Kierunki dojazdów

Przestrzenny rozkład kierunków dojazdów do pracy jest jednym z głównych elementów identyfikacji powiązań funkcjonalno-przestrzennych, znając kierunki i odległości dojazdów można bowiem określić zasięg oraz formę przestrzennego oddziaływania miasta powiatowego. Uchwycenie relacji oraz powiązań przestrzennych pomiędzy jednostkami jest kluczowym elementem przy delimitacji obszarów funkcjonalnych (Kaczmarek, Mikuła 2012). Dojazdy do pracy, ich wielkość oraz kierunek, należą często do ważniejszych kryteriów delimitacji takich obszarów (Pacione 2001).

Struktura kierunków dojazdów do pracy w skali całego powiatu kutnowskiego, podobnie jak struktura odległości i czasu, jest wewnętrznie zróżnicowana. Niedużą przewagę dojazdów do pracy stanowią te w kierunkach od północno-wschodniego do południowo-wschodniego oraz zachodnie. Kierunki te związane są z położeniem gmin wiejskich, dla których głównym kierunkiem dojazdu jest Kutno. Małą liczbą dojazdów cechują się kierunki południowe i zachodnie (tab. 13). W skali powiatu kierunki dojazdów są bardzo rozproszone,

96

co jest głównie wynikiem położenia rejonów zamieszkania osób dojeżdżających do pracy oraz rozmieszczenia miejsc pracy.

Tab. 13. Rozkład kierunków dojazdów Kąt położenia dojazdów

(w stopniach)

Dojeżdżający

częstość procent ważnych procent skumulowany

0–30 87 7,8 7,8 30–60 116 10,4 18,2 60–90 137 12,3 30,4 90–120 153 13,7 44,1 120–150 123 11,0 55,1 150–180 72 6,4 61,6 180–210 94 8,4 70,0 210–240 29 2,6 72,6 240–270 84 7,5 80,1 270–300 112 10,0 90,2 300–330 61 5,5 95,6 330–360 49 4,4 100,0 Ogółem 1 117 100,0

Źródło: opracowanie własne.

Rozkład kierunków dojazdów jest zróżnicowany wewnętrznie. Największa liczba dojeżdżających mieszkańców terenów wiejskich podróżuje w kierunku południowo-wschodnim (21,5% dojeżdżających) oraz zachodnim i zachodnio-północnym (20,1%). Jest to przede wszystkim wynikiem położenia Kutna w centrum powiatu oraz większej liczby sołectw w zachodniej i wschodniej części powiatu (ryc. 29). Kierunek wektora wypadkowego to 152^o42’. Odchylenie kątowe wynosi aż 72,6o. Wynika z tego, że wyznaczony kierunek wektora wypadkowego nie ma żadnej wartości poznawczej ze względu na duże rozproszenie kierunków dojazdów.

Ryc. 29. Rozkład kierunków dojazdów do pracy na obszarze powiatu kutnowskiego Źródło: opracowanie własne na podstawie badań własnych

97

Powiat kutnowski charakteryzuje dobra dostępność przestrzenna oraz komunikacyjna, mimo to kierunki wyjazdów do pracy jego mieszkańców nie różnicują się we wszystkich dostępnych kierunkach. W literaturze przedmiotu podkreśla się fakt, że w takim przypadku dojeżdżający z obszarów wiejskich skłaniają się do wybierania rynków pracy cechujących się najwyższą koncentracją działalności gospodarczych (Krugman, Venables 1995). W przypadku powiatu kutnowskiego rolę takiego rynku odgrywa miasto powiatowe – Kutno. Potwierdzają to również badania przepływu ludności (ryc. 30).

Ryc. 30. Dominujące kierunki dojazdów do pracy w gminach powiatu kutnowskiego Źródło: opracowanie własne na podstawie badań własnych

Według badań przeprowadzonych przez Urząd Statystyczny w Poznaniu, opartych na bazie danych POLTAX, ogólne kierunki przemieszczeń pracowniczych w powiecie kutnowskim koncentrują się w Kutnie. Można zauważyć prawidłowość, zgodnie z którą głównym kierunkiem dojazdów dla mieszkańców gmin wiejskich w powiecie jest miasto powiatowe, natomiast dla części gmin miejsko-wiejskich miasta położone w ich pobliżu. Najwięcej dojeżdżających do Kutna mieszka w gminie Krośniewice, gminie wiejskiej Kutno oraz gminach Krzyżanów i Strzelce (ryc. 31). Badania te pomijają jednak znaczną grupę mieszkańców powiatu, którzy dojeżdżając do pracy nie przekraczając granic administracyjnych gmin.

98 Ryc. 31. Przestrzenny rozkład kierunków dojazdów na obszarze powiatu kutnowskiego

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Poznaniu

Przeprowadzone przez autorkę badania dojazdów do pracy w powiecie kutnowskim potwierdzają wyniki badań Urzędu Skarbowego w Poznaniu. Poświadczają rolę jaką odgrywa w dojazdach do pracy Kutno. Miasto powiatowe stanowi dla 41% dojeżdżających główny kierunek przemieszczania się. Wliczając do tego Sklęczki, dzielnicę położoną na wschodnim krańcu miasta okazuje się, że dojazdy do Kutna stanowią przeważający kierunek wyjazdów mieszkańców powiatu (52%).

