Handel wieprzowiną

Polska tylko w okresie transformacji gospodarki była importerem netto produktów wieprzowych. Od połowy lat 90. nadwyżka eksportu nad importem sukcesywnie rosła – z 171 tys. ton średnio w latach 1995-1999 do 206 tys. ton w latach 2000-2003 i 363 tys. ton w latach 2004-2005. Jed-nak dodatnie saldo obrotów handlu zagranicznego wieprzowiną, w wyra-żeniu wartościowym, podlegało dużym wahaniom i nie wykazywało wy-raźnego trendu wzrostowego. W latach 2000-2003 wynosiło ono 44,3 mln euro i było trzykrotnie mniejsze niż średnio w latach 1995-1999. Jego wzrost do ok. 132 mln euro nastąpił dopiero w latach 2004-2006.

Eksport

W latach dziewięćdziesiątych XX wieku o poziomie eksportu mięsa wieprzowego decydowały zapasy Agencji Rynku Rolnego. Dominowały w nim mrożone półtusze wieprzowe, sprzedawane po niskich cenach. Dlate-go wpływy z ich wywozu były bardzo niskie. Dla przykładu w 1999 r. eks-port mięsa wieprzowego wyniósł ok. 90 tys. ton i był ponad pięciokrotnie większy niż w 1998 r., ale wpływy z jego sprzedaży wzrosły tylko 2,5- -krotnie (tab. 29). Przed akcesją Polski do UE zaistniała konieczność

reduk-cji zapasów mięsa wieprzowego i w 2003 r. po raz ostatni realizowany był jego eksport z subsydiami.

Wykres 29. Eksport wieprzowiny

0 100 200 300 400

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

tys. ton

0 150 300 450 600

mln EUR

tys. ton mln EUR

Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych GUS.

Od maja 2004 r. Polska stosuje zasady regulacji rynku wieprzowiny obo-wiązujące w UE, zgodnie z którymi, eksport mięsa do państw trzecich nie może być subsydiowany bez zgody Komisji Europejskiej. Mimo to eksport mięsa wieprzowego wzrósł z 44 tys. ton średnio w latach 2000-2003 do 157 tys. ton w latach 2004-2006, a uzyskiwane ceny były dwukrotnie wyższe (1,5-1,6 euro/kg). W tym okresie udział państw UE-25 w eksporcie mięsa wieprzowego wzrósł z 29% do 64%.

Tabela 31. Eksport oraz import mięsa i przetworów wieprzowych w mln euro

Wyszczególnienie 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Eksport ogółem 113,5 210,0 309,1 233,5 149,5 148,1 127,5 106,5 226,2 276,1 380,9 589,0 mięso wieprzowe 30,6 51,6 52,5 23,3 55,8 55,5 47,7 35,1 160,2 169,0 245,1 356,0 przetwory 80,2 149,5 253,3 205,9 87,7 88,8 77,2 69,8 59,7 87,2 95,9 123,0 Import ogółem 67,3 83,8 89,4 83,8 65,4 76,9 46,2 72,9 82,8 182,6 322,7 345,1 mięso wieprzowe 59,0 70,0 53,5 65,0 57,6 65,2 33,1 67,1 71,5 150,2 274,9 302,0 przetwory 1,5 3,3 12,0 5,4 4,4 4,5 4,4 5,5 5,6 7,7 11,0 15,1 Saldo obrotów

ogółem 46,2 126,2 219,7 149,7 84,1 71,2 81,3 33,6 143,4 93,5 58,2 243,9 mięsem

wieprzowym -28,4 -18,4 -1,0 -41,7 -1,8 -9,7 14,6 -32,0 88,7 18,8 -29,8 54,0 przetworami 78,7 146,2 241,3 200,5 83,3 84,3 72,8 64,3 54,1 79,5 84,9 107,9 Źródło: Na podstawie Raportów Rynek Mięsa IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW.

Nastąpiły zmiany w strukturze towarowej eksportowanego mięsa.

