Wielkość dojazdów do pracy

Ustalenie dokładnej liczby osób pracujących jest niezmiernie trudne. W 2013 r. na obszarze powiatu kutnowskiego, według danych Urzędu Skarbowego, przychody ze stosunku pracy, służbowego, spółdzielczego oraz z pracy nakładczej uzyskało 32 tys. mieszkańców. Podobne przychody z pracy wykonywanej osobiście osiągnęło 37,4 tys. mieszkańców. Należy pamiętać, że w grupie osób osiągających przychody ze stosunku pracy, służbowego, z pracy wykonywanej osobiście oraz działalności wykonywanej osobiście nie wszystkie osoby pracują. W grupie tej znajdują się także m.in. osoby pobierające stypendia sportowe czy otrzymujące przychody z wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej czy publicystycznej.

Liczbę dojeżdżających do pracy w całości obejmuje natomiast grupa osób

osiągających przychody ze stosunku pracy, służbowego, spółdzielczego, z pracy nakładczej10

.

10

Dane Urzędu Skarbowego dotyczą osób, które posiadają meldunek na terenie powiatu kutnowskiego. Należy wziąć pod uwagę fakt, że rozluźnienie przepisów meldunkowych w latach 80. XX w. spowodowało różnice pomiędzy liczbą ludności zameldowaną na danym obszarze a faktyczną liczbą jego mieszkańców. Największe różnice dotyczą ludności młodszych roczników wieku produkcyjnego. Skala tego zjawiska w zależności od obszaru może wynosić od kilku do nawet 20% jego mieszkańców. Wpływa ono niekorzystnie na możliwości wykorzystania źródeł statystycznych, zwłaszcza na małych obszarach, jakimi niewątpliwie są sołectwa (Śleszyński 2011). Dane pozyskane tą drogą mogą zawierać błędy wynikające z przyjętych definicji, adresu rejestracji oraz faktycznej lokalizacji firmy. Jednakże pozwalają zarazem w dużym stopniu uchwycić główne prawidłowości związane z codziennymi dojazdami (Śleszyński 2014).

78

Faktyczna liczba pracujących powiększona jest o część osób otrzymujących przychody z pozostałych tytułów, jednak trudno określić ich odsetek w tej grupie. Wśród osób pracujących są także pracownicy, którzy nie mają umów o pracę (tzw. praca na czarno). Według badań kwestionariuszowych osoby takie stanowią 6% wszystkich respondentów. Oznacza to, że tworzą niemałą grupę wśród dojeżdżających do pracy.

Przyjmując liczbę dojeżdżających do pracy jako liczbę osób osiągających przychody ze stosunku pracy, służbowego, spółdzielczego oraz z pracy nakładczej w 2013 r. na terenach wiejskich powiatu kutnowskiego do pracy dojeżdżało 10,8 tys. osób. Stanowiło to 38,9% mieszkańców terenów wiejskich w wieku produkcyjnym. W miastach do pracy dojeżdżało 54,4% mieszkańców w wieku produkcyjnym. Na terenie całego powiatu kutnowskiego liczba dojeżdżających do pracy wynosiła 31,5 tys. osób (tab. 8). Na podstawie tych danych można wysnuć wniosek, że skłonność mieszkańców terenów wiejskich do dojazdów do pracy jest mniejsza niż osób zamieszkujących miasta.

Tab. 8. Struktura pracujących na terenie powiatu kutnowskiego

Powiat kutnowski

Pracujący osiągający przychody: ze stosunku pracy, służbowego, spółdzielczego, z pracy nakładczej ze stosunku pracy, służbowego, z pracy wykonywanej osobiście z działalności wykonywanej osobiście razem Miasto 21 200 24 398 6 887 52 485 Wieś 10 834 13 013 3 817 27 664 Łącznie: 32 034 37 411 10 704 80 149

Uwagi: ^a Grupa ta obejmuje osoby pobierające wynagrodzenia zasadnicze, wszystkich, pracujących w ramach podpisanej umowy o pracę, osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę nakładczą oraz otrzymujących wynagrodzenie ze stosunku służbowego, tj.: żołnierze zawodowi, funkcjonariusze Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Więziennej i Służby Celnej.

b Są to przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze. Do tej grupy wchodzą osoby należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osoby prawne i inne; patrz

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, DzU, nr 80, poz. 350 ze

zm. art. 13 pkt. 2 i 4–9

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Skarbowego.

Według danych GUS obejmujących pracujących w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 9 osób, w powiecie kutnowskim w 2012 r. było 20,5 tys. osób pracujących w gospodarce narodowej. Należy jednak pamiętać, że statystyka ta nie obejmuje zakładów, które zatrudniają mniej niż 9 osób, które stanowią większość w naszym kraju.

79

Porównując te dane z danymi z Urzędu Skarbowego różnica w liczbie osób pracujących wynosi 11 tys.

