CHRONIONYCH NA PODSTAWIE USTAWY O OCHRONIE PRZYRODY
Na obszarze objętym projektem mpzp „Rejon ulicy W. Majakowskiego” w Poznaniu nie znajdują się tereny objęte obszarowymi formami ochrony przyrody, ustanowionymi w oparciu o ustawę o ochronie przyrody, takie jak: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, obszary Natura 2000. Na omawianym obszarze projektu planu nie występują również obszary podlegające ochronie na podstawie ustawy Prawo wodne, a więc strefy ochronne ujęć wody, obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych czy też obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi.
Obszar opracowania graniczy natomiast bezpośrednio od północy z terenami zieleni otwartej w otoczeniu utworzonego na Cybinie Stawu Browarnego, wchodzącymi w skład wschodniego klina zieleni, oraz położonymi w obszarze chronionego krajobrazu „Dolina Cybiny w Poznaniu”.
44 https://www.gios.gov.pl/pl/stan-srodowiska/monitoring-wod
45 https://mjwp.gios.gov.pl/wyniki-badan/wyniki-badan-2019.html
46 Dz. U. z 2018 r., poz. 2067, tekst jednolity ze zm.
23
Obszar chronionego krajobrazu „Dolina Cybiny w Poznaniu” zajmuje powierzchnię 182,66 ha i położony jest we wschodniej części Poznania (przy granicy miasta z gminą Swarzędz), w zasięgu wschodniego klina zieleni. Obszar ten został powołany na mocy rozporządzenia Nr 22/08 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 4 września 2008 r.47, w celu ochrony krajobrazu o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowych ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem, a także pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych.
W obszarze zlokalizowane są między innymi sztucznie spiętrzone zbiorniki wodne: staw Borowik, Młyński Staw i staw Antoninek. Na obszarze tym ustalono czynną ochronę dla: ekosystemów leśnych, nieleśnych ekosystemów lądowych oraz ekosystemów wodnych. Bliskie sąsiedztwo okolic stawu Olszak I i Olszak II, dość dobrze zbadanych pod względem występowania flory i fauny, pozwala przypuszczać, że w dolinie Cybiny występuje wiele rzadkich gatunków roślin oraz wiele chronionych gatunków zwierząt. Spośród zwierząt mogą występować tu: gatunki ważek z rodzin ważkowatych (Libellulidae) oraz żagnicowatych (Aeshnidae), żaba trawna (Rana temporaria), żaba moczarowa (Rana arvalis), żaba śmieszka (Pelophylax ridibundus syn. Rana ridibunda) i żaba wodna (Rana esculenta complex), ropucha szara (Bufo bufo) i ropucha zielona (Pseudepidalea viridis, syn. Bufo viridis), kumaki nizinne (Bombina bombina), grzebiuszka ziemna (Pelobates fuscus), traszka zwyczajna (Lissotriton vulgaris, syn. Triturus vulgaris) i grzebieniasta (Triturus cristatus) oraz zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix). W obszarze Cybiny występuje wiele chronionych ptaków wodnych.
W pobliżu zbiorników wodnych obserwowano również ssaki, objęte częściową ochroną gatunkową jak:
wydra (Lutra lutra) i bóbr europejski (Castor fiber).
Spośród obszarów Natura 2000 położonych najbliżej obszaru projektu planu wymienić można oddalony o ok. 1,4 km Fort III, zlokalizowany na terenie Nowego ZOO przy ul. Krańcowej, współtworzący obszar Natura 2000 Fortyfikacje w Poznaniu PLH300005, a także położony w odległości ok. 1,8 km – obszar mający znaczenie dla Wspólnoty Dolina Cybiny PLH300038 (w gminie Swarzędz).
