszcza w Istambule 28-30 XI 1979 r., RFN 15-19 XI 1980 r. i Wielkiej Brytanii 28 V - 2 VI 1982 r., w czasie których spotykał się z chrześcijanami innych Kościołów oraz ich czołowymi przedstawi
cielami, a w Polsce wizyta ks. prymasa Józefa Glempa w siedzi
bie Polskiej Rady Ekumenicznej i rewizyta przedstawicieli Rady.
5. Droga struktur
Współczesny ruch ekumeniczny tak ściśle związał się ze strukturami, żą jego początek zwykło się liczyć od wydarzenia typu instytucjonalnego, mianowicie od Światowej Konferencji Mi
syjnej w Edynburgu 1910 r . , a jego etapy oznaczać datami kolej
nych światowych konferencji trzech głównych nurtów ruchu eku
menicznego: nurtu misyjnego zorganizowanego w Międzynarodowej Radzie Misyjnej, nurtu doktrynalnego - w Komisji "Wiara i Us
trój" i - nurtu praktycznego - w Komisji "Życie i Działanie".
Zjednoczone w ERK, nie stanowiąc jakiegoś superkóścioła, są widocznym znakiem dążenia do jedności nie tylko duchowej, ale również w jakimś sensie zewnętrznej oraz te dążenia dynamizują.
Kościoły protestanckie zacieśniają więzy między sobą two
rząc federacje, rady czy alianse /por. Światowa Federacja Lu- terańska, Światowy Alians Reformowany, Światowa Rada Metodys- tyczna itp./. Kościoły zbliżonych tradycji protestanckich do
chodzą niekiedy do daleko posuniętych uzgodnień aż do "wspól
noty ambony i ołtarza" /por. np. Konkordia Leuenburska z 1974 r. między Kościołami luterańskimi, reformowanymi i unijnymi w Europie zachodniej czy Ugoda Sandomierska z 1570 r. odnowiona w 1970 r. między Kościołem Ewangelicko-Augsburskim i Ewangeli
cko-Reformowanym w PRL/f Kościoły prawosławne przygotowują Wielki i Święty Sobór Kościoła Prawosławnego.
Pierwszą ogólnokośclelną instytucją ekumeniczną w Koście
le rzymskokatolickim jest Sekretariat do Spraw Jedności Chrze
ścijan powołany do życia przez Jana XXIII 5 VI 1960 r. Przyję
ty na Soborze Watykańskim II Dekret o ekumenizmie, wydane przez
Sekretariat Dyrektorium ekumeniczne., oraz instrukcja "O współ
pracy ekumenicznej w zakresie regionalnym, narodowym i lokalnym"
z 1972 r. zabezpieczają rozwój ekumenizmu ze strony rzymskokato
lickiej, polecając tworzyó na różnych szczeblach komisje do spraw ekumenizmu. W Polsce istnieje Komisja Episkopatu do Spraw Ekumeni
zmu, a w poszczególnych diecezjach ma byó przynajmniej referent diecezjalny do tych spraw. Chociaż Kościół rzymskokatolicki nie należy do ERK, to jednak na szczeblu lokalnym /diecezjalnym/ czy krajowym może tworzyó i tworzy z innymi Kościołami konferencje mieszane.
Chrześcijanie różnych Kościołów tworzą również nieoficjalne grupy mieszane w celu modlitwy, dialogu i wspólnej służby na rzecz potrzebującego człowieka.
