GRUPY DORADCZE PRZY KOMISJI EUROPEJSKIEJ

Grupy doradcze, określane też mianem „komitetów konsultacyjnych” (Kur-czewska 2011: s. 280), to określenie zbiorcze odnoszące się do różnych grup, które mają za zadanie doradzanie Komisji Europejskiej w konkretnych dzie-dzinach. Grupy eksperckie stanowią wyspecjalizowane ciała doradcze o cha-rakterze formalnym lub nieformalnym, stałym lub tymczasowym. Mają za zadanie służyć poszczególnym komórkom organizacyjnym Komisji radą i eks-pertyzą, sporządzać okresowe raporty, wspierać urzędników w defi niowaniu treści danej polityki i przygotowywaniu konkretnych rozwiązań legislacyjnych.

Komisja wyszczególnia „grupy eksperckie”, czyli grupy powoływane przez Komisję, oraz inne „podobne zespoły”, czyli grupy o podobnej funk-cji, których nie ustanowiła Komisja, ale które są przez nią zarządzane pod względem administracyjnym i fi nansowym. Generalnie rzecz ujmując, są to wszelkie grupy, które funkcjonują poza procedurą komitologii (Kurczewska 2011: s. 280), jak np.: grupy eksperckie wysokiego szczebla, grupy robocze, grupy analityczne. Powoływanie grup doradczych jest jedną z form

konsulta-G

Grupy doradcze przy Komisji Europejskiej

cji prowadzonych przez Komisję Europejską z przedstawicielami społeczeń-stwa obywatelskiego [→ Konsultacje Komisji Europejskiej] i stanowią jeden z fi larów dialogu obywatelskiego [→ Dialog obywatelski].

Grupy działają w oparciu o ustanowione przez Komisję Europejską tzw.

„horyzontalne zasady” (European Commission 2010). Określają one: defi ni-cję grupy eksperckiej, rolę grup eksperckich w procesie legislacyjnym, spo-sób ich powoływania, kategorie ekspertów, a także zasady dotyczące sposobu organizacji pracy grup oraz trybu umieszczania informacji w Rejestrze grup eksperckich. Zgodnie z nimi, ekspertami mogą być osoby niezależne, osoby reprezentujące wspólny interes grup w  danym obszarze polityki, a  także reprezentanci fi rm, stowarzyszeń, organizacji pozarządowych, związków zawodowych, uniwersytetów i jednostek naukowych, unijnych agencji, orga-nizacji międzynarodowych oraz przedstawiciele państw członkowskich na szczeblu narodowym, regionalnym i lokalnym.

Grupy eksperckie są złożone, co najmniej, z sześciu członków z sektora publicznego lub prywatnego, którzy muszą spotkać się więcej niż jeden raz.

Grupy doradzają Komisji w odniesieniu do: przygotowywania wniosków legi-slacyjnych i inicjatyw o charakterze politycznym (np. defi niowanie proble-mów branżowych, przygotowywanie analiz i propozycji rozwiązań prawnych), przygotowywania aktów delegowanych, a także do wdrażania obowiązującego prawodawstwa UE, programów i polityki, w tym przy koordynacji działań i  współpracy w  tym zakresie z  państwami członkowskimi i  zainteresowa-nymi stronami. Grupy eksperckie działają jako fora dyskusyjne, dostarcza-jąc Komisji ekspertyz w formie opinii, zaleceń i raportów opracowywanych z udziałem wielu specjalistów i zainteresowanych stron. Jakkolwiek wyniki prac grup eksperckich nie są dla Komisji wiążące, w praktyce często stanowią podstawę do podejmowanych przez Komisji dalszych decyzji. Grupy eksperc-kie doradzają w tak zróżnicowanych i szczegółowych kwestiach jak tworzenie standardów bezpieczeństwa na drogach, autoryzacja produktów kosmetycz-nych, bezpieczeństwo zabawek, czy ustalanie kwot połowów poszczególnych gatunków ryb. Funkcjonuje ponad 1000 grup ekspertów. Przykładowo, bez-pieczeństwem żywności zajmuje się 27 grup (Register of Commission Expert Groups and Other Similar Entities: ec.europa.eu).

Komisja Europejska odgrywa dużą rolę w kształtowaniu tych grup z uwagi na fakt, iż decyduje o  ich składzie, a  przez to, o  reprezentacji interesów.

