Inicjatywa Wspólnotowa INTERREG III

Kolejnym obszarem, na którym władze lokalne mogły funkcjonować w celu zwiększania zatrudnienia, była Inicjatywa Wspólnotowa INTERREG III. NaleŜy jednak na wstępie

268

zaznaczyć, Ŝe program ten nie był skierowany głównie na prowadzenie działań na rynku pracy. Zakładało się w nim wspieranie współpracy przygranicznej, międzyregionalnej i międzynarodowej²⁶⁹, a fakt oddziaływania na sytuację na rynku pracy przejawiał się najczęściej w sposób pośredni.

Wykorzystanie zasobów ludzkich i edukacji w celu zwiększania zdolności do kreowania nowych miejsc pracy wskazane zostało w głównych załoŜeniach Komponentu A programu INTERREG III²⁷⁰. W zaleŜności od obszaru, do którego skierowane były poszczególne elementy inicjatywy, moŜna wskazać działania odnoszące się m.in. do:

• kształcenia i dokształcania w celu przystosowania do wymogów rynku pracy w regionie oraz w celu utworzenia dodatkowych moŜliwości zatrudnienia poprzez publiczne miejsca pracy,

• wspierania instytucji oświatowych i naukowych,

• przekazywania wyŜszych kwalifikacji mającym zatrudnienie pracownikom małych i średnich przedsiębiorstw oraz administracji,

• trwałej odnowy wsi i alternatywy zatrudnienia ludności wiejskiej.

Oprócz tego moŜliwe było zaangaŜowanie w przedsięwzięcia wpływające pośrednio na wzrost zatrudnienia. MoŜna tutaj wskazać głównie:

• rozwój kapitału ludzkiego i instytucjonalnych form współpracy transgranicznej²⁷¹,

• wsparcie inicjatyw społeczności lokalnych, co wyraŜa się przez kreowanie funduszy mikroprojektów,

• wspieranie przedsiębiorczości i rozwoju małych firm, takŜe z sektora turystycznego,

• ulepszanie sieci powiązań transportowych²⁷².

269 Por. J. Bachtler, S. Taylor, Współpraca międzyregionalna w Unii Europejskiej: poŜytki z przeszłości i perspektywy na przyszłość, w: Współpraca transgraniczna Unii Europejskiej: doświadczenia polsko-niemieckie, red. G. Gorzelak, J. Bachtler, M. Kasprzyk, Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych UW, Warszawa 2004, s. 347-348; A. Jankowska, T. Kierzkowski, R. Knopik, Fundusze..., op. cit., s. 195-206; K. Cisz, F. Kamiński, Finansowanie polsko-niemieckiej współpracy transgranicznej w ramach INTERREG i Phare CBC, Instytut Gospodarki Światowej, Warszawa 2003, s. 17-18.

270

D. Wyszkowska, Fundusze unijne jako instrument polityki regionalnej, w: Czynniki rozwoju regionalnego Polski północno-wschodniej (tom I), red. B. Plawgo, WyŜsza Szkoła Administracji Publicznej, Białystok 2005, s. 84-85; Por. K. Głąbicka, M. Grewiński, Europejska..., op. cit., s. 132-133; J. Warda, Fundusze..., op. cit., s. 173. 271 Por. J. Szlachta, Polityka regionalna..., op. cit., s. 29.

272

Por. Programy Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III A: Województwo Lubuskie - Kraj Związkowy Brandenburgia, zatwierdzony Decyzją Komisji z dnia 13 grudnia 2004 r.; Meklemburgia Pomorze Przednie/Brandenburgia - Polska, zatwierdzony Decyzją Komisji z dnia 3 grudnia 2004 r.; Wolne Państwo Saksonia - Polska, zatwierdzony Decyzją Komisji z dnia 29 listopada 2004 r.; Polska - Republika Słowacka 2004 - 2006, zatwierdzony Decyzją Komisji z dnia 15 listopada 2004 r.; Polska - Czechy, zatwierdzony Decyzją Komisji z dnia 18 października 2004 r.; Program Sąsiedztwa Polska - Białoruś - Ukraina INTERREG III A/TACIS CBC , zatwierdzony Decyzją Komisji z dnia 5 listopada 2004 r.; Program Sąsiedztwa Litwa - Polska - Obwód Kaliningradzki Federacji Rosyjskiej INTERREG III A, zatwierdzony Decyzją Komisji z dnia 22 grudnia 2004 r.

W realizacji programów jednostki samorządu terytorialnego i ich związki mogły współpracować z podmiotami takimi jak: partnerzy społeczno ekonomiczni, instytucje edukacyjne i kulturalne, organizacje pozarządowe itp. NaleŜy jednak podkreślić, Ŝe powyŜsze działania nie były skierowane do gmin z całego obszaru Polski. Koncentrowały się one na współpracy władz publicznych z sąsiadujących krajów, co miało słuŜyć wspieraniu zintegrowanego i zrównowaŜonego rozwoju w sferze gospodarczej, społecznej i kulturowej terenów przygranicznych. W komponencie A zawarto podział na siedem programów, przy czym kaŜdy z nich skierowany był do innego obszaru przygranicznego kraju²⁷³. Biorąc pod uwagę obszar, który poddany jest badaniom w niniejszej dysertacji, trzeba zaznaczyć, Ŝe teren województwa wielkopolskiego nie został objęty działaniami przewidzianymi w Komp. A.

Terytorium całej Polski, czyli takŜe samorząd gminny w Wielkopolsce, zostało natomiast objęte przez programy realizowane w ramach Komponentu B i C²⁷⁴. Jednak w działaniach nimi objętych w zasadzie nie wskazano bezpośrednio moŜliwości zwiększania zatrudnienia przez realizujące je podmioty. W pierwszym programie akcentowano współpracę ponadnarodową pomiędzy władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi, a jego celem był zrównowaŜony i skoordynowany rozwój przestrzenny, w tym wzmacnianie regionów peryferyjnych²⁷⁵. Wskazywano konieczność rozwoju infrastruktury transeuropejskiej oraz opracowania strategii rozwoju przestrzennego w skali międzynarodowej. Ponadto finansowane były projekty z zakresu ochrony środowiska i rozwoju społeczeństwa informacyjnego²⁷⁶. Natomiast komponent C pozwalał na zaangaŜowanie się w przedsięwzięcia odnoszące się do współpracy międzyregionalnej w skali europejskiej, której celem był rozwój powiązań sieciowych w zakresie polityki regionalnej, a takŜe upowszechnianie właściwego rozwiązywania problemów, wymiana informacji i doświadczeń dotyczących rozwoju regionalnego²⁷⁷. Choć współpraca transgraniczna lub ponadlokalna niesie ze sobą wiele korzyści społeczno-gospodarczych²⁷⁸, naleŜy stwierdzić, Ŝe w obydwu komponentach nie zaoferowano jednostkom samorządu terytorialnego moŜliwości realizacji inicjatyw w zakresie rynku pracy.

273 Por. J. Ładysz, Interreg III A instrumentem zrównowaŜonego i harmonijnego rozwoju regionów przygranicznych, w: Polityka regionalna i lokalna w aspekcie wejścia Polski do Unii Europejskiej, Państwowa WyŜsza Szkoła Zawodowa, Sulechów 2004, s. 55-60.

274

Por. J. Warda, Fundusze..., op. cit., s. 174-175. 275 Por. I. Pietrzyk, Polityka..., op. cit., s. 164.

276 Por. Program Sąsiedztwa INTERREG III B BSR; Program Sąsiedztwa INTERREG III B CADSES, zatwierdzony decyzją Komisji Europejskiej z dnia 17 grudnia 2004 r.

277 Por. K. Głąbicka, M. Grewiński, Europejska..., op. cit., s. 134.

278 E. Nowińska-Łaźniewska, Innowacyjne rozwiązania problemów społeczno-gospodarczych stosowane przez samorządy lokalne, w: Unia Europejska – Polska. Polityka, regulacje i sposoby działania, red. E. Małuszyńska, Akademia Ekonomiczna, Poznań 2002, s. 132-133.

Tak więc w wybranych Inicjatywach Wspólnotowych zawarto programy odnoszące się do działań na rzecz zwiększania zatrudnienia. W tym kontekście szczególnie istotne wydają się uregulowania Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL. Dzięki niej władze samorządowe mogły przyczynić się m.in. do integracji i reintegracji grup zagroŜonych wykluczeniem z rynku pracy, wpływania na przedsiębiorstwa w zakresie adaptacji do strukturalnych zmian gospodarczych czy teŜ podnoszenia jakości miejsc pracy. NaleŜy jednak podkreślić konieczność dostosowania się jednostek samorządu terytorialnego do specyficznych zasad, które wyznaczały sposób realizacji poszczególnych projektów. Chodzi tutaj głównie o wymóg tworzenia partnerstwa z innymi uprawnionymi podmiotami, ze wskazaniem na udział partnerów z innych krajów członkowskich, a takŜe konieczność kreowania projektów proponujących rozwiązania innowacyjne. ZałoŜenia te z jednej strony stanowiły cenną wskazówkę jak opracować poprawny projekt, a z drugiej tworzyły sztywne ramy, które nie zawsze mogły odpowiadać potrzebom lub moŜliwościom samorządu gminnego odnośnie do sposobu rozwiązania danego problemu na regionalnym lub lokalnym rynku pracy.

4. Zwiększanie zatrudnienia w ramach Programów Wspólnotowych

Kolejne źródło finansowania przedsięwzięć na rzecz wzrostu zatrudnienia w okresie badawczym mogły stanowić Programy Wspólnotowe. Polska przystąpiła do kilkunastu programów, które swoim zakresem obejmowały szereg zróŜnicowanych inicjatyw, zarówno na polu ekonomicznym, społecznym, jak i kulturowym. Pośród nich znajdowały się takŜe programy, których realizacja mogła przyczynić się do polepszenia sytuacji na rynku pracy i w których jednocześnie określono jednostki samorządu terytorialnego jako potencjalnych beneficjentów. Istotne jest zatem wskazanie tych moŜliwości, przeanalizowanie uregulowań dotyczących zwiększania zatrudnienia oraz ukazanie najistotniejszych zasad poszczególnych programów wpływających na charakter partycypacji w nich samorządu gminnego.