identyfikacja potrzeb, 2. przygotowanie procesu wyko

nania obiektu zaspokajającego potrzebę, 3. w y k&nie obiek­

tu zaspokajającego potrzebę, 4. przekazanie obiektu użyt­

kownikowi, 5. użytkownie obiektu, 6. likwidacja obiektu i ewentualnie samego procesu realizacji.

I d e n t y f i k a c j a p o t r z e b . A. D. Hall j ) , s. 111] definiuje potrzebę następująco: "potrzeba jest to stan napięcia lub niezrównoważenia otoczenia wywołujący reakcję mającą na celu zmniejszenie tego napięcia lub przywrócenie rów­

nowagi". Znajomośó potrzeb ma istotne znaczenie dla realizacji SIK z dwóch względów:

- istnienie potrzeby jest przyczyną rozwiązywania samego problemu,

- zaspokojenie potrzeby stanowi cel albo zakończenie roz­

wiązania problemu.

Wynika stąd, że rozeznanie potrzeby jest warunkiem a priori przejścia do dalszych etapów procesu realizacji SIK i głównym zadaniem organizacji, dla.której ma być realizowany system.

Identyfikacja potrzeb jest sekwencją czynności badawczo-ana- litycznych mających na celu określenie zbioru wymagań dotyczą­

cych sposobu zaspokojenie potrzeby oraz dalszych etapów orccesu realizacji. Przed tym jednak musi nastąpió uszczegółowi: . ,e po­

trzeby wcześniej rozpoznanej lub uświadomienie potrzeby dotych­

czas nieznanej. Identyfikacja potrzeb może następować w Irodze obserwacji zarówno podsystemów sfery realnej jak podsy. :t:-yów sfery regulacji, w tym również funkcjonujących już składników SIK. Widać stąd, że podstawowymi metodami badania na tym etapie realizacji będą metody analizy systemowej oraz metody badania pracy. Wykonawcami prac analityczno-baaawczych będą specjaliści z zakresu organizacji procesów sfery realnej, organizacji za­

rządzania oraz ekonomii. Cechą charakterystyczną jest fakt, że badanie potrzeb jako czynność wyszukiwania stanów nierównowagi powinno w organizacji byó prowadzone niezależnie od zamierzeń w zakresie zastosowań informatyki. Jest zatem etap identrfi- kaoji potrzeb przykładem czynności, które nie mieszczą sie w

100

101

klasycznej metodologii projektowania i zaliczyć go należy do czynności przedprojektowych.

P r o j e k t o w a n i e w s t ę p n e . Celem tego eta­

pu realizacji systemu jest zbudowanie koncepcji SIK lub jego wy­

branych obszarów. Efektem tego etapu powinna być struktura funk­

cjonalna SIK. I ten fakt uzasadnia wyodrębnienie projektowania wstępnego jako oddzielnego etapu procesu realizacji. Mają na tym etapie zastosowanie metody analizy, syntezy i optymalizacji struk­

tury funkcjonalnej systemu, a prace wykonywane są przez anality­

ków systemu oraz specjalistów z zakresu organizacji zarządzania.

Wejściem dla tego etapu realizacji są zdefiniowane uprzednio

! potrzeby i na ich podstawie cele SIK lub jego składniki oraz

> ogólne strategie rozwoju organizacji i zastosowań informatyki.

;"ależy zwrócić jeszcze uwagę, że dalsze etapy mogą być realizo­

wane węższym strumieniem aniżeli wynika to z koncepcji systemu.

P r o j e k t o w a n i e s z c z e g ó ł o w e ma na ce­

lu skonstruowanie struktury informacyjnej łącznie z oprogramowa­

niem. Wykonywane jest przez projektantów /technologów przetwarza­

nia/ oraz programistów. Mają tu zastosowanie właściwe temu etapo­

wi metody i techniki projektowania oraz programowania. Z metodycz­

nego punktu widzenia niektóre składniki tej struktury i czynności podatne są na formalizację ich opisu oraz w związku z tym na auto­

matyzację i stosowanie metod matematyczno-logicznych.

