Hierarchia elementów środowiska zurbanizowanego. Rola form zieleni

Elementy środowiska miejskiego, landmarki i punkty zakotwiczenia¹⁵ podlegają w procesie percepcji określonej hierarchizacji przestrzennej, tj. w indywidualnych mapach poznawczych układają się w hierarchiczne struktury. W prawidłowo zaprojektowanym środowisku przestrzennym występuje wielostopniowa hierarchia przestrzenna punktów zakotwiczenia, która umożliwia swobodę w wyborze i planowaniu poszczególnych aktywności życiowych, związanych z pracą, wypoczynkiem, rozrywką, zaspokajaniem potrzeb duchowych itp. [Bańka 2002, s.128].

Prawidłowa konstrukcja mapy poznawczej środowiska miejskiego powinna dostarczać ludziom informacji i wiedzy o przestrzeni, w której się aktualnie znajdują. Nowoprzybyły znajdujący się w mieście, szczególnie w jego przestrzeniach publicznych, powinien otrzymać czytelne informacje przestrzenne, umożliwiające rozpoznanie, ewentualne przypomnienie elementów struktury urbanistycznej. Informacje te powinny umożliwić wybór sposobu realizacji określonych celów w

14 Fotografie i rysunki, których źródło nie zostało podane w opisie - wykonała autorka.

15 Landmarki są najczęściej konkretnymi, namacalnymi i wizualnymi elementami przestrzennymi, natomiast

„punkty zakotwiczenia” to elementy abstrakcyjne, które zawsze mają jednoznaczną lokację. Punktami zakotwiczenia mogą być kategorie przestrzenne jak dom, praca, region, a nawet miasto [Bańka, 2002, s.127].

środowisku przestrzennym. Przestrzeń publiczna w mieście powinna być tak zaprojektowana, by umożliwiała łatwe i zrozumiałe odczytywanie poszczególnych funkcji. Formy i kompozycje zieleni w mieście mogą być elementem ułatwiającym procesy poznawcze związane z odnajdywaniem drogi.

Kompozycje i formy zieleni jako źródło informacji o danej przestrzeni. Im więcej informacji i bodźców daje dana przestrzeń, tym jest ona łatwiej i dobitniej zapamiętywana, co stabilizuje w człowieku jego świat wizualny. Kompozycje i układy, a nawet pojedyncze formy zieleni mogą stać się ważnym źródłem informacji o przestrzeni, w której się człowiek znajdzie. Układ zieleni, o starannie zaprojektowanych i uformowanych, spoistych formach mówi o randze, ważności i reprezentacyjności danej przestrzeni urbanistycznej.

Rys. II.2. Francja, Grass. W zwartej i ciasnej zabudowie miasta starannie dobrane i uformowane elementy zieleni podkreślają oficjalny charakter miejsca: dziedziniec przy ratuszu

Rys. II.3. Tybet, letnia rezydencja Dalajlamy: starannie pielęgnowane przez mnichów kwiaty w donicach wokół letniego pałacu przebywającego na uchodźstwie duchowego przywódcy

Tybetańczyków mówią jak żywe są uczucia jego narodu i pamięć o Nim

Punkty orientacyjne w środowisku miejskim. Rola zieleni. Najprostszymi formami ułatwiającymi orientację oraz umiejscowienie obiektów i siebie w przestrzeni są punkty orientacyjne i drogi. ¹⁶ Poruszający się ludzie w przestrzeni zurbanizowanej orientują się w niej na podstawie punktów orientacyjnych i dróg, które pomagają w osiągnięciu zamierzonego celu i organizacji wrażeń oraz doświadczeń przestrzennych. Punkty orientacyjne to punkty odniesienia, do których kierują się ludzie lub z których wyruszają. Drogi z kolei są elementami prowadzącymi do pewnych obszarów czy przestrzeni. Korzystnym elementem towarzyszącym drogom może być zieleń tworząca linie i płaszczyzny prowadzące, które podkreślą i wzmocnią funkcję drogi prowadzącej do „celu” oraz pozytywnie wpłyną na komfort przemierzających ją ludzi.