W efekcie daje to jej pośrednio możliwość wpływania na kierunki prac tych grup (Vetulani-Cęgiel 2014: s. 266–268). Kwestia odpowiedniej reprezentacji interesów w grupach doradczych jest niezmiernie istotna z uwagi na fakt, iż tego typu konsultacje umożliwiają efektywny lobbing grup interesu (Quittkat, Kotzian 2011: s. 411–412). W praktyce, członkami grup są przedstawiciele biznesu, organizacji pozarządowych, środowisk naukowych i akademickich

G

oraz administracji państw członkowskich. Znaczna część grup składa się wyłącznie z przedstawicieli administracji narodowych, stąd też wpływanie na ich stanowisko przez grupy interesu może odbywać się jedynie za pomocą krajowych kanałów komunikacji. Jednak przedstawiciele biznesu i pracodaw-ców zasiadają w wielu grupach bezpośrednio i są w stanie wywierać znaczący wpływ na prace Komisji, o  czym świadczy intensywny lobbing organizacji pozarządowych na rzecz zrównoważonej reprezentacji interesów w grupach ekspertów. Nawet raporty organizacji krytycznie nastawionych względem pro-biznesowej orientacji Komisji potwierdzają, że w  około 1/3 grup eks-perckich panuje zadowalająca dywersyfi kacja organizacji i interesów, choć jednocześnie w pozostałych grupach przedstawiciele środowisk biznesowych stanową ponad 50% członków (ALTER-EU 2008).

Dla organizacji grup interesu uczestnictwo w tego rodzaju grupach jest niezmiernie atrakcyjne z  uwagi na możliwość wpływania na kształt i  treść potencjalnych i/lub przyszłych regulacji prawnych (Kurczewska 2011: s. 281) [→ Lobbing]. Skuteczność lobbowania poprzez udział w tego typu grupach wynika z  takich czynników, jak: relatywnie duży dostęp do decydentów (zarówno do urzędników średniego/wyższego szczebla prowadzących politykę Komisji Europejskiej, jak i, w niektórych przypadkach, do Komisarzy), czy też zamknięta formuła konsultacji, która umożliwia swobodną deliberację, wypracowywanie wspólnych stanowisk w drodze argumentacji i podejmowa-nie decyzji poprzez osiągai podejmowa-nie konsensusu w spornych kwestiach [→ Demo-kracja deliberatywna].

Od roku 2005 Komisja Europejska prowadzi rejestr grup ekspertów i podobnych zespołów, którego celem jest upublicznienie informacji o tym, jakie zespoły doradzają Komisji [→ Rejestr grup eksperckich]. Ponadto orga-nizacje, których przedstawiciele zasiadają w grupach eksperckich, proszone są o dokonanie wpisu do Rejestru służącego przejrzystości (Rejestr służący przejrzystości: ec.europa.eu) [→ Rejestr służący przejrzystości].

[Agnieszka Vetulani-Cęgiel, Agnieszka K. Cianciara]

I

INTERESARIUSZ

Termin „interesariusz” (ang. stakeholder), stosowany przez Komisję Europej-ską zamiennie z terminem „zainteresowane strony” (ang. interested parties), odnosi się do podmiotów prowadzących działalność lobbingową [→ Lobby-sta]. Na przykład w dokumencie konsultacyjnym Komisji Europejskiej, który dotyczy wytycznych w  zakresie konsultacji z  zainteresowanymi stronami (European Commission 2014c: s 5), czytamy, iż „konsultacje z interesariu-szami” (ang.  stakeholder consultation) należy rozumieć, jako: „konsultacje z zainteresowanymi stronami” lub „konsultacje z zewnętrznymi stronami”, oraz że dotyczy on różnych podmiotów niebędących europejskimi instytu-cjami, w tym także obywateli (Vetulani-Cęgiel 2015b: s. 225). W praktyce ter-min ten odnosi się do wszelkich stron reprezentujących interesy zewnętrzne wobec Komisji, czyli do organizacji społeczeństwa obywatelskiego (w tym do organizacji reprezentujących interesy gospodarcze i organizacji trzeciego sek-tora) [→ Społeczeństwo obywatelskie; Organizacja grupy interesu], a także do innych podmiotów podejmujących działalność lobbingową wobec insty-tucji unijnych, jak np. fi rmy konsultingowe, kancelarie prawne, niezależne ośrodki analityczne i badawcze, organizacje reprezentujące kościoły i wspól-noty religijne, stowarzyszenia regionalne/terytorialne.

Wytyczne dotyczące prowadzenia konsultacji przez Komisję Europejską z maja 2015 r. (European Commission 2015: s. 73–74) wymieniają następu-jące kategorie interesariuszy:

1) obywatele/podmioty indywidualne,

2) organizacje przemysłu, biznesu lub pracownicze (ponadnarodowe, kra-jowe, małe i średnie przedsiębiorstwa, organizacje biznesowe, związku zawodowe, izby handlowe),

3) unijne platformy, sieci lub stowarzyszenia, a także krajowe i między-narodowe organizacje lub stowarzyszenia reprezentujące określone grupy interesu o charakterze: profi t, non profi t, zawodowym/rzemieśl-niczym,

4) władze publiczne (w tym: instytucje unijne, rządy i parlamenty naro-dowe, władze regionalne, lokalne i miejskie),

5) podmioty świadczące usługi doradcze (think tanki, fi my konsultingowe, kancelarie prawne),

I

6) środowiska naukowe/akademickie (uniwersytety, szkoły i  placówki edukacyjne, instytuty naukowe),

7) inne.

[Agnieszka Vetulani-Cęgiel]