Instytucjonalne mechanizmy polityki regionalnej na przyk³adzie Austrii

Austria nale¿y do ma³ych pañstw – jest oko³o cztery-piêæ razy mniejsza od Pol-ski. O wiele bardziej znacz¹ca jest rola tego kraju na gospodarczej i kulturalnej mapie Europy, w tym w procesach europejskiej integracji. Austria zajmuje bowiem pozy-cje na styku trzech wielkich grup narodowoœciowych: germañskiej, s³owiañskiej i ro-mañskiej. Przedstawiciele tych narodowoœci tworzyli wielkie mocarstwo, co powo-dowa³o przenikanie wzajemne ró¿nych kultur i prowadzi³o do ich integracji. Obecny „naród austriacki” jest wiêc heterogeniczny, sk³ada siê z potomków ró¿nych grup etnicznych dawnej monarchii, choæ porozumiewa siê w jednym jêzyku – niemiec-kim. Niejednorodnoœæ Austrii wynika tak¿e z jej silnego geograficzno-przyrodni-czego zró¿nicowania: przez niemal sam œrodek biegnie najwy¿sze pasmo górskie, rozdzielaj¹c kraj na s³abo ze sob¹ przestrzennie powi¹zane regiony. Wiêkszoœæ granic Austrii stanowi¹ naturalne bariery: góry i rzeki. Najbardziej sztuczny przebieg ma granica z Wêgrami, przecinaj¹ca skraj Ma³ej Niziny Wêgierskiej i przedgórze Alp. W strukturze wysokoœciowej kraju zdecydowanie przewa¿aj¹ obszary alpejskie, które zajmuj¹ oko³o 3/4 terytorium. Na niziny i pogórza przypada zatem 1/4 powierzchni, a zaledwie 1/3 terenów le¿y poni¿ej 500 m n.p.m. (w Polsce zaœ – oko³o 97%).

Austriackie regiony kszta³towa³y siê w wielowiekowym rozwoju jako specyficzne jednostki kulturalne, etniczne i gospodarcze. Ró¿nodnoœæ cech Austrii tworz¹ m.in. specyficzne, zró¿nicowane regionalnie gwary, obyczaje, stroje ludowe. Stolice wie-lu regionów, np. Graz, Salzburg czy Innsbruck, to dawne rezydencje ksiêstw krajo-wych i g³ówne oœrodki polityczno-administracyjne, odgrywaj¹ce du¿¹ rolê w hi-storii Austrii. W szczególnoœci odnosi siê to tak¿e do Wiednia, który przez wiele stuleci by³ centrum wielonarodowego cesarstwa europejskiego.

Wspó³czesna Austria jest federacj¹ regionów, zwanych (podobnie jak w Niem-czech) „krajami zwi¹zkowymi” lub „landami”. W strukturze administracyjno-sa-morz¹dowej pañstwa mo¿na wyró¿niæ dwa szczeble: 9 landów oraz ponad 2300

113T.G. Grosse, Polityka regionalna Unii Europejskiej i jej wp³yw na rozwój gospodarczy. Przyk³ad Grecji, W³och, Irlandii i wnioski dla Polski, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2000, 36.

gmin. Rz¹d federalny reprezentowany jest w terenie przez oko³o 100 starostw po-wiatowych. Powiaty (w liczbie od 1 do 6) s¹ ogniwami drugiego („polityczno-rz¹-dowego”) uk³adu podzia³u terytorialnego kraju – tzw. poziomu NUTS-III. Ta nowa p³aszczyzna „politycznej regionalizacji” (35 „Bezirken” – okrêgów NUTS-III) po-wsta³a w 1995 roku w zwi¹zku z przyst¹pieniem Austrii do Unii Europejskiej. Nowe regiony „polityczne” spe³niaj¹ wymogi niezbêdnej minimalnej liczby ludnoœci, która powinna zamieszkiwaæ w regionach korzystaj¹cych ze œrodków unijnej pomocy regionalnej. W takich regionach na poziomie NUTS-III, które finansowo wspiera Unia zamieszkuje 41% ludnoœci Austrii114.