Prawidłowo ukształtowana przestrzeń miasta, a szczególnie jego centrum, którego większą część zajmuje przestrzeń publiczna powinna być przestrzenią złożoną z punktów orientacyjnych połączonych drogami, kanałami wprowadzającymi do i wyprowadzającymi z poszczególnych

„ważnych” fragmentów miasta. Zieleń jest elementem towarzyszącym zarówno drogom, jak i ważnym przestrzeniom czy obiektom.

Zieleń jako punkty orientacyjne w przestrzeni miejskiej. Punktami orientacyjnymi w przestrzeni miejskiej mogą być podobnie jak formy architektoniczne - formy zieleni o specyficznej kompozycji.

Rolę tę będzie najlepiej pełnić zieleń w postaci form spoistych, form silnych, rytmów, ciągów, które będą tworzyć czytelne, dominujące kompozycje, przyciągające uwagę przechodniów.

II. 1.4. Miasto-środowisko jako miejsce

Psychologia środowiskowa bada człowieka zawsze w kontekście określonego miejsca. Każde działanie człowieka dzieje się, jest zakotwiczone w określonym miejscu [Bańka, 2002, s.138]. ¹⁷

Podstawowe elementy przestrzeni urbanistycznej takie jak place, ulice, rynki, osiedla, są miejscami. W ujęciu psychologicznym są nimi też dom, szkoła, biuro.

Z miejscem, z poczuciem miejsca, z jego charakterem i specyficzną atmosferą często związane są charakterystyczne punkty, dominanty, specyficzna kompozycja przestrzeni, która wywiera wpływ na obserwatora i jego pamięć. Aby dana przestrzeń, na przykład centrum miasta, stało się „miejscem” w znaczeniu uczuciowym, by tworzyło specyficzną, niepowtarzalną atmosferę, musi posiadać pewne charakterystyczne punkty w postaci dominant, charakterystycznego układu kompozycyjnego, itp.

Elementy te im bardziej będą charakterystyczne i indywidualne tym będą łatwiejsze do zapamiętania a także będą tworzyć klimat i atmosferę danego miejsca.

Każde miejsce, szczególnie zabytkowe centra miast posiadają swój swoisty klimat. Norberg-Schulz [1980] w swej koncepcji miejsca twierdzi, że każde miejsce posiada genius locci, czyli specyficzny

16 „Punkty orientacyjne to unikalne konfiguracje zdarzeń percepcyjnych, które identyfikują specyficzne położenie przestrzenne” [Bańka, 2002, s.136].

17 Pojęcie miejsca występuje w takich naukach jak filozofia (Heidegger,1967), geografia (Tuan, 1987) czy planowanie urbanistyczne.

charakter, duszę. Wyróżnia on pięć cech lub wymiarów miejsca: rzeczy, porządek, charakter, światło i czas.¹⁸ Człowiek doświadcza i odczuwa świat zewnętrzny w danej sytuacji przestrzennej: w miejscu.

Wg Dominiki Pazder cechami przestrzeni kulturowych, podwyższającymi rangę śródmieścia w oczach różnych grup użytkowników są: unikatowość - wskazana przez turystów, tożsamość – wskazana przez mieszkańców oraz atrakcyjność – ważna dla grupy interesantów [Pazder, 2008, s. 44].

Zieleń jako element współtworzący klimat miejsca. Wprowadzona do przestrzeni miejskich zieleń może zmienić ich charakter poprzez współtworzenie odpowiedniego otoczenia. Właściwie dobrane kompozycje i formy zieleni stworzą specyficzny i swoisty klimat, nastrój miejsca. Różnorodność ich gatunków, kształtów, wielkości, koloru, faktury i rozwiązań kompozycyjnych daje temu działaniu szerokie możliwości.

Formy zieleni determinujące cechy fizyczne miejsca a wywoływanie określonych zachowań.