W 2006 r. Izba Skarbowa w Poznaniu przeprowadziła badanie przepływów ludności związane z zatrudnieniem. Źródłem danych były rekordy zgromadzone w systemie podatkowym bazy POLTAX. Celem badania było uzyskanie szacunkowych danych przedstawiających liczbę, natężenie i kierunki dojazdów do pracy osób zatrudnionych na podstawie stosunku pracy według stanu z dnia 31 grudnia 2006 r. Jako dojeżdżających traktowano pracowników najemnych, których gmina miejsca zamieszkania była inna niż gmina miejsca pracy. Według takiego źródła danych w powiecie kutnowskim dojeżdżało do pracy nieco ponad 4,3 tys. mieszkańców, w tym z terenów wiejskich jedynie 2,2 tys. osób (Kruszka 2010).

Według danych Urzędu Skarbowego w Kutnie, traktujących dojeżdżających jako osoby osiągające przychody ze stosunku pracy, służbowego, spółdzielczego, z pracy nakładczej, największa liczba dojeżdżających do pracy mieszkańców terenów wiejskich powiatu kutnowskiego mieszka w dwóch rodzajach sołectw. Pierwsze z nich to sołectwa położone w pobliżu miast, zwłaszcza Kutna. Powodem dużej liczby dojeżdżających z tej grupy sołectw jest lokalizacja w bliskim sąsiedztwie miasta. Sołectwa te, mimo położenia poza granicami administracyjnymi miast, są funkcjonalnie z nimi połączone, fizjonomia zabudowy nie ma charakteru wiejskiego. Ludność coraz częściej zmienia miejsce zamieszkania, tworząc w podmiejskich terenach osiedla nowoczesnych domów jednorodzinnych. Drugą grupę sołectw, z których wyjeżdża do pracy duża liczba mieszkańców, stanowią sołectwa oddalone od miasta, często są to miejscowości gminne. Niewystarczająca liczba miejsc pracy lub małe zarobki na lokalnym rynku pracy powodują zwiększenie grupy dojeżdżających do pracy (ryc. 21). Sołectwa, z których wyjeżdżała do pracy największa liczba osób, mają korzystne położenie komunikacyjne.

80

Ryc. 21. Odsetek osób w wieku produkcyjnym oraz liczba pracowników najemnych w sołectwach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Skarbowego w Kutnie i BDL

Analiza macierzy dojazdów do pracy (na podstawie danych z własnych badań surveyowych) pozwala uchwycić główne kierunki oraz wielkości dojazdów do pracy mieszkańców z terenów wiejskich. Ponad 85% mieszkańców powiatu wybiera miejsce pracy zlokalizowane na terenie powiatu kutnowskiego. Najczęściej celem dojazdów do pracy jest Kutno. Do miasta powiatowego dojeżdżają łącznie 674 osoby. Największa liczba osób dojeżdża z sołectw podmiejskich oraz peryferyjnych, położonych w zachodniej części powiatu (ryc. 22). Głównie spowodowane jest to rozmieszczeniem miejsc pracy oraz małą liczbą dużych zakładów pracy w zachodniej części powiatu. Za pośrednictwem dojazdów pracowniczych Kutno powiązane jest z ¼ sołectw powiatu. Najmniejszy odsetek dojeżdżających do Kutna pochodzi z północnych terenów powiatu. Mieszkańcy powiatu kutnowskiego jako docelowe miejsce migracji pracowniczych wybierają głównie miasta położone na terenie swojego powiatu.

81 Dąbrowice Krośniewice Ostrowy Kutno Żychlin Udział wyjeżdżających [w %] poniżej 0,5 0,5–1,1 1,1–1,5 1,5–3,0 3,1 i więcej sołectwa ^{0 2,5 5 10km}

Ryc. 22. Rozkład przestrzenny dojazdów do pracy wewnątrz powiatu Źródło: opracowanie własne na podstawie badań własnych

Poza dojazdami wewnątrz powiatu mieszkańcy jako miejsce docelowe wybierają również miasta położone poza obszarem powiatu. Jest to grupa 15% mieszkańców, którzy najchętniej wybierają pracę w aglomeracjach miejskich, w zasięgu których mieszkają. Najbliżej położoną aglomeracją, która skupia 4,5% wszystkich dojeżdżających mieszkańców jest Łódź. Można wyróżnić trzy obszary, z których najwięcej osób dojeżdża do Łodzi. Jest to miasto Kutno oraz sołectwa położone na południe od niego. Są to tereny dobrze skomunikowane z miastem wojewódzkim zarówno drogowo, jak i kolejowo. Drugim obszarem wyjazdów do Łodzi są sołectwa położone w zachodniej części powiatu, w pobliżu których biegnie droga krajowa nr 1. Ostatnim skupiskiem generującym zwiększone dojazdy do Łodzi są sołectwa zlokalizowane w pobliżu Żychlina.