Przez „struktury terytorialne” w tej czêœci opracowania nale¿y rozumieæ w szcze-gólnoœci podstawowe ogniwa samorz¹du terytorialnego, a wiêc samodzielne i sa-morz¹dne pod wzglêdem prawno – ekonomicznym jednostki terytorialne oraz ich zrzeszenia (zwi¹zki). W Austrii s¹ to kraje zwi¹zkowe (landy, które na u¿ytek ni-niejszej analizy bêd¹ nazywane równie¿ regionami), gminy, a tak¿e powo³ywane przez gminy i reprezentuj¹ce je stowarzyszenia i instytucje. Obok zamiennie stoso-wanych pojêæ regiony – landy jako równoznaczne bêd¹ u¿ywane takie pojêcia jak „poziom lokalny”, „komunalny” (tj. gminny, miejski).

W Austrii od wielu ju¿ lat toczy siê bowiem dyskusja na temat regionalizmu i federalizmu. Laboratorium austriackiego regionalizmu w Europie choæ jest rela-tywnie ma³e, funkcjonuje w duchu cienia tradycji wielkiej historycznej monarchii. Trzeba w zwi¹zku z tym przypomnieæ, ¿e wysuwane przez Austriê koncepcje re-gionalizacji Europy, wyra¿aj¹ce siê w wizji trójszczeblowego uk³adu instytucjonal-nego Unii Europejskiej maj¹ swoje korzenie historyczne. S¹ one zgodne ze znan¹ tradycj¹ austriackiej kultury politycznej zorientowanej na osi¹ganie w negocjacjach pomiêdzy partnerami pragmatycznego konsensusu w przeciwieñstwie do tradycji (np. we Francji) zhierarchizowanego i scentralizowanego „administrowania” pro-cesem podejmowania decyzji.

Czêsto eksponowane s¹ w Austrii, miêdzy innymi, dwa aspekty instytucjonal-no-organizacyjne procesów europejskiej integracji: spo³eczna legitymizacja mecha-nizmów podejmowania decyzji oraz zwi¹zane z tym nienaruszanie najwa¿niejszych interesów ekonomicznych upodmiotowionych spo³ecznoœci regionalnych i lokal-nych. W pierwszym przypadku twierdzi siê, ¿e w Unii Europejskiej istnieje deficyt demokracji. Jednak na pytanie: jak wprowadziæ wiêkszy zakres politycznego wspó³-uczestnictwa w Unii udzielane s¹ ró¿ne odpowiedzi. Mo¿e to wynikaæ nie tylko z ró¿norodnoœci narodowych doœwiadczeñ procesów demokratyzacji w poszczegól-nych pañstwach lecz tak¿e po prostu z braku koncepcji rozwojowej europejskiej integracji. Dzisiejsza rzeczywistoœæ Unii Europejskiej ujawnia wyraŸnie g³ówne przy-czyny i potrzebê zreformowania organizmu pog³êbiaj¹cego deficyt demokracji115. Demokratyzacja procesów integracyjnych wymaga przejrzystoœci mechanizmów

114Österreichs Europa-Regionen, Der Standard (Sonderdruck nr 4/96), Nov. 1996.

115Z badañ ankietowych „EOS Gallup Europe” przeprowadzonych w koñcu dekady lat 90. wynika np., ¿e w ocenie kierunku procesów integracji „z góry” istnia³a g³êboka rozbie¿noœæ pomiêdzy

73

podejmowania decyzji oraz bliskoœci obywatela. W zwi¹zku z tym spoœród wielu mo¿liwych form demokratyzacji Europy dwie wydaj¹ siê godne podkreœlenia: klu-czowa rola Parlamentu Europejskiego, który nie jest zobowi¹zany do reprezento-wania interesów narodowych oraz zwiêkszenie kompetencji, samodzielnoœci i wp³y-wu regionów na proces podejmowania decyzji. W Austrii mo¿na spotkaæ siê nie-jednokrotnie z ocenami, ¿e „brukselska technokracja” jest aparatem utrwalania nacjonalizmów116. Zaœ strukturalny „deficyt zarz¹dzania” w Unii Europejskiej mo¿e byæ eliminowany poprzez decentralizacjê podejmowania decyzji.