Ukształtowanie i kompozycja form zieleni w danym miejscu są cechami fizycznymi tego miejsca, wywołującymi określone doznania, reakcje emocjonalne i zachowania. Chaotyczne przypadkowe i nie pielęgnowane nasadzenia tworzą arenę dla innych zachowań niż rytmiczna kompozycja, starannie przystrzyżonych w określone kształty form zieleni. Wiedząc, jakie negatywne reakcje emocjonalne wywołują określone miejsca, (na przykład szpitale), można je redukować przy pomocy elementów wywołujących pozytywne doznania i reakcje emocjonalne. Takimi elementami mogą być formy zieleni.

Podsumowanie: Należy wymienić następujące zagadnienia percepcji przestrzeni miejskiej, które powinny być ważnym aspektem jej projektowania (w tym zieleni):

 U podstaw percepcji leży poznanie za pomocą zmysłów,

 emocje, jakie wywołuje przestrzeń wpływają na jej postrzeganie,

 podstawą poznania, a następnie identyfikacji miasta jest mapa poznawcza, którą buduje człowiek ze zrozumiałych składników przestrzeni,

 człowiek posiada wrodzoną predyspozycję do łatwego zapamiętywania uformowań spoistych.

W każdym z tych zagadnień formy zieleni mogą pełnić ważną rolę, jednocześnie projektowanie zieleni w mieście, tak jak założeń urbanistycznych powinno odbywać się z ich uwzględnieniem.

18 Według Yi-Fu Tuan’a (1987) „miejsce” to termin oznaczający wyłącznie doświadczenie wewnętrzne lub strukturę napięć wewnętrznych wrażeń, które zostały wywołane przez środowisko zewnętrzne. Wynika z tego, że miejsce jest syntezą czynnika ludzkiego; składającego się ze zmysłów, pamięci, doświadczeń i emocji, oraz czynnika naturalnego, będącego częścią przyrody, środowiska kreowanego przez człowieka.

II. 2. PSYCHOLOGIA ŚRODOWISKOWA JAKO WAŻNY ASPEKT

PROJEKTOWANIA KOMPOZYCJI ARCHITEKTONICZNEJ I FORM ZIELENI

Miasto jest środowiskiem człowieka, w którym realizuje on swoje podstawowe funkcje i potrzeby związane z życiem, nauką, pracą, wypoczynkiem i potrzebami duchowymi. Środowisko, czyli otoczenie człowieka, w zależności od swojego ukształtowania może sprzyjać lub przeszkadzać w realizowaniu tych potrzeb. Może ono, poprzez między innymi swój kształt i kompozycję przestrzenną wpływać dodatnio lub ujemnie na zachowania człowieka. Człowiek z kolei może wpływać na swoje otoczenie poprzez świadome działanie takie jak projektowanie architektoniczne i planowanie urbanistyczne.

Społeczna psychologia środowiskowa w aspekcie środowiska zurbanizowanego. W ostatnich dekadach, w wyniku między innymi wyczerpania się zasobów środowiska, zaburzeń równowagi ekologicznej, zanieczyszczeń powietrza, postępującej urbanizacji, zwiększającego się zatłoczenia i przestępczości, wzrosło zainteresowanie środowiskiem zurbanizowanym, w tym również z punktu widzenia psychologii. Psychologowie zajęli się badaniem czynników fizyczno-przestrzennych środowiska, czynników społeczno-kulturowych oraz wzajemnych między nimi powiązań, oddziaływań i zależności [Bańka, 2002, s. 26]. Psychologia środowiskowa zajmuje się analizą zachowań ludzi w różnych środowiskach, głównie w ich otoczeniu przestrzennym: architektonicznym i urbanistycznym.¹⁹

Wallis A. wyróżnia w przestrzeni miejskiej społeczne potrzeby, takie jak:

- potrzeba bezpieczeństwa ²⁰, nie tylko w wymiarze fizycznym, ale i psychicznym, związana z prawem do odosobnienia i prywatności, przebywaniem w otwartych przestrzeniach, które jeśli są pozbawione małej architektury i zieleni automatycznie tę możliwość ograniczają,

- potrzeba oddźwięku emocjonalnego, związana z nawiązywaniem kontaktów międzyludzkich,

- realizacja prestiżu, - procesy identyfikacji i integracji, -procesy poznawcze; uznając je w dalszej części swojej książki za społeczne funkcje centrum miasta [Wallis, 1977, s. 63-68].

