Handel drobiem

Wpływy z eksportu drobiu rosły znacznie szybciej niż pozostałych dwóch gatunków mięsa. W latach 1995-2006 ich średnioroczne tempo wzrostu wynosiło ok. 21% i było o ok. 5 punktów procentowych większe od tempa wzrostu wpływów z eksportu wieprzowiny i o ok. 3 punkty procen-towe większe od tempa wzrostu eksportu wołowiny. Wydatki na import dro-biu rosły o 11,5% rocznie, a więc o 4,5 punktów procentowych wolniej od wzrostu wydatków na import wieprzowiny. Dodatnie saldo obrotów handlu zagranicznego drobiem wzrosło z około 20 mln euro w 1995 r. do prawie 370 mln euro w 2006 roku, a więc 18,5-krotnie. Polscy importerzy kupowali na rynkach zagranicznych tanie asortymenty mięsa drobiowego, a sprzeda-wali asortymenty drogie. Dlatego saldo obrotów handlu zagranicznego

dro-biem było dodatnie nawet wówczas, kiedy wolumen jego importu był więk-szy od wolumenu eksportu. W latach 1995-1998 wynosiło ono średnio w roku 34 mln euro, mimo że występowała nadwyżka importu nad ekspor-tem w wysokości ok. 17 tys. ton rocznie.

Eksport

W latach 1990-2006 eksport produktów drobiowych wzrósł z około 21 do 215 tys. ton. Udział eksportu w produkcji drobiu zwiększył się z około 5 do 20%, mimo szybkiego wzrostu jego spożycia. W strukturze towarowej eksportu dominowało mięso drobiowe. W I połowie lat 90. jego eksport wy-nosił średnio w roku prawie 20 tys. ton, w czym mięso gęsi i kaczek miało około 90% udział. Stopniowy rozwój fermowej produkcji brojlerów kurcząt, a także brojlerów indyków umożliwił wzrost eksportu mięsa drobiowego, do 40 tys. ton w II połowie lat 90. i do 123 tys. ton w latach 2001-2006. Zmie-niła się struktura towarowa eksportowanego mięsa drobiowego. Wzrósł w niej udział przede wszystkim mięsa kurcząt, a także indyków – z około 10% w pierwszej połowie lat 90. do ponad 80% w latach 2004-2007.

Wykres 37. Eksport i import mięsa i podrobów drobiowych w tys. ton

0 50 100 150 200

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Eksport

Import

Źródło: Na podstawie Raportów Handel Zagraniczny Produktami Rolno-Spożywczymi.

W latach 90. głównymi rynkami zbytu mięsa drobiowego była UE-15, w tym Niemcy, które w ramach kontyngentów taryfowych kupo-wały mięso gęsi oraz Francja, do której było eksportowane mięso kaczek.

W 2001 r. epidemia ptasiej grypy w UE-15 spowodowała duży spadek produkcji drobiu. W państwach piętnastki zwiększyły się możliwości zby-tu mięsa kurcząt. Dzięki różnicom cen drobiu w Polsce i w UE-15, jego eksport był opłacalny nawet poza obowiązującymi kontyngentami tary-fowymi. W 2003 roku eksport mięsa drobiowego wyniósł 101 tys. ton i był dwukrotnie większy niż w 2002 roku. Po akcesji Polski do UE nadal utrzymywały się tendencje wzrostowe w jego eksporcie do państw człon-kowskich. W latach 2004-2006 eksport mięsa drobiowego zwiększył się 115 do 200 tys. ton, a wpływy ze sprzedaży z 242 do 420 mln euro.

Wykres 38. Wpływy z eksportu i wartość importu mięsa drobiowego (w mln EUR)

0 50 100 150 200 250 300 350 400 450

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Wpływy z eksportu Wydatki na import

Źródło: Na podstawie Raportów Handel Zagraniczny Produktami Rolno-Spożywczymi.

Udział UE-25 w uzyskiwanych wpływach wzrósł z 88% do 93%.

Niemcy pozostały nadal największym rynkiem zbytu, ale pojawili się nowi

odbiorcy produktów drobiowych: Wlk. Brytania, Czechy, Holandia, Słowa-cja oraz kraje azjatyckie.

