Odnosząc kwestie etyki i moralności do obszaru relacji społeczeństwo – biznes, są one pytaniami dotyczącymi podejmowania takich, czy innych działań, ich moralnej i prawnej legitymizacji oraz tego, w jaki sposób pogodzić dwie na pozór sprzeczne sprawy, takie jak zachowania etyczne i prowadzenie biznesu. Szczególnie ważne w tym wymiarze stały się rozważania dotyczące zachowań etycznych w wymiarze relacji firma, a grupy i instytucje z nią współpracujące bądź zainteresowane jej działalnością, jak również dotyczące wewnętrznej po-lityki firmy. Przedmiotem analizy w pierwszym przypadku są relacje firmy z grupami żywotnie zainteresowanymi jej działaniami12 – koncepcja stakehol-ders według, której firma jest odpowiedzialna wobec właścicieli, własnych pra-cowników, nabywców, dostawców, konkurentów oraz innych grup interesariu-szy w tym społeczności lokalnej13. Podstawowym problemem dotyczącym tej kwestii jest wywiązanie się firmy tak wobec właścicieli, jak i pozostałych zain-teresowanych.
Odpowiedzialność społeczna jest filozofią prowadzenia działalności produk-cyjnej i usługowej, skierowaną na budowanie trwałych, pozytywnych relacji ze wszystkimi zainteresowanymi stronami. Stanowi ona podstawę wyznaczania ce-lów firmy. Skuteczna strategia rozwoju organizacji musi obejmować w równym stopniu wymiar ekonomiczny, ekologicznych i społeczny. Efektem powinno być w związku z powyższym poszukiwanie i wskazywanie takich kierunków działal-ności, które zapewnią zrównoważony rozwój. Co w konsekwencji oznacza dzia-łania społecznie odpowiedzialne, przyjazne ekologicznie a zarazem ekonomicznie wartościowe. To konieczne dostosowanie odbywające się w procesie
ustawicz-1 2 J. Filek, Wprowadzenie do etyki biznesu, Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków 2004, s. 53. 1 3 Niektórzy badacze etyki biznesu analizując relacje: firma – grupy zainteresowane, koncen-trują się przede wszystkim na ustalaniu prawidłowych relacji pomiędzy firmą a jej właścicie-lami i instytucjami finansującymi (koncepcja shareholders), co znacznie zawęża przedmiot analizy. Koncepcja sharedeholders jest źródłem nadzoru korporacyjnego.
nego dialogu z interesariuszami, zgodnie z zasadą ciągłej poprawy, wynika za-równo ze zmian, jakie zachodzą w świadomości społecznej klientów, jak również zrozumienia przez menedżerów, że wprowadzenie odpowiedniej kultury zarzą-dzania, która podkreślałaby znaczenie między innymi konieczność wdrożenia za-sad odpowiedzialności społecznej i ekologicznej ma wpływ na wzrost poziomu konkurencyjności firmy.
Zatem biznes społecznie odpowiedzialny to podejście strategiczne oparte na zasadach dialogu społecznego i poszukiwaniu rozwiązanych możliwych do zaak-ceptowania przez wszystkich zainteresowanych14. Taki, dla którego charaktery-styczne są:
1. Realizacja celu firmy; powiększanie wartości firmy, dostarczanie produktów i usług odpowiedniej jakości;
2. Zapewnienie harmonijnej ciągłości (przyjęcie długiego horyzontu czasowego); 3. Należyte kształtowanie relacji z głównymi interesariuszami;
4. Postępowanie zgodne z prawem i społecznie przyjętymi normami etycznymi15. Wymogi, jakie stawia funkcjonowanie na globalnym rynku, sprawiły iż firmy zaczęły poddawać się audytom społecznym i etycznym oraz dostosowywać swo-je działania do obowiązujących w tym obszarze standardów. Słuszność tego typu działań potwierdzają wyniki osiągane przez firmy wdrażające strategie skierowa-ne na dialog ze wszystkimi interesariuszami.
Nowa filozofia działania, skierowana na budowanie trwałych pozytywnych relacji ze wszystkimi zainteresowanymi stronami zarówno wewnątrz przedsię-biorstwa, jak i w jego otoczeniu, jest punktem wyjścia w budowie konkurencyj-ności firmy. Stanowi z pewkonkurencyj-nością narzędzie ułatwiające określenie celów strate-gicznych oraz ocenę stopnia ich realizacji. Stąd tak duże znaczenie przypisywane jest budowaniu relacji z poszczególnymi pracownikami, co w konsekwencji pro-wadzi do budowania zaufania do przedsiębiorstwa i prezentowanego przez niego wizerunku.