Wzrósł w nim udział elementów wieprzowych ( schabów, boczków, szynek) oraz półtusz chłodzonych. W latach 1995-2006 nastąpił spadek udziału przetworów we wpływach z eksportu produktów wieprzowych – z około 78% średnio w latach 1995-1998 do 26% w latach 2003-2006. W II połowie lat 90. sprzedaż kiełbas do Rosji decydowała o poziomie wpływów z eks-portu przetworów wieprzowych. W latach 1995-1998 Polska eksportowała przeciętnie w roku 104 tys. ton kiełbas. Kryzys gospodarczy w Rosji i brak polityki proeksportowej w naszym kraju uwzględniającej między innymi, konkurencyjność subsydiowanych przetworów oferowanych na tym rynku przez UE sprawiły, że eksport kiełbas obniżył się z 158 tys. ton w 1997 r. do 7,5 tys. ton w 2003 r. Po akcesji Polski do UE eksport kiełbas zaczął po-nownie wzrastać, ale ich głównym rynkiem zbytu stały się państwa człon-kowskie. W latach 2003-2006 eksport kiełbas zwiększył się do ok. 25 tys.

ton,

a Polska była ich eksporterem netto w handlu z UE-25. Udział państw trze-cich w eksporcie kiełbas i konserw stopniowo zmniejszał się, mimo możli-wości ich subsydiowania, gdyż Komisja Europejska redukowała stawki sub-sydiów do ich wywozu.

Tabela 32. Eksport i import mięsa wieprzowego i kiełbas wg kierunków (w tys. ton)

Wyszczególnienie 1997 1998 1999 2003 2004 2005 2006 Eksport

Mięso wieprzowe 38,8 16,1 89,9 199,7 147,1 159,9 230,4 w tym:

UE 0,3 0,0 0,1 27,2 43,0 85,1 147,9

Europa Śr-Wsch. 38,5 15,6 88,6 172,5 104,1 51,8 43,0

W tym: Rosja 24,5 9,7 67,8 79,9 28,7 . .

Kiełbasy 157,7 129,4 72,2 7,5 11,2 16,7 25,4

w tym:

UE 0,8 0,7 1,2 1,7 6,4 13,5 19,4

Europa Śr-Wsch. 156,7 128,4 68,1 5,8 4,6 2,9 3,5

W tym: Rosja 147,7 116,8 56,0 3,6 2,1 . .

Import

Mięso wieprzowe 29,1 56,7 42,5 46,7 102,3 169,5 164,4 w tym:

UE 19,6 49,6 29,2 38,0 101,2 169,5 162,7

pozostałe kraje 9,5 7,1 13,3 8,7 1,1 0,0 1,7 Źródło: Na podstawie Raportów Handel zagraniczny artykułami rolno-żywnościowymi, IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW.

Zmianom struktury towarowej eksportu towarzyszyły zmiany w jego strukturze geograficznej. W II połowie lat 90. Rosja była głównym rynkiem zbytu polskiej wieprzowiny, mimo malejących wpływów uzyskiwanych z eksportu do tego kraju. W 1998 r. wpływy ze sprzedaży mięsa i przetwo-rów wieprzowych do Rosji wynosiły 169 mln euro i obniżyły się do 28 mln euro w 2004 r. Restrykcje stosowane przez Rosję w odniesieniu do polskie-go mięsa i jepolskie-go przetworów, spowodowały konieczność poszukiwania przez eksporterów innych alternatywnych rynków zbytu w tym regionie (Białoru-si, Ukrainy), a także w Azji. Większa atrakcyjność cenowa i łatwiejszy do-stęp do rynków zbytu w UE-25 sprawiły, że od maja 2004 r. sprzedaż do państw członkowskich zaczęła stopniowo decydować o poziomie wpływów z eksportu wieprzowiny. W 2005 r. wpływy z eksportu mięsa i przetworów wieprzowych do UE-25 wynosiły ok. 170 mln euro, a w 2006 roku wzrosły o kolejne 53%. Udział UE-25 w eksporcie tych produktów zwiększył się z około 57% do 61%.

Wykres 30. Wpływy z eksportu mięsa i przetworów wieprzowych do Rosji i wpływy z ich eksportu do UE-25 w mln euro

0 100 200 300 400 500

1998 1999 2004 2005 2006

Ogółem Rosja

UE-25

Źródło: Na podstawie Raportów Handlu Zagranicznego Artykułami Rono-Spożywczymi.

Import

W latach 1990-2006 nie było istotnych zmian w strukturze towarowej i geograficznej importu produktów wieprzowych do Polski. W imporcie dominowało mięso, sprowadzane z UE-15. Przetwory wieprzowe miały marginalne znaczenie. Znaczący wzrost importu nastąpił po akcesji Polski do UE. Wysokiej krajowej produkcji wieprzowiny towarzyszył większy jej import. W latach 2004-2006 r. wynosił on średnio w roku 171 tys. ton i był tylko o 119 tys. ton większy niż w latach 2000-2003 i o 114 tys. ton większy niż w II połowie lat 90.