Na wszystkie wymienione wyżej kwestie wprowadzanie form zieleni do przestrzeni miejskich może mieć pozytywny wpływ.

Psychologia środowiskowa i projektowanie architektoniczne (urbanistyczne) mają wspólny praktyczny cel, to jest optymalizację środowiska, otoczenia przestrzennego człowieka. Te dwie dyscypliny powinny być ze sobą powiązane elementami, które są przedmiotem badań i projektowania.

19 Van der Ryn i Silvestein (1967) [za: Bańka, 2002, s. 29] na Uniwersytecie Kalifornijskim przeprowadzali badania nad wpływem struktury przestrzennej na przestępczość. W swoich badaniach porównywali dwa osiedla:

jedno zabudowane czternastopiętrowymi blokami z pustą przestrzenią wokół oraz drugie: osiedle z niższą zabudową i z zagospodarowanymi przestrzeniami i ciągami pieszymi. W pierwszym przypadku odnotowano dużo wyższy poziom przestępczości.

Kształt fizycznej przestrzeni powinien nie tylko zapewnić człowiekowi odpowiednie warunki i spełniać podstawowe potrzeby związane z życiem, nauką, pracą i wypoczynkiem, ale wpływać na jego postawy i zachowania. Otoczenie powinno wychowywać, rozwijać i wyzwalać pozytywne skojarzenia, emocje i zachowania. Tylko taka przestrzeń może być źródłem poczucia dobrej jakości życia, źródłem relaksu i poczucia bezpieczeństwa [Bańka, 2002, s. 35-36].

Formy oraz kompozycje przestrzenne architektury i zieleni, jako składniki środowiska miejskiego są czynnikami generującymi reakcje emocjonalne, zachowania i postawy człowieka. Dlatego projektowanie zarówno kompozycji architektonicznej jak i kompozycji zieleni w przestrzeni miejskiej powinno uwzględniać aspekty psychologii środowiskowej. Stąd jedną z tez niniejszej pracy jest twierdzenie, że zieleń powinna być wprowadzana do przestrzeni miejskich w oparciu o zasady percepcji i z uwzględnieniem aspektów psychologii środowiskowej.

II. 2.1. Środowisko przestrzenne a zachowania człowieka. Wpływ zieleni na jakość przestrzeni miejskich

W środowisku miejskim występuje wiele stresotwórczych czynników zarówno fizycznych jak i psychologicznych, które wywołują określone reakcje emocjonalne i wpływają na zachowania człowieka w jego przestrzennym otoczeniu.

a) b)

Rys. II.4. a), b) Londyn, starannie zaprojektowane i utrzymane skwery dostępne dla mieszkańców, wpływają na ich jakość życia i sprzyjają zacieśnianiu więzi społecznych

II. 2.1.1. Fizyczne i psychologiczne czynniki stresotwórcze w środowisku miejskim. Rola zieleni w ich redukcji

Fizyczne czynniki stresotwórcze w przestrzeni miejskiej

Hałas. W środowisku zurbanizowanym hałas jest odczuwany jako nieprzyjemny i uciążliwy.

Odpowiednie nasadzenia zieleni w mieście mogą to zjawisko redukować.

Ciepło. Beton, cegła, asfalt, szkło, aluminium, z których zbudowana jest przestrzeń miasta, pod wpływem promieni słonecznych nagrzewają się i same emitują ciepło. W ten sposób w czasie upałów

20 Wallis stwierdza, że obszary zamieszkałe, które wytworzyły więzi społeczne należą do najbardziej bezpiecznych [1977, s. 63].

warunki w mieście są dla człowieka bardzo uciążliwe. Zieleń w mieście, dając cień, obniżając miejscowo temperaturę i utrzymując odpowiednią wilgotność powietrza poprawia panujące w nim warunki.

Szkodliwe substancje chemiczne. W środowisku miejskim człowiek narażony jest na działanie szkodliwych substancji chemicznych. Zieleń chłonąc z powietrza substancje gazowe i pyłowe, zatrzymuje zanieczyszczenia i pełni w środowisku zabudowanym rolę filtra powietrza.

