High Line Park w Nowym Jorku

W roku 1993 we Francji na fragmencie nieużywanej estakady nadziemnego traktu łączącego Vincennes z Paryżem⁴¹ powstał park nazwany La Promenade Plantee.

Francuski przykład zmobilizował do działania mieszkańców Meatpacking District⁴²

39 Temat ten został szczegółowo opracowany przez Autorkę w: M. Wilczkiewicz, Wprowadzenie zieleni komponowanej metodą na rewitalizację obszarów miejskich poprzemysłowych na przykładzie no-wojorskich parków: High Line Park, Brooklyn Bridge Park i Freshkills Park, [w:] Historyczne i współcze-sne ogrody w krajobrazie miasta, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Kraków (w druku).

40 Mowa o kolejach nadziemnych, dokach portowych i starych fabrykach zlokalizowanych na te-renie Manhattanu (Nowy Jork). Ze względu na wysokie koszty rozebranie i utylizacja stalowych kon-strukcji i betonowych fundamentów przekraczały możliwości miejskiego budżetu, a zatem szukano innego rozwiązania.

41 Kolej ta rozpoczęła swoją działalność w 1859 roku, a zakończyła w 1969 roku, wraz z budową nowego gmachu opery, który powstał na placu po wyburzeniu stacji Bastylia. Fragment estakady został włączony do systemu RER (miejskiej kolei podziemnej położonej poniżej paryskiego metra), a pozo-stała część trakcji kolejowej poraa pozo-stała trawą i krzewami, samowysiewającymi się chwastami odpornymi na działanie wysokiej temperatury i okresowe braki wody. Widok ten zainspirował architektów i wkrót- ce powstał projekt zagospodarowania nieużywanej estakady autorstwa Philippe’a Mathieux i Jacquesa Vergely. W  roku 1993 park, nazwany La Promenade Plantee, otworzył podwoje dla zwiedzających.

Nowa funkcja pozwoliła miastu odzyskać teren i zwrócić go mieszkańcom w postaci zieleni parkowej.

42 Meatpacking District, fragment zachodniej części Manhattanu sięgający do nabrzeży rzeki Hud-son, funkcjonował jako fabryczny rejon Nowego Jorku do lat 50. XX wieku. Wraz ze wzrostem kosztów produkcji fabryki opustoszały, a dzielnica stała się siedzibą gangów narkotykowych. Z upływem lat wzra-stające ceny nieruchomości na wyspie zwróciły uwagę inwestorów na tereny, co prawda, zaniedbane, niemniej jednak położone w atrakcyjnej lokalizacji. Rozpoczęto rewitalizację dzielnicy, do której zaczęli wprowadzać się artyści i zajmować fabryczne piętra. Tzw. lofty, czyli mieszkania bez ścian wewnętrznych, których aranżację na własne potrzeby wykonywali ich użytkownicy, były ulubionym miejscem zamieszka-nia młodych ludzi. Niskie ceny nieruchomości zwiększały atrakcyjność dzielnicy.

w Nowym Jorku. Przebiegające w pobliżu ich mieszkań opuszczone torowisko po-stanowili oni zagospodarować w  podobny sposób. Utworzyli obywatelski komi-tet⁴³, walcząc z władzami Nowego Jorku o środki na budowę parku wzorowanego na paryskim La Promenade Plantee. Mieszkańcy dzielnicy założyli stowarzyszenie Friends of the High Line, działające na rzecz rewitalizacji tego obszaru⁴⁴. Pierwszy fragment High Line Park został oddany do użytku w 2009 roku (fot. 6.14).

Wiszący ogród, unoszący się nad powierzchnią Manhattanu, jest dostępny z po-ziomu ulicy poprzez klatki schodowe i windy (fot. 6.15). Sposób zagospodarowania przestrzeni parku nawiązuje wyraźnie do pierwotnej funkcji tego miejsca. Ścieżki

43 Stowarzyszenie Friends of the High Line doprowadziło do ogłoszenia w roku 2003 międzyna-rodowego konkursu. Zwyciężył zespół architektów Diller Scofidio + Renfro oraz firma zajmująca się architekturą krajobrazu Jamez Corner Field Operations. Przy realizacji współpracował także holen-derski ogrodnik, Piet Oudolf. Powstał współczesny wiszący park-ogród, będący efektem współpracy architektów, konserwatorów (metalowa konstrukcja wymagała zabezpieczenia) i ogrodników.

44 http://www.thehighline.org Fot. / photo: M.Z. Wilczkiewicz (2011)

Fot. 6.14. Wejście do High Line Park, 12^th Street West, Manhattan (Nowy Jork) Photo 6.14. The 12th Street entrance to the High Line Park, Manhattan (NY)

Fot. / photo: M.Z. Wilczkiewicz (2011)

Fot. 6.15. Widok na Dolny Manhattan z High Line Park

Photo 6.15. View of Lower Manhattan as seen from the High Line Park

Fot. / photo: M.Z. Wilczkiewicz (2011)

Fot. 6.16. High Line Park, detale ławek Photo 6.16. High Line Park, bench details

przypominają podkłady kolejowe, a ławki przesuwają się wzdłuż szyn kolejowych, które wprowadzono jako element dekoracji przestrzennej (fot. 6.16). W bocznych odnogach starej trakcji kolejowej zaprojektowano widownię z ławkami, gdzie spa-cerowicze mogą odpocząć, obserwując przez wielkie, szklane okna przechodniów spacerujących manhattańskimi ulicami. Całości niezwykłej lokalizacji tego parku dopełnia roztaczający się z estakady widok na rzekę Hudson. Nowo otwarty park udostępnia swoją przestrzeń także osobom niepełnosprawnym.

Fot. / photo: M.Z. Wilczkiewicz (2012)

Fot. 6.17. High Line Park, promenada na estakadzie

Photo 6.17. High Line Park, raised walkway on the elevated train tracks

Kolejny odcinek High Line Park otwarto w 2011 roku. Idea zagospodarowania traktu kolejki pozostała ta sama, niemniej zrealizowano ją przy użyciu nieco innych środków. Na stalowych podporach umieszczono wąską ścieżkę na wysokości ok. 1,5 metra ponad starym traktem, tak więc powstały jakby dwa poziomy parku (fot. 6.17).

Wydaje się, że projektanci użyli tego wybiegu, aby nie ponosić kosztów rewitaliza-cji całej szerokości traktu, ograniczając się tylko do wybranych fragmentów. Efekt jest równie ciekawy jak fragment poprzedni. Przy wejściu od strony 30. West Street znajduje się otwarty bar, z częścią estakady służącą jako zadaszenie i barem wykona-nym z fragmentów stalowej estakady. Ten fragment kolejki przebiega w niewielkiej odległości od budynków, a zatem można z bliska podziwiać detale architektoniczne na dachach domów. Spacer „w powietrzu” zapewnia zwiedzającym widok z lotu pta-ka na krajobraz i budynki na poziomie ulicy. Po drodze znajdują się przygotowane

przez projektantów atrakcje, takie jak trawiasta platforma służąca jako podniebna zielona plaża, amfiteatralnie ustawione ławki z widokiem na ulice czy też zaprojek-towane w formie rzeźby przestrzenne karmniki dla ptaków. W planach jest przygo-towana sekcja trzecia parku, w bliskiej odległości od nabrzeży rzeki Hudson. Stąd będzie można podziwiać zachody słońca nad rzeką.