W drugim przypadku (nieuszczuplanie interesów ekonomicznych wspólnot te-rytorialnych) w szczególnoœci chodzi o zwiêkszanie zdolnoœci konkurencyjnych regionów. Do wzrostu roli regionów w procesie europejskiej integracji przyczyni³o siê powstanie jednolitego rynku wewnêtrznego. Wynika to z za³o¿enia, ¿e zbyt du¿e rozpiêtoœci w poziomach rozwoju miêdzy poszczególnymi regionami w Unii Eu-ropejskiej mog¹ zagroziæ spójnoœci spo³eczno-ekonomicznej. Tak wiêc regiony sta-³y siê wa¿nym, jednym z centralnych podmiotów interwencji ze strony polityki Unii. Tymczasem rola regionów w unijnym systemie decyzyjnym pozostaje w coraz wiêk-szym dysonansie wobec ich roli spo³eczno-ekonomicznej. W tej sytuacji mo¿na uznaæ za naturalne, uwarunkowane obiektywnie i uprawnione politycznie, coraz bardziej zdeterminowane domaganie siê przez ró¿nego rodzaju struktury terytorialne (w tym zw³aszcza przez samorz¹dne regiony, miasta, gminy) zwiêkszania ich wp³ywu bez-poœredniego w instytucjonalnym systemie decyzyjnym Unii. Podobnego typu opcje europejskiej polityki integracyjnej s¹ chyba typowe nie tylko dla Austrii.

W coraz bardziej jednocz¹cej siê Europie obserwujemy wyraŸn¹ tendencjê w³¹-czania siê regionów poszczególnych pañstw w procesy integracyjne. Zjawisko to nadaje tym procesom now¹ dynamikê. Fakt ten nale¿y w pewnym zakresie wi¹zaæ z powiêkszeniem Unii Europejskiej o Austriê, która z pocz¹tkiem 1995 roku do³¹-czy³a do grupy pañstw o charakterze federalistycznym, obejmuj¹cych ponadto Niem-cy i Belgiê. Tradycje wymienionych trzech pañstw, zwi¹zane z du¿ym zakresem autonomii i samodzielnoœci ich regionów, ³¹cz¹ siê tak¿e ze znacznym zakresem ich uprawnieñ w nawi¹zywaniu bezpoœrednich kontaktów zagranicznych.

W Austrii odnotowano nasilaj¹ce siê d¹¿enia landów do rozszerzenia ich kom-petencji w polityce zagranicznej poczynaj¹c od koñca lat 80., w okresie w³¹czania tego kraju do procesów integracji europejskiej. Landy s¹ promotorami cz³onkostwa Austrii we Wspólnotach Europejskich. Wa¿n¹ dat¹ jest 13.11.1987 r., kiedy

premie-2.5. Instytucjonalne mechanizmy polityki regionalnej na przyk³adzie Austrii

opiniami elit politycznych gospodarczych i administracyjnych oraz ludnoœci. Podczas gdy ok. 94% elit pañstw cz³onkowskich popiera³o odgórny nurt integracji, ludnoœæ akceptowa³a taki cha-rakter integracji zaledwie w 48%. Œwiadczy to, z jednej strony, o nik³ym wspó³uczestnictwie oby-wateli w tym politycznym procesie, z drugiej zaœ wyznacza rozmiary „deficytu demokracji”. Zob. Ch. Meyer, Mangel an Offentlichkeit, EU-Magazin, Nr 5, 1999.

116Prze³omowym momentem mia³o byæ wejœcie w ¿ycie z dniem 1 maja 1999 roku Traktatu Am-sterdamskiego, który móg³by u³atwiæ zreformowanie unijnej struktury instytucjonalnej. Zob. Ch.Landfried, Ein Plädoyer für rasche und weitreichende Reformen der Europäischen Union, Wirtschafts-dienst, Nr 5, Mai, 1999.