W obecnej dekadzie nastąpiły zmiany w strukturze towarowej eksportu produktów drobiowych. Z eksportu mięsa drobiowego nadal pochodzi ok. 90%

wpływów, ale wzrósł wywóz przetworów drobiowych i żywego drobiu (pi-skląt). W latach 90. eksport przetworów drobiowych wynosił zaledwie 0,7 do 2,4 tys. ton rocznie, a w latach 2001-2006 zwiększył się do 7-14 tys. ton rocz-nie. Istotnym czynnikiem dynamizującym wywóz było większe zaufanie kon-sumentów w UE-15 do mięsa drobiowego poddanego obróbce termicznej.

W latach 2004-2006 wpływy z eksportu żywego drobiu (piskląt) wy-niosły ok. 14 mln euro rocznie i były 3,5-krotnie większe niż w latach 2001--2003, gdyż od maja 2004 r. polscy eksporterzy mogli ubiegać się o subsy-dia do piskląt sprzedawanych na rynki państw trzecich (głównie do WNP).

Wykres 39. Struktura geograficzna eksportu mięsa drobiowego (%) 1994

Źródło: Na podstawie Raportów Handlu Zagranicznego Artykułami Rolno-Spożywczymi.

Import

W latach 1990-2006 w importowanych produktach drobiowych dominowa-ło mięso, którego wolumen podlegał dużym wahaniom, wynikającym z:

• preferencji celnych przyznanych przez Polskę Stanom Zjednoczonym. Po niż-szych stawkach celnych Polska importowała amerykańskie mrożone udka kurcząt, których ceny były bardzo niskie. W latach 1990-1998 import

produk-tów drobiowych wynosił średnio w roku 45 tys. ton i był o 21 tys. ton więk-szy od eksportu. Jednocześnie rosła krajowa produkcja drobiu i utrzymujący się wysoki import zakłócał równowagę popytowo-podażową,

• ograniczenia importu drobiu na preferencyjnych warunkach tylko do kwot minimalnego dostępu do rynku, w ramach których mógł być realizowany po niższych cenach oraz stawkach celnych. W latach 1999-2003 nastąpił spadek importu produktów drobiowych średnio do 23 tys. ton średnio w roku, który był o 37 tys. ton mniejszy od eksportu,

• zniesienia ceł w handlu z UE-25, które umożliwiło zakup w państwach członkowskich tanich elementów mięsa drobiowego wykorzystywanych w przetwórstwie (korpusów, łapek kurzych). W latach 2004-2006 import produktów drobiowych ponownie wzrósł do 86 tys. ton rocznie, ale był on o 91 tys. ton mniejszy od eksportu.

Zmieniła się struktura geograficzna importu. Stany Zjednoczone utraci-ły pozycję największego eksportera drobiu na polski rynek, a ich miejsce za-jęły państwa członkowskie: Wielka Brytania, Włochy, Holandia, Niemcy. Na liście państw, z których Polska sprowadzała drób pojawiły się także kraje Ameryki Południowej (Brazylia, Argentyna), gdyż Unia przyznała im kon-tyngenty preferencyjne.

Wykres 40. Struktura geograficzna importu mięsa drobiowego (%) 1994

Źródło: Na podstawie Raportów Handlu Zagranicznego Artykułami Rolno-Spożywczymi.

W imporcie produktów drobiowych ważną pozycją były pisklęta, stąd wolumen wywozu (wyrażony w tonach) był niski, ale wydatki na ich zakup relatywnie wysokie. W konsekwencji udział żywego drobiu w wartości przywozu produktów drobiowych wynosił latach 2004-2006 przeciętnie 34% rocznie.