W PolBce istnieje od 10 II 1966 r. Komisja Episkopatu do Spraw Ekumenizmu, która inicjuje i wspiera działalność ekumeniczną tak wewnątrz jak na zewnątrz Kościoła: doroczne spotkania z diece
zjalnymi referentami do spraw ekumenizmu, sesje naukowe dla profe
sorów ekumenizmu, opracowanie programu formacji ekumenicznej w Se
minariach Duchownych, organizowanie Tygodni Powszechnej Modlitwy o Jedność, pomoc w rozwiązywaniu trudności międzykościelnego życia w terenie, kontakty ż Polską Radą Ekumeniczną itp. W 1962 r., z ini
cjatywy ks. Stanisława Mystkowskiego, przy studium duszpasterskim związanym z Kurią Metropolitalną w Warszawie powołano do życia se
kcję ekumeniczną, która w grudniu tegoż roku przekształciła się w Ośrodek do Spraw Jedności Chrześcijan. Od 22 V 1974 r. pracuje Ko
misja Mieszana Kościoła Rzymskokatolickiego i Polskiej Rady Ekume
nicznej, a 29 1.1 1977 r. na siódmym posiedzeniu tej komisji posta
nowiono utworzyć Podkomisję do dialogu ekumenicznego.
Zaproponowana tu wizja ruchu ekumenicznego przypomina św. Ju
styna teorię "słowa rozsianego" /logos spermatikos - / ó y o g 0V tp /**6 t L K Ó g /, przy pomocy której usiłował wyjaśnić fakt, że niektóre prawdy religijne chrześcijaństwa były znane Już poganom. Według hipotezy Justyna słowo lA .Ó T o ę > l zostało wszczepione czy wsiane w cały rodzaj ludzki, a w chrześcijaństwie rozkwitło w pełni. Jeżeli wolno wiele słuszności przyznać św. Justynowi, można również przy
jąć, że elementy autentycznego ekumenizmu rozsiał Bóg po wszyst
kich wiekach chrześcijaństwa /ekumenizm rozsiany - O L K O i r f j u k v n / ' T o , co kiełkowało przez wieki, jeszcze nie nazwane imieniem "ekumenizmu", dojrzewa w naszym stuleciu, a pełne samo
świadomości i dynamizmu próbuje nawet zawłaszczyć wyłącznie dla
- 18 -
siebie pełne nadziei imię "ekumenizmu*.
BIBLIOGRAFIA
p. Conord, Brźve histoire de 1'oecumŚnisme, Paris 1958; J.P.
Michael, Christen suchen eine Kirche. Sie Okumenische Bewegung und Rom. Mit Dokumenten und sociographischen Beilagen, Freiburg ln Br. 1958; G. Reidick, Zur Una Sancta Bewegung, Meitingen 1958; R. Rouse, S.Ch. Neil, A History of the Ecumenical Move- ment, I-II, London /SPCK/ 1954, 1967 ; przekład niem.i Geschi- chte der Okumenischen Bewegung, I-II, GOttlngen 1958 /II 1963 / 2 G« Tavard, Petit historie du mouvement oecumśniąue, Paris 1960}
Decouverte de l ’oecum€nl3 me, Bruges 1961} Z. Miehelis, Taiz6 . Znamienny owoc ducha ekumenicznego, Znak 13!1961 s. 411-458}
H.Ii. Althaus /wyd./, Okumenische Dokumente, GOttingen 1962} E.
von Ivanka, sSeit neuhundert Jahren getrennte Ohristenheit. Stu- dien zur Okumenische Bewegung mit der Orthodoxie, Wien 1962} M.
Rechowicz, Ku zjednoczeniu chrześcijan, ZNKUL 5:1962 nr 1 , 8 . 3-16} G. Thils, Histoire du mouvement oecum£nique, Paris-Louven /1962/ 1963 } GOB I-III /1963/} H. Jedin, Le Concile de Trente fut-il un obstacle a la rśunion des chretiens? W: Union et dć- sunion des chrśtiens, Brouges-Paris 1963} H.J. Margull /wyd./, Zur Sendung der Kirche. Materiał der Okumenischen Bewegung, Mttn chen 1963} Nikodemos, metrop., Rosyjski Kościół Prawosławny w ruchu ekumenicznym. Posłannictwo 1963 nr 7-8 s. 36-48} Y.M.J.
Congar, Chrśtiens en dialogue, Paris 1964} E. Hornig, Die Oku
menische Bewegung und ihr gegenwSrtiger Stand. W: H. Ristov, H.
