w zakresie projektowania systemu bodźców.
. Początek lat czterdziestych przyniósł wiele nowych spojrzeń na zjawiska zachodzące w organizacji zwracając uwagę przede wszys
tkim na procesy Informacyjne 1 decyzyjne odbywające się w orga
nizacji.- Wyróżnić tutaj można dwie grupy różnych, lecz komplemen
tarnych podejść.
Grupa pierwsza sugeruje, że najczęściej mamy do czynienia w orga
nizacji z ograniczonymi możliwościami lndzl w zakresie przetwarza nia informacji i podejmowania decyzjii Druga grupa uważa, że naj
ważniejszą sprawą Jest racjonalizacja procesów podejmowania decy
zji poprzez rozwój zastosowań badań operacyjnych oraz rozszerze
nie możliwości obliczeniowych uczestników organizacji poprzez zastosowanie komputerówi Ta grupa teoretyków rozszerza wiedzę w zakresie, potrzeby koordynacji rozdzielonych funkcji prac.
Występuje w końcu grupa specjalistów podkreślająca, że w organi
zacji najważniejszą rolę odgrywają ludzie, a nie struktura, kom
putery i procesy planowania. Ta ostatnia grupa jest szeroko zróż
nicowana od praktyków - psychologów przemysłowych, którzy wierzą, że można wśród członków załogi wybrać najwłaściwszych i powołać
ich na wpływowe stanowiska. Inni zajmują się zmianami jakie wywołuje zbiór procesów nazywanych adaptacją i racjonaliza
cją.
28
Najnowsze badania organizacji charakteryzują sic, usiłowaniem zintegrowania tych różnorodnych punktów widzenia i polegają . na pominięciu wyróżniania, któregokolwiek z wymienionych v y t ej para
metrów i dążeniu do harmonii pomiędzy strukturą procesem decyzyj
nym, systemem bodźców i członkami załogi/3/»
Według klasycznej teorii organizacji podmiotem projektowania by
łyby zmienne pokazane na Rys» 1 .
Wybór
- system wy-nagrodzeń - zasady awansów - styl kierowniczy
Kształt organizacji!
- dział zatrudnienia - schemat organizacji - podział władzy - podział na wydziały
Rys. 1, Schemat projektowania organizacji w/g klasycznej teorii;
Źródło:Opracowanie własne,wykorzyatano/2/.
Zadania organizacji obejmują krótkookresowe cele organizacji okre
ślone przez wybór strategii. Dla zapewnienia osiągnięcia celów organizacja musi przyjąć pewną strukturę, na którą składają się wydział zatrudnienia, schemat organizacji, podział władzy 1
po-29
dział na wydziały /komórki organizacyjne/.
W celu doboru członków załogi zapewniających odpowiednim zachowa
niem wykonanie zadań ustala się system bodźców, na który składają się; system wynagrodzeń, zasady awansów, styl kierowniczy dla usankcjonowania autorytetu w organizacji.
Wynikiem badań procesów informacyjnych i decyzyjnych w systemach organizacji jest wprowadzenie do procesu projektowania organizacji dalszych czterech zmiennych /parametrów/ takich jak: mechanizm de
cyzyjny, częstotliwość zmian, wybór alternatyw, stopień formaliza
cji danych używanych w procesach podejmowania decyzji. Wreszcie kie runek doskonalenia organizacji podnoszący pierwiastek ludzki w or
ganizacji wprowadza dalsze cztery zmienne, awanse, szkolenie 1 roz
wój Jednostkowy, przemieszczanie pracowników,dobór pracowników.
Poprzez dobór pracowników /lub własny wybór/ awanse i przesunięcia pracowników można uzyskać większą zgodność pomiędzy pracami i czło
nkami załogi. Ta grupa specjalistów zakłada, że system karier może być kontrolowany i członkowie załogi są wystarczającą mobilni /ruchliwi/. Wielu współczesnych specjalistów zajmujących się pro
blemami związków pomiędzy niepewnością zadań, a innymi zmiennymi projektowania dostrzegają ich wzajemne powiązania. Badania wskazu
ją, że zmienność zadań, różnorodność 1 złożoność są stylem kiero
wania, procesami decyzyjnymi i postawami.
Podejmując trud zaprojektowania lub ulepszania systemu organi
zacji winniśmy więc rozpatrywać wszystkie pięć obszarów pokazanych na Rys.2 .; zadania, strukturę, procesy informacyJno-decyzyjne sys
tem bodźców i członków załogi. Wszystkie te obszary winny być roz-^
patrywane jako zmienne i kontrolowalne w różnym stopniu przez de
cydentów. Pytanie, którą zmienną modyfikować jest sprawą zmiany
30
strategii; Należy tutaj zaznaczyć, że nie -występują proste zal<
iności pomiędzy właściwościami zadań 1 pozostałymi obszarami.