Psychologiczne czynniki stresotwórcze w przestrzeni miejskiej

Patologie psychiczne i społeczne w przestrzeniach miejskich. Badania wykazują, że największy stopień przestępczości i wandalizmu występuje w centrach miast. Psychologowie sugerują, że źródłem patologicznych zachowań są między innymi cechy określonych przestrzeni miast. Zachowania kryminogenne występują zwłaszcza w przestrzeniach zdegradowanych. ²¹

Przestrzenie publiczne również przyciągają ludzi ze środowisk przestępczych, którzy najchętniej lokują się w miejscach, z których mogą obserwować innych, ale sami są słabo widoczni. Takimi miejscami są najczęściej mało zadbane parki z zielenią o swobodnym, niekontrolowanym rozroście.

Wprowadzanie widocznych, otwartych przestrzeni, starannie pielęgnowanych, strzyżonych form zieleni, tworzących estetyczne, czytelne miejsca skutecznie może przeciwdziałać zbieraniu się w nich tego typu środowisk oraz zachowaniom przestępczym.

W budownictwie niskim, gdzie występuje mniejsza gęstość i masowość, częściej widoczna jest u mieszkańców chęć indywidualizacji przestrzeni, utożsamianie się z nią, a za tym chęć dbania o jej estetykę itp. W przestrzeniach o wysokich walorach estetycznych, zadbanych, położonych w miejscach widocznych, o czytelnej kompozycji rzadziej spotyka się przykłady wandalizmu. Badania psychologii środowiskowej wykazują, że ludzie, nawet ze środowisk kryminogennych, w miejscach reprezentacyjnych i atrakcyjnych zachowują się właściwie. Znajdując się w czytelnych i otwartych przestrzeniach, ludzie z takich środowisk czują się mniej swobodnie i nie bezkarnie, więc nie przyjmują zachowań o charakterze przestępczym [Bańka, 2002, s. 179].

Wprowadzanie do zdegradowanych dzielnic czytelnych kompozycji zieleni może ograniczyć negatywne reakcje emocjonalne i zachowania, a nawet wywołać chęć utożsamiania się z tymi miejscami.

Poczucie zatłoczenia. Wiele badań poświęca się również zjawisku zatłoczenia w przestrzeniach zurbanizowanych.²² Zatłoczenie związane jest z zagęszczeniem środowiska, nadmiernym nagromadzeniem się ludzi lub obiektów na danej przestrzeni [Bańka, 2002, s. 174]. Badania wykazują, że zagęszczenie ludzi na danym obszarze odczuwane jest jako zjawisko stresujące.

21 Wiele badań wykazało, że na terenach gdzie występuje wielorodzinne budownictwo wysokie (osiedla, blokowiska) odnotowuje się większy wskaźnik przestępczości niż w budownictwie niskim, nie tak anonimowym jak bloki mieszkalne. Mieszkańcom wysokich, bloków mieszkalnych brak chęci utożsamiania się z przestrzenią, w której żyją. Ich terytorium sięga do drzwi dzielących ich mieszkanie i klatkę schodową. Nie wykazują oni chęci dbania, upiększania pozostałej przestrzeni wokół. Prawdopodobnie zniechęca ich kształt tej przestrzeni, jej masowość, powtarzalność i anonimowość [Bańka, 2002, s. 252-255].

Poczucie zatłoczenia występuje najczęściej na skutek postrzegania przestrzeni jako mniejszej od pożądanej oraz ograniczenia swobody wyboru zachowań [Stokols, 1976, za: Bańka, 2002, s. 174-176].

Wyżej wymieniony problem powstaje w wyniku postępującej urbanizacji oraz niekontrolowanego rozrostu zabudowy, kierowanego względami ekonomicznymi.

Wallis A. wymienia małą architekturę jako element strukturalizujący i rozczłonkowujący na enklawy wielkie przestrzenie, place, bulwary, nadbrzeża, tworzący kameralną ludzką skalę [1977, s.

254]. Według autorki formy zieleni wraz z małą architekturą wprowadzone do przestrzeni publicznych miasta pozwolą na eliminowanie poczucia zatłoczenia oraz uczuć zagubienia i osamotnienia.