Burgert /red./, Konfession und Okumene, Berlin 1964 s. 35-54}
H. Kling, Sobór i zjednoczenie, Kraków 1964} M.P. Fleischer, Das katholisch-lytherische Gesprfich unter besonderer Berttcksichti- gung des 19. Jahrhunderts, Erlangen 1965} G. Baum, W stronę je
dności, Kraków 1965} E.W. Zeeden, Die Bntstehung der Konfessio- nen, Wien 1965} J. Pytel, Ekumenizm w Kościele katolickim, HD 124:1966 nr 2 s. 84-90; L.J. Swidler, The ecumenical Vanguard.
The History of the Una Sancta Movement, Pittsburg 1966; Un nou- vel age oecurośrsique, Paris 1966} Ekumenizm, Warszawa 1.967} La situation oecumśniąue dans le monde, Paris 1967f H. McAfee Brown, The Ecumenical Revolution. An Interpretation of the Cat- holic-Protestant Dialogue, /bmw/ 1967 /Rewolucja ekumeniczna.
Wokół zagadnień katolieko-protestanckiego dialogu, Warszawa 1970/j S. Turbański, Ekumenizm a misje, AK 70:1967 s. 77-88; J.
Homerski, Ekumenizm a Biblia, R BL 21:1968 s. 25-32; Konzile und die Bkumenische Bewegur.g, Geneve 1968; R. Tucci, Ruch ekumenicz
ny. Ekumeniczna Rada Kościołów. Kościół Rzymskokatolicki, ŻM 18:
1968 nr 11-12 s. 109-117; L. Vischer, Ekumenizm w Kościele kato
lickim, Jednota 11:1968 nr 2 8 . 8-11; nr 3 s. 8-11; L. Yischer, Poi et Constitution, Textes et documents ..., NeuchStel 1968; J.
Wagner, Ruch ekumeniczny na drodze do odnowy, ŻM 18:1968 nr 11- 12 s. 127-141; W.. Abbott, Wspólna praca ekumeniczna nad Biblią, Conc 1969 s. 228-235; R. Groscurth /red./, Christliche Einheit.
Porderungen und Folgerungen nach Uppsala, Geneve 1969; J. Modze
lewski, Sekretariat do Spraw Jedności Chrześcijan, AK 7 3 s1969 z.
1, s. 92-98; Ł. Orzeł, Podstawowe zasady ekumenizmu: ku pełni Ko
ścioła, AK 73:1969 z. 1 s. 29-38; J.M. Paupert, TaizŚ i Kościół jutra, Warszawa 1969; A. Skowronek, Dekret o ekumenizmie w h is
torycznym rozwoju ruchu ekumenicznego, AK 73:1969 z. 1 s. 3-13;
S. Szymański, Ekumenizm duchowy - duszą ekumenizmu, tamże, s.
47-53; X. Vischer, Die eine Bkumenisohe Bewegung. Die Gemeinsame Arbeitsgruppe zwischen der rOmisch-katholischen Rat der Kirchen.
Berichte und Dokumente 1965-1969, Zurich 1969; R. Beaupfere, La tramę de 1 ’oecumśnisme. 2. OecumŚnisme spirituel, Paris 1970;
3. Oecumśnisme doctrinal, Paris 1970; 4. Oecumśnisrae sśculier, Paris 1970; 5. De l ’oecum6nisme institutionnel 8 1 ’oecumSnisme sauvage, Paris 1970; H. Fey /wyd./, The Ecumenical Advance. A History of the Ecumenical Movement. Volume 2. 1948-1968, London.
/SPCK/ 1970; przekład niemiecki: Geschichte der Bkumenischen B e wegung 1948-1968, GBttingen /Vandenhoeck Ruprecht/ 1974; G.
Gloede, Okumenische Gestalten. Brtickenbauer der einen Kirche, Be r lin 1970; W.A. Visser't Hooft, Kirche fttr die eine Menschheit.