Cały obszar Fortyfikacje w Poznaniu obejmuje kompleks XIX-wiecznych budowli fortecznych – 18 fortów (głównych I-IX i pośrednich Ia-IXa), Cytadelę (dawny fort Winiary), a także schrony zlokalizowane przy ul. Mazowieckiej, przy ul. Wojska Polskiego oraz na terenie parku Sołackiego – w sumie 22 obiekty48. Obszar Fortyfikacje w Poznaniu został powołany w celu ochrony miejsc zimowania nietoperzy, w tym w szczególności mopka zachodniego (Barbastella barbastellus), nocka łydkowłosego (Myotis dasycneme), nocka Bechsteina (Myotis bechsteinii) oraz nocka dużego (Myotis myotis) – gatunków wskazanych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej49. Natomiast lista przedmiotów ochrony dla tego obszaru została zweryfikowana i zmniejszona do dwóch gatunków – 1308 mopka Barbastella barbastellus i 1324 nocka dużego Myotis myotis50. Działania wskazywane jako główne zagrożenia dla właściwego zachowania siedlisk nietoperzy w obrębie ww. obszaru Natura 2000 dotyczą zasad funkcjonowania samych obiektów fortecznych i nie są bezpośrednio związane ze sposobem zagospodarowania terenów położonych w dalszej odległości. Obszar analizowanego projektu mpzp nie posiada bezpośredniego powiązania przyrodniczego z ww. obszarem Natura 2000, w związku z czym realizacja ustaleń projektu planu nie będzie powodować znaczącego negatywnego oddziaływania na przedmiot ochrony oraz integralności obszaru Natura 2000 Fortyfikacje w Poznaniu PLH300005.
Obszar Natura 2000 Dolina Cybiny (PLH300038) został powołany dla zachowania właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków i ich siedlisk. Obszar doliny Cybiny należy do niezwykle cennych z przyrodniczego punktu widzenia. Decyduje o tym duża różnorodność i mozaikowe rozmieszczenie siedlisk, co sprzyja dużemu bogactwu gatunkowemu roślin i zwierząt oraz ich zbiorowisk. Spośród siedlisk wymienionych w Załączniku I do Dyrektywy Siedliskowej UE na obszarze tym występuje aż 12, z czego przynajmniej 4 należy do bardzo dobrze wykształconych. Zajmują one dość duże powierzchnie i co bardzo charakterystyczne - nie są to powierzchnie jednolite, lecz rozmieszczone mozaikowo, wykazujące dużą zmienność w poszczególnych miejscach występowania wzdłuż doliny. Najlepiej wykształcone siedliska to: 3150 - starorzecza i inne naturalne, eutroficzne zbiorniki wodne, 6510 - niżowe i górskie łąki użytkowane ekstensywnie, 91E0 - lasy łęgowe i nadrzeczne zarośla wierzbowe, 91F0 - łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe. Z Załącznika II Dyrektywy siedliskowej stwierdzono występowanie 2 gatunków ssaków (bóbr i wydra), jednego gatunku ryby (różanka) oraz dwu gatunków płazów - kumak nizinny i traszka grzebieniasta Kumak
47 Dz. Urz. z dnia 6 października 2008 r. Nr 168, poz. 2813
48 Standardowy Formularz Danych
(http://crfop.gdos.gov.pl/CRFOP/widok/viewnatura2000.jsf?fop=PL.ZIPOP.1393.N2K.PLH300005.H)
49 Dyrektywa Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dyrektywa Siedliskowa)
50 Plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Fortyfikacje W Poznaniu PLH300005, Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Poznaniu z dnia 9 maja 2018 r. (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2018 r., poz. 4260)
24
znajduje tu szczególnie dogodne warunki występowania, tworząc liczną populację. Oprócz gatunków wymienionych w dyrektywach ptasiej i siedliskowej w dolinie Cybiny występuje wiele gatunków prawnie chronionych w Polsce. Występuje tu 18 gatunków zwierząt chronionych oraz 9 gatunków roślin pod ochroną ścisłą i 12 pod ochroną częściową. Stwierdzono również występowanie wielu gatunków roślin i zwierząt, a także zbiorowisk roślinnych zagrożonych w skali kraju i/lub regionu.
