Inicjatywa Wspólnotowa EQUAL

Szczególnie waŜna w tym kontekście była Inicjatywa Wspólnotowa EQUAL. Program ten odnosił się bezpośrednio do strategii Unii Europejskiej na rzecz stworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy i zapewnienia szerokiego do nich dostępu²⁵⁷. Główny cel wyraŜał się w konieczności promowania nowych sposobów zwalczania wszystkich form dyskryminacji i nierówności na rynku pracy, zarówno wobec osób zatrudnionych, jak i poszukujących pracy. NaleŜy w tym miejscu zaznaczyć, Ŝe w inicjatywie EQUAL akcentowano potrzebę prowadzenia działań o charakterze innowacyjnym. Mogły one dotyczyć m.in. rozwoju nowych metod, narzędzi lub nowego podejścia do problemów związanych z rynkiem pracy i określania nowatorskich celów pozwalających na otwarcie nowych dróg do zatrudnienia. Chodziło głównie o poszukiwanie nowych sposobów rozwiązywania problemów wspólnych dla róŜnych rodzajów dyskryminacji i nierówności²⁵⁸. W okresie wdraŜania drugiej rundy programu Polska miała moŜliwość partycypacji w pięciu tzw. tematach²⁵⁹. Biorąc pod uwagę analizowane w niniejszej dysertacji kwestie zwiększania zatrudnienia przez gminy, naleŜy wskazać cztery tematy odpowiadające na ten problem. Pierwszy słuŜył ułatwianiu wchodzenia i powrotu na rynek pracy osobom mającym trudności z integracją lub reintegracją celem promowania rynku pracy otwartego dla wszystkich. Tak więc w temacie tym skoncentrowano się na problemach związanych z nierównościami i dyskryminacją na rynku pracy, będących udziałem mieszkańców obszarów wiejskich i restrukturyzowanych. Programy realizowane w jego ramach powinny umoŜliwiać wypracowanie mechanizmów wyrównywania szans zatrudnienia grup społecznych, które doświadczały nierówności ze względu na brak kwalifikacji i niski poziom wykształcenia. Zwracano takŜe uwagę na uwzględnienie w projektach aspektu rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Zatem działania powinny być ukierunkowane głównie na:

• identyfikację grup w największym stopniu zagroŜonych marginalizacją oraz zidentyfikowanie barier, jakie napotykają one na drodze do znalezienia zatrudnienia,

• tworzenie lokalnych inicjatyw na rzecz zatrudnienia, poprzez angaŜowanie we wspólne rozwiązywanie problemów lokalnych z jednej strony grupy znajdujące się w

257 Por. M. Grewiński, Europejski Fundusz Społeczny jako instrument integracji socjalnej Unii Europejskiej, WyŜsza Szkoła Pedagogiczna Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, Warszawa 2001, s. 247-248.

258 Por. Program Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL dla Polski 2004-2006, Dz. U. Nr 189, Poz. 1948, s. 83; L. Leszko, Przewidywany wpływ…, op. cit., s. 254-255.

259 K. Głąbicka, M. Grewiński, Europejska polityka regionalna, DW Elipsa, Warszawa 2003, s. 137; A. Jankowska, T. Kierzkowski, R. Knopik, Fundusze strukturalne..., op. cit., s. 215.

niekorzystnej sytuacji na rynku pracy (aktywizacja społeczności lokalnych), a z drugiej instytucje lokalne i organizacje pozarządowe,

• aktywizację zawodową oraz zwiększenie motywacji do aktywności zawodowej grup najmniej mobilnych,

• promowanie działań na rzecz zwiększenia społecznej świadomości o konieczności uczestnictwa w kształceniu ustawicznym i społeczeństwie informacyjnym oraz opracowanie strategii integrowania ze społeczeństwem informacyjnym grup zagroŜonych wykluczeniem społecznym,