AugewBlte Reden und Schriften, Berlin 1970; A. Bardecki, Kościół epoki dialogu. II. Przełom, Kraków 1971; J. Niewieczerzał, Drogi rozwoju ruchu ekumenicznego, Rocznik teologiczny 12:1971 z. 2 s.
98-114; Tomos agapis. Vatican - Phanar /1958-1970/, Roma-Istanbul 1971; J. Gryniakow, Ekumeniczne dążenia protestantyzmu polskiego od Traktatu Warszawskiego 1767/68 do II wojny światowej, Warszawa 1972; S.C. Napiórkowski, Historia ruchu ekumenicznego, Lublin 1972; A. Bystry, Światowa Rada Kościołów, AK 73:1969 z. 1 s. 114—
121; W. Hanc, Modlitwa i współpraca we współczesnym ujęciu ekume
nizmu, HD 42:1973 nr 2 s. 118-122; J. Ratzinger, Ekumenizm w K oś
- 2 0 -
ciele lokalnym, Biuletyn ekumeniczny 1973 nr 1 s. 22-27? !• Wino- wski, Prawo i myśl chrześcijańska XIII w. wobec sprawy innowier
ców. Założenia wstępne, w: Z zagadnień kultury chrześcijańskiej, lublin 1973 s. 341-351; W. Dudek, Współpraca ekumeniczna w duchu sprawiedliwości, AK 82:1974 z. 3 s. 404-419? W. Granat, Ekume
nizm w Kościele. W: tenże, Ku człowiekowi i Bogu w Chrystusie, II lublin 1974 s. 404-443; W. Hryniewicz, Prawosławie a ekumenizm dzisiaj, Biuletyn ekumeniczny 1974 nr 4 s. 34-52; K. Karski, D ą żenia ekumeniczne we współczesnym świecie, Warszawa 1974; J. Woł- kowski, TJt unum sint ... Polskie doświadczenia ekumenizmu, ŻM 24:
1974 nr 1 s. 8-17; J. Althausen, Jednośó przez misje? Biuletyn ekumeniczny 1975 nr 1 s. 38-47; J. Anchimiuk, Aspekty ekumenicz
ne przyszłego Soboru Ogólnoprawosławnego. W: Z ufnością w przysz
łość. Studia ekumeniczne. Warszawa 1975, s. 143-148; W. Dudek, Ruch ekumeniczny w odnowie życia wewnętrznego, AK 85:1975 z. 2 s. 243-254; J. Klinger, Prawosławie a ekumenia. W: Z ufnością w przyszłość s. 129-142; T. Wojak, Aktualność Ugody Sandomierskiej.
W: tamże s. 79-91; E. Bartusik, Moralny problem ekumenizmu w świetle dokumentów Soboru Watykańskiego II, lublin 1976 /map B i blioteka KUL/; Z. Czerwiński, Ekumeniczne znaczenie katolickiej odnowy charyzmatycznej, ZNKU1 19:1976 nr 3 s. 37-43; W. Hrynie
wicz, Nowe ruchy międzywyznaniowe, tamże s. 89-92; H. Beintker, luthers Bkumenische Wirkung, Theologische Zeitgchrift 33:1977 nr 3 s. 137-158; S.C. Napiórkowski, Ruch charyzmatyczny w prote
stantyzmie, ZNKUL 19:1976 s. 23-36; 1. Bouyer, Kościół Boży, War
szawa 1977; W. Hanc, Hermeneutyka biblijno-teologicana Jako eku
meniczne zadanie, ZNKU1 20:1977 nr 2 8 . 13-26; A. Miś, Zadania duszpasterstwa ekumenicznego na przykładzie uchwał I Synodu Ka
towickiego, Biuletyn ekumeniczny 1977 nr 3 s, 26-41; A. Molnar, CaractSre oecumSniąue de la rSforrae hussite, Communio viatorum /Czechosłowacja/ 20:1977 nr 4 s. 201-208; Z. Pawłowski, Misje a ekumenizm w świetle Soboru Watykańskiego II, lublin 1977 /mps Biblioteka K U1/; S. Gorczyca, Misje a ekumenizm jako zadanie wyni
kające z posłannictwa Kościoła według Soboru Watykańskiego II, lublin 1979 /mps Biblioteka KUL/; W. Hryniewicz, "Hierarchią prawd" a ekumenizm, CT 49:1979 fasc. 3 s. 5-21; Orientierung Oku- mene. Ein Handbuch, Berlin 1979 Evangelieche Verlagsanstalt; Ch.