U r u c h o m i e n i e jako kolejny etap procesu realizacji jlK na r.a celu wytestowanie oprogramowania systemu na danych mode­

lowych. Wynikiem tego etapu będzie biblioteka programów poddana :°lejnej weryfikacji w następnym etapie, którym jest w d r o -

;s n i e p i l o t o w e . Jego celem jest wytestowanie sys- pau na danych i w warunkach rzeczywistych. Ważnym zagadnieniem sst wybór obiektu wdrożenia. Są dwa możliwe rozwiązania modelowe

■>

w -tym zakresie:

- wdrożenie kolejnymi składnikami systemu,

- wdrożenie systemu w obiekcie modelowym, np. w wybranej komórce organizacyjnej.

Efektem tego etapu powinien być wdrożony pilotowo system, funk­

cjonujący w wybranym obszarze organizacji oraz sprawdzenie po­

prawności oprogramowania, rozwiązań merytorycznych oraz organi­

zacyjnych.

W kolejnym etapie następuje r o z p o w s z e c h n i a ­ n i e tego, co w poprzednim etapie zostało wdrożone pilotowe.

Samą czynność rozpov;3zechr.iania można rozumieć dwojako, jako czynność nandlową /np. sprzedaż systemów o charakterze powielar­

nym, sprzedaż gotowego oprogramowania itp/ lub jako kolejny etap wdrożenia polegający w zasadzie na rozszerzeniu zakresu prac wdrożeniowych /np. obejmowanie systemem nowych komórek organi­

zacji lub wdrożenie kolejnych składników tego samego systemu/.

E k s p l o a t a c j a i d o s k o n a l e n i e są ostatnimi etapami cyklu, którym jest struktura procesu realizacji SIK. Eksploatacja jest poprostu użytkowaniem systemu odbywającym się według ustalonych reguł, System podczas eksploatacji jest obserwowany, a wyniki tej obserwacji mogą generować kolejne po­

trzeby w zakresie doskonalenia. Wypada podkreślić, że doskonale­

nie w szerokim sensie może polegać na likwidacji systemu i zas­

tąpieniu go innym.

VJ dotychczasowych rozważaniach pominięto problemy planowania, organizowania, koordynacji i kontroli działań, czyli systemu kie­

rowania procesami realizacji SIK. Jest to zagadnienie niemniej istotne dla efektywności działania. Ze względu na ograniczone miejsce dla zachowania kompletności wykładu wspomnl-my tylko, że podstawową prodedurą noże tu być cykl działania zorganizowanego |

102

sformułowany przez J. Zieleniewskiego jpor. 9 , s. 2qJJ, a po­

siadający następującą postać:

- sprecyzowanie celów, - planowanie działania,

- pozyskanie i rozmieszczenie zasoDÓw, - realizacja zadania,

- kontrola realizacji.

Zaletą tego cyklu jest jego racjonalność oraz możliwość wystę­

powania sprzężeń zwrotnych pomiędzy poszczególnymi etapami • cyklu. To decyduje o tym, że może być zastosowany jako ogólna procedura postępowania na poszczególnych etapach procesu•reali­

zacji SIK,jak również na różnych poziomach organizacji procesów realizacji. Może tylko wystąpić problem podłożenia konkretnej treści pod nazwy wyodrębnionych etapów cyklu. Ha przykład inny aa sens organizowanie zasobów na etapie badania potrzeb, a inny r.a etapie projektowania wstępnego; inny ma sens organizowanie

\

zasobów na poziomie organizowania procesu realizacji dla syste- r.a kompleksowego a inny na poziomie organizowania procesu reali­

zacji elementarnych składników systemu kompleksowego.

103

104

|Vj Flakiewicz W., Systemy informowania kierownictwa.

PWE, Warszawa 1973.

m Gościński J., Projektowanie systemów zarządzania.

PWN, Warszawa 1971.

Hall A. D . , Podstawy techniki systemów.

PWN, Warszawa 1963.

|Vj Kiliński A., Przemysłowe procesy realizacji - podstawy teorii. WNT, Warszawa 1976.

jYj Kolbusz 3., O metodologii projektowania systemów indor matycznych. TNOiK, Szczecin 1979.

Q Kotarbiński T., Sprawnośó i błąd.

PZWS, Warszawa 1970.

r?^ Shaughnessy J. 0., "stodoło -ia dcc;,•z: i PWE, Wars zawa 1975.

JjTJ Szybiński L. W., Projektowanie organizacji przeds. . j.ors:

PWE, Warszawa 1979.

Zieleniewski J., Organizacja i zarządzanie.

PWN, Warszawa 1976.

L I T E R A T U R A :

105

Marian J.Kostecki 1 Krzysztof Mreła

METODYKA PARTYCYPACYJNEGO DOSKONALENIA