W celu wybrania głównych elementów struktury wyjazdów do pracy zastosowano metodę K. Doi. W powiecie kutnowskim w strukturze tej dominującymi ośrodkami pracy dla mieszkańców powiatu kutnowskiego są miasto Kutno (41%), Kutnowska Podstrefa Ekonomiczna zlokalizowana w Sklęczkach (10,5%), Krośniewice (6,6%) oraz Łódź

(4,2%)¹⁵.Zastosowanie w dojazdach do pracy znalazła reguła kolejności i wielkości

zaproponowana przez G. K. Zipfa (1949). Zgodnie z nią można zauważyć, że wraz ze

15

Jest to procedura polegająca na wyodrębnieniu dominujących w strukturze elementów. Narzędzie to opiera się na pojęciu wariancji. Jest uznawane za najbardziej poprawną statystycznie i jednocześnie najszybszą metodę wyznaczenia elementów dominujących w strukturze (Runge 2007).

99

wzrostem rangi miasta w hierarchii osadniczej i jego wielkości skala dojazdów do pracy nasila się.

Mieszkańcy miast położonych na terenie powiatu dojeżdżają do pracy głównie w granicach administracyjnych swoich miast oraz do Kutna. Widoczna jest także prawidłowość, zgodnie z którą mieszkańcy Żychlina i Krośniewic dojeżdżają do miasta powiatowego, natomiast mieszkańcy Kutna wybierają jako kierunek swojej podróży teren własnego miasta (56,6%) oraz miasto wojewódzkie (10%). Mechanizm ten wyjaśnia neoklasyczne podejście w ekonomii, skłaniające się ku siłom rynkowym jako głównym czynnikom migracji wahadłowych. Dojazdy do pracy stanowią pewien mechanizm równoważący niewątpliwe dysproporcje społeczno-ekonomiczne lub nierówności na rynku pracy. Regiony lepiej rozwinięte (miasta, aglomeracje) są atrakcyjnym rynkiem pracy dla terenów słabiej rozwiniętych, np. tereny miejskie poprzez oferowanie wyższych dochodów. Model Todaro mówi o tym, że decyzja dotycząca dojazdów do pracy jest rezultatem przeciwstawienia dochodów realnych (uzyskiwanych dotychczas na miejscu) oraz dochodów oczekiwanych (w przyszłym miejscu pracy). Stąd miasta i większe ośrodki, jako miejsca oferujące wyższe zarobki, stanowią atrakcyjny kierunek dojazdów do pracy (Hazans 2004).

Migracje pracownicze mieszkańców powiatu kutnowskiego są wynikiem funkcjonowania rynku pracy w Kutnie. Największy wpływ na jego obecny kształt miały procesy kapitałowe, jakie nastąpiły po 1989 r., związane ze zmianą ustroju społeczno-gospodarczego. Nie bez znaczenia była także akcesja Polski do Unii Europejskiej. Miasto stało się magnesem przyciągającym inwestycje polskie i zagraniczne, co przełożyło się na wzrost liczby miejsc pracy, a w konsekwencji na dojazdy pracownicze. Dodatkowo miasto ma dogodne położenie komunikacyjne zarówno drogowe, jak i kolejowe. Kutno leży w pobliżu skrzyżowania głównych szlaków komunikacyjnych Polski. Budowa autostrady i zjazdu w Kutnie były przyczyną rozbudowy dzielnicy przemysłowej Sklęczki, której część stanowi Kutnowski Park Agro-Przemysłowy. Jest to dynamicznie rozwijająca się strefa, generująca dużą liczbę miejsc pracy. Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna, do której należy Podstrefa Kutno, oceniona została przez inwestorów jako najlepsza w Polsce pod względem oferty inwestycyjnej (Specjalne Strefy Ekonomiczne 2012).

Ponad 82% mieszkańców powiatu kutnowskiego jako miejsce pracy podaje miejscowość położoną na terenie tego powiatu. Jedynie 18% wyjeżdża do pracy poza jego granice, jednak głównie w województwie łódzkim (ryc. 32). Wynika z tego, że miasta stanowią najatrakcyjniejszy rynek pracy dla ludności sąsiadującej z nimi lub dalej oddalonej, ale dobrze skomunikowanej. Potwierdza to zasadę, zgodnie z którą małe miasta mają istotne

100

znaczenie jako rynki pracy dla otaczających je terenów wiejskich. Jest to szczególnie widoczne na przykładzie powiatu kutnowskiego, który jest powiatem typowo rolniczym, oddalonym od obszarów funkcjonalnych, ze stosunkowo rzadką siecią miejską (Czarnecki 2013). Ze względu na peryferyjne położenie powiatu w województwie łódzkim, grupa miast położonych na terenie innych województw stanowi ważny kierunek wyjazdów do pracy.

Ryc. 32. Modelowe ujęcie kierunków i natężenia dojazdów do pracy w powiecie kutnowskim Źródło: opracowanie własne