• zapewnienie równych szans kobiet i męŜczyzn na rynku pracy,

• tworzenie nowych struktur i systemów wsparcia prowadzących do integracji grup znajdujących się w niekorzystnej sytuacji na rynku pracy lub z niego wykluczonych²⁶⁰. Kolejne przedsięwzięcia realizowane w ramach Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL odnosiły się do wzmocnienia gospodarki społecznej (trzeciego sektora). Tutaj akcent połoŜony był na wspieranie usług na rzecz społeczności lokalnych oraz na podnoszenie jakości miejsc pracy²⁶¹. Chodziło głównie o wsparcie tworzenia polskiego modelu gospodarki społecznej poprzez określenie roli i zadań gospodarki społecznej w zwiększaniu atrakcyjności lokalnych rynków pracy i usług. DuŜe znaczenie odgrywało tu wypracowanie metod zaangaŜowania społeczności lokalnych na rzecz wykorzystania instrumentów gospodarki społecznej w aktywizacji zawodowej grup zagroŜonych wykluczeniem z rynku pracy oraz na rzecz rewitalizacji lokalnych rynków pracy. Szczególnie istotne było zainicjowanie współpracy między lokalnymi instytucjami, co przyczyniało się do zintegrowania wysiłków i zaktywizowania władz lokalnych i regionalnych w walce z wykluczeniem społecznym, a takŜe do dostosowania poziomu świadczonych usług do określonych potrzeb grup znajdujących się w niekorzystnej sytuacji. NaleŜy takŜe zwrócić uwagę na inicjatywy odnoszące się do wypracowania modelowych rozwiązań na rzecz budowania potencjału trzeciego sektora, głównie poprzez podnoszenie kwalifikacji pracowników w zakresie zarządzania przedsiębiorstwami społecznymi, a takŜe na moŜliwość poprawy dostępu przedsiębiorstw społecznych do kapitału inwestycyjnego²⁶².

Istniała takŜe moŜliwość zaangaŜowania się samorządu gminnego w działania na rzecz zwiększania zatrudnienia w ramach tematu obejmującego wspieranie zdolności adaptacyjnych firm i pracowników do strukturalnych zmian gospodarczych oraz wspieranie wykorzystania

260 Por. Program Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL dla Polski 2004-2006, op. cit., s. 86-87. 261 Por. K. A. Wojtaszczyk, Fundusze strukturalne..., op. cit., s. 96-99.

262

nowych technologii, szczególnie informacyjno-komunikacyjnych. Rozwiązania te miały podnieść konkurencyjność przedsiębiorstw oraz przekonać pracodawców o konieczności dokształcania kadry zarządzającej i pracowników, by zapewnić rozwój firmy i utrzymanie miejsc pracy. Ten ostatni aspekt był szczególnie istotny w stosunku do pracowników starszych wiekiem oraz kobiet. Wydaję się, Ŝe gmina mogła zaangaŜować się w działania odnoszące się do m.in.:

• analizowania przeszkód stojących na drodze do zwiększenia zdolności adaptacyjnych polskich przedsiębiorstw w zakresie wykorzystania nowych technologii oraz wypracowania modelowych rozwiązań w zakresie wspierania małych i średnich przedsiębiorstw w procesie zastosowania nowych technologii oraz innowacyjnych metod zarządzania,

• promowania i wdraŜania zasad kształcenia ustawicznego oraz wypracowania innowacyjnych metod szkolenia w celu utrzymania zatrudnienia pracowników zagroŜonych utratą pracy,

• wdraŜania elastycznych form zatrudnienia oraz organizacji pracy w celu wypracowania rozwiązań modelowych,

• włączenia pracowników zagroŜonych utratą pracy do innowacyjnych przedsięwzięć podejmowanych w celu podniesienia ich kwalifikacji,

• zachęcania przedsiębiorców do opracowywania strategii rozwoju zasobów ludzkich²⁶³. Dzięki Inicjatywie Wspólnotowej EQUAL władze lokalne mogły takŜe zaangaŜować się w przedsięwzięcia umoŜliwiające ponowną integrację na rynku pracy osób, które ten rynek opuściły ze względu na wymogi Ŝycia rodzinnego²⁶⁴. Godzenie Ŝycia rodzinnego i zawodowego mogło następować głównie poprzez rozwój bardziej elastycznych i skutecznych form organizacji pracy (promocja elastycznych form zatrudnienia). Istniała takŜe moŜliwość ujęcia w projekcie działań polegających na rozwoju instytucji opieki nad dziećmi i osobami zaleŜnymi, ułatwieniu podnoszenia kwalifikacji oraz wyrównywaniu szans kobiet i męŜczyzn na rynku pracy. Ostatnie dotyczyło osób, które powracają na rynek pracy po długiej przerwie wynikającej z pełnienia obowiązków rodzinnych, samotnie wychowujących dzieci oraz kobiet z obszarów wiejskich i obszarów charakteryzujących się trudną sytuacją gospodarczą. Wskazując bardziej szczegółowo, gmina mogła skupić się na przedsięwzięciach dotyczących:

• badania skuteczności dotychczasowych działań na rzecz przedsiębiorczości kobiet i innych osób wykluczonych z rynku pracy,

263 Por. TamŜe, s. 90-91. 264

• analizy dotychczasowych metod aktywizacji zawodowej, głównie szkoleń i staŜy,

• tworzenia wsparcia instytucjonalnego dla aktywności zawodowej kobiet oraz pomocy przy podejmowaniu działalności gospodarczej w sektorze usług z wykorzystaniem nowoczesnych technologii,

• wypracowania skutecznych mechanizmów zapobiegania segregacji zawodowej oraz mechanizmów utrzymania aktywności zawodowej i podnoszenia kwalifikacji zawodowych podczas przerwy w wykonywaniu pracy,

• inicjowania współpracy władz samorządowych m.in. z organizacjami pozarządowymi i przedsiębiorstwami w zakresie tworzenia i prowadzenia placówek opiekuńczych i wychowawczych oraz likwidacji barier komunikacyjnych,

• upowszechniania znajomości i przestrzegania prawa w zakresie praw rodzicielskich oraz praw pracowniczych kobiet²⁶⁵.