W dolinie stwierdzono występowanie bardzo dużej różnorodności ptaków, wśród których aż 31 wymienionych jest w Załączniku I do Dyrektywy Ptasiej. Dziesięć z nich występuje licznie na terenie doliny, tworząc stabilne populacje (trzcinniczek, perkoz dwuczuby, brzegówka, kokoszka, brzęczka, perkozek, głowienka, bączek, błotniak stawowy i wodnik). Wśród ptaków, oprócz 12 wymienionych na liście UE, stwierdzono występowanie 109 dalszych gatunków, z których 105 podlega ochronie ścisłej i 4 częściowej. Zbliżony do liniowego kształt obszaru oraz sąsiedztwo innych terenów chronionych sprawia, że pełni on ważną rolę korytarza ekologicznego, umożliwiającego migrację zwierząt i roślin, zapewniając ciągłość ich występowania i możliwość wymiany puli genowej.
Z uwagi na możliwość bytowania na obszarze projektu mpzp dziko występujących gatunków zwierząt objętych ochroną gatunkową, o których była mowa w rozdziale 2.8 prognozy, realizacja zarówno ustaleń mpzp, jak i wszelkich innych działań inwestycyjnych musi uwzględniać zakazy, ustanowione w stosunku do zwierząt, należących do gatunków objętych ochroną (ścisłą lub częściową) w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt51. W związku z powyższym obowiązują wobec nich liczne zakazy, wymienione w §6 rozporządzenia, w tym: umyślnego zabijania, umyślnego okaleczania i chwytania, umyślnego niszczenia form rozwojowych, transportu, chowu, zbierania, pozyskiwania, przetrzymywania ich okazów, niszczenia siedlisk oraz ostoi, będących obszarem ich rozrodu, wychowu młodych, odpoczynku, migracji i żerowania, niszczenia, usuwania oraz uszkadzania zimowisk i innych schronień, umyślnego uniemożliwiania dostępu do schronień, zbywania, oferowania do sprzedaży, wymiany oraz darowizny ich okazów, wwożenia z zagranicy oraz wywożenia poza granicę państwa ich okazów, umyślnego przemieszczania z miejsc regularnego przebywania na inne miejsca, umyślnego wprowadzania do środowiska przyrodniczego, umyślnego płoszenia lub niepokojenia, a także fotografowania, filmowania oraz obserwacji, mogących powodować ich płoszenie i niepokojenie.
W stosunku do chronionych gatunków ptaków wprowadza się zakaz umyślnego płoszenia i niepokojenia w miejscach noclegu, w okresie lęgowym w miejscach rozrodu lub wychowu młodych, lub w miejscach żerowania zgrupowań ptaków migrujących lub zimujących.
Powyższe zakazy trzeba respektować zarówno podczas realizacji ustaleń mpzp, jak i wszelkich innych działań prowadzonych na obszarze bytowania chronionego gatunku. Natomiast w przypadku konieczności podjęcia działań inwestycyjnych, które będą powodowały naruszenie obowiązujących zakazów, w przypadku braku rozwiązań alternatywnych i jeżeli nie są one szkodliwe dla zachowania we właściwym stanie ochrony dziko występujących populacji chronionych gatunków zwierząt, niezbędne będzie uzyskanie zezwolenia na czynności podlegające zakazom, wydawane przez właściwe organy ochrony środowiska.
Do zagadnień ochrony środowiska, istotnych z punktu widzenia realizacji projektu mpzp, zaliczyć można również położenie całego analizowanego obszaru projektu planu w zasięgu Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) nr 1434 Subzbiornik Inowrocław - Gniezno52. Zgodnie z informacjami przedstawionymi w dokumentacji hydrogeologicznej dla tego zbiornika53, cechą charakterystyczną GZWP nr 143, ze względu na ochronę wód, jest przykrycie izolującym pakietem utworów słabo i bardzo słabo przepuszczalnych, co zapewnia obecnie i w przyszłości jego bardzo niską podatność na przenikanie potencjalnych zanieczyszczeń z powierzchni terenu i wyżej zalegających poziomów wodonośnych. Jednocześnie występujące bardzo dobre naturalne warunki do ochrony wód GZWP nr 143 determinują bardzo słabą odnawialność tego zbiornika,.