rzy regionalnych rz¹dów z³o¿yli formalny wniosek do w³adz federalnych w spra-wie podjêcia dzia³añ na rzecz przyst¹pienia Austrii do Wspólnot Europejskich117. Odby³o siê wiele debat i konferencji118, w rezultacie których przyjêto zasady udzia-³u austriackich regionów równie¿ we wspó³pracy transgranicznej. Celem tej strate-gii, szczególnie eksponowanym przez landy, jest umo¿liwienie regionom w³¹cza-nia siê do europejskiej integracji, która winna przez to byæ „bli¿ej obywatela”. Istot-nym aspektem udzia³u austriackich landów w europejskiej integracji nie jest bynaj-mniej zwiêkszenie ich autonomii czy te¿ samodzielnoœci w kontaktach z zagrani-c¹, lecz chodzi o udzia³ regionów w realizacji tzw. europejskiej polityki Austrii. Podczas gdy w Unii Europejskiej ciê¿ko przychodzi uznanie znaczenia jednostek terytorialnych w procesie integracji, regiony w Austrii ju¿ w 1992 r. (a wiêc trzy lata przed uzyskaniem formalnego cz³onkostwa tego kraju w UE) otrzyma³y upraw-nienia do bezpoœredniego uczestnictwa w europejskiej integracji. Dotycz¹ one trzech obszarów kompetencji: informacji, tzw. „zajmowania stanowiska” (formu³owania opinii) oraz bezpoœredniego udzia³u w proeuropejskiej polityce integracyjnej119.

Unijna gestia regionów by³a w póŸniejszym okresie nieznacznie zmodyfikowa-na w ten sposób, ¿e austriackie landy uzyska³y prawo do równoprawnego (z pañ-stwami cz³onkowskimi UE) kszta³towania polityki unijnej. Regiony Austrii znala-z³y siê wiec w gronie regionów jeszcze dwóch pañstw cz³onkowskich UE (Niemiec i Belgii), najwy¿ej umocowanych prawnie do udzia³u w polityce europejskiej120. Przyst¹pienie Austrii do Unii Europejskiej wyznaczy³o jednak pewn¹ cezurê dla pañstwowych i samorz¹dowych instytucji tego kraju. Wiele istotnych aspektów wczeœniej niezale¿nie prowadzonej polityki, zarówno na szczeblu ogólnokrajowym jak i regionalnym, trzeba by³o potraktowaæ zupe³nie inaczej na poziomie wspólno-towym. Mimo to podstaw¹ przedsiêwziêæ politycznych pozosta³y nadal w³asne de-cyzje organów narodowych i regionalnych. Wynika to z unormowanej w Art. 3b Traktatu o Unii Europejskiej z Maastricht zasady subsydiarnoœci. Przewiduje ona, ¿e Wspólnota podejmuje dzia³ania (poza obszarami bêd¹cymi w jej wy³¹cznej kom-petencji) wtedy, jeœli i o ile, cele podejmowanych przedsiêwziêæ nie mog¹ byæ w wy-starczaj¹cej mierze osi¹gniête na poziomie pañstw cz³onkowskich.

Austriackie kraje zwi¹zkowe opowiedzia³y siê jednoznacznie za zrewidowaniem traktatu o Unii Europejskiej w zakresie dalszego wzmocnienia zasady

subsydiar-117H. Schreiner, Die Mitwirkung der Länder im Zuge der EG-Integration [w:] Österreichisches Jahrbuch für Politik 1992, Wien, 1993, 183.

118Na przyk³ad, konferencja w Vill ko³o Innsbrucka 12 i 13 paŸdziernika 1995 roku w sprawie udzia³u austriackich landów w procesie integracji europejskiej.

119Ju¿ w uroczystym otwarciu formalnych negocjacji (1–2 lutego 1993 roku) w sprawie przyjêcia Austrii do Wspólnot Europejskich aktywnie uczestniczyli dwaj przedstawiciele landów: premier rz¹du Vorarlberg Martin Purtscher oraz wiceburmistrz Wiednia Hans Mayr. Podobnie w nego-cjacjach z ramienia Austrii w czasie IGC w 1996 roku (a tak¿e podczas przygotowañ do tej kon-ferencji) pe³noprawnymi cz³onkami austriackiej delegacji byli: Martin Purtscher oraz premier Salzburga H.Katschthaler. Zob. M. Purtscher Der Triumph der kleinen Netze. Europa der Regionen. [w:] W. Schüssel (red.), Austria–Europa. Zur 1. EU-Präsidentschaft Österreichs 1998, Wien, 1998, 72.