Rys.2 ; Współczesna koncepcja projektowania organizacji Źródło: Oilbraith /2/ s?3i
h i Współczesne spojrzenie na rolę i możliwości projektowania systemów informatycznych;'
Tradycyjnie główny wysiłek kierownlćtwa przedsiębiorstwa związa ny był ze sterowaniem i kierowaniem takimi zasobami jak: ludzie,
.formacje
maszyny
maszyny, materiały 1 pieniądze. Rozwój badań,organizacji ukierun- kowany na procesy informacyjne rozpoczęty w latach czterdziestych skierował uwagę kierownictwa również na umiejętne wykorzystanie - potencjału znajdującego się w niedostrzeganych dotychczas zasobach info rmacy jnych.
Teoretycy i praktycy tego kierunku podnieśli sprawę informacji Jako problemu kluczowego w organizacji, wychodząc z założenia, że wszelkie niedomagania współczesnej organizacji wynikają z ograniczeń 1 możliwości ludzkich w zakresie przetwarzania informacji 1 w rezul
tacie tego wadliwie podejmowanych decyzjach na różnych szczeblach zarządzania. Spróbujmy po krotce ustalić jak formułowano dotychczas zasadnicze myśli tego kierunku doskonalenia organizacji oraz Jak kreowano treść terminu system informacyjny i jego miejsce w sys ternie organizacji;
Najbardziej reprezentatywna dla początkowego okresu rozwoju za
stosowań komputerów do zarządzania była entuzjastyczna opinia/5/
Leavltta i Whislera z roku 1958 nakreślająca rolę komputera jako narzędzia, które w niedalekiej przyszłości zrewolucjonizuje orga
nizację; Przewidywali oni znaczne zmiany w strukturze organizacji, likwidację kierownictwa średniego szczebla,zwiększenie centrali
zacji zarządzania ltp;
31
Ry s » / J/ . Wykorzystanie podstawowych zasobów we współczesnym
przedsiębiorstwie przemysłowym.
Źródło: I;Forkner /4/ s; 16£
32
Wpływ komputera na organizacją i procesy decyzyjne
Tablica 1.
t Okres Rola komputera Lokali
zacja
33
34
Źródło: opracowanie własne, wykorzystano F.Withlngton, Ch«Hoffer, R.Brady, J.Dearden.
Charakterystyczne dla lat sześćdziesiątych są wypowiedzi znakomitych ekspertów anglosaskich Diebolda, Deardena, Blu- menthala, Hc Fortana, Krlebela, Murdicka, które objaśniają wysiłki podejmowane w roli komputera w organizacji i możliwość wkomponowania tego nowego instrumentu w mechanizm zarządzania,
Najpełniej rozwój zastosowań komputerów w latach 60-tych i pocnątku lat siedemdziesiątych charaktesyjguje J.Dlebild/ zns ny ekspert w zakresie zastosowań komputerów w gospodarce USA
1 EWG - szef wielu programów rządowych i między narodowy clyc.
JiDiebold wyróżnił cztery etapy rozwoju zastosowań informa
tyki w zarządzaniu/10/.
35
Etap pierwszy do roku 1965 polegał na przenoszeniu do kompu
tera elementarnych prac obliczeniowych wykonywanych'dotychczas manualnie. Komputer robił to samo co urzędnik jedynie szybciej.
Proste- systemy sprawozdawczo-inwentaryzacyjne objęły rozlicze
nia finansowe, płacowe, gospodarki magazynowej 1 materiałowej, gromadzenia zleceń oraz sprawozdania z wykonania produkcji.
Wartość zastosowań w okresie pierwszym oceniano w sposób prymitywny, szacując koszty z tytułu zastąpionych pracowników i maszyn.
Systemy informatyczne, które pojawiły się w drugiej połowie lat 60-tych J.Diebold zalicza do drugiego stadium. V drugim etapie dało się zauważyć wdzieranie informatyki do różnych fun
kcji zarządzania przedsiębiorstwem..
Rozpoczęto także budować systemy informatyczne o charakterze integralnym obejmującym całe dziedziny działalności oraz syste
my informatyczne prostych modeli decyzyjnych szczególnie dla hajniższych szczebli zarządzania;
Trzeci etap rozwoju informatyki /koniec lat 60-tych/ 1 po
czątek 7 0 -tych/ wiąże się z realizacją systemów informatycznych