Stres związany z nową sytuacją przestrzenną. Adaptacja w nowej przestrzeni. Początkowa faza procesu poznawania nieznanego układu urbanistycznego, powoduje nadejście pewnej dozy niepewności, która zależy m.in. od zdolności poznawczej, stanu emocjonalnego człowieka, cech osobowości oraz wcześniejszych jego doświadczeń. W nowym otoczeniu występuje konieczność adaptacji do nowej sytuacji przestrzennej. Swoboda poruszania się w niej następuje po otrzymaniu odpowiedniej ilości informacji umożliwiających ocenę i adaptację. Znana z wcześniejszych doświadczeń i budząca pozytywne odczucia zieleń o znanych, prostych kształtach, w odpowiedniej skali i czytelnej kompozycji, jest elementem obiektywnie ułatwiającym adaptację człowieka w nowej przestrzeni.

Zawartość informacyjna przestrzeni miejskiej. ²³ Przestrzenie o czytelnej kompozycji są zrozumiałe, łatwo rozpoznawalne i wysyłają mniej bodźców informacyjnych, ale za to konkretnych i jednoznacznych. Czytelne kompozycje zieleni złożone z elementów o prostych, łatwo rozpoznawalnych kształtach, wprowadzane w przestrzenie miejskie mogą stanowić źródło pożądanych, konkretnych bodźców informacyjnych.

Reakcje emocjonalne na informacje i bodźce przestrzeni miejskiej. Do podstawowych reakcji emocjonalnych należą: przyjemność, pobudzenie, odprężenie i dominacja. Doznania pochodzące z przestrzeni są ważnym elementem, który stymuluje i wyzwala zachowania zbliżeniowe lub zachowania ucieczkowe. Zachowania typu zbliżeniowego można m. in. wywoływać za pomocą kształtu przestrzeni, wprowadzając pro-społeczne funkcje: kawiarnie, skwery, których zadaniem jest wzbudzanie przyjemności i relaksu. W istniejących przestrzeniach miejskich dzięki umiejętnemu wprowadzaniu form zieleni z wykorzystaniem wiedzy z dziedziny psychologii środowiskowej można aranżować przestrzenie wyzwalające uczucia przyjemności, a nie lęku i niepewności.

Badania socjologów wykazują, że najbardziej preferowanymi sytuacjami w centrum miasta są przestrzenie średnio pobudzające lub pobudzające, ale dające możliwość regulowania intensywności doznań poprzez wycofanie się do sytuacji bardziej stabilnej [Bańka, 2002, s. 200-201].

22 Stokols [1976] stwierdza, że fizyczne ograniczenie przestrzeni wywołuje u ludzi poczucie ograniczenia.

23 Bodźce płynące z fizycznego środowiska przestrzennego tworzą bardzo złożone zespoły stymulacyjne. Są to różnego rodzaju kombinacje kształtów, dźwięków, ruchu, kolorów itp. W zależności od jakości i ilości informacji płynących z otoczenia usuwana jest niepewność jednostek związana ze znalezieniem się w nowej sytuacji [Bańka, 2002, s. 185].

Wykorzystując formy zieleni można tak projektować przestrzenie publiczne w mieście by umożliwić ich uczestnikom wybór sytuacji: od stymulujących i pobudzających, do uspokajających, dających poczucie bezpieczeństwa i odprężenia. Ludzie czują się komfortowo w otoczeniu znanych i akceptowanych form, kształtów i kolorów. Formy skrajnie odmienne, odbiegające od znajomych kształtów są znacznie słabiej akceptowane i wywołują zaniepokojenie. Wprowadzanie do przestrzeni miejskich form zieleni o znanych kształtach, zrównoważonych wielkościach „w skali człowieka”, będzie zgodne z upodobaniami i preferencjami sytuacji przestrzennych ogółu użytkowników.