75

noœci, co pozwoli³oby na podniesienie rangi trzeciego (regionalnego) poziomu w uk³adzie wspólnotowym. Celowi temu wychodz¹ naprzeciw d¹¿enia do równo-czesnej poprawy wspó³dzia³ania landów w zakresie europejskiej integracji. Nale¿y wiêc odnotowaæ renesans powodzenia w Austrii pewnej starej, lecz kilkanaœcie lat temu ponownie odkrytej zasady integracyjnej, zwan¹ zasad¹ pomocniczoœci lub czêœciej – subsydiarnoœci. Mo¿na j¹ wi¹zaæ z nowym, proregionalnym nurtem pro-cesów integracji europejskiej. Na bazie austriackich doœwiadczeñ mo¿na te¿ posta-wiæ tezê, ¿e ten nurt, szczególnie w latach dziewiêædziesi¹tych, prezentuje w Euro-pie jeden z ¿ywotnych wymiarów integracji. Jest on przejawem bogactwa inicja-tyw i wiele wskazuje na to, ¿e mo¿e odegraæ stabilizuj¹c¹ rolê integracyjn¹.

Jeœli chodzi o instytucjonalne instrumenty prounijnej polityki austriackich regio-nów nale¿y przede wszystkim wskazaæ, ¿e landy Austrii dysponuj¹ dwoma wa¿-nymi instrumentami o charakterze prawno-politycznym, które umo¿liwiaj¹ im re-alizacjê interesów w procesie europejskiej integracji. Po pierwsze, jest to wspomniane ju¿ wewnêtrzne, konstytucyjne umocowanie praw regionów do udzia³u w unijnym procesie decyzyjnym. W ramach nowelizacji federalnej konstytucji z 1994 roku uwzglêdniono przysz³e cz³onkostwo Austrii w UE i rozszerzono uprawnienia lan-dów do udzia³u w procedurach akcesyjnych. W rozdziale „Unia Europejska” zapi-sano ustalenia niezbêdne z konstytucyjnego punktu widzenia wst¹pienia Austrii do Unii121. Po drugie, mo¿liwoœæ tak¹ tworzy uczestnictwo landów w pracach Ko-mitetu Regionów.

Infrastruktura instytucjonalna w systemie koordynacji i realizacji prointegracyj-nej polityki europejskiej na poziomie administracyjno-rz¹dowym w regionie nie jest w Austrii jednolita. Z analizy podzia³u kompetencji w sprawach europejskiej inte-gracji w urzêdach rady ministrów landów wynika, ¿e przyjêto ró¿ne rozwi¹zania organizacyjne. Czêœæ regionów (Karyntia, Dolna Austria, Styria, Vorarlberg i Wie-deñ) utworzy³a specjalne „komórki” koordynacyjne do spraw europejskiej integra-cji. Np. w Karyntii jest to (w Dyrekcji Urzêdu Rady Ministrów) Stanowisko ds. Eu-ropejskiej Integracji. Podobnie w Dolnej Austrii i w Styrii – (równie¿ w Dyrekcji Urzêdu Rady Ministrów) utworzono referaty ds. europejskich. W Vorarlbergu po-wsta³ specjalny Wydzia³ ds. Europejskich i Stosunków z Zagranic¹, zaœ we Wie-dniu (w zarz¹dzie miasta) – specjalne biuro koordynacyjne ds.unijnych. W Górnej Austrii sprawami integracji europejskiej zajmuj¹ siê „stare” komórki organizacyjne – s³u¿by prawno-administracyjne b¹dŸ (w przypadku polityki regionalnej UE) – odpowiednie wydzia³y ds. gospodarki przestrzennej lub ds. inwestycji. W pozo-sta³ych trzech landach przyjêto rozwi¹zania poœrednie („mieszane”). W Burgen-landzie, obok nowopowsta³ej (w Dyrekcji Urzêdu Rady Ministrów) tzw. sztabowej komórki pod nazw¹ „Biuro ds. Europejskich” sprawami unijnymi zajmuje siê szta-bowa komórka ds. Konstytucyjno-Prawnych. W Salzburgu (w Dyrekcji Urzêdu Rady Ministrów) powsta³o nowe Krajowe Biuro ds. Europejskich, a ponadto przydzielo-no tam czterem istniej¹cym wydzia³om koordynacjê projektów gospodarczych UE;