Gleixner, Okumene heute: Eine Orientierungshilfe, Wien 1980;
J.E. Desseaux, Dlalogues thSologiąues et accords oecumfiniąues, Paris 1982; S.C. Napiórkowski, Okumene-Dialog in Polen, Lutheri-
sche Monatshefte 2 1 :1982 nr 7 s. 356-357} R.A. Norris, Whot is
"Chureh Unity"? OiCh 18:1982 s. 117-130; E.A. Powera, In Essen- tials, Unity: an Ecumenical Sampler, New York 1982} Weder Ketzer noeh Heiliger: Łuther Bedeutung fttr der Okumenischen Dialog, R e gensburg 1982ł L. Górka SVD, Doktryna ekumeniczna Kongresów We- lehradzkloh /1907-1936/, w: Studia ekumeniczne, t. I, Warszawa 1982 s. 5-122; E. Adamozak SAC, Ekumeniczne idee ów. Wincentego Pallottiego, w: tamże s. 266-330-
PANORAMA DIALOGÓW DOKTRYNALNYCH Z UDZIAŁEM KOŚCIOŁA RZYMSKOKATOLICKIEGO Stanisław Celestyn Napiórkowski OFMConv
Doktrynalne dialogi międzykościelne stały się Jeszcze Jednym znakiem naszych czasów okresu posoborowego. Kościół rzymskokato
licki prowadzi dialog teologiczny z innymi Kościołami, ze Świato
wą Radą Kościołów i włączył się do prac komisji "Wiara i Ustrój".
Dialogują między sobą Kościoły poza rzymskim katolicyzmem, a czy
nią to w różnych kombinacjach, np. Kościół anglikański prowadzi dialog z patriarchatem moskiewskim i z całym prawosławiem, z lu- teranizmem, z metodystami i starokatolikami; luteranizm dialogu
je z prawosławiem, z reformowanymi, z anglikanami itd. Dialogi krzyżują się i podejmują nierzadko te same lub zbliżone tematy z różnymi p a r t n e r a m i . Dialogi kończą się zwykle przyjęciem wspól
nych tekstów zwanych "uzgodnieniami", "raportami" czy "deklara
cjami". Nikomu dotąd, nawet ekumenicznej centrali w Genewie, ani watykańskiemu Sekretariatowi do Spraw Jedności Chrześcijan nie udało się sporządzić pełnego katalogu tych dialogów i zwieńcza
jących je tekstów. Dotychczasowe próby rejestracji ograniczają się do uchwycenia dialogów oficjalnych na forum światowym czy ważniejszych na forum lokalnym.
Niniejszy artykuł pragnie usłużyć informacją o dialogach do
ktrynalnych, jakie Kościół rzymskokatolicki prowadzi po Soborze Watykańskim II z innymi Kościołami czy wspólnotami chrześcijań
skimi. Chce być swego rodzaju introdukcją w studium tych dialo
gów. Przypomina historię poszczególnych dialogów i zestawia bi
bliografię, która na pierwszym miejscu wskazuje edycje tekstów uzgodnień /raportów, deklaracji/, następnie różne wypowiedzi na ich temat rozumiane jako integralny element prezentacji oraz po
moc w studium, wreszcie polskie przekłady i artykuł.y-omówienia tak na temat uzgodnień, jak samych dialogów., z których uzgodnie
nia wyrosły. Bibliografia w żadnym wypadku nie jest pełna, cho
ciaż przy niektórych dialogach udało się zgromadzić niemałą li
czbę pozycji, w każdym jednak razie dostarcza pierwszych tak p o trzebnych początkującym wskazówek. Wyodrębnienie polskiego piś
miennictwa z jednej strony ma na względzie ułatwienie pracy opol
skiemu czytelnikowi, z drugiej zaś strony suchymi notami
bibliograficznymi określa rozmiary polskiej recepcji wielkiego wydarzenia międzykościelnych dialogów teologicznych. Przecież publikacja polskiego przekładu tekstu któregoś uzgodnienia wa
runkuje w sposób dość zasadniczy przenikanie jego idei do świa
domości polskiego środowiska zainteresowanego życiem teologii;
i odwrotnie - brak polskiego przekładu czy omówienia świadczy, chociaż nie absolutnie, o braku recepcji.