System społecznej odpowiedzialności firmy jest pojmowany jako uczestnictwo w procesie doskonalenia, niezbędnym dla ciągłego rozwoju organizacji, poprzez stworzenie systemu wartości wspierającego proces zarządzania strategicznego. Respektowane normy i zasady pozwalają zbudować zaufanie w relacjach przed-siębiorstwa z otoczeniem, w którym dana firma funkcjonuje.
1 4 Ekonomia społeczna a rozwój, praca zbiorowa, red. J. Hausner, Małopolska Szkoła
Admini-stracji Publicznej, AE w Krakowie, Kraków 2004.
1 5 W. Gasparski, A. Lewicka-Strałecka, B. Rok, G. Sulczewski, Odpowiedzialność społeczna
i etyka biznesu w polskim życiu gospodarczym; infrastruktura na rzecz rozwoju etyczności funkcjonującego w Polsce biznesu, Raport z badań PAN, Centrum Etyki Biznesu WSZiP im.
Nie byłoby by to możliwe bez przyjęcia określonych reguł wyznaczających kierunek jej działań.
Podstawowymi zasadami przyjmowanymi w procesie formułowania polityki społecznej odpowiedzialności są16:
1. Zasada odpowiedzialności – obliczalności (accountability), przekładająca się na zgodność z deklarowanymi normami i gotowość ponoszenia konsekwencji za prowadzone działania, bądź ich zaniechanie;
2. Zasada uczestnictwa (inclusivity) – oznacza, że firma uwzględnia potrzeby i oczekiwania poszczególnych grup interesariuszy;
3. Zasada zupełności (completenes) – uniemożliwia niejawne wyłączenie „nie-wygodnych”, bądź „drażliwych” obszarów działania;
4. Zasada wymierności (materiality) – przejawia się w gotowości do poddania wymiernej ocenie wszystkich ważnych z punktu widzenia interesariuszy sfer działania;
5. Zasada zapewnienia jakości (guality assurance) – jest wyrazem potwier-dzenia wiarygodności firmy przez niezależnych ekspertów;
6. Zasada dostępności (accessibility) – zakłada znajdowanie najbardziej sku-tecznych kanałów komunikacji tak, by niezbędna informacja mogła zawsze dotrzeć do tych, którzy jej poszukują, co nakłada na organizację konieczność aktywnego propagowania informacji związanych z realizowanym programem społecznej odpowiedzialności;
7. Zasada istotności (relevance) – podkreśla wagę, jaką przywiązuje się do ocen i informacji udostępnionych przez przedsiębiorstwo wobec sfer opinio-twórczych;
8. Zasada zrozumiałości (understandability) – poszczególne informacje o fir-mie są przedstawione w taki sposób, że mogą służyć do jej oceny nawet przez osoby nie posiadające w tej dziedzinie fachowego przygotowania. Przedstawione powyżej zasady powinny stanowić podstawę dla budowania konkretnych norm postępowania, a nawet naczelnych wartości funkcjonowania każdej organizacji. Jest to ważne szczególnie wtedy, gdy w grę wchodzą różne interesy: firmy, otoczenia. Przyjęcie jako podstawowego celu strategicznego zy-sku, nie oznacza, że nie mogą zostać zrealizowane cele pozostałych grup zainte-resowanych.
To godzenie różnych interesów jest możliwe poprzez budowanie misji i strate-gii firmy opartej nie tylko na chęci osiągania zysku, ale również celów społecz-nych i ekologiczspołecz-nych. Stąd przyjęcie zasady zrównoważonego rozwoju może za-decydować o przewadze konkurencyjnej jutra.
Z kolei budowa wzorców i standardów zachowań określanych jako etyczne17 ma na celu wzmocnienie pozytywnego klimatu organizacyjnego, a w konsekwen-cji wzrost wzajemnego zaufania, zaangażowania, wyższy stopień lojalności pra-cowników wobec firmy, a także poprawę relacji z otoczeniem zewnętrznym. Istot-ne staje się to w obecIstot-nej dobie, gdzie sukces w działalności gospodarczej nie zależy od szczęśliwego zbiegu okoliczności, ale również od przestrzegania okre-ślonych zasad. Źródłem ich może być kultura organizacyjna, która kreuje tożsa-mość organizacji i wartości ważne z punktu widzenia współczesnych organizacji: bezpieczeństwo i zaufanie.