Ustalenie przyczyn powstawania błędów, a następnie strat w określonych miej-scach i procesach łańcucha dostaw branży FMCG jest jednym z priorytetów pro-gramu zapobiegania stratom. Jednym z narzędzi zalecanych przez Efficient Consu-mer Response Europe do identyfikacji przyczyn źródłowych błędów generujących straty w łańcuchu dostaw jest Cause and Effect Analysis (Fishbone Analysis).
Podstawowym zadaniem osób przygotowujących niniejszą analizę jest uzy-skanie odpowiedzi na pytania: jak, dlaczego i kiedy zostały wygenerowane straty w określonym miejscu lub procesie łańcucha dostaw. Zastosowanie tego narzę-dzia przedstawiono niżej11:
1. Narysuj schemat Fishbone.
2. Ułóż listę problemów do przeanalizowania „w głowie ryby”.
3. Opisz każdą „ość”. Główne kategorie używane w tej analizie to: The 4 M’s:
Methods, Machines, Materials, Manpower; The 4 P’s: Place, Procedure, People, Policies; The 4 S’s: Surroundings, Suppliers, Systems, Skills.
4. Używając narzędzi generujących pomysły, np. burza mózgów, wygeneruj możliwe przyczyny powstania analizowanego błędu.
Rysunek 3.
Źródło: opracowanie własne.
Kolejnym narzędziem analitycznym zalecanym przez Efficient Consumer Response dla ustalania przyczyn źródłowych strat w łańcuchu dostaw branży FMCG jest 5-Why Analysis. Zastosowanie tej metody w przeciwdziałaniu gene-rowaniu strat pokazuje rysunek 4.
11 www.wikipedia.com. Proces Przyczyna
powstania błędu Efekty błędu występowaniaCzęstotliwość 1–10 Stopień dotkliwości 1–10 Stopień wykrywalności 1–10 Priorytet ryzyka 1–1000 1 2 3 4 5 6 7 Dostawa
towaru Kradzież Całkowity braktowaru 1 5 1 5
u
Kradzież samochodu samochodu
Analiza ryzyka w korporacyjnej polityce zapobiegania stratom…
13 Rysunek 4.
Źródło: opracowanie własne na postawie: A. Beck, P. Chapman, C. Peacock, Shrinkage: A Collaborative Approach
to Reducing Stock Loss in the Supply Chain, op. cit.
5-Why Analysis ma następujące zalety12:
pomaga rozpoznać przyczyny źródłowe problemów,
identyfikuje powiązania pomiędzy różnymi przyczynami źródłowymi a prob-lemami,
jest narzędziem nieskomplikowanym, które może być stosowane bez analizy statystycznej. 12 http://www.isixsigma.com/library/content/c020610a.asp. • • • Skutek Why? Why?
Why? Why? Why?
Why?
Przyczyna Wystąpienie straty (zniszczenia towaru)
podczas jego załadunku
Róg palety zawadził o skrzynię ładunkową i ukruszył się podczas jej załadunku na ciężarówkę
Podczas załadunku trzeciej warstwy palet
prześwit wynosił 10 cm Operator wózka widłowegonie był wystarczająco dokładny złe zaprojektowanie pojazdu Pełne wykorzystanie pojemności skrzyni ładunkowej Pośpiech Niewielkie doświadczenie Słabe przygotowanie Potrzeba wydajności Niska spoistość produktu
Janusz Liber Analiza ryzyka w korporacyjnej polityce zapobiegania stratom…
Zastosowanie opisywanej analizy przedstawiono poniżej:
1. Zapisz analizowany problem. Forma pisemna pozwala na sformalizowa-nie i kompletny opis zagadsformalizowa-nienia.
2. Zapytaj, dlaczego (Why?) analizowany problem miał miejsce, i zapisz od-powiedź na to pytanie.
3. Jeśli udzielona odpowiedź nie dostarczyła wiedzy o przyczynie źródłowej problemu, ponownie o nią zapytaj (dlaczego?) i zapisz odpowiedź.
4. Postępuj w sposób opisany powyżej, aż przekonasz się, że wszystkie przy-czyny źródłowe problemu zostały zidentyfikowane.
W teorii, ze względu na nazwę metody, przyjmuje się możliwość zadania pięciu pytań (Why?), przy czym z praktycznego punktu widzenia pytań tych może być mniej lub odrobinę więcej. Najistotniejszym celem zastosowania
5-Why Analysis jest ustalenie przyczyn źródłowych analizowanego problemu,
a nie ortodoksyjne przestrzeganie procedury wynikającej z nazwy stosowanego narzędzia.
Wszystkie przedstawione wyżej metody i narzędzia analityczne w branży FMCG wykorzystywane są do redukcji strat generowanych przez różne czyn-niki. Skuteczność przedstawionych metod jest zależna od zaangażowania oraz realnej wiedzy osób kreujących i wdrażających politykę zapobiegania stratom o poszczególnych miejscach, procesach oraz zjawiskach łańcucha dostaw, w tym o zasadach współdziałania pomiędzy jego określonymi elementami.
Ocena ryzyka generowania strat dokonywana metodami opisywanymi w ni-niejszym opracowaniu została podjęta w praktyce dla towarów najczęściej kra-dzionych (hot products), dostępnych w otwartej sprzedaży w sklepach sieci dóbr szybko rotujących13. Przykład rezultatów tego projektu przedstawia tabela 5.