Naszkicowanie panoramy uzgodnień, raportów i deklaracji sta
ło się możliwe dzięki wcześniej podejmowanym próbom ich zestawie
nia, podejmowanym tak przez Światowe Rodziny Wyznaniowe /związki Kościołów tego samego wyznania, np. luterariskich, metodystyczhych, baptystycznych itd./, jak przez Sekretariat do Spraw Jedności Chrześcijan. Sesje przeglądowe organizowane przez Konferencję Se
kretariatów Światowych Rodzin Wyznaniowych /Genewa, 19-21 listo- pp£a 1969 r.; Strasburg, 18-20 listopada 1970 r.; Genewa 29 li
stopada - 1 grudnia 1971 r./ pozwoliły dokonać pierwszych bilan
sów. Światowa Rada Kościołów opublikowała je w książce "Confes- sions in Dialogue" . Wydanie trzecie z 1975 r. zestawia 46 r óż
nych dialogów międzykościelnych na forum światowym i lokalnym, ograniczając się jedynie do ważniejszych. Przy omawianiu naro
dzin 1 rozwoju poszczególnych dialogów wskazuje się na edycje uz
godnień i związaną z nimi literaturę. Narastające jak lawina zja
wisko dialogów zrodziło potrzebę drugiej serii spotkań przeglądo
wych zorganizowanych przez Konferencję Sekretariatów Światowych Rodzin Wyznaniowych; pierwsze forum /tak określono sesję przeglą
dową/ odbyło się w Bossey, 2-7 kwietnia 1978 r ., drugie - w Gene
wie, 5-9 czerwca 1979 r., a trzecie - w Glion /Szwajcaria/, 6-10 października 1980 r . . We wszystkich trzech spotkaniach uczestni2 czyli przedstawiciele Sekretariatu do Spraw Jedności Chrześcijan.
Biuletyn watykańskiego Sekretariatu do Spraw Jedności Chrze
ścijan, Seryice d*information, wyliczył teksty uzgodnień i rapor
tów z tych dialogów, w których Kościół katolicki uczestniczy jako jedna ze stron, oraz zamieszczane przez siebie informacje 1 tych-
3
że dialogach za okres czasu 1967-1975 . Wspomniany Sekretariat zorganizował w 1979 r. zjazd krajowych delegatów Komisji Ekumeni
cznych, który umożliwił dokonanie przeglądu dialogów doktrynal
nych prowadzonych przez Kościół katolicki na forum ogólnokośclel- nym i lokalnym czy krajowym . Najpełniejszą informację o między4 kościelnych dialogach ekumenicznych przynosi ponawiana publikacja SRK Confessions ln D i a logue^, która ukazała się po raz pierwszy
- 24 -
w 1972 r., następnie w 1973 i uzupełniona - w 1975 r. Dalej sięga przewodnik bibliograficzny tego tematu wydany przez rzyo- ski ośrodek Centro pro Unione^.