121Zob. Bundesgesetzblatt (Prawny Biuletyn Federalny), nr 1013/1994 z 21.12.1994. 2.5. Instytucjonalne mechanizmy polityki regionalnej na przyk³adzie Austrii

sprawy prawne dotycz¹ce europejskiej integracji przypisano Wydzia³owi ds. Legi-slacyjno-Konstytucyjnych, a zagadnienia zwi¹zane z zarz¹dzaniem œrodkami po-chodz¹cymi z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnych (FEOGA) powierzono Wydzia³owi Rolnictwa i Leœnictwa. Natomiast w Tyrolu zorganizowano nowy Wydzia³ Europejskiej Integracji, który jednak nie zajmuje siê sprawami pra-wnymi Unii Europejskiej (s¹ one w kompetencji Wydzia³u Prezydialnego), zaœ unijn¹ politykê regionaln¹ koordynuje Wydzia³ Planowania Przestrzennego.

Z przedstawionych rozwi¹zañ organizacyjno-instytucjonalnych wynika, ¿e w tych regionach, gdzie utworzono odrêbne komórki koordynacyjne ds. unijnych ró¿na jest ich pozycja w strukturze regionalnej administracji rz¹dowej; w niektórych lan-dach ulokowano je w sztabowej strukturze dyrekcji Urzêdu Rady Ministrów, a w innych powsta³y specjalne (wyodrêbnione merytorycznie) wydzia³y ds. integracji z Uni¹ Europejsk¹. Warto te¿ odnotowaæ, ¿e wspólnym mianownikiem w dzia³al-noœci administracji rz¹dowej regionów jest prze³amywanie regu³y, ¿e najbardziej uprawnione do zajmowania siê w¹skimi zagadnieniami przedmiotowymi, zwi¹-zanymi z europejsk¹ integracj¹ s¹ wydzia³y merytoryczne.

Schematycznie systemowe rozwi¹zania organizacyjne stosowane w administracji rz¹dowej poszczególnych regionów w dziedzinie proeuropejskiej polityki integra-cyjnej pokazano w tabeli 8. Z analizy tej tabeli, ¿e w czêœci regionów, np. w Styrii i Vorarlbergu, koordynacjê opinii i stanowisk dotycz¹cych przedsiêwziêæ europej-skiej integracji powierzono specjalnie do tego celu utworzonym komórkom ds. UE. W innych regionach (np. w Górnej Austrii, Salzburgu i Tyrolu) wymienione zada-nia przypisano tzw. s³u¿bom prawno-konstytucyjnym lub wydzia³om prawnym. Dostosowanie przepisów prawa regionalnego do prawa unijnego powierzono w³a-œciwym s³u¿bom prawno-konstytucyjnym b¹dŸ wydzia³om prawnym.

Realizacj¹ polityki regionalnej Unii Europejskiej w poszczególnych landach zaj-muj¹ siê ró¿ne ogniwa administracji. Na przyk³ad w Burgenlandzie, Styrii i Vorarl-bergu, utworzone tam specjalne komórki koordynacyjne ds. UE, zobowi¹zane s¹

Tabela 8. Struktura europejskich kompetencji administracji rz¹dowej austriackich landów Koordynacja opinii i stanowisk Dostosowanie przepisów

oraz polityka informacyjna prawa regionalnego do UE Polityka regionalna UE dot. integracji europejskiej

1. Koordynacyjne komórki S³u¿by prawne 1. Koordynacyjne komórki ds. integracji europejskiej: (we wszystkich landach) ds. integracji europejskiej:

Dolna Austria, Wiedeñ, Styria, Styria, Burgenland, Vorarlberg

Karyntia, Vorarlberg, Burgenland 2. Urzêdy ds. przestrzennego

2. S³u¿by prawne: planowania lub ró¿ne wydzia³y

Górna Austria, Tyrol, Salzburg Urzêdu RM regionu:

Wiedeñ, Tyrol, Górna Austria, Dolna Austria, Karyntia, Salzburg ród³o: opracowanie w³asne na podstawie: A. Kiefer, Die österreichischen Länder und Gemeinden im Aus-schuß der Regionen der Europäischen Union unter Berücksichtigung der Koordinationsmechanismen in der östrre-ichischen Delegation [w:] F. Staudigl, R. Fischler (Hrsg.), Die Teilnahme der Bundesländer am europäischen Inte-grationsprozeß, Braumüller, Wien 1996, 41.