13 A. Beck, P. Chapman, C. Peacock, Shrinkage: A Collaborative Approach to Reducing Stock Loss in the Supply
Analiza ryzyka w korporacyjnej polityce zapobiegania stratom…
141 Tabela 5.
Proces Przyczyna powsta-nia straty Częstotli-wość wy- stępowa-nia Stopień do-tkliwości Stopie wy- krywalno-ści Priorytet ryzyka Towar na półkach Kradzież doko-nana przez zorga-nizowane grupy przestępcze 3 3 4 3 Kradzież doko-nana (okazjo-nalnie) przez przypadkowych klientów 4 2 4 32 Kradzież doko-nana (okazjonal-nie) przez
pracow-ników sklepu 3 2 30
Źródło: A. Beck, P. Chapman, C. Peacock, Shrinkage: A Collaborative Approach to Reducing Stock Loss in the
Supply Chain, op. cit.
Wszystkie trzy zdiagnozowane powyżej potencjalne przyczyny powstawania strat zostały następnie przeanalizowane przez menedżerów operacyjnych oraz specjalistów ds. zapobiegania stratom metodą burzy mózgów. Przeprowadzenie tych działań skutkowało zidentyfikowaniem czynników związanych z powsta-waniem ubytków, były to:
indywidualne cechy kradzionych produktów, lokalizacja kradzionych produktów,
ilość kradzionych produktów dostępna na półkach.
Każdy z wymienionych czynników został następnie przeanalizowany za po-mocą 5-Why Analysis w celu identyfikacji przyczyn źródłowych problemu. Re-zultatem tego projektu było ustalenie kilkunastu przyczyn źródłowych kra-dzieży towarów z półek sklepowych. Posiadanie powyższych danych (w tym wiedzy o przyczynach źródłowych) pozwoliło na wypracowanie najskuteczniej-szych rozwiązań dla zmniejszenia ryzyka wygenerowania strat.
Wnioski
Identyfikacja przyczyn źródłowych strat w łańcuchu dostaw branży FMCG pozwala poznać miejsca ich występowania oraz zrozumieć mechanizmy od-•
• •
Janusz Liber Analiza ryzyka w korporacyjnej polityce zapobiegania stratom…
powiedzialne za generowanie różnic inwenturowych. Wiedza ta pozwala oso-bom kreującym korporacyjną politykę zapobiegania stratom na wypracowa-nie i wdrożewypracowa-nie skutecznych rozwiązań, których celem jest przeciwdziaławypracowa-nie powstawaniu rozpoznanych zjawisk, będących przyczynami powstawania ubytków.
Na podkreślenie zasługuje to, że zjawisko generowania strat w branży FMCG ma charakter dynamiczny. Mając powyższe na uwadze, aby zapewnić właściwą politykę bezpieczeństwa dla tego sektora, należy na bieżąco analizować zagro-żenia pochodzące ze wszystkich źródeł mogących być przyczyną strat, szcze-gólnie zaś kradzieży zewnętrznych i wewnętrznych. Komórki bezpieczeństwa i zapobiegania stratom w sektorze dóbr szybko rotujących powinny uaktual-niać wiedzę o sposobach popełniania na ich szkodę czynów zabronionych pod groźbą kary, ze szczególnym uwzględnieniem wyspecjalizowanych grup prze-stępczych parających się kradzieżami (generowaniem strat) w branży FMCG w sposób profesjonalny.
W tym miejscu należy podkreślić, iż analiza ryzyka i identyfikacja przyczyn źródłowych są jednym z kilku elementów korporacyjnej polityki zapobiegania stratom w łańcuchu dostaw branży FMCG. W związku z tym należy pamiętać, że dla wypracowania właściwej i skutecznej strategii w tym zakresie niezbędne jest profesjonalne przeprowadzenie wszystkich punktów poprzedzających oraz następujących po elemencie omawianym w niniejszym opracowaniu.
Literatura
[1] J. Bamfield, H. Franks, How Criminals Profit from the Festive Season, Centre for Retail Research, Nottingham 2005.
[2] A. Beck, Shrinkage in Europe 2004: A Survey of Stock Loss in the Fast
Mov-ing Consumer Goods Sector, An Efficient Consumer Response Europe White
Paper, Brussels 2004.
[3] A. Beck, C. Bilby, P. Chapman, Shrinkage in Europe: Stock Loss in the Fast
Moving Consumer Goods Sector, „Security Journal” 2002, Vol. 15, No. 4.
[4] A. Beck, P. Chapman, Hot Spots in The Supply Chain: Developing and
Under-standing of What Makes Some Retail Stores Vulnerable to Shrinkage, A White
Paper for ECR Europe, Brussels 2003.
[5] A. Beck, P. Chapman, C. Peacock, Shrinkage: A Collaborative Approach to
Reducing Stock Loss in the Supply Chain, Efficient Consumer Response
Analiza ryzyka w korporacyjnej polityce zapobiegania stratom…
143 [6] H.B. Dussault, Automated FMEA – Status and Future, „Proceedings. Annual
Reliability and Maintainability Symposium” 1984.
[7] J.M. Juran, F.M. Gryna, Juran’s Quality Control Handbook, New York 1998. [8] J. Łańcucki, D. Kowalska, J. Łuczak, Zarządzanie jakością w
przedsiębior-stwie, Oficyna Wydawnicza Ośrodka Postępu Organizacyjnego, Bydgoszcz
1995.
[9] B. Masuda, Displacement and Diffusions of Benefits and the Reduction of
Inven-tory Losses in a Retail Environment, „Security Journal” 1992, Vol. 3, No. 3.
[10] http://www.isixsigma.com/library/content/c020610a.asp. [11] www.wikipedia.com.
Summary
The aim of this article is to characterise the problem of analysing the shrink-age during preparation of the loss prevention and security policy in the fast moving consumer goods sector. It presents methods of establishing root causes of shrinkage and “The Hot Concept” in the supply chain, such as Failure Mode and Effects Analysis, Fishbone Diagram and 5-Why Analysis.
14