Polska importowała z państw członkowskich głównie elementy wie-przowe, których ceny są wyższe od cen półtusz, w tym zwłaszcza półtusz mrożonych. Dlatego w latach 1995-2002 w obrotach handlu zagranicznego mięsem wieprzowym występował niewielki deficyt, wynoszący od 1 do 42 mln euro. Dopiero od 2003 r. wydatki na import mięsa wieprzowego zaczęły

być mniejsze od wpływów z jego eksportu (z wyjątkiem 2005 r.). W 2006 r.

dodatnie saldo obrotów handlu zagranicznego mięsem wieprzowym wynio-sło 54 mln euro i było trzykrotnie większe niż w 2004 r. Polska była ekspor-terem netto wieprzowiny wyłącznie w handlu z nowymi członkami Unii Eu-ropejskiej i z krajami trzecimi. W latach 2004-2006 wartość eksportu do tych państw wzrosła z około 70 do 242 mln euro i niwelowała deficyt w handlu z UE-15. Ujemne saldo obrotów handlu zagranicznego mięsem wieprzowym z UE-15 wzrosło z 76 mln euro w 2004 r. do 133 mln euro w 2005 r., a w 2006 r. wynosiło ono 49 mln euro.

Wykres 31. Import wieprzowiny

0

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

tys. ton

Źródło: Na podstawie Raportów Handlu Zagranicznego Artykułami Rono-Spożywczymi.

Wykres 32. Saldo obrotów handlu zagranicznego mięsem wieprzowym z UE-15 w mln EUR

Źródło: Na podstawie Raportów Handlu Zagranicznego Artykułami Rolno-Spożywczymi.

Udział Polski w handlu wewnętrznym wieprzowiną w UE-25

Polska jest jednym z większych producentów wieprzowiny w UE-25, ale jest bardzo małym jej eksporterem netto w handlu z państwami człon-kowskimi. Udział eksportu w produkcji wieprzowiny wzrósł z około 4%

w 2002 r. do ok. 14% w 2006 r., jednak jest dużo niższy w porównaniu z Belgią (około 59%), Danią (około 62%), Holandią (około 47%), czy Fran-cją (około 20%).

Eksport mięsa wieprzowego z nowych państw członkowskich do Wspól-noty zwiększył się w latach 2004-2005 z 87 do 162 tys. ton, w tym z Polski z 43 do 85 tys. ton, a udział Polski w eksporcie wewnętrznym wie-przowiny wzrósł z 1 do 2%. Znacznie większy był udział Polski w imporcie wewnętrznym wieprzowiny i wynosił odpowiednio 3% i 4,6%³¹. Zakupy mięsa wieprzowego we Wspólnocie dokonane przez nowe państwa członkowskie były znacznie większe od eksportu i dynamiczniej rosły. W latach 2004-2005 wyno-siły one odpowiednio 339 i 566 tys. ton, w tym dokonane przez Polskę 101 i 170 tys. ton. Większy był też udział Polski we wspólnotowym eksporcie wie-przowiny i jej przetworów do krajów trzecich (około 8%).

W Unii Europejskiej ważną rolę odgrywają również obroty wewnętrz-ne trzodą chlewną. Polska dotychczas ma ograniczony dostęp do rynków zbytu żywych świń w UE-25, gdyż nie jest dotychczas krajem w pełni wol-nym wolwol-nym od choroby Aujeszky`ego. Nie ma natomiast żadnych ogra-niczeń w przywozie żywych świń do Polski. W latach 2004-2005 import tych zwierząt do Polski z UE-25 wynosił ok. 160 tys. sztuk rocznie, na-tomiast ich wywóz do państw członkowskich wzrósł z zaledwie 4,5 do prawie 40 tys. sztuk tj. do 0,4% eksportu wewnętrznego trzody chlewnej.

Istniały natomiast możliwości zbytu żywych świń w Rosji, która wpro-wadziła zakaz importu z Polski mięsa i jego przetworów, ale nie dotyczył on żywca wieprzowego. Polska z wywozem 100 tys. sztuk w 2004 r. i 187 tys. sztuk w 2005 r. stała się jednym z większych eksporterów trzody chlewnej z UE-25 do państw trzecich, a jej udział w eksporcie tych zwie-rząt do państw trzecich wzrósł do około 26%.

31 W latach 2004-2005 eksport wewnętrzny mięsa wieprzowego wzrósł z 3600 do 3839 tys. ton, a import wewnętrzny z 3419 do 3635 tys. ton.