77

tak¿e do koordynacji przedsiêwziêæ dotycz¹cych realizacji unijnej polityki regio-nalnej. Natomiast w innych landach – np. w Górnej Austrii, Tyrolu i Salzburgu ko-ordynacja tych zadañ podlega urzêdom ds. planowania przestrzennego b¹dŸ od-powiednim s³u¿bom d.s. wspierania gospodarki i rolnictwa. Sprawy dotycz¹ce in-formowania spo³eczeñstwa o integracji europejskiej i przekazywania oraz otrzy-mywania informacji zwi¹zanych z UE przyporz¹dkowane s¹ w zdecydowanej wiêk-szoœci regionów specjalnie powo³anym „unijnym” komórkom ds. koordynacji.

Co siê tyczy najwy¿ej (w strukturze administracji rz¹dowej landów) ulokowa-nych polityczulokowa-nych kompetencji i odpowiedzialnoœci dotycz¹cych europejskiej inte-gracji to znajduj¹ siê one najczêœciej na szczeblu premiera rz¹du regionalnego. W za-kresie zadañ na tym stanowisku w przypadku np. premiera Burgenlandu, znajduj¹ siê „sprawy europejskiej integracji i wspó³pracy transgranicznej”. Albo te¿ – na przyk³ad, premier Dolnej Austrii odpowiada za: „sprawy europejskiej integracji i koordynacjê stosunków z zagranic¹”, czy np. premier Karyntii jest odpowiedzial-ny za: „ogólne stosunki z s¹siednimi krajami i regionami oraz za koordynacjê spraw dotycz¹cych europejskiej integracji”122. Jednoczeœnie analogiczne kompetencje (i od-powiedzialnoœci) powielane s¹ w strukturze Komitetu Regionów UE. Tak wiêc np. w przypadku Górnej Austrii i Tyrolu – odpowiedzialny za sprawy planowania prze-strzennego cz³onek regionalnego rz¹du jest równoczeœnie odpowiedzialny za ko-ordynacjê unijnej polityki regionalnej.

W prointegracyjnej polityce europejskiej istotn¹ rolê w Austrii odgrywaj¹ parla-menty regionalne. Nale¿y jednak zwróciæ uwagê na dwa charakterystyczne roz-wi¹zania dotycz¹ce tego ogniwa uk³adu instytucjonalnego w regionie, w systemie podejmowania decyzji, dotycz¹cych europejskiej integracji. Otó¿ wiêkszoœæ, gdy¿ szeœæ landów, uregulowa³o tê kwestiê w regionalnych konstytucjach, przewiduj¹-cych bezpoœredni udzia³ regionalnych parlamentów w tym procesie123. Natomiast trzy landy przyjê³y swój poœredni udzia³ w proeuropejskiej polityce integracyjnej. Np. parlament Dolnej Austrii (który przyj¹³ pierwsz¹ rezolucjê w tej sprawie ju¿ w czerwcu 1992 roku, a nastêpnie potwierdzi³ j¹ 29 czerwca 1995 roku) zobowi¹za³ rz¹d tego regionu do szerokiego w³¹czania parlamentu do procesów decyzyjnych zwi¹zanych z integracj¹ europejsk¹. Drugim wyj¹tkiem jest Karyntia, której parla-ment powo³a³ specjalny „Komitet ds. Europejskich i Federalistycznych”. Podobnie Wiedeñ utworzy³ specjaln¹, parlamentarn¹ Komisjê ds. „Oddzia³ywañ Procesu In-tegracyjnego Wspólnot Europejskich na Wiedeñ”. Zadaniem tej „Komisji Europej-skiej” jest s³u¿enie doradztwem Radzie Gminy Wiedeñ i regionalnemu parlamen-towi w zakresie ewentualnych skutków dla Wiednia procesu europejskiej integra-cji124. Uogólniaj¹c, mo¿na stwierdziæ, ¿e na mocy stosownych przepisów prawa landy Austrii dysponuj¹ uprawnieniami do uzyskiwania wszelkich informacji oraz do

2.5. Instytucjonalne mechanizmy polityki regionalnej na przyk³adzie Austrii

122W. Burtscher, Landesinterne Strukturen betreffend integrationspolitischen Aktivitäten [w:] Die Teil-nahme der Bundesländer..., op. cit., 63.