Wybór zachowań. W środowisku zurbanizowanym, między innymi pod wpływem kształtu i kompozycji przestrzeni, człowiek może czuć się swobodnie, bezpiecznie, ale też przeciwnie, może czuć się wyobcowany, skrępowany i niepewny. Poczucie zatłoczenia w mieście jest odbierane jako ograniczenie swobody, natomiast prywatność i terytorialność daje poczucie możliwości i swobody wyboru [Bańka, 2002, s. 204]. Kształt, skala i kompozycja przestrzeni publicznej w mieście wpływają na to, czy uczestnicy czują się w niej bardziej czy mniej swobodnie. Im sytuacja przestrzenna jest bardziej czytelna i zrozumiała tym człowiek będzie czuł się w niej pewniej, tym wzrośnie jego aktywność poznawcza i dominacja emocjonalna nad otoczeniem, a tym samym również swoboda wyboru zachowań. Wykorzystując formy zieleni można czynić przestrzenie publiczne bardziej przyjaznymi, zrozumiałymi o czytelnej kompozycji, co sprzyjać będzie wywoływaniu w użytkownikach poczucia swobody i odprężenia. W związku z tym, że człowiek dąży do maksymalnej wolności wyboru zachowań, dobrze zaprojektowaną przestrzenią publiczną będzie ta, która stworzy jak najwięcej możliwości, różne areny dla różnego rodzaju zachowań.²⁴ Wprowadzanie do hałaśliwych i ruchliwych przestrzeni publicznych centrów miast form zieleni z elementami małej architektury daje możliwości wycofania się ludzi z zatłoczonej przestrzeni w ciche, bardziej intymne miejsca bez konieczności oddalania się w inne miejsce. Poniższe fotografie przedstawiają przykłady form zieleni dających możliwość zróżnicowania przestrzeni publicznej miasta na pobudzającą i relaksującą tym samym dających użytkownikom możliwości wyboru zachowań.

Rys. II.5. Split, aleja wraz z ławkami umożliwia wybór sytuacji: od stymulujących i pobudzających: sklepy, kawiarnie, ruch uliczny w pobliskim historycznym centrum miasta

do przestrzeni uspokajającej: na nabrzeżu morza

24 Sobczyńska-Jeżewska K. Czeski Krumlov – miasto wyboru zachowań, Zeszyt Naukowy Politechniki Poznańskiej Architektura i Urbanistyka NR 9. Pod redakcją Hanki Zaniewskiej. Wydawnictwo PP, Poznań 2007.

Rys. II.6. Drezno, wydzielenie formami zieleni usługi gastronomicznej przy głównym bulwarze.

Parawan ze starannie uformowanej zieleni tworzy intymne, zaciszne miejsce, do którego można się

„wycofać” z ruchliwej, pobudzającej przestrzeni bulwaru

a) b)

Rys. II.7. a), b) Drezno, formy zieleni w śródmiejskim centrum handlowym tworzą zaciszne miejsce, do którego można się „wycofać” z ruchliwej przestrzeni domów towarowych

II. 2.1.2. Wpływ kształtu przestrzeni na generowanie różnych stanów emocjonalnych człowieka w jego otoczeniu

Każdą przestrzeń, w której się człowiek znajduje, odbiera on w kategorii pozytywnej lub negatywnej, przyjemnej, lub mniej przyjemnej, zachęcającej lub onieśmielającej, a nawet wzbudzającej niechęć.

Na wystąpienie uczucia zadowolenia z przebywania w danej przestrzeni ma wpływ: zastosowanie form zieleni o łagodnych, miękkich kształtach, zestawienia małych i większych form, w zrozumiałej dla człowieka skali, zastosowanie rytmów w kompozycjach form przestrzennych, itp. Odczucie przyjemności z kolei wywołuje poczucie relaksu, swobody, odprężenia, co sprzyja występowaniu między ludźmi zachowań zbliżeniowych. Stany niepewności natomiast wywoływane są głównie przez stosowanie elementów o niezrozumiałych kształtach i wymiarach, o mało czytelnej kompozycji.

Z powyższych rozważań wynika jak ważne jest „przyjazne” kształtowanie przestrzeni miejskiej i

Z powyższych rozważań wynika jak ważne jest „przyjazne” kształtowanie przestrzeni miejskiej i