1. Z anglikanami Z historii dialogu
2 grudnia 1960 r. anglikański arcybiskup Canterbury Goeff- rey Fisher złożył kurtuazyjną wizytę papieżowi Janowi XXIII, co przyczyniło się do nawiązania kontaktów między głowami obu Koś
ciołów. Podczas pierwszej oficjalnej wizyty złożonej w Watyka
nie 23-24_marca 1966 r. arcybiskup Canterbury Michael Ramsey podpisał deklarację /Comraon Declaration/ wyrażającą pragnienie nawiązania bliższych kontaktów i podjęcia dialogu teologiczne
go w oparciu o Ewangelię i Tradycję wspólną dla obu Kościołów.
Podpisanie deklaracji 24 marca 1966 r. uważa się za inaugurację oficjalnego dialogu między Kościołem anglikańskim i katolickim na forum światowym.
Przygotowawcza Komisja Mieszana anglikańsko-rzymskokatoli- cka odbyła trzy sesje: 9-13 stycznia 1967 r. w Gazzada, w pobli
żu Mediolanu, 30 sierpnia - 4 września 1967 r. w Huntercombe Ma- nor w Anglii oraz 30 grudnia 1967 - 3 stycznia 1968 r. w La Va- letta na Malcie. Po 400 latach od czasów podziału uczyniono pier
wsze oficjalne kroki ku odbudowaniu kościelnej wspólnoty. Zesta
wiono listę tematów przyszłego dialogu teologicznego: małżeństwa mieszane, interkomunia, posługiwania kościelne i autorytet w Ko
ściele. Na Malcie opracowano raport końcowy, który przekazano papieżowi oraz arcybiskupowi Canterbury. Sekretariat do Spraw Jedności Chrześcijan przekazał go z kolei konferencjom episkopa
tów Kościoła katolickiego, natomiast arcybiskup Canterbury zako
munikował go konferencji w Lambeth obejmującej 19 prowinoji an
glikańskich z 536 biskupami. Tak Watykan jak Lambeth przyjęły zalecenie raportu, by powołać do życia mieszaną komisję angli- kańsko-rzymskokatolicką. L ’Osservatore Romano z 11 października 1969 r. oficjalnie poinformowało o utworzeniu takiej komigjJL pod nazwą Anglj.can-Roman Catholic International Commission /ARCIC/ przez Anglikański Komitet Doradczy /Anglican Gonaultatl- ve Council/ i Sekretariatu do Spraw Jedności Chrześcijan. Weszło do niej 10 anglikanów i 9 katolików /lista: ZNKUL 22:1979 nr 4 s. 57-58/. Przewodniczącym ze strony anglikańskiej został H.R.
Olsrk, bp sufragan z Northarapton.
Komisja podjęła trzy wielkie tematy: Eucharystii, posługiwali kościelnych i autorytetu w Kościele. Do ich opracowania utworzono trzy grupy robocze. Sprawę małżeństw mieszanych przekazano utwo
rzonej w tym celu "Podkomisji do studium teologii małżeństwa i jej aplikacji do małżeństw mieszanych".
Kolejne sesje komisji:
1/ Windsor, 9-15 stycznia 1970 r.: podstawy wiary, autorytet, Kościół, interkomunia a posługiwania kościelne, Eucharystia;
2/ Wenecja, 21-28 września 1970 r.: Kościół a posługiwania, Kościół a autorytet, Kościół a Eucharystia, mężczyzna a kobieta, znaczenie ocen moralnych;
3/ Windsor, 1-8 września 1971 r . : Wspólna Deklaracja na temat Jucharystiij^
4/ Gazzada, 30 sierpnia - 7 września 1972 r.: posługiwania kościelne a święcenia;
5/ Oanterbury, 28 sierpnia - 6 września 1973 r.J Wspólna De
klaracja na temat Posługiwanie kościelne a święcenia;
6 / Mariapoli /pod Grottaferrata/, 27 sierpnia - 5 września 1974 r.: autorytet w Kościele;
7/ Oxford, 28 sierpnia - 6 września 1975 r.: autorytet, prymat, n i e o m y l n o ś ć ;
8 / Wenecja, 24 sierpnia - 2 września 1976 r.: Wspólna Deklara
cja na temat autorytetu w Kościele.