Analizując moŜliwości partycypacji gminy w działaniach na rzecz zwiększania zatrudnienia poprzez Inicjatywę EQUAL, naleŜy takŜe na koniec wspomnieć o pomocy skierowanej na społeczne i zawodowe wsparcie osób ubiegających się o status uchodźcy. Jednym z celów było tutaj badanie sytuacji tych osób na rynku pracy oraz wspomaganie ich w zakresie informacji na temat moŜliwości zatrudnienia.

Niezwykle istotnym jest fakt, Ŝe powyŜsze inicjatywy mogły być podejmowane przez samorząd gminny tylko w ramach tzw. Partnerstwa na rzecz Rozwoju. Obowiązującą przy realizacji projektów w ramach EQUAL zasada partnerstwa oznaczała, Ŝe projekty realizowane były nie przez pojedynczych projektodawców, ale przez partnerstwo kilku organizacji i instytucji²⁶⁶. Aby zawiązać Partnerstwo na rzecz Rozwoju, inicjator projektu musiał pozyskać co najmniej dwie instytucje (kaŜda innego typu), które chciały połączyć środki i działania w celu rozwiązania danego problemu rynku pracy. WaŜnym jest, Ŝe partnerstwo powinno uwzględniać wszystkich przedstawicieli instytucji i organizacji istotnych dla rozwiązania danego problemu, na róŜnych poziomach funkcjonowania partnerstwa²⁶⁷. Zatem do konkursu projektów mogły przystąpić Partnerstwa na Rzecz Rozwoju utworzone m.in. przez:

• samorządy gminne, powiatowe, wojewódzkie oraz instytucje im podlegające: gminne ośrodki pomocy, powiatowe centra pomocy rodzinie, regionalne ośrodki polityki społecznej, powiatowe urzędy pracy, wojewódzkie urzędy pracy,

• organizacje samorządowe,

265 Por. Program Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL dla Polski 2004-2006, op. cit., s. 93. 266 M. Grewiński, Europejski...,op. cit., s. 248-249; J. Warda, Fundusze..., op. cit., s. 99-100. 267

• organizacje pozarządowe o zasięgu krajowym lub lokalnym,

• instytucje edukacyjne i szkoleniowe,

• uniwersytety i jednostki badawczo-rozwojowe, zarówno na poziomie lokalnym, regionalnym krajowym oraz wspólnotowym,

• przedsiębiorstwa oraz związki pracodawców,

• związki zawodowe,

• ministerstwa i urzędy centralne oraz podlegające im instytucje,

• kościoły i związki wyznaniowe,

• ośrodki recepcyjne dla uchodźców.

Ponadto podczas tworzenia Partnerstwa na rzecz Rozwoju naleŜało kierować się kilkoma ściśle określonymi zasadami. Jedną z najwaŜniejszych wydaje się zasada współpracy ponadnarodowej. Oznaczała ona, Ŝe co najmniej jeden partner w projekcie powinien pochodzić z innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Co więcej, kaŜde wybrane Partnerstwo na rzecz Rozwoju powinno podjąć współpracę z co najmniej jednym Partnerstwem na rzecz Rozwoju z innego Kraju Członkowskiego. Kolejną zasadą była konieczność aktywnego angaŜowania we wszystkie czynności podejmowane w celu wdroŜenia programu EQUAL zarówno potencjalnych partnerów jak i przedstawicieli grup dyskryminowanych. Jednym z kryteriów wyboru projektów była zdolność nawiązania współpracy z grupami docelowymi i sposób ich zaangaŜowania w działania Partnerstwa. Poza tym, istniała zasada włączania rezultatów programu EQUAL do głównego nurtu polityki (w celu integrowania i uwzględniania nowych pomysłów i sposobów podejścia do rozwiązywanych problemów), zasada osiągania równości płci (koncentrująca się głównie na poprawie dostępu i udziału kobiet w rynku pracy) oraz wspomniana na początku niniejszego punktu zasada innowacyjności²⁶⁸. Zasady te musiały być uświadomione przy decyzji zaangaŜowania się władz samorządowych w działania w ramach Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL. Wymagały one spełnienia warunków, które mogły w istotny sposób wpływać na przebieg programowania i osiągania zamierzonych celów w zakresie zwiększania zatrudnienia przez gminy.