123Chodzi o: Górn¹ Austriê (LGB1 nr 7/1994), Styriê (LGB1 nr 48/1992), Burgenland (LGB1 nr 3/ 1996), Salzburg (LGB1 Nr 50/1992), Tyrol (LGB1 Nr 17/1992) oraz Vorarlberg (LGB1 nr 35/1994).

zajmowania stanowiska w sprawach integracji europejskiej, a ponadto do tworze-nia specjalnych parlamentarnych komisji ds. europejskich.

Udzia³ regionalnych parlamentów w proeuropejskiej polityce integracyjnej przed-stawia tabela 9, z której wynika, ¿e w kwestii uprawnieñ do uzyskiwania informa-cji przez regionalne parlamenty przyjêto dwa ró¿ne, zasadniczo odmienne rozwi¹-zania. W zdecydowanej wiêkszoœci (w siedmiu landach) regionalne rz¹dy zobo-wi¹zane s¹ do szerokiego informowania regionalnych parlamentów o ka¿dym przed-siêwziêciu, które zazêbia siê z obszarem samodzielnoœci w dzia³alnoœci regionu, zw³aszcza, gdy przedsiêwziêcia podejmowane w ramach integracji europejskiej maj¹ istotne znaczenie dla interesów regionu. Jedynie dwa regiony – Tyrol i Vorarlberg zawêzi³y zakres wspomnianych obowi¹zków informacyjnych regionalnych parla-mentów. Otó¿ przewiduj¹ one koniecznoœæ informowania parlamentu przez rz¹d tylko wówczas, gdy przedsiêwziêcia w dziedzinie europejskiej integracji transpo-nuj¹ do danego regionu w³adze federalne Austrii, b¹dŸ gdy przedsiêwziêcia te na-ruszaj¹ regionalne ustawodawstwo.

Z tabeli 9 mo¿na odczytaæ pewne ró¿nice kompetencyjne landów do zajmowa-nia stanowiska w sprawach dotycz¹cych procesów integracji europejskiej. Istotne s¹ jednak skutki dla rz¹dów landów austriackich, wynikaj¹ce ze sformu³owania stanowiska parlamentu regionalnego. Generalna zasada jest taka, ¿e rz¹dy regio-nalne s¹ zwi¹zane stanowiskiem parlamentów regionalnych we wszystkich tych przypadkach, gdy przedsiêwziêcia podejmowane w ramach europejskiej integracji wkraczaj¹ w kompetencje prawodawcze danego landu. Z ró¿nych powodów do-puszczalne s¹ natomiast w dzia³aniach rz¹dów regionalnych odstêpstwa wobec stanowiska parlamentu. Na przyk³ad w Styrii i Tyrolu odstêpstwa s¹ mo¿liwe jedy-nie wtedy, gdy s¹ podane ich przyczyny. Rygorystyczjedy-niej obwarowane s¹

dopuszczal-Tabela 9. Kompetencje regionalnych parlamentów Austrii w proeuropejskiej polityce integracyjnej Uprawnienia do uzyskiwania Uprawnienia do zajmowania Prawo parlamentu

informacji dot. integracji stanowiska w sprawach integracji do tworzenia „Komisji europejskiej europejskiej (skutki wi¹¿¹ce Europejskiej”

dla rz¹dów landów)

1. Rz¹dy regionów maj¹ obowi¹zek 1. Rz¹dy regionalne s¹ zwi¹zane 1. Parlamentarne, sta³e wszechstronnego i szerokiego stanowiskiem parlamentu „Komisje Europejskie”: informowania regionalnych regionalnego w sprawach Dolna Austria, Wiedeñ, parlamentów we wszystkich dot. europejskich naruszaj¹cych Karyntia

europejskiej integracji sprawach: przepisy prawa regionalnego: 2. DoraŸne komisje