Równolegle pracowała podkomisja do małżeństw mieszanych:
1/ Windsor, 16-18 kwietnia 1968 r.
2/ Rzym, 27-30 grudnia 1968 r.
3/ Londyn, 22-25 listopada 1971 r.
4/ H a y w a r d ’s Heath, 9-13 kwietnia 1973 r.
5/ Dublin, 1-5 kwietnia 1974 r.
6/ Londyn, 23-27 czerwca 1975 r.: Deklaracja "Teologia małżeń
stwami jej_odniesienie do małżeństw m ieszanych".
Konferencja w Lambeth w 1978 r. oceniła deklarację zasadniczo pozytywnie.
Od 1975 r. przyjął się zwyczaj nieformalnych konsultacji raz w roku, by doinformować się, wymieniać idee i opinie w różnych sprawach, zwłaszcza praktycznych, np. w listopadzie 1975 r. i w li
stopadzie 1976 r. w sprawie udzielania święceń kobietom.
W czerwcu 1975 r. kard. J. Willebrands skierował do arcybisku
- 26 -
pa Canterbury list, w którym informował, że Watykan podejmuje studia nt. roli kobiet w Kościele i że zaproponował rozmowy na ten temat. List został przekazany Konferencji w Larabeth, która upoważniła przewodniczących do poinformowania Kościoła katolic
kiego i Kościoła prawosławnego, że Kościół anglikański nie widzi zasadniczych racji przeciw święceniu kobiet. Na list arcybiskupa Canterbury / z 9 lipca 1975 r./ odpowiedział Paweł VI /30 listo
pada 1975 r./. Uczestnicy anglikańsko-katolickich kontaktów nieformalnych skierowali list do Sekretariatu do Spraw Jedności Chrześcijan, w którym proponowali dialog nie na temat słuszności argumentacji za święceniami kobiet, ale na temat, jak można pra
cować nad zjednoczeniem takich Kościołów, z których jeden święci kobiety, drugi natomiast tego nie czyni /Kościół anglikański w Nowej Zelandii w maju 1977 r., na Synodzie Generalnym, opowie
dział się za udzielaniem święceń kobietom czterdziestu jednym • głosem przeciwko.jednemu; również Synod Generalny Kościoła epis- kopalnego w USA przegłosował święcenie kobiet, chociaż tylko nie
znaczną większością/.
W sierpniu 1977 r. komisja mieszana w Chichester grzeanali- zowała opinie o swoich trzech pierwszych dokumentach, w 1979 r.
opublikowała swoje stanowisko /dokument " E l u c i d a t i o n s " / , a w 1981_r . poprawione teksty dotychczasowych deklaracji /The Finał R e p o r t / ._
BIBLIOGRAFIA
SInf 1968 nr 5 s. 7-8; nr 7 s. 10; 1969 nr 4 s. 5; 1970 nr 11 s. 1 6 - 1 8 ; 1972 nr 1 6 s. 15; 1973 nr 2 2 s. 14; 1974 nr 23 s. 1 6 - 19; nr 25 s. 22-23; 1975 nr 28 s. 16; 1977 nr 33 s. 19-20; P.
BlSser, Zum anglikanisch/rBmisch-katholischen GesprSch, Cath 27:
1973 8* 31-44; tenże, Durch vertieften Dialog zur Einheit. Das anglikanisch-katholische Gesprflch. Teil I. KNA/OI 1972 nr 41;
Teil II - 1972 nr 42; Teil III - 1972 nr 43; A. Clark, 0. Davey /wyd./, Anglican/Roman Catholic Dialogue. The Work of the Prepa- ratory Commission, Oxford 1974 Oxford University Press; A Conti- nuing Bibllography for the Study of Interchurch Dialoguea /1982/, Rome 1982; Commission Mixte International Anglicane/Catholiąue Romaine. Reunion de Salisbury /12-20 janvier 1979/* SInf 1979 nr 39, 22; G. Gassmann, Das Bkumenische Engagement der Anglikani-