Jako istotny problem, mający znaczenie dla sposobu zagospodarowania i użytkowania terenów w granicach przedmiotowego obszaru, wskazać można również występowanie niekorzystnych warunków gruntowych oraz położenie w obszarze zagrożonym ruchami masowymi ziemi. Zgodnie z informacjami zawartymi w sporządzonym w 2016 r. opracowaniu pt.: „Weryfikacja i aktualizacja rejestru terenów osuwiskowych oraz terenów zagrożonych ruchami masowymi na terenie miasta
51 Dz. U. z 2016, poz. 2183
52 https://geolog.pgi.gov.pl/
53 Dokumentacja hydrogeologiczna określająca warunki hydrogeologiczne w związku z ustanawianiem obszarów ochronnych Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 143 Subzbiornik Inowrocław - Gniezno, Generalny Wykonawca Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie, PROXIMA S.A. Przedsiębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu Oddziała w Poznaniu, Warszawa, marzec 2013
25
Poznania” 54, pas terenu o szerokości ok. 40 - 550 m położony wzdłuż rzeki Cybiny, na jej lewym i prawym brzegu, od południowo-wschodniego brzegu Jeziora Maltańskiego, poprzez Staw Olszak, aż po Staw Browarny, został zakwalifikowany do terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi, które mogą się rozwijać na glinach morenowych. Kryteriami, które zdecydowały o klasyfikacji analizowanego terenu jako potencjalnie zagrożonego ruchami masowym są warunki: geomorfologiczne – zbocza nachylone w kierunku doliny cieku lub jeziora, lokalnie strome, geologiczne – w podłożu zalegają gliny morenowe zlodowacenia środkowopolskiego z przewarstwieniami piaszczystymi, w strefie przypowierzchniowej zalegają piaski wodnolodowcowe lub międzyglinowe, hydrogeologiczne i hydrograficzne – woda gruntowa oraz opadowa spływa w kierunku doliny oraz antropogeniczne – zmiana zagospodarowania terenu w bliskim sąsiedztwie zbocza może spowodować dociążenie skarpy i lokalną utratę jej stateczności, natomiast zmiana stosunków wodnych może też spowodować nawodnienie gruntów zalegających na zboczu.
Wyżej wskazany teren zagrożony ruchami masowymi ziemi został zarejestrowany jako
„Poznań zbocze Cybiny od Kopca Wolności do ul. Wczasowej teren nr 7”. Zasięg terenu zagrożonego ruchami masowymi ziemi w granicy projektu mpzp ilustruje załącznik nr 5.
Pojawienie się ruchu masowego jest uwarunkowane czynnikami naturalnymi, ale również czynnikami antropogenicznymi. Główną przyczyną naturalną, uruchamiającą osuwiska, są zjawiska meteorologiczno-hydrologiczne, przede wszystkim intensywne lub długotrwałe opady deszczu, połączone z powodziami i wzmożoną erozją boczną rzek oraz gwałtowne topnienie pokrywy śnieżnej wczesną wiosną. Trudność w prognozowaniu osunięć, ściśle związanych z opadami atmosferycznymi, wynika z nieregularności występowania zjawisk pogodowych. Katastrofalne opady mogą się pojawić raz na kilka, kilkanaście, kilkadziesiąt lub nawet kilkaset lat. Ich występowanie jest w praktyce nieprzewidywalne, można określić jedynie statystyczne prawdopodobieństwo ich wystąpienia.
Natomiast czynniki antropogeniczne, w przekonaniu autorów przytoczonego opracowania, są czynnikiem decydującym o możliwości występowania ruchów masowych na terenach miejskich.