Udział Polski w handlu drobiem w UE-25

W UE-25 kolejne epidemie ptasiej grypy uniemożliwiają odbudowę produkcji drobiarskiej do poziomu z przed kryzysu. W celu pokrycia popytu na rynkach państw członkowskich, główni eksporterzy ograniczyli sprzedaż tego gatunku mięsa na rynek światowy. W latach 2004-2006 dysponowali oni mniejszymi nadwyżkami drobiu niż w II połowie lat 90. Stworzyło to dogod-ne warunki do umocnienia pozycji Polski na rynku niemieckim. W latach 2004-2006 udział Polski w imporcie mięsa drobiowego (bez przetworów) do Niemiec wzrósł z 11% do 16% kosztem Francji (spadek z 15% do 11%) oraz Węgier (spadek z 8,5% do 5,5%). Polska z eksportem 148 tys. ton była dru-gim po Holandii eksporterem mięsa drobiowego na rynek niemiecki.

Polska z importem prawie 90 tys. ton rocznie w latach 2004-2006 była stosunkowo małym importerem produktów drobiowych w porównaniu do innych państw członkowskich. Wielka Brytania importowała w tych latach około 392 tys. ton, a Hiszpania 111 tys. ton drobiu rocznie.

Podsumowanie

W latach 1990-2006 zdecydowanie wzrosły obroty handlu zagranicz-nego mięsem drobiowym i jego przetworami. Wolumen eksportu w 2006 roku wyniósł prawie 800 tys. ton w ekwiwalencie mięsa i był 4-krotnie większy niż na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Wzrost importu w tym czasie był około 2-krotny, tj. do około 300 tys. ton rocznie w latach 2005-2006. Nadwyżka eksportu nad importem wzrosła w 2006 roku do około 500 tys. ton, podczas gdy w pierwszej połowie lat dziewięćdziesią-tych Polska była importerem netto mięsa i jego przetworów. Dodatnie saldo handlu zagranicznego sektora mięsnego wzrosło w 2006 roku do prawie 1,2 mld euro, podczas gdy w połowie lat dziewięćdziesiątych XX wieku wynosiło około 200 mln euro.

Dynamicznemu rozwojowi eksportu i importu towarzyszyły zmiany w strukturze geograficznej i towarowej obrotów handlowych produktami wieprzowymi, wołowymi i drobiowymi. Były one spowodowane przede wszystkim włączeniem Polski do jednolitego rynku europejskiego i obję-ciem wspólnotowymi regulacjami rynkowymi w wyniku akcesji Polski do UE oraz mniejszymi możliwościami zbytu w Rosji. Państwa UE-25 zaczęły dominować w eksporcie i w imporcie wieprzowiny, wołowiny i drobiu, zmniejszyła się zależność Polski od rynku rosyjskiego.

W latach 2004-2006 główni eksporterzy drobiu i wołowiny w UE-15 dysponowali mniejszymi nadwyżkami podaży tych dwóch gatunków mięsa.

Dostęp do rynków zbytu państw piętnastki był łatwiejszy, a jednocześnie konkurencja na rynkach zbytu w nowych państwach członkowskich mniej-sza. Natomiast nadwyżki podaży wieprzowiny w UE-15 były większe i kon-centrowały się u tradycyjnych jej eksporterów, posiadających duże do-świadczenie marketingowe i własne sieci handlowe. Dlatego mimo utrzy-mującej się różnicy cen wieprzowiny w Polsce i w UE-15 oraz rosnącej pro-dukcji tego gatunku mięsa, wzrost wydatków na zakup produktów wieprzo-wych był większy niż na import drobiu i wołowiny. W handlu zagranicznym mięsem wieprzowym z państwami piętnastki występował deficyt.

Polska jest liczącym się producentem mięsa czerwonego i drobiu w UE-25, ale mimo znacznego wzrostu eksportu do krajów członkowskich wciąż w niewielkim stopniu uczestniczymy w handlu wewnętrznym po-szczególnymi gatunkami mięsa. Udział Polski w eksporcie wewnętrznym wieprzowiny w UE-25 był bardzo mały i znacznie mniejszy od udziału w imporcie wewnętrznym. Niskie spożycie wołowiny w Polsce sprawia na-tomiast, że wysoki był udział naszego kraju w eksporcie wewnętrznym wo-łowiny, mimo że jesteśmy bardzo małym jej producentem.

Dr hab. Jadwiga Seremak-Bulge Prof. dr hab. Roman Urban mgr Mira Kobuszyńska Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – PIB Dr Hanna Górska-Warsewicz

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego