Instalacje do przemysłowego uszlachetniania popiołów

We wstępie do tego rozdziału warto jeszcze raz przytoczyć zmiany wprowadzone w wyniku nowelizacji normy określającej wymagania dla popiołu lotnego stosowanego jako dodatek do betonu. Są to zmiany istot-ne, stwarzające możliwości szerszego wykorzystania popiołów lotnych,

w szczególności tych, które dotychczas nie spełniały wymagań normo-wych, w tym popiołów fluidalnych.

Według sformułowań i definicji zawartych w nowej normie europej-skiej PN-EN 450-1 – Popiół lotny do betonu. Część 1: Definicje, specyfikacje i kryteria zgodności – popiół lotny może być przetwarzany drogą sorto-wania, mieszania, mielenia bądź drogą połączenia tych procesów w odpo-wiednich instalacjach. Tego rodzaju przetworzony materiał może składać się z popiołów lotnych pochodzących z różnych źródeł, a każdy składnik powinien odpowiadać definicji. Przetworzone w wyniku mieszania lub innych metod uszlachetniania popioły powinny spełniać wymagania nor-mowe. Jeżeli nie odpowiadają wymaganiom normy, ich przydatność jako dodatku do betonu powinna wynikać z aprobat technicznych.

Mimo iż programy badawcze zmierzające do szerszego wykorzysta-nia popiołów poprzez modyfikację ich właściwości podejmowane były od dawna, to dopiero nowa norma wpłynęła w istotny sposób na rozwój technologii uszlachetniania, a w ślad za tym pojawiło się na rynku wiele nowoczesnych rozwiązań pozwalających na przetworzenie popiołów lot-nych i inlot-nych uboczlot-nych produktów spalania w nowe, cenne produkty dla budownictwa.

Nie we wszystkich krajach uregulowania normowe dopuszczają prze-twarzanie popiołów lotnych w celu poprawy ich właściwości. Mimo to w niektórych państwach popiół lotny jest od wielu lat przetwarzany zgod-nie z regulacjami krajowymi. We Francji szczególzgod-nie ważne jest ponowne osuszanie składowanych popiołów lotnych, gdyż w przeszłości większość tych materiałów była składowana na hałdach. Dzięki zainstalowanym sta-cjom osuszania i uzdatniania składowanych popiołów lotnych (w 1980 r.

w Hornaing i w 1991 r. w Carling) stopień ich zagospodarowania znacznie wzrósł [72].

Ryc. 143. Instalacja suszenia

składowanych popiołów firmy Surchiste we Francji [72]

Ryc. 144. Instalacja przygotowania popiołów mieszanych i spoiw popiołowych firmy Surchiste we Francji [72]

W celu szerszego wykorzystania popiołów lotnych i dostosowania ich składu i właściwości do potrzeb rynku wiele firm rozwija produkcję ma-teriałów wieloskładnikowych gotowych do zastosowania oraz mieszanek składających się z różnego rodzaju popiołów. Na rycinie 144 przedsta-wiono instalację UPPC (Jednostka Przygotowania Produktów Kompozy-towych) firmy Surchiste we Francji [72].

W Wielkiej Brytanii bardzo drobny popiół lotny, zaklasyfikowany we-dług części 1 brytyjskiej normy BS 3892 do popiołów z paliwa pyłowego, jest produkowany drogą separacji pneumatycznej. W Holandii produko-wany jest popiół lotny spełniający wymagania normy EN 450 poprzez przesiewanie i mieszanie różnych popiołów lotnych niespełniających wy-magań tej normy. Ponadto, w niektórych krajach europejskich zostały za-instalowane systemy uzdatniania popiołów działające w pewnych okre-sach roku, aby zaspokoić rosnący popyt branży betonowej na popiół lotny w sezonie budowlanym [82].

W Niemczech w 2000 r. oddano do użytkowania instalację ponowne-go osuszania popiołów lotnych, które są odprowadzane na składowiska w sezonie zimowym. Projekt instalacji zakładał przetwarzanie 60 tys. t popiołów lotnych rocznie. W państwie tym dozwolone jest jedynie osu-szanie popiołów spełniających wymagania normy EN 450 [72].

W niektórych przypadkach używa się popiołu przetworzonego z elek-trowni; w innych niezbędne jest wykorzystanie instalacji działającej

nieza-leżnie od elektrowni. Jednym ze znanych i od dawna stosowanym kierun-kiem wykorzystania popiołów lotnych, w tym również fluidalnych, jest rozdział frakcji oraz preselekcja. Kierunek ten znalazł szczególne uznanie w Grecji i dotyczy głównie popiołów wysokowapniowych. Celem takie-go sposobu uszlachetniania jest usunięcie partii popiołu niespełniającetakie-go wymagań, mającego na przykład zbyt wysoką zawartość CaO wolnego i strat prażenia. W Grecji została opracowana i wybudowana instalacja pozwalająca na jednoczesne rozdrabniane popiołów oraz częściową hy-dratację. Schemat tej instalacji zaprezentowano na rycinie145 [76].

Ryc. 145. Przemiałownia wyposażona w system częściowej hydratacji popiołów [76]

W Republice Południowej Afryki popioły lotne są rozdzielane w stru-mieniu powietrza, aby uzyskać różne frakcje, tj. < 20 μm, 10–45 μm,

< 60 μm oraz odpadowe frakcje > 60 μm.

Frakcji < 20 μm jest stosowana jako superreaktywny materiał pucola-nowy, który ma znacznie lepsze właściwości niż pył krzemionkowy, nato-miast produkt o frakcji < 60 μm stanowi wysokiej jakości składnik cemen-tu. Odpady > 60 μm znajdują czasem zastosowanie do produkcji cegieł ceramicznych. Korzyścią płynącą z posiadania tak szerokiego spektrum produktów jest zmniejszenie wpływu sezonowych zmian popytu, a jed-nocześnie uzyskiwanie dobrych cen produktów wysokiej jakości [64, 73].

Koncepcja klasyfikacji (tzn. rozdziału) popiołów na frakcje jest wpro-wadzana na skalę pilotażową w stanie Kentucky (USA), gdzie hałda po-piołów jest w sposób hydrauliczny uzdatniana w celu odzyskania

pu-colan, kruszywa lekkiego, bardzo drobnego wypełniacza do polimerów i węgla jako paliwa uzupełniającego [73].

W Karolinie Północnej opracowywana jest koncepcja wytwarzania z popiołów różnorodnych produktów, takich jak pucolany, wypełniacze do asfaltu, surowiec dla cementowni, kruszywo lekkie (produkowane drogą współspalania z biomasą), a także frakcja węglowa służąca do re-dukcji żelaza w przemyśle stalowym.

W Wielkiej Brytanii (w Fiddlers Ferry) zakłady przetwórstwa popiołu odzyskują cenosfery, węgiel, popiół magnetyczny, pucolanę i mikrosfe-ry [73].

Na całym świecie coraz bardziej powszechne jest odzyskiwanie pozo-stałości węgla przez flotację pianową lub metodą elektrostatyczną w celu produkcji pucolany i paliwa uzupełniającego.

Wzbogacanie popiołów lotnych polegające na wydzieleniu różnych frakcji nabiera znaczenia i prawdopodobnie będzie coraz bardziej roz-powszechnione. Powstają w ten sposób produkty przeznaczone na nowe rynki. Im większa pula produktów będzie wykorzystywana, tym mniej-sze staną się koszty składowania.

Wyodrębnienie poszczególnych frakcji może okazać się właściwym rozwiązaniem. W odniesieniu do popiołów fluidalnych procesy separa-cji mogą odegrać ważną rolę w ich waloryzasepara-cji poprzez wyodrębnienia z popiołu lotnego frakcji zawierających cząstki niespalonego węgla. Ist-nieje w tej dziedzinie dużo wieloletnich doświadczeń, rozwiązań i za-stosowań [83].

Firma Separation Technologies (ST) otworzyła pierwszą komercyjną instalację przetwórstwa popiołów lotnych do kontrolowania straty praże-nia w popiele lotnym w Brayton Point Station w Somerset MA w 1995 r.

Od tego czasu firma ta odnotowuje stały wzrost sprzedaży popiołów lotnych, dostarczając na rynek przetworzony przez siebie popiół pod pierwszą zarejestrowaną marką popiołu wysokowartościowego ProAsh.

Doświadczenie firmy ST w dziedzinie technologii i marketingu pomogło uzyskać szybkie tempo wzrostu liczby działających instalacji w tonażu ilości sprzedanego popiołu; ST wykorzystuje unikalny, chroniony paten-tem sposób odseparowywania niespalonego węgla od pozostałych skład-ników popiołu lotnego [85].

strumień popiołów

dystrybutor z rynną aeracyjną

elektroda dodatnia elektroda ujemna

wsypy wsypy

szczelina < 0,5 m taśma

cząstki mineralne

ujemnie naładowane prędkość podawania wsadu 40 t/godz.

cząstki węglowe dodatnio naładowane

Ryc. 146. Separator firmy ST [85]

W separatorze ST (ryc. 146) materiał jest doprowadzany do wąskiej szczeliny pomiędzy dwiema równoległymi płaskimi elektrodami. Czą-steczki zostają naładowane triboelektrycznie przez kontakt międzyczą-steczkowy. Pozytywnie naładowany węgiel i negatywnie naładowane minerały są przyciągane do elektrod przeciwnego znaku. Następnie czą-steczki zostają zebrane przez będącą w ciągłym ruchu taśmę i odtranspor-towane w przeciwnych kierunkach. Taśma przesuwa cząsteczki znajdu-jące się w bezpośredniej bliskości elektrody w kierunku przeciwległych krańców separatora. Przepływ przeciwprądowy odseparowywanych cząsteczek i stałe ładowanie triboelektryczne w wyniku kolizji cząsteczek węgla i minerałów pozwalają na wieloetapową separację i dają materiał doskonale oczyszczony, jak również umożliwiają odzyskiwanie węgla po jednokrotnym przejściu przez separator. Duża prędkość taśmy gwaran-tuje bardzo wysoką wydajność. Dzięki kontrolowaniu różnych parame-trów tego procesu, takich jak prędkość taśmy, punkt podawania popiołu i szybkość podawania, w procesie ST powstaje popiół lotny o małej stracie prażenia, z zawartością węgla poniżej 3,5%, podczas gdy dostarczane do urządzenia popioły mają zawartość węgla od 4 do ponad 25%. Odzyskany materiał składa się z popiołu lotnego o zawartości węgla (stracie prażenia) obniżonej do poziomu pozwalającego na zastosowanie popiołu w postaci dodatku pucolanowego do betonu, oraz z frakcji o wysokiej zawartości węgla, która może służyć jako paliwo. Wykorzystanie obu produktów stanowi właściwe rozwiązanie problemu składowania popiołów lotnych.

Warto dodać, że produkt o nazwie EcoTerm jest również

wykorzystywa-ny w przemyśle cementowym jako składnik glinonośwykorzystywa-ny do produkcji ce-mentu. Schemat separatora ST oraz niezbędnego wyposażenia pomocni-czego jest zademonstrowany na rycinie 147.

1

1 – cząsteczki dodatnio naładowane (węgiel), 2 – cząsteczki ujemnie naładowane (minerały), 3 – elektroda dodatnia,

14 – miejsce załadunku (transport samochodowy), 15 – silosy do przechowywania produktów,

16 – silos na produkt o wysokiej zawartości węgla, 17 – transporter węgla do ponownego spalenia.

Ryc. 147. Separator i wyposażenie – wydajność: 40 t/godz. – instalacja opracowana przez Separation Technologies, LLC, USA [82]

W celu spełnienia wymagań dotyczących wielkości strat prażenia po-piołu jako dodatku do betonu i cementu uruchamiane są instalacje do-palania węgla. Niekiedy zagospodarowanie popiołu lotnego ulega ogra-niczeniu. Może być to spowodowane zmianami źródła paliwa, koniecz-nością wprowadzenia nowych systemów odsiarczania spalin, co często jest przyczyną pogorszenia jakości popiołu. Zmniejszenie wykorzystania popiołu może być związane z sezonowym spadkiem produkcji cementu i betonu głównych odbiorców popiołu. W sytuacji kiedy popiół lotny nie znajduje zastosowania, alternatywnym rozwiązaniem staje się odprowa-dzenie na składowisko.

Przytoczone uprzednio sposoby uszlachetniania popiołów lotnych zo-stały w tym rozdziale opisane, mimo iż odnoszą się przede wszystkim do popiołów konwencjonalnych ze spalania węgla kamiennego lub wysoko-wapniowych ze spalania węgla brunatnego. Wydaje się, że zmniejszająca się podaż popiołów klasycznych zmusi producentów cementu i betonu w najbliżej przyszłości do sięgnięcia po popioły fluidalne. Zanim to nastą-pi konieczne będzie opracowanie i wdrożenie sposobów ich uszlachetnia-nie poprzez: mieszauszlachetnia-nie, wstępną hydratację, rozdrobuszlachetnia-nieuszlachetnia-nie czy separację.

Możliwość wykorzystania takich sposobów uzdatniania popiołów fluidal-nych potwierdziły przedstawione w monografii wyniki badań własfluidal-nych i innych autorów [67–70].

Również krajowe ośrodki naukowe, krajowa energetyka (dostawcy popiołów) podejmują wyzwanie dotyczące uszlachetniania popiołów lotnych. Znanym i coraz częściej stosowanym rozwiązaniem jest uaktyw-nienie popiołu poprzez specjalny sposób dezintegracji cząstek popiołu.

Sposób ten wykorzystano w technologii otrzymywania uszlachetnionego popiołu fluidalnego flubetu [77, 79].

Waloryzacja popiołu fluidalnego poprzez mechaniczny sposób dez-integracji cząstek popiołu jest rozwiązaniem opracowanym przez firmę Energomar-Nord i stosowanym do przetwarzania popiołu fluidalnego w kilku krajowych przedsiębiorstwach.

Istotą procesu otrzymywania flubetu według opisu patentowego [78]

jest mechaniczna aktywacji popiołów fluidalnych. Aktywacja popiołu jest przeprowadzona z zastosowaniem elektrostatycznego mechanicznego dezintegratora cząstek (EMDC) bez odczynników chemicznych.

W skład instalacji otrzymywania flubetu wchodzi:

– zbiornik z lotnym popiołem fluidalnym,

– zbiornik, w którym następuje aktywacja mechaniczna metodą EMDC, – przewody transportujące za pomocą powietrza ziarna popiołu po ak-tywacji,

– zbiornik z materiałem o nazwie handlowej flubet.

W wyniku aktywacji następuje dezaglomeracja cząstek popiołu oraz powierzchniowe zdefektowanie materiału. W następstwie tego flubet cha-rakteryzuje się znacznie bardziej rozwiniętą powierzchnią właściwą niż popiół surowy. Wysoka aktywność pucolanowa flubetu czyni go, według danych prezentowanych przez twórcę rozwiązania, materiałem przydat-nym do produkcji betonu i różnego rodzaju spoiw. Wysoki wskaźnik aktywności pucolanowej, szybki przyrost wytrzymałości betonu zawiera-jącego flubet wzbudziły duże zainteresowanie producentów betonu sto-sowaniem tego dodatku.

Producentem kompletnej linii technologicznej wytwarzania flubetu jest firma Energomar-Nord. Według danych producenta elementy instalacji zostały tak dobrane, aby można było umieścić je pod zasobnikami popiołu w elektrowni lub pod typowymi silosami stosowanymi w węzłach beto-niarskich [62].

Zgodnie z obowiązującymi aktami prawnymi materiał lub wyrób prze-znaczony dla budownictwa, którego właściwości nie wykazują zgodności stosownie do wymagań aktualnych norm, może być dopuszczony do sto-sowania w wyniku postępowania akceptacyjnego dokonanego w upraw-nionej jednostce i po uzyskaniu aprobaty technicznej.

Aprobata techniczna udzielana jest na wniosek firmy producenta. Za-warte są w niej:

– zakres i warunki stosowania,

– wymagania w zakresie właściwości technicznych,

– warunki dotyczące pakowania, przechowywania i transportu, – kryteria oceny zgodności,

– metody badawcze i częstotliwość badań, – ustalenia formalnoprawne,

– termin ważności aprobaty.

Flubet posiada aprobaty techniczne Instytutu Techniki Budowlanej do stosowania w budownictwie w charakterze dodatku do betonu oraz Instytutu Badawczego Dróg i Mostów do modyfikacji betonu dla drogo-wnictwa [80–81]. Aprobaty zostały udzielone na wniosek kilku przedsię-biorstw.

Według wymagań aprobaty technicznej Instytutu Techniki Budowlanej dodatek flubet stosowany jest wraz z domieszką. Spośród stosowanych wraz z flubetem domieszek szczególne uznanie uzyskał betostat, kom-pleksowy plastyfikator uplastyczniająco-napowietrzający. Podstawowe wymagania techniczne dotyczą składu chemicznego, a więc zawartości chlorków, bezwodnika kwasu siarkowego, wolnego tlenku wapnia i strat prażenia. Wymagania te są bardziej liberalne od wymagań normowych.

Przeprowadzone badania betonu z dodatkiem flubetu wykazały, że

do-datek ten powoduje obniżenie początkowej wytrzymałości betonu. Be-tony z dodatkiem flubetu charakteryzują się natomiast stałym wzrostem wytrzymałości w dalszych okresach dojrzewania. Na rycinach 148 i 149 przedstawiono wyniki badań wytrzymałości na ściskanie betonów zawie-rających dodatek flubetu [79].

Ryc. 148. Wytrzymałość na ściskanie betonów zawierających 20% dodatek flubetu [62]

Ryc. 149. Wytrzymałość na ściskanie betonów zawierających 50% dodatek flubetu [62]

W świetle przedstawionych wyników można stwierdzić, że flubet otrzymany według licencji firmy Energomar-Nord drogą mechaniczne-go przetworzenia i aktywacji popiołów fluidalnych stanowi wartościowy produkt dla budownictwa, mający zastosowanie przede wszystkim jako dodatek do betonu i do innych spoiw. Ze względu na duże rozdrobnienie

i kształt ziaren charakterystyczny dla popiołu fluidalnego dodatek flubetu powoduje podwyższenie wodożądności spoiwa. Dlatego też w większo-ści zastosowań powinien być wprowadzony wraz z domieszką. Podkre-śla się jednocześnie konieczność przestrzegania odpowiednich wymagań technologicznych.

Podczas opracowywania aprobaty technicznej w Instytucie Badaw-czym Dróg i Mostów prowadzone były badania dotyczące stosowania flu-betu jako zamiennika cementu portlandzkiego w betonach drogowych.

Ryc. 150. Fragment lokalnej drogi o nawierzchni betonowej na terenie Elektrowni „Turów” wykonanej z dodatkiem flubetu [79]

Zbadano właściwości materiałów stosowanych w wykonawstwie dróg, począwszy od stabilizacji a skończywszy na betonie nawierzchniowym.

Badania dotyczyły następujących materiałów:

– betonu nawierzchniowego B 35, – betonu B 10,

– betonu Bu 7,5,

– betonu Rm 2,5–5,0 [MPa],

– podłoża z piasku stabilizowanego cementem.

Na podstawie zbadanych w laboratorium recept wykonany został próbny odcinek drogi o długości 400 m przy Elektrowni „Turów” [79].

Kolejną dziedziną wykorzystania flubetu jest geotechnika. Wśród sprawdzonych zastosowań geotechnicznych można wymienić:

wzmac-nianie i stabilizacja gruntu, ścianki szczelinowe i przesłony filtracyjne.

Wykorzystanie flubetu jest w tej dziedzinie bardzo duże. Badania nad przydatnością flubetu w geotechnice są nadal prowadzone i wskazują na kolejne możliwości aplikacji tego materiału [79].

W ślad za obserwowanym na świecie i w Europie rozwojem technolo-gii uzdatniania popiołów lotnych również w kraju wdrażane są rozwią-zania pozwalające na przemysłowe uzdatnianie popiołów. W roku 2010 został przekazany do eksploatacji separator SP. Instalacja uzdatniania popiołów jest własnością Zakładu Gospodarki Popiołami w Polsce, sta-nowiącego wspólne przedsięwzięcie Lafarge Polska i Ciech. Do tej pory popioły z Elektrowni „Janikowo” transportowane były na mokro na skła-dowisko. Projekt zakładał, że instalacja będzie przerabiała również popio-ły z Elektrowni „Mątwy”. Na rycinie 152 przedstawiono schemat procesu uzdatniania popiołów. Projekt obejmuje przeróbkę systemu odpopielania i transportu popiołów na mokro dla 5 kotłów na systemy działające na sucho. Wyprodukowany popiół o niskiej zawartości strat prażenia wyko-rzystywany jest w Cementowni „Lafarge” do produkcji cementu.

Fot. K. Rajczyk

Ryc. 151. Zakład separacji popiołów ZGP w Polsce

1

1 – elektrofiltry kotłów – 5 sztuk 2 – silos na wsad popiołowy 3 – silos na ProAsh

4 – silos na EcoTerm 5 – sprężone powietrze

12 – wyładunek na mokro 13 – wyładunek na sucho

Ryc. 152. Schemat procesu ZGP w Polsce [82]

Opisany system uzdatniania popiołu ST zastosowany jest w 11 elek-trowniach w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Wielkiej Brytanii do produkcji popiołu o nazwie handlowej ProAsh o niskich kontrolowanych stratach prażenia [82]. Trzeba jednak zaznaczyć, że jest to system przewi-dziany do uszlachetniania popiołów konwencjonalnych.

W Instytucie Ceramiki i Materiałów Budowlanych, Oddziale Inżynierii Procesowej Materiałów Budowlanych w Opolu opracowana została tech-nologia suszenia wilgotnych materiałów sypkich w suszarni fluidalnej z wykorzystaniem ciepła odpadowego zawartego w nadmiarowym po-wietrzu z chłodników klinkieru. Na rycinie 153 przedstawiono schemat technologiczny opracowanej instalacji suszenia popiołów [87].

do silosa popiołów skład popiołów mokrych

G = 55 t/h

W1 = 20% DN 2400 filtr workowy

suszarnia fluidalna

Hurriclon

żużel

> 2 mm 4,6 t/h DN 1650

piec nr 1

chłodnik klinkieru

DN 1650 piec nr 2

G = 40 t/h W2 = 1,5%

Ryc. 153. Schemat technologiczny instalacji suszenia popiołów lotnych mokrych i żużla wielkopiecowego w suszarni fluidalnej Binder + Co. [86]

Na rycinie 154 widnieje fragment instalacji suszarni fluidalnej popio-łów/żużli mokrych, wykonanej według projektu Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych Oddział w Opolu. Na górnym zdjęciu (a) wi-doczna jest suszarnia Binder + Co. wraz z przesiewaczem wibracyjnym nadziarna, dwa rurociągi powietrza odpadowego z chłodników klinkieru oraz kanał gazów odlotowych. Na dolnym zdjęciu (b) pokazano układ do-zowania mokrego materiału, wentylatory nadmuchu gorącego powietrza oraz odpylacz gazów odlotowych.

a

b

Ryc. 154. Instalacja suszarni fluidalnej popiołów/żużli mokrych:

a – widok suszarni, przesiewacza oraz rurociągów gorącego powietrza, b – układ dozowania, odpylania oraz wentylatorów gorącego powietrza [86]

Opracowane rozwiązanie dotyczące operacji suszenia popiołów i po-piołów/żużli przeznaczone jest dla mokrych popiołów w przemyśle

cementowym. Stosowane dotychczas metody suszenia wilgotnych po-piołów/żużli w suszarniach obrotowych lub w młynach cementu są roz-wiązaniami energochłonnymi i nieefektywnymi w przypadku niskich temperatur czynnika suszącego. W związku z tym uznano za celowe wprowadzenie nowej energooszczędnej technologii suszenia popiołów i żużla wielkopiecowego zanim wykorzysta się te składniki w produkcji cementu.

Wstępna eksploatacja instalacji potwierdziła, że spełnia ona założenia projektowe dla popiołów mokrych, zarówno pod względem technologicz-nym, jak również mechanicznym i elektrycznym. Obecnie utrzymywana jest stabilna praca suszarni przy nadawie 45 t/h popiołów, co stanowi ok.

85% wydajności gwarantowanej przez dostawcę suszarni. Układy regu-lacyjne stabilizacji temperatury powietrza przed suszarnią oraz regulacji nadawy dla utrzymania zadanej temperatury za suszarnią działają bardzo dobrze i pozwalają na stabilną pracę suszarni w szerokim zakresie wydaj-ności.

Efektywne wykorzystanie popiołów lotnych i innych ubocznych produktów spalania z energetyki wymaga ich waloryzacji poprzez różnego rodzaju działania: wzbogacanie, separację, przetwarzanie, mieszanie w taki sposób, aby ich właściwości uległy modyfikacji, odpowiadając potrzebom rynku dla poszczególnych zastosowań.

Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych od wielu lat podejmuje ważną misję na rzecz zagospodarowania ubocznych produktów spalania z energetyki w myśl idei: dzisiaj odpad – jutro cenny surowiec. Dotyczy to w szczególności popiołów lotnych wykorzystywanych w produkcji za-praw, cementu i betonu.

Pojawiające się nowe gatunki popiołu, których właściwości często nie spełniają wymagań ustalonych normami, stanowią wyzwanie dla produ-centów popiołów, cementu i betonu oraz współpracujących z nimi jedno-stek naukowo-badawczych do podjęcia działań zmierzających do mody-fikacji ich właściwości, a co za tym idzie umożliwienia ich wykorzystania w produkcji materiałów budowlanych. Do takich popiołów należą ły z kotłów fluidalnych. W świetle aktualnie obowiązujących norm popio-ły te nie spełniają wymagań dla popiołu jako dodatku do cementu i beto-nu. Jednak zaznaczający się spadek podaży popiołów klasycznych zmusi producentów cementu i betonu w najbliżej przyszłości do sięgnięcia po popioły fluidalne. Dlatego tak ważnym problemem jest ich waloryzacja różnymi metodami. Popioły fluidalne są popiołami „nowej generacji”, ich właściwości, skład chemiczny, fazowy i mikrostruktura różnią się w spo-sób zasadniczy od popiołów konwencjonalnych. W ślad za tymi odmien-nymi właściwościami fizykochemiczodmien-nymi inaczej przebiega proces hy-dratacji spoiw cementowo-popiołowych zawierających popioły fluidalne.

Wyniki badań hydratacji i narastania wytrzymałości zaczynów, zapraw i betonów zawierających popioły fluidalne zostały zawarte w I części pra-cy pt.: „Badania właściwości fizykochemicznych popiołów fluidalnych oraz wpływu popiołów fluidalnych na proces hydratacji zaczynów, za-praw i betonów z ich udziałem”. W tej części pracy zwrócono uwagę na problem tworzenia się w spoiwach cementowych zawierających popiół fluidalny tzw. opóźnionego ettringitu, który może być zagrożeniem dla trwałości stwardniałych materiałów, a w szczególności betonów

Wyniki badań hydratacji i narastania wytrzymałości zaczynów, zapraw i betonów zawierających popioły fluidalne zostały zawarte w I części pra-cy pt.: „Badania właściwości fizykochemicznych popiołów fluidalnych oraz wpływu popiołów fluidalnych na proces hydratacji zaczynów, za-praw i betonów z ich udziałem”. W tej części pracy zwrócono uwagę na problem tworzenia się w spoiwach cementowych zawierających popiół fluidalny tzw. opóźnionego ettringitu, który może być zagrożeniem dla trwałości stwardniałych materiałów, a w szczególności betonów

W dokumencie Popioły lotne z kotłów /uidalnych i możliwości ich uszlachetniania (Stron 150-189)