W karcie rejestracyjnej terenu nr 4 stwierdzono, że istnieje „lokalnie zagrożenie utraty stateczności na skutek zmiany sposobu użytkowania terenu w pobliżu skarpy i jej istotnego dociążenia oraz, że na etapie realizacji dokumentacji geologiczno-inżynierskiej potrzeba obliczeń stateczności zbocza uwzględniających jej nowe zagospodarowanie”. Z dokumentacji wynika, że potencjalnie rozwój ruchów masowych na terenie nr 4 może nastąpić na skutek czynników antropogenicznych typu:
dociążenie naziomu zbocza, podcięcie krawędzi zbocza oraz nawodnienie gruntów na zboczu na skutek niewłaściwego odprowadzenia wód opadowych lub drenażowych. W przypadku nieprzemyślanej działalności ludzkiej możliwe jest wystąpienie lokalnych ruchów masowych.
Projekt planu na fragmencie terenu położonym w zasięgu obszaru zagrożonego ruchami masowymi ziemi (przy krawędzi skarpy pomiędzy ulicami Wilczą i Borsuczą) wyznacza nowy teren przeznaczony pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną (1MN), dlatego w przypadku realizacji nowych budynków mieszkalnych należałoby przyjąć przedstawiony poniżej, zalecany w ww.
dokumentacji, tok postępowania w przypadku zmiany zagospodarowania terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi.
Należy opracować dokumentację geologiczno-inżynierską, w której będą zamieszczone obliczenia stateczności zboczy uwzględniające przyszłe zagospodarowanie terenu i przewidywane obciążenie zbocza, oraz ocenić stateczność zbocza w dwóch wariantach: przy uwzględnieniu dotychczasowego zagospodarowania terenu oraz po uwzględnieniu realizacji planowanej inwestycji.
Wcześniej należy zaprojektować zakres rozpoznania warunków gruntowo-wodnych tak, aby uzyskane dane były wystarczające do obliczeń stateczności zbocza/skarpy. W dokumentacji geologiczno-inżynierskiej należy zgodnie z obowiązującymi przepisami przedstawić: „opis zjawisk i procesów geodynamicznych oraz antropogenicznych występujących w miejscu lokalizacji projektowanego obiektu budowlanego i jego sąsiedztwie oraz ocenę wielkości ich wpływu na projektowany obiekt budowlany i kartę rejestracyjną osuwiska lub kartę rejestracyjną terenu zagrożonego ruchami masowymi ziemi”.
W przypadku braku dostatecznych danych na etapie sporządzania dokumentacji geologiczno-inżynierskiej wyżej opisane czynności należy wykonać na etapie sporządzania projektu geotechnicznego, który jest załącznikiem do projektu budowlanego.
Istotne jest to, by w toku sporządzania dokumentacji i stosownie do wyników badań, dokonywać wyboru odpowiedniego układu zabudowy lub zmiany zamierzonej lokalizacji zabudowy, czy też podjąć kompleksowe działania polegające na zastosowaniu odpowiednich technologii
54 Weryfikacja i aktualizacja rejestru terenów osuwiskowych oraz terenów zagrożonych ruchami masowymi na terenie miasta Poznania, skala 1:10 000, Różański M., Nowak M., Nyćkowiak Z., Troć M., GT PROJEKT, Swadzim, listopad 2016r.
26
w odniesieniu do wzmacniania fundamentów, jak i samych konstrukcji budynków. W analizie możliwości inwestycyjnych należy też odpowiednio rozlokować zabudowę oraz zagospodarować otaczający ją teren. Kwestią najważniejszą jest odpowiednie odwodnienie obszaru przez wykonanie właściwego systemu odprowadzania wód gruntowych nawadniających materiał koluwialny zalegający w głębszych warstwach geologicznych. Poprzez uwzględnienie obciążenia gruntu i odpowiednie proporcje powierzchni utwardzonych do powierzchni przesiąkalnych – zapewniające stabilizacje warunków hydrogeologicznych terenu, możliwe jest zadbanie o to, by wszystkie ww. antropogeniczne oddziaływania nie stały się czynnikiem uruchamiającym negatywne zjawiska związane z ruchami masowymi ziemi.
W granicach projektu mpzp nie stwierdzono występowania problemów ochrony środowiska wynikających z braku dostępu do sieci infrastruktury technicznej. Tereny położone w granicach analizowanego obszaru posiadają dostęp do sieci wodociągowej, kanalizacji deszczowej, kanalizacji sanitarnej, sieci gazowej, a także sieci elektroenergetycznej. Poprawne funkcjonowanie systemów zaopatrzenia w wodę i ciepło oraz odprowadzania ścieków powstających na tym obszarze praktycznie eliminuje ryzyko istotnego zanieczyszczenia poszczególnych komponentów środowiska.
Przez obszar analizowanego projektu planu przebiega kolektor deszczowy, którego obecność powoduje pewne ograniczenia w zagospodarowaniu terenów, wywołane koniecznością zachowania wolnych przestrzeni nad daną siecią lub urządzeniem technicznym. W celu utrzymania sieci i urządzeń kanalizacyjnych w stanie technicznym zapewniającym świadczenie usług przez gestora należy zachować strefy ochronne sieci i urządzeń kanalizacyjnych pozbawione zabudowy stałej, tymczasowej i zadrzewiania, o szerokości, liczonej od osi przewodu w każdą stronę Szerokość strefy ochronnej ma zastosowanie do projektowania nowych sieci i urządzeń kanalizacyjnych, jak również do ustalania zasad eksploatacji sieci i urządzeń istniejących, chyba że co innego wynika z orzeczeń sądów lub czynności prawnych. Szerokość strefy ochronnej sieci i urządzeń kanalizacyjnych ma docelowo zapewnić swobodny dostęp służbom technicznym, które będą wykonywać czynności eksploatacyjne, a w szczególności usuwać awarie, dokonywać przeglądów, konserwacji i remontów. Strefy ochronne wynoszą55:
dla przyłączy kanalizacyjnych o średnicy DN < 200 mm - po 1,5 m od osi przewodu
dla sieci kanalizacyjnej i przyłączy o średnicy DN ≤ 1400 mm - po 2,5 m od osi przewodu
dla sieci kanalizacyjnej i przyłączy o średnicy DN > 1400 mm - po 4,0 m od osi przewodu
dla obiektów kubaturowych takich jak komory, tunele – strefa ochronna wynosi 2,0 m w każdą stronę licząc od obrysu obiektu.
Z analizy zagrożeń akustycznych w środowisku, omówionych w rozdz. 2.10 niniejszej prognozy – na podstawie dokumentacji aktualnej Mapy akustycznej miasta Poznania 201756 – wynika, że warunki akustyczne w środowisku dla terenów objętych obszarem projektu planu „Rejon ulicy W. Majakowskiego” w Poznaniu, czyli dominujących tu terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, są korzystne nie tylko wewnątrz obszaru przedmiotowego opracowania ale również wzdłuż zewnętrznych granic tego obszaru – poza zachodnim odcinkiem południowej granicy, wzdłuż odcinka ul. Kobylepole, w granicach opracowania – gdzie po jej stronie północnej poziomy hałasu samochodowego przekraczają maksymalnie dopuszczalne kryterium akustyczne w środowisku dla tego rodzaju terenów zabudowy: o ok. ∆LDWN = 6-7 dB, w porze dzienno-wieczorno-nocnej, oraz o ok.
∆LN = 1-2 dB, w porze nocnej. Hałas samochodowy oddziałuje negatywnie na pierwszy rząd działek zabudowy rozmieszczonej wzdłuż przedmiotowego odcinka ul. Kobylepole, ale nie wpływa niekorzystnie na warunki akustyczne w środowisku powyżej ul. Żbikowej oraz ul. Wiewiórczej.
Obszar projektu planu nie jest skażony hałasem kolejowym, tramwajowym i lotniczym oraz hałasem przemysłowym.
4. INFORMACJA O GŁÓWNYCH CELACH I ZAWARTOŚCI